Το κείμενο που ακολουθεί έχει γραφτεί από απόσταση, με βάση δημοσιεύσεις σε μέσα δικτύωσης, άρθρα καθεστωτικών μμε και συζήτηση με πιο σχετικά φίλα και σύντροφα. Καλύπτει κάποια βασικά γεγονότα από τον Νοέμβρη του 2024 ως τον Απρίλη του 2025, αποσκοπώντας στο να συζητηθεί λίγο η τεράστια δουλειά που έγινε αυτούς τους μήνες και οδήγησε στην κινηματική δραστηριότητα.
Την Παρασκευή 01/11 στον πρόσφατα ανακαινισμένο (δύο φορές, για προεκλογικούς λόγους) σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ έπεσε το υπόστεγο της εισόδου πλακώνοντας δεκάδες άτομα που κάθονταν από κάτω. Ακολούθησαν επιχειρήσεις διάσωσης, διαμαρτυρίες από την αντιπολίτευση, δηλώσεις συλλυπητηρίων και επικρίσεις από την κυβέρνηση –τώρα δεν είναι ώρα για κριτικές, τώρα έχουμε πένθος–, μια ανακοίνωση αποποίησης ευθυνών από την κινέζικη κοινοπραξία που ήταν υπεύθυνη για τις εργασίες ανακαίνισης του σταθμού, καθώς όπως υποστήριξαν (ψευδώς) το υπόστεγο «δεν αποτελούσε μέρος των ανακαινίσεων». Ο απολογισμός των επόμενων ημερών ήταν 15 νεκρές και νεκροί (που είναι πλέον 16) και δεκάδες τραυματίες.
Ακολούθησαν κάτι προσχηματικές παραιτήσεις κυβερνητικών, ορισμένες διαδηλώσεις κομμάτων της αντιπολίτευσης και πολιτικών οργανώσεων, με εντυπωσιακά σλόγκαν όπως «τα χέρια σας είναι ματωμένα» –σύνθημα και εικόνα που θα σημαδέψει τις κινητοποιήσεις– αλλά και ανεξάρτητα καλέσματα. Η κυβέρνηση, που έχει δικούς/ές της μπράβους (μποτ πολλαπλών χρήσεων1), άρχισε να τους στέλνει για να σπάνε τις συγκεντρώσεις με ξύλο, θολώνοντας τα νερά μεταξύ σπασίματος περιουσιών και σπασίματος διαδηλώσεων, και δικαιολογώντας τις συλλήψεις μελών φοιτητικών οργανώσεων.
Οι διαδηλώσεις καταστάλαξαν σε μια μορφή 15 λεπτών σιγής για τα 15, ως τότε, θύματα, που καλούνταν μέσω των κοινωνικών δικτύων με κείμενα, βίντεο, εικόνες και τα λοιπά.
Στις 22/11, σε μια τέτοια διαδήλωση διοργανωμένη από μέλη της σχολής δραματικών τεχνών του Βελιγραδίου, παρακρατικοί –αρκετοί εκ των οποίων ήταν ταυτόχρονα και κρατικοί αξιωματούχοι– επιτέθηκαν στις συγκεντρωμένες φοιτητ(ρι)ες, εργαζόμενες/ους και δημοσιογραφους, τραυματίζοντας κάποιους. Αυτοί κατήγγειλαν την επίθεση, χωρίς να ενδιαφερθούν οι αρμόδιοι θεσμοί, κι έτσι στις 25/11 αποφάσισαν την κατάληψη της σχολής τους.
Στις 29/11 έγινε καλεσμένη κατάληψη της πρυτανείας του πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Ακολούθησε συνέλευση φοιτητών από διάφορες σχολές που κατέληξε σε τέσσερα αιτήματα των φοιτητικών καταλήψεων και κινητοποιήσεων από εκεί και πέρα. Τα αιτήματα ήταν απλά και συγκεκριμένα, αφορούσαν τη σωστή λειτουργία της δικαιοσύνης, τη διαφάνεια γύρω από το έγκλημα και τη χρηματοδότηση της δημόσιας εκπαίδευσης, καθώς μιλάμε για φοιτητ(ρι)ες. Ξεκίνησε μια κινητοποίηση με το ιδανικό ενός σωστού κράτους, αξιοκρατικού, στο οποίο δεν θα κυβερνάνε διεφθαρμένοι άχρηστοι παρά άνθρωποι με γνώσεις και ικανότητες. Και η κινητοποίηση αυτή, πολύ ταιριαστά, είχε για επικεφαλής φοιτητ(ρι)ες.
