Δημοσιεύουμε στο φύλλο αυτό ένα κείμενο αναφορικά με μια από τις πολυτιμότερες πρωτοβουλίες που στο ζοφερό περιβάλλον της «κρίσης» έχουν αναληφθεί από συμπολίτες μας στο Ηράκλειο: το Κοινωνικό Ιατρείο και Φαρμακείο Αλληλεγγύης Ηρακλείου, εγχείρημα που υλοποιείται στο πλαίσιο του Δικτύου Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ηρακλείου. Η σημαντικότατη αυτή προσπάθεια, πέρα από το πρακτικό έργο που προσφέρει σε πολλούς συνανθρώπους μας που πλήττονται βάναυσα από την επίθεση που έχει εξαπολύσει ενάντια σε όλους/ες μας το μπλοκ εξουσίας, μας αφορά άμεσα και για τον λόγο ότι φέρνει στο προσκήνιο με τον πιο απτό και ανθρώπινο τρόπο κάποιες από τις βασικότερες αξίες/λύσεις που έχουμε ως κοινωνία, τόσο για να αντιμετωπίσουμε την επίθεση αυτή, όσο και γενικότερα για να δώσουμε πραγματικό περιεχόμενο στις λέξεις «Άνθρωπος», «Κοινωνία»: την Αλληλεγγύη, την ανιδιοτελή προσφορά, τη συμμετοχή και την αυτενέργεια στο πλαίσιο αυτοοργανωμένων κινηματικών διαδικασιών.
Καλούμες όλους/ες τους συμπολίτες/τισσές μας είτε να στηρίξουν το εγχείρημα αυτό, με τον τρόπο τους και τον χρόνο που μπορούν να διαθέσουν, είτε να αναλάβουν άλλες, αντίστοιχα συνεργατικές και αυτοοργανωμένες πρωτοβουλίες στις συνοικίες που ζουν, για την κάλυψη των ποικίλων αναγκών που προκύπτουν επιτακτικά από τις απάνθρωπες πολιτικές που μας επιβάλλουν. Πρωτοβουλίες οριζόντιας οργάνωσης και προσφοράς από όλους/ες για όλους/ες, χωρίς διακρίσεις σε εθνικότητα, χρώμα, θρησκεία κ.λπ.
Το κείμενο παρουσίασης του Κοινωνικού Ιατρείου που ακολουθεί είναι η ομιλία του γιατρού κ. Α.Κ., συντελεστή και συμμέτοχου στην προσπάθεια αυτή, σε εκδήλωση που διοργάνωσε τον Ιούνιο ο Μορφωτικός Σύλλογος Πανεπιστημίου Κρήτης στην αίθουσα Ανδρόγεω, με σκοπό μεταξύ άλλων την παρουσίαση του εγχειρήματος. Παραθέτουμε αυτούσιο το κείμενο όπως εκφωνήθηκε και τον ευχαριστούμε πολύ που μας το παραχώρησε.
Το Κοινωνικό Ιατρείο Αλληλεγγύης ως ηθικό πρόταγμα πολιτικής οικονομίας απέναντι στην ύβριν της αγοράς
Η εισήγησή μας θα προσπαθήσει να μεταφέρει στην αίθουσα αυτή ένα φως που καίει εκεί έξω στην πόλη, και που μαζί με άλλα παρόμοια φώτα φωτίζει αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς. Το φως του Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης Ηρακλείου (ΚΙΑ).
Ευχαριστούμε τον Μορφωτικό Σύλλογο του Πανεπιστημίου Κρήτης για το βήμα που μας προσέφερε.
Μιλάω στο πρώτο πληθυντικό, μιας και τα λόγια μου είναι λόγια πολλών ανθρώπων. Τουλάχιστον όλων όσοι συλλάβαμε και υλοποιούμε το ΚΙΑ.
H κρίση που ζούμε αυτόν τον καιρό είναι μία θαυμάσια ευκαιρία για να αντιληφθούμε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο το ευκαιριακό υπόβαθρο της κοινωνικής μας οργάνωσης, και κατά συνέπεια των κοινωνικών μας συστημάτων, όπως είναι και αυτό της υγείας, και, ειδικότερα, αυτό της δημόσιας υγείας. Το όλο θέμα παραπέμπει σε ανεπαρκή κοινωνική συνείδηση, ανεπαρκή, δηλαδή, αντίληψη της θεμελιώδους σημασίας της προάσπισης του κοινού μας τόπου και τρόπου, αυτού που μας συνδέει και μας συνέχει ως κοινωνία. Έτσι, δημόσια υγεία δεν μπορεί να υπάρξει. Και χωρίς ένα καλό επίπεδο δημόσιας υγείας δεν μπορεί να υπάρξει και καλή ατομική υγεία, αντίθετα από αυτό που εσφαλμένα πιστεύουν πολλοί, τουλάχιστον αυτοί που αδιαφορούν για τη δημόσια υγεία, πολίτες, πολιτικοί και υγειονομικοί.