Αυτή ήταν η αρχή των καταλήψεων. Ακολούθησαν πολλές ακόμα με πολύ γρήγορο ρυθμό. Μέσα στον Δεκέμβρη έκλεισαν σχολές και σχολεία, ενώ κήρυξαν απεργία σύλλογοι διδασκόντων – κάτι που βοήθησε φοιτητ(ρι)ες και μαθητ(ρι)ες να αποφύγουν τα τηλεμαθήματα και γενικά την πολλή πίεση. Οι φοιτητ(ρι)ες αποστασιοποιήθηκαν πλήρως από κόμματα και οργανώσεις της αντιπολίτευσης και από φασίστες, αλλά ως εκεί.
Στις κινητοποιήσεις και τις διαδικασίες συναντήθηκαν άνθρωποι διάφορων ιδεολογιών. Δυο παραδείγματα που φαίνονται ασύνδετα με διαμαρτυρίες είναι η ιατρική σχολή, παραδοσιακά χωμένη στην πολιτική και στο κυβερνόν κόμμα, και η θεολογική, όπου η φοίτηση εξαρτάται από την έγκριση των ανώτερων της εκκλησίας. Αυτές ήταν από τις σχολές που έκλεισαν τελευταίες, ενώ για τη δεύτερη υπήρχαν διαρροές για απειλές των επισκόπων προς τους φοιτητές. Στο τέλος, η εκκλησία, αν και εμφανώς στηρίζει την υπάρχουσα ρύθμιση της εξουσίας, αναγκάστηκε να υποχωρήσει λόγω της μαζικής στήριξης που είχαν οι φοιτητικές καταλήψεις. Μαζική στήριξη που προέκυπτε από τα απλά αιτήματα που δεν προϋποθέτουν ριζικές αλλαγές, που απαιτούν μόνο ένα σωστό κράτος που θα φροντίζει τις υποδομές, για να μην γίνονται εγκλήματα διαφθοράς, τη δικαιοσύνη, ώστε να τιμωρούνται τα εγκλήματα αν τύχει και γίνουν, και την εκπαίδευση.
Ανοίγοντας μια μικρή παρένθεση για ένα μεγάλο ζήτημα, θα πρέπει να πούμε ότι οι φοιτητ(ρι)ες όρισαν τα εξής χαρακτηριστικά στις διαδηλώσεις που καλούσαν. Απαγορεύτηκε η βία και τα σπασίματα – κάτι που είχε νόημα στην περίπτωσή τους τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, καθώς ήταν ταμπού να πειράξουν οι μπάτσοι ειρηνική διαδήλωση φοιτητών. Απαγορεύτηκαν τα σύμβολα κομμάτων και πολιτικών οργανώσεων. Επιτράπηκαν τα εθνικοπατριωτικά σύμβολα και εκφράσεις – ίσως μια υποχώρηση των αριστερών για τη συνύπαρξη με τη δεξιά, μια συνεργασία μπροστά στον πρακτικό στόχο. Οι επιλογές αυτές επέτρεψαν στο κίνημα να γίνει μαζικό και φυσικά πολύ ετερογενές.
Επιστρέφοντας στη ροή των γεγονότων, ο Δεκέμβρης συνεχίστηκε με καταλήψεις και διακοπές μαθημάτων για συμμετοχή στις διαδηλώσεις, για τις οποίες οι εκπαιδευτικοί δέχονταν μιντιακές επιθέσεις επειδή «πολιτικοποιούσαν τα παιδιά». Μια δασκάλα (και αντιπολιτευόμενη) έφαγε αρκετή λάσπη επειδή, υποτίθεται, ένα από τα παιδιά που «έσυρε» με το ζόρι στη διαδήλωση ήταν ο γιος ενός κυβερνητικού: «Ο γιος μου εξαναγκάστηκε να πάει σε διαδήλωση ενάντια στον πατέρα του και τώρα δέχεται μπούλινγκ». Ο σύλλογος διδασκόντων δήλωσε ότι το παιδί δεν πάει καν σε αυτή την τάξη, η διεύθυνση πέταξε τη δασκάλα στα λιοντάρια, όμως η ολοένα αυξανόμενη αγανάκτηση παρείχε μια προστασία.
Οι φοιτητ(ρι)ες οργάνωναν από μία μεγάλη διαδήλωση ανά δυο βδομάδες σε διαφορετική πόλη, ταυτόχρονα με καθημερινές συγκεντρώσεις μικρότερου μεγέθους. Συνήθως οι μεγάλες συγκεντρώσεις κυλούσαν ήρεμα, ενώ στις μικρές δέχονταν επιθέσεις από μπράβους. Αγρότ(ισσ)ες, βετεράνοι των πολέμων και μηχανόβιοι στήριζαν έμπρακτα τους φοιτητές και τους προστάτευαν, μπαίνοντας μπροστά στις επιθέσεις. Στο μεταξύ τα περισσότερα μμε, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, ουσιαστικά δεν έδειχναν τις συγκεντρώσεις αυτές, ούτε το τι γινόταν, αλλά συμμετείχαν στην κυβερνητική προπαγάνδα ενάντια στις διαδηλώσεις και τους φοιτητές.
Λάσπη πετιόταν παντού, τις διαδηλώσεις τις έκαναν σύμφωνα με τα μμε ξένοι μισθοφόροι, μαριονέτες της Κροατίας και της ουστάσι2, τεμπέληδες που δεν θέλουν να κάνουν μάθημα, ακόμα και νεοναζί, οι οποίοι ήταν και λίγοι σύμφωνα με τις επίσημες καταμετρήσεις – απλώς φορούσαν χοντρά μπουφάν και στέκονταν αραιά. Κάθε τόσο η κυβέρνηση πετούσε απειλές. Έγινε μια συλλογή υπογραφών για να ξανανοίξουν οι σχολές, η οποία μάζεψε τόσες τρολοϋπογραφές που κατέληξε άχρηστη (ενδεικτικό τρολ είναι ο δήθεν πρωθυπουργός της Κροατίας να παρακαλεί σε ωραία κροάτικη αργκό να σταματήσουν οι καταλήψεις, γιατί το κράτος του δεν έχει άλλα λεφτά για να πληρώνει μισθοφόρους· φυσικά όμως υπήρχαν και τρολιές με εθνικιστική και ακροδεξιά κατεύθυνση όπως «στηρίζουμε τον πρόεδρο Βούτσιτς που μας χάρισε το Κόσοβο» με υπογραφή από τον πρωθυπουργό του Κοσόβου). Και μαζί αυξήθηκαν οι σοβαρές επιθέσεις από παρακρατικούς και παρακρατικές, πότε με ξύλο σε διαδηλωτ(ρι)ες, πότε με αμάξια που οδηγούσαν πάνω στον κόσμο (έτσι τραυμάτισαν κάποιο κόσμο, ενώ και ένα σκυλί θαμώνας διαδηλώσεων σκοτώθηκε σε ένα παρόμοιο ύποπτο σκηνικό). Οι φοιτητ(ρι)ες στην περιφρούρηση παρέμβαιναν όπου χρειαζόταν κρατώντας τις διαδηλώσεις όσο γινόταν ασφαλείς και ειρηνικές.