Η επιστημονική βιβλιογραφία βρίθει στοιχείων που τεκμηριώνουν τη θετική συσχέτιση της κακής υγείας με τη φτώχεια, την ανεργία, την επισφαλή εργασία, το άγχος, την άγνοια, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης.
Η επιστήμη της επιδημιολογίας έχει προ πολλού αποδείξει ότι η μέση τιμή ενός χαρακτηριστικού σε μια κοινωνία –της χοληστερόλης, ας πούμε, της υπέρτασης, του άγχους, της παραβατικότητας, της διαφθοράς, του εμβολιασμού κ.ά.– καθορίζει και τον αριθμό των παθολογικών περιπτώσεων σ’ αυτήν την κοινωνία. Στην πράξη, όταν δεν έχεις διασφαλίσει ένα υψηλό επίπεδο ανοσίας, μέσω εμβολιασμού, στην κοινωνία που ζεις –ανοσία αγέλης το λέμε οι επιστήμονες– τότε δεν μπορείς να διασφαλίσεις και τη δική σου υγεία, ακόμη κι αν εσύ έχεις εμβολιαστεί.
Και έχουμε χιλιάδες ανασφάλιστους….
Θα έχουμε και χιλιάδες ανεμβολίαστους;
Το ίδιο δεν συμβαίνει και με την παραβατικότητα ή τη διαφθορά;
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής Υγείας του ΠΟΥ, με σκοπό την πρόληψη του φαινομένου όπου τα μέτρα πολιτικής που λαμβάνονται σε έναν τομέα είναι δυνατόν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού, όπως «καλή ώρα» και στη δική μας περίπτωση, έχει προτείνει στα κράτη-μέλη του ορθολογικά εργαλεία εκτίμησης των δυνητικών αυτών επιπτώσεων, πριν ακόμα να εφαρμοστούν τα μέτρα αυτά, όπως είναι και το Health Impact Assessment (HIA). Καμία εφαρμογή. Καμία πρόνοια.
Τι δεν ξέραμε;
Είμαστε υποκριτές;
Οι αντιλήψεις και οι πρακτικές που μας έφεραν εδώ δεν μπορούν να μας βγάλουν από ‘δω. Χρειαζόμαστε έναν νέο λόγο, τέτοιο που να επαληθεύονται οι ιδέες στις καθημερινές ανάγκες. Χρειαζόμαστε ένα νέο όραμα, τέτοιο που να ολοκληρώνει ηθικά και πολιτικά τη δημοκρατική κοινωνία.
Πάνω σ’ αυτές τις παραδοχές συλλάβαμε και υλοποιούμε το ΚΙΑ, με σκοπό τη δωρεάν παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας σε ανασφάλιστους-άπορους κατοίκους του Δήμου Ηρακλείου, που δεν έχουν καμία θεσμική και οικονομική δυνατότητα πρόσβασης σε αυτήν. Αυτό, μέχρι να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα από την Πολιτεία, της οποίας αποτελεί θεσμική υποχρέωση και η οποία στάθηκε τουλάχιστον ανεπαρκής.
Το ΚΙΑ δεν αποτελεί φιλανθρωπική κίνηση, a priori εθελοντική ή συγκινησιακή απάντηση. Πρωτίστως, αποτελεί ένα ηθικό πρόταγμα πολιτικής οικονομίας απέναντι στην ύβριν της αγοράς.
Εξηγούμαστε. Το ΚΙΑ, μέσα από τις διαδικασίες συγκρότησης, υλοποίησης και λειτουργίας του, αποκαθιστά τις έννοιες και τις εφαρμογές της ηθικής, της πολιτικής και της οικονομίας στο κοινωνικό πεδίο και, ειδικότερα σ’ αυτό της δημόσιας υγείας, που τόσο έχουν διασυρθεί στον καιρό μας, και κοινωνεί στην πράξη ήθος και αλληλεγγύη, που τόσο έχουν λείψει στον καιρό μας.