Σημαντική ήταν η συνεχής και συνεπής παρουσία (φυσική και διαδικτυακή) και η ατέλειωτη δουλειά των φοιτητ(ρι)ών που συνεχώς βρίσκονταν σε κίνηση: Ανακοινώσεις, καλέσματα, βίντεο και ντοκιμαντέρ, εκδηλώσεις, αστεία, επικά πανό, δομές αλληλεγγύης, πεζοπορίες σε άλλες πόλεις για να συμμετάσχουν σε διαδηλώσεις, επισκέψεις σε χωριά για να στήσουν πάγκους «ρώτα έναν φοιτητή», καλέσματα για συνελεύσεις γειτονιάς, για να μην ξεχνάμε την επικοινωνία με συγγενείς και φίλες/ους… Για τις απλήρωτες απεργούς εκπαιδευτικούς είχε δημιουργηθεί ταμείο στήριξης, οι καταληψίες φοιτητ(ρι)ες επίσης δέχονταν δωρεές, φαγητό, διάφορες μορφές αλληλεγγύης. Και πιο αποκεντρωμένα γίνονταν κάποιες πρωτοβουλιακές δράσεις, δημοσιεύονταν ενημερώσεις, έβγαιναν βίντεο και τρολιές στο ίντερνετ, καθώς το κίνημα έπαιρνε δική του ζωή. Επικεφαλής ήταν πάντα οι φοιτητ(ρι)ες: Αυτές καλούσαν σε δράσεις, αυτές έθεταν τα χαρακτηριστικά. Οι κινητοποιήσεις τους είχαν μουσικές, σφυρίγματα και στιγμές μαζικού πένθους – ενάντια στο κρύο, τις επιθέσεις και την κούραση.
Έγινε κάποια στιγμή μια προσπάθεια από την πλευρά των φοιτητ(ρι)ών να μαζέψουν τα μεγάλα συνδικάτα για να καλέσουν γενική απεργία. Τα μάζεψαν, αλλά τα συνδικάτα δεν είχαν την ίδια πρόθεση. Έτσι, για να μην φανούν αδρανή, πρόσφεραν μια κοινή πρόταση για νέο εργατικό νόμο (η οποία δεν προβλέπεται να πάει πολύ μακριά).
Όλα αυτά οδήγησαν σε ένα τεράστιο κίνημα με πολύ μαζικές διαδηλώσεις, όπως η τεράστια συγκέντρωση στο Βελιγράδι και παράλληλα σε άλλες πόλεις στις 22/12, ημέρα γενικής απεργίας, με εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου. Επίσης γύρω στα τέλη Φλεβάρη ξεκίνησε μια αυθόρμητη αναβάθμιση των μέσων δράσης, με εκτοξεύσεις αυγών προς κυβερνητικές/ούς. Εκείνο τον μήνα ο πρόεδρος αναγκάστηκε να καλέσει εκπροσώπους των φοιτητ(ρι)ών σε συνάντηση – την οποία απέρριψαν καθώς αρνούνταν να διαπραγματευτούν τα αιτήματα, δεν είχαν εκπροσώπους και τέλος, άσχετα αν έχει συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες στα χέρια του, ο πρόεδρος είναι «αναρμόδιος θεσμός».
Στο στρατόπεδο των κυβερνητικών, τον Μάρτη συγκεντρώθηκαν τα φιλοκυβερνητικά μποτ σε μια δική τους –ας την πούμε– κατάληψη, περιφρουρούμενη από μπάτσους, σε κεντρικό πάρκο του Βελιγραδίου μπροστά στη βουλή (σιγά σιγά οι κυβερνητικοί άρχισαν να αντιγράφουν τις δράσεις των φοιτητών, κάτι αστείο όταν τα βλέπεις δίπλα δίπλα διαδικτυακά αλλά μάλλον καλό μάρκετινγκ για όποιο πληροφορείται μόνο από την τηλεόραση). Αυτά τα μποτ, πέρα από την οικολογική καταστροφή που άφησαν πίσω τους, ήταν ένας στρατός συνεχώς έτοιμος να επιτεθεί (τους σταμάτησε κάποια στιγμή η αστυνομία, κάνοντας μάλλον τους δικούς της υπολογισμούς). Επίσης άτομα από την κατειλημμένη δραματική σχολή μπήκαν κρυφά μέσα και γύρισαν ένα συναρπαστικό ντοκιμαντέρ γεμάτο δεξιές νεολαίες και μπράβους.3
Από την κυβέρνηση δοκιμάστηκαν αναγκαστικές παραιτήσεις και συλλήψεις μικρών ψαριών μπας και στραφεί η προσοχή αλλού. Παράλληλα, επειδή είχε και ο Ντόντικ από τη Ρεπούμπλικα Σέρπσκα της Βοσνίας δικαστικά προβλήματα που προσπαθεί να γλιτώσει με μια αποσχισούλα4, ο Βούτσιτς προσπάθησε και πάλι να τραβήξει την προσοχή στα εθνικά ζητήματα, χωρίς να τα καταφέρει ούτε τότε. Φαίνεται πως αυτό το σύστημα έχει παλιώσει και δεν ξεγελάει πια πολύ κόσμο.
Στις 15/03 έγινε η μεγάλη διαδήλωση του Βελιγραδίου, την οποία ο Βούτσιτς είχε απειλήσει με βία-αν-χρειαστεί, ενώ οι μπράβοι του καραδοκούσαν. Οι μπάτσοι χτύπησαν τη διαδήλωση με κάποιου είδους ηχητικό κανόνι στη διάρκεια των λεπτών της σιγής. Εκτός από τον πόνο εκείνων των στιγμών, απορρυθμίστηκαν και βηματοδότες κ.λπ. Για το θέμα αυτό έχει βγει άλλο ένα ντοκιμαντέρ από τη δραματική σχολή, αυτή τη φορά με υποτίτλους.5. Μετά από δηλώσεις του προέδρου ότι «αν έχει χρησιμοποιηθεί ηχητικό κανόνι, εγώ παραιτούμαι», μαρτυρίες και οπτικό υλικό για το εν λόγω κανόνι, και ένα σωρό κωλοτούμπες, τι άλλο μπορούσε να γίνει; Συνεχίστηκαν τα αυγά.
Στο τέλος του Μάρτη, ανακοινώθηκε από τη μεριά των φοιτητών μιντιακός πόλεμος ενάντια στα σάπια μμε. Λίγες μέρες μετά την προειδοποίηση, που θα μπορούσε να είναι και μεγάλα λόγια, μια φιλοκυβερνητική φυλλάδα έλαβε τη μυστική πληροφορία ότι οι φοιτητ(ρι)ες θα καταλάμβαναν το επόμενο πρωί το διυλιστήριο του Πάντσεβο. Από το ξημέρωμα μεταφέρθηκαν οι εργατ(ρι)ες μέσα στο κτίριο και τοποθετήθηκαν αστυνομικές δυνάμεις για να το φυλάνε γύρω γύρω, ενώ τα φοιτητά πήγαν το πρωί και κατέλαβαν με την ησυχία τους το γκαράζ των λεωφορείων και των τρένων.
Στα μέσα δικτύωσης υπήρχε σταθερό ενδιαφέρον για τις διασημότητες που δηλώνουν στήριξη για τις κινητοποιήσεις. Στη 01/04 δημοσιεύτηκε από την κατειλημμένη σχολή ΟΔΕ Βελιγραδίου ένα κάλεσμα που έκανε πάταγο, που άφηνε να εννοηθεί ότι όσα πήγαιναν εκεί εκείνο το απόγευμα θα συναντούσαν έναν καλεσμένο έκπληξη από τον αθλητικό χώρο (ας το πάρει το ποτάμι, τον Νόβακ Τζόκοβιτς). Στη συνέχεια, πήραν μαζί τους τον (αρκετό) κόσμο που συγκεντρώθηκε για να μπλοκάρουν μια λεωφόρο. Και την επόμενη μέρα συνέχισαν με εκπαιδευτικές δημοσιεύσεις και φιλικό κηρυγματάκι: «Ο καλεσμένος έκπληξη ήσουν εσύ: Αν μπορείς να ξοδέψεις χρόνο για να γνωρίσεις κάποιον διάσημο, μπορείς να ξοδέψεις χρόνο και για να βοηθήσεις να αλλάξει η κοινωνία».