Γιατί ηθικό πρόταγμα;
Γιατί πρώτη η ηθική αναδύεται μέσα από την καθημερινή εναγώνια προσπάθεια των εν κοινωνία ανθρώπων να απαντήσουν στο ερώτημα: Τι να πράξουμε;
Θεωρούμε ότι δεν υπάρχει πιο ξεκάθαρη απάντηση στο ερώτημα «τι να πράξουμε με τους ανασφάλιστους-άπορους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη;» από το: να πράξουμε ακριβώς αυτό που θα θέλαμε να πράξουν και οι άλλοι για μας, εάν βρισκόμασταν στη θέση τους.
Είμαστε ηθικοί;
Γιατί ηθικό πρόταγμα πολιτικής οικονομίας;
Γιατί για να υλοποιηθεί ένα ηθικό πρόταγμα πρέπει και να παράξει τον τρόπο και τα μέσα υλοποίησής του, δηλαδή πρέπει να παράξει την κατάλληλη πολιτική. Η πολιτική εδώ θεραπεύει την ηθική. Η πολιτική αποτελεί κλάδο της ηθικής.
Η πολιτική με τη σειρά της πρέπει να φροντίσει για τον διαμοιρασμό των πόρων, τη νομή του οίκου της, δηλαδή την οικο-νομία. Εδώ, η οικονομία θεραπεύει την πολιτική. Η οικονομία αποτελεί κλάδο της πολιτικής.
Να τη η φυσική τάξη των πραγμάτων: η οικονομία πρέπει να υπηρετεί την πολιτική, και η πολιτική πρέπει να υπηρετεί την ηθική.
Γιατί απέναντι στην ύβριν της αγοράς;
Από τον καιρό του Ομήρου ακόμη, η αγορά σήμαινε τη συνέλευση του δήμου, τον κοινό τόπο και τρόπο όπου πραγματοποιούνταν όλες οι συναλλαγές της πόλης, και ο οποίος τελούσε υπό την προστασία των Θεών, όπως αναφέρει και ο Αισχύλος στους Επτά επί Θήβας (να τη πάλι, η τότε ηθική να πρυτανεύει). Εδώ και καιρό, η αγορά ξεστράτισε, μονομέρισε, υπέταξε την πολιτική, η οποία ευτελίζει την ηθική σε φιλανθρωπία, σε a priori εθελοντισμό, σε συγκινησιακή απάντηση.
Με τον τρόπο αυτό έχουμε την ανατροπή της φυσικής τάξης των πραγμάτων, την απώλεια του μέτρου, τη διάπραξη ύβρεως από μεριάς του αγοραίου ανθρώπου και, στις μέρες μας, και πάλι, τη Νέμεση.
Εμείς δεν ήμασταν που το πρωτοδιατυπώσαμε αυτό;
Μια συντεταγμένη και ευνομούμενη Πολιτεία δεν θα έπρεπε να είχε αφήσει τα πράγματα να φτάσουν ως εδώ. Τουλάχιστον, θα έπρεπε να είχε κάνει τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε να απαντήσει με αξιοπρέπεια στις νεοαναδυόμενες ανάγκες.
Τι δεν ξέραμε;
Τα θεμελιώδη ερωτήματα που ερωτόμαστε σήμερα από την ίδια τη ζωή, και καλούμαστε σήμερα να απαντήσουμε είναι:
Τι κοινωνία θέλουμε να φτιάξουμε;
Τι δημόσια υγεία θέλουμε να έχουμε;
Σε αυτά τα ερωτήματα πρέπει να απαντήσει η ίδια η κοινωνία, μέσα από τις συλλογικότητες και τις θεσμικές εκφράσεις της. Έχει τις κατάλληλες; Από την απάντηση που θα δοθεί εξαρτάται το πώς θα αντιμετωπιστεί η υγεία: ως αγοραίο αγαθό ή ως συνθήκη ύπαρξης και κοινωνικό δικαίωμα.
Η επιστήμη, με τη σειρά της, δεν είναι παρά μόνο το φως που φωτίζει εκεί που το στρέφουμε. Αυτό που φωτίζεται είναι η οικο-νομία, αυτός που το στρέφει είναι η πολιτική και αυτός που δίνει την εντολή είναι η ηθική, η οποία ανέκαθεν ανταγωνίζεται την αγορά.
Σήμερα, την εντολή τη δίνει η αγορά. Τα αποτελέσματα μάς έφεραν στην αίθουσα αυτή.