Στις αρχές Απρίλη, πολλοί εκπαιδευτικοί σταμάτησαν τη διακοπή εργασίας καθώς ήταν απλήρωτοι για δύο μήνες· το ταμείο αλληλεγγύης δεν ήταν αρκετό. Στο σημείο αυτό νομίζουμε πως η αντιπολίτευση βρήκε την πρώτη ευκαιρία για να προσπαθήσει να διαχειριστεί το κίνημα ξεφουσκώνοντάς το. Πετιόντουσαν μομφές ότι οι φοιτητ(ρι)ες έκαναν λάθος και το κίνημα έπρεπε να είχε πολιτικοποιηθεί (εννοώντας κομματικοποιηθεί) κ.λπ. Η γκρίνια κινδύνευε να γίνει αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Ένα μέρος του φοιτητικού κινήματος μάλλον πείστηκε από τις φωνές αυτές και άρχισε να ζητάει κυβέρνηση τεχνοκρατών για να διοργανώσει ουδέτερες εκλογές – αυτό θέλει λίγα χρονάκια βεβαίως για να γίνει.
Παράλληλα, κάποιοι/ες φοιτητ(ρι)ες κ.ά. ξεκίνησαν με ποδήλατα για το συμβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο, για να παρουσιάσουν την κατάσταση στη χώρα και τα αιτήματά τους: Αυτό βοήθησε και να κρατηθεί το ενδιαφέρον εκείνες τις δύσκολες μέρες, αλλά και να ενημερωθεί η κοινή γνώμη άλλων χωρών. Τελικά έφτασαν, και τις/τους υποδέχτηκαν, αλλά η ΕΕ συνέχισε να στηρίζει τον πρόεδρο που χαρίζει βουνά και ποτάμια για εξόρυξη λιθίου, και κατά πάσα πιθανότητα και αγροτεμάχια για στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών.
Έγινε και ένα περιστατικό στο οποίο τα μμε είχαν έναν σπιούνο στην κατάληψη της σχολής μεταφορών. Οι καταληψίες έκαναν μια συνέλευση-μούφα στην οποία αποφάσισαν κάτι παταγωδώς μεγαλεπήβολο, μάλλον κατάληψη στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου, και αυτός έστειλε ένα σχετικό βίντεο από την απόφαση στα καθεστωτικά μέσα. Από αυτό το βίντεο τον βρήκαν και τον έδιωξαν και ανακοίνωσαν πάνω κάτω ότι «δεν δίνουμε τα στοιχεία του γιατί δεν είμαστε σαν εσάς» αλλά «είμαστε όχι ένα βήμα μπροστά από εσάς, αλλά πολλά βήματα μπροστά σας και ξεσκεπάσαμε το σπιούνο σας». Μετά την εκδίωξη (που υπάρχει και σε βίντεο στο οποίο φαίνεται ο τύπος να φεύγει με ακριβό αμάξι με φιμέ τζάμια και ψεύτικες πινακίδες), συνελήφθη ένας φοιτητής από την κατάληψη με βάση στοιχεία του αρχικού βίντεο. Ακολούθησε βραδινό κάλεσμα έξω από το ΑΤ προορισμού, όπου συγκεντρώθηκαν κάποιες εκατοντάδες κόσμου μέχρι να αφεθεί ελεύθερος ο φοιτητής.
Με την ποδηλατική πορεία, με τις πολυπληθείς κινητοποιήσεις της 04/04 (επετειακής ημέρας των φοιτητών) και με την ανακοίνωση ενός πέμπτου αιτήματος για διαλεύκανση της υπόθεσης με το ηχητικό κανόνι, το κίνημα ανέκαμψε, αν κιόλας είχε πέσει ποτέ. Οι φοιτητ(ρι)ες ανακοίνωσαν μελλοντική κλιμάκωση των δράσεων (το είδος της οποίας θα αποφάσιζαν οι ίδιες). Ακολούθησε λίγο μετά και έκτο αίτημα, που αφορά την απόδοση ευθυνών για κάτι επισκέψεις του προέδρου και των δημοσιογράφων του σε ΜΕΘ, για φωτογραφίες όταν χρειάζονταν παραπάνω δημοφιλία.
Το πράγμα συνεχιζόταν: από τη μια, βία και βλακεία· από την άλλη, σκέψη, οργάνωση και δουλειά (ίσως και εξοντωτικές συνελεύσεις). Ο πρόεδρος κάλεσε τους δικούς του σε αντισυγκέντρωση στο Βελιγράδι στις 12/04 (καθώς και τις επόμενες δύο ημέρες, αλλά μετά τις 12 έπεσε πολύ το φιλοκυβερνητικό πλήθος). Πολλές σημαίες και εκεί, σε έναν άτυπο ανταγωνισμό για το ποιοι πατριώτες είναι οι πιο αληθινοί. Τα δελτία ειδήσεων γέμισαν με μια ομάδα μπράβων που ερχόταν από το Κόσοβο με τα πόδια, δανειζόμενη εμφανώς πρακτικές των φοιτητ(ρι)ών, και στηνόταν στα βίντεο ώστε να κρύβει με τις σημαίες της κάτι σαν πούλμαν που την ακολουθούσε. Λεγόταν ότι οι εργαζόμενοι των κρατικών υπηρεσιών και όσοι δούλευαν για συμμάχους του προέδρου θα πήγαιναν μισοαναγκαστικά, ενώ οι υπόλοιποι θα πληρώνονταν από ένα κατοστάρικο. Η συγκέντρωση αυτή είχε μια μέτρια επιτυχία (κάπου 55.000 άτομα συγκεντρωμένα από παντού, εκ των οποίων πολλά αντί να μείνουν όλο το τριήμερο, πήδηξαν πάνω από την περίφραξη που είχε μπει για να μην φεύγουν – και έφυγαν). Μετά το τέλος της αντισυγκέντρωσης, κάποιοι μπράβοι έστησαν σκηνές σε άλλη μια –ας την πούμε– κατάληψη μπροστά στο κτήριο της βουλής, έτσι για να βρίσκονται και, προς το παρόν, να δέρνουν τον κόσμο που περνάει, πάντα υπό τα βλέμματα των μπάτσων. Ταυτόχρονα, έχει παραιτηθεί η αρχική κυβέρνηση (με τον πρωθυπουργό να παραιτείται τυπικά στο τέλος Γενάρη, να παραμένει για να ασκεί πίεση στις/στους διαδηλωτ(ρι)ες και τελικά να φεύγει από τη θέση του τον Απρίλη), και έχει γίνει ένας ανασχηματισμός που οδήγησε στο ερώτημα «πώς κατάφεραν να βρουν χειρότερους από τους προηγούμενους», έχουν γίνει απελάσεις ανθρώπων που στήριζαν τους διαδηλωτές, απολύσεις, έχουν φυλακιστεί πάλι μέλη φοιτητικών οργανώσεων και νεολαιών, έχει πέσει κι άλλο ξύλο…
Σε ένα κλίμα όπου η αντιπολίτευση έχει ίσως αρχίσει να κινείται και οι κυβερνητικές λύσεις ακούγονται λίγο συχνότερα, οι φοιτητ(ρι)ες αναβάθμισαν στις 15/04 τις δράσεις τους, μπλοκάροντας δύο κτήρια της κρατικής ραδιοτηλεόρασης, ζητώντας να αναστελεχωθεί το ρυθμιστικό όργανο των μμε. Με την ευκαιρία αυτή έγινε και μια συνέλευση εργαζομένων της ραδιοτηλεόρασης στην οποία διατύπωσαν δικά τους αιτήματα: Πάνω κάτω να κάνουν σωστή δημοσιογραφική δουλειά αντί να διαδίδουν κυβερνητικά ψέματα, ενώ όσοι/ες διαδίδουν τα ψέματα αυτά να έχουν τις ανάλογες συνέπειες – νομικές και κοινωνικές. Οι δράσεις αυτές συγχρονίστηκαν με την άφιξη των ποδηλατών στο Στρασβούργο, έδωσαν κι άλλο ενδιαφέρον, εξέφρασαν τη γενική δυσαρέσκεια για τη μετατροπή των κρατικών μμε σε κυβερνητικά, έγιναν ευκαιρία για ραδιοφωνικές εκπομπές και ζωντανά δελτία ειδήσεων από τις κινητοποιήσεις, με ωραίες σκηνές και εκδηλώσεις, ενώ συμπεριέλαβαν και αντιφασιστικό-αντιεθνικιστικό λόγο. Ταυτόχρονα συμπεριέλαβαν τη μεγάλη ομάδα των χριστιανών διαδηλωτών, καθώς καλούσαν π.χ. τις υπόλοιπες και τους υπόλοιπους να μην βάζουν μουσικές στις συγκεντρώσεις της μεγάλης Παρασκευής (και το δώρο της συμπερίληψης επιστράφηκε με παρουσία στις καταλήψεις και αυγά βαμμένα με συνθήματα την Κυριακή). Το μπλόκο αυτό έληξε μετά από δύο βδομάδες με νίκη, καθώς το αίτημα καλύφθηκε τουλάχιστον τυπικά.