Είμαστε ηθικοί;
Είμαστε υποκριτές;
Τι δεν ξέραμε;
Όλα όσα ειπώθηκαν ως εδώ υποστασιοποιήθηκαν στην πράξη του ΚΙΑ.
Με αίτηση που κατατέθηκε από συμπολίτες μας στο Πρωτοδικείο Ηρακλείου, ιδρύθηκε ο Σύλλογος με την επωνυμία ΔΙΚΤΥΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ, με έδρα το Ηράκλειο.
Η προσωρινή Διοίκηση του Συλλόγου προέταξε ως δράση πρώτης προτεραιότητας τη δημιουργία ενός Κοινωνικού Ιατρείου Αλληλεγγύης στο Ηράκλειο.
Το Ιατρείο στελεχώνεται και υποστηρίζεται με γιατρούς, φαρμακοποιούς, νοσηλεύτριες, επισκέπτριες υγείας, κοινωνικούς λειτουργούς, φοιτητές ιατρικής, νοσηλευτικής και κοινωνικής εργασίας, γραμματείς, τεχνικούς και άλλο προσωπικό γενικών υποστηρικτικών καθηκόντων –ναι, τόσους πολλούς– αποκλειστικά σε εθελοντική βάση, χωρίς καμία οικονομική, κομματική ή οποιαδήποτε άλλη δέσμευση, κατεύθυνση, εποπτεία ή υστεροβουλία.
Έχουν δημιουργηθεί Ομάδες Εργασίας από όλους τους προαναφερόμενους, οι οποίες οργανώνουν όλες τις διαδικασίες που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του ιατρείου και του φαρμακείου που το υποστηρίζει, από μηδενική βάση, με όρους αυτοδιοίκησης.
Το Ιατρείο αυτό φιλοξενείται, προσωρινά, σε χώρο του Δήμου, στο Ιατροκοινωνικό Κέντρο Ηρακλείου (Μούγλων 41, Αλικαρνασσός) και λειτουργεί μόνο με ραντεβού. Τα εμβόλια που γίνονται σε ανασφάλιστα παιδιά παρέχονται δωρεάν από τον Δήμο.
Το ιατρείο αυτό υποστηρίζεται και από γιατρούς άλλων ειδικοτήτων, οι οποίοι είναι εθελοντές του Δικτύου, και δέχονται δωρεάν στα ιατρεία τους, μόνο τους ασθενείς που παραπέμπουν οι γιατροί του Κοινωνικού Ιατρείου.
Για την ανάπτυξη και την εύρυθμη λειτουργία όλων των παραπάνω γίνεται έκκληση προς όλους τους Ηρακλειώτες (φυσικά και νομικά πρόσωπα, δημόσιου και ιδιωτικού δικαίου) να υποστηρίξουν την προσπάθεια αυτή και να συμβάλλουν έμπρακτα με μόνιμη ή μακροχρόνια στέγαση του Κοινωνικού Ιατρείου και του Κοινωνικού Φαρμακείου, σε σχετικά εύκολα προσβάσιμο σημείο της πόλης, υποστήριξη των λειτουργικών του δαπανών, παροχή βασικού ξενοδοχειακού, ιατρονοσηλευτικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και , φυσικά, εθελοντική εργασία.
Γιατί να συμβάλει κανείς;
Εκτός των όσων αναφέραμε, γιατί είναι και ένας τρόπος να διασώσει κανείς την αξιοπρέπειά του, να κοινωνήσει ήθος και αλληλεγγύη, και να σταθεί όρθιος και περήφανος απέναντι στα παιδιά του και τα παιδιά όλου του κόσμου, σ’ αυτούς τους σκυφτούς καιρούς και ανθρώπους.
Εμείς, οι άνθρωποι του Δικτύου (μέλη, φίλοι και εθελοντές), είμαστε εδώ για να συντρέξουμε όποιον συνάνθρωπό μας έχει τη μεγαλύτερη ανάγκη. Εσείς, ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί, είναι ζωτικής σημασίας να καταλάβετε ότι αυτή η προσπάθεια είναι και δική σας υπόθεση, ότι αφορά και εσάς τους ίδιους προσωπικά, και ότι χωρίς τη στήριξή σας δεν θα ευοδωθεί.
Είναι καιρός να μετρηθούμε με τα ψέματα και να βγούμε αληθινοί.
Ευχαριστούμε πολύ.