Όλα αυτά απαιτούν πολλή ενέργεια και έχουν εξαντλήσει τους και τις φοιτητ(ρι)ες, που συνεχίζουν να καλούν σε μια γενική απεργία που δεν φαίνεται να πλησιάζει. Ζητάνε ιδέες και προτάσεις, πρωτοβουλίες των πολιτών, εξετάζουν και εκλογικές λύσεις. Στην παρούσα κατάσταση η αντιπολίτευση προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί αλλά δεν είναι κάτι άξιο λόγου, μεγάλο μέρος της κοινωνίας στηρίζει τον αγώνα τους, αλλά μάλλον όχι πολύ έμπρακτα, ενώ από την άλλη υπάρχει η σκέψη του τι εκδίκηση θα πάρουν, αν γλιτώσουν από όλο αυτό, οι Βούτσιτς και σία. Στο τέλος Απρίλη φαίνεται σαν να αρχίζει μια πιο άγρια φάση στην καταστολή, με ξύλο και συλλήψεις διαδηλωτ(ρι)ών από μπάτσους. Και ο αγώνας συνεχίζεται, ίσως με μεγαλύτερο πείσμα.
Δεν ξέρω πού μπορεί να οδηγήσει αυτό το πράγμα. Ούτε οι ίδιες οι συμμετέχουσες δεν πιστεύω να ξέρουν. Αλλά τους εύχομαι ό,τι καλύτερο. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να παραδειγματιστούμε εμείς εδώ· σε αυτό αποσκοπεί και αυτό το χρονικό.
N.D.
Σημειώσεις
1. Μποτ είναι οι παρακρατικοί/ές που κάνουν τη δουλειά του κόμματός τους τόσο στο ίντερνετ με σχόλια και προσβολές, όσο και εκτός του ίντερνετ με μαζική παρουσία μαϊντανού σε συγκεντρώσεις ή και με ξύλο.
2. Κροάτικη εθνικιστική, φασιστική οργάνωση που στο β’ παγκόσμιο πόλεμο στελέχωσε το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας (κράτος-μαριονέτα των ναζί) και έφτιαξε, πρωτοβουλιακά, το στρατόπεδο εξόντωσης Σέρβων, Ρομά, Εβραίων, κομμουνιστών κλπ. του Γιασένοβατς. Στη δεκαετία του 1990 που ξανανέβηκαν στην επιφάνεια οι εθνικισμοί, η λέξη άρχισε να χρησιμοποιείται από τους Σέρβους εθνικιστές και ως υβριστικός χαρακτηρισμός για τους Κροάτες.
3. https://www.youtube.com/watch?v=g_AsS2K4ZDc
FDU U BLOKADI: KAMELEON (Κατειλημμένη FDU: Ο χαμαιλέων). [στα σερβικά]
4. https://www.reuters.com/world/europe/bosnian-serb-leader-ups-separatist-threats-ahead-court-verdict-2025-02-26/
Ο Ντόντικ, πρόεδρος του τμήματος Ρεπούμπλικα Σέρπσκα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, καταδικάστηκε από δικαστήριο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης σε ένα χρόνο φυλάκιση και εφτά χρόνια χωρίς το δικαίωμα να κυβερνάει. Αντέδρασε σταματώντας να αναγνωρίζει τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
5. https://www.youtube.com/watch?v=0PEyK8iaRI0
FDU: Dvanaesti Minut (FDU: Δωδέκατο Λεπτό).
