Ιστορίες ορατών τακτικών πολιτικής σχετικά με αόρατους ανθρώπους

Δεν απολογούμαστε για το άγχος και τη δυσφορία

Η πλατεία Βικτωρίας φέρει έναν βαρυσήμαντο συμβολισμό τόσο για τους ενοχλημένους (εθνικόφρονες κυρίως) κατοίκους, όσο και για την ίδια την προσφυγική εμπειρία, εφόσον τα τελευταία χρόνια η πλατεία έχει αποτελέσει σημείο ξεκούρασης, ενδιάμεσης στάσης, και ταυτόχρονα σημείο αποκλεισμού και αστεγίας ή κυνηγητού από συμμορίες αστυνομικών.
Στο πλαίσιο αυτής της κοινωνικής συγκυρίας, μια καλλιτεχνική και απολίτικη ομάδα, σε συνεργασία με τον δήμο και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αποφάσισε να παρουσιάσει ένα τεράστιο έκθεμα με τον λόγο «We apologize for this discontent and stress that this may have caused you», υπογραμμίζοντας πως δεν αποτελεί μια θέση πάνω στη συζήτηση που διεξάγεται στη γειτονιά, αλλά μπορεί να αντανακλά ευρύτερα τα υποκειμενικά βιώματα από όλες τις πλευρές, και αποτελεί ένα «έναυσμα για σκέψη γύρω από το πώς να έρθουμε κοντά» (sic). Ωστόσο, παρατηρώντας τις τελευταίες επιχειρήσεις απομάκρυνσης των προσφύγων από την πλατεία, που πραγματοποιούνται από την αστυνομία και τον δήμο, σκεφτόμαστε πως ο συγκεκριμένος λόγος αντανακλά την ιδεολογία του ισχυρού, εκείνου δηλαδή που στιγματίζει καθημερινά τον πρόσφυγα ως εγκληματία, ως περιττό άνθρωπο –μη πολίτη με δικαιώματα– που αναζητά την απομάκρυνσή του από το αστικό ορατό πεδίο.

Με άλλα λόγια, η συστηματική βία που δέχεται ένας εκτοπισμένος άνθρωπος δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να τοποθετηθεί κατά ίσο τρόπο απέναντι στην εμπειρία ενός ενοχλημένου από τη φασαρία κατοίκου, και να αποτελεί την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος κατά τον καλλιτέχνη. Από την άλλη, ακόμα και σε μια αντίστροφη ερμηνεία του απολογουμένου υποκειμένου, η παραπάνω αναφερόμενη στοχοποίηση και υποβάθμιση καθημερινής ύπαρξης στην πλατεία, όχι μόνο των συγκεντρωμένων ανά φάσεις προσφύγων, αλλά ευρύτερα η ρατσιστική τακτική της αστυνομίας και οι εξευτελιστικές της πρακτικές, το τελευταίο πράγμα που μπορούν να θεωρηθούν από όσα την δέχονται είναι «ταλαιπωρία». Το συμπέρασμά μας είναι πως η πράξη της απο-πολιτικοποίησης, αποτελεί κατά πάσα πιθανότητα μια μορφή κακόγουστης τέχνης.

Η νόμιμη πολιτική του ελληνικού κράτους είναι τελικά η επαναπροώθηση

Υπάρχουν αρκετά περιστατικά τους τελευταίους μήνες που επιβεβαιώνουν την τακτική του ελληνικού κράτους στη διαχείριση των προσφυγικών ροών, όπως είναι η τακτική της επαναπροώθησης. Ωστόσο αυτή η τακτική δεν αποτελεί μια πεφωτισμένη ελληνική ρατσιστική πρωτοβουλία, αλλά συνδέεται με τη γενική αντι-μεταναστευτική πολιτική της Ε.Ε., με το παράδειγμα να είναι ο χαρακτηρισμός της Τουρκίας ως ασφαλή χώρα, ώστε αρκετές περιπτώσεις αιτημάτων ασύλου να απορρίπτονται αυτόματα, αν η χώρα προέλευσης είναι η Τουρκία.

Στις 23/09, έχουμε αναφορές πως μετανάστριες έφτασαν σε παραλία της Μεσσηνίας, ενώ οι αρχές αρνούνται αυτή την πληροφορία. Στις 05/09, καράβι με πρόβλημα στη μηχανή και με 84 άτομα εκπέμπει σήμα για βοήθεια στο λιμενικό κοντά στη Φολέγανδρο. Για μια εβδομάδα δεν μπορούσε να γίνει γνωστό πού βρίσκονται οι πρόσφυγες της βάρκας, καθώς δεν είχαν φτάσει στο λιμάνι. Τελικά οι συγκεκριμένοι άνθρωποι επέστρεψαν «μυστηριωδώς» σε λιμάνι της Τουρκίας. Συνολικά από τον Μάρτιο του 2020 έχουν καταγραφεί 637 push-backs με εμπλεκόμενα 17,775 άτομα.

Ταυτόχρονα, στα σύνορα της Πολωνίας-Λευκορωσίας, όπου οι θάνατοι προσφύγων λόγω εξάντλησης είναι καθημερινή πραγματικότητα, το κράτος της Πολωνίας, εκτός του υπάρχοντος αγκαθωτού συρματοπλέγματος, θα κατασκευάσει άμεσα ολόκληρο τείχος αξίας 353 εκατομμυρίων ευρώ. Το θεμελιώδες κατηγορικό ζεύγος της δυτικής πολιτικής δεν είναι το φίλος-εχθρός, κατά τον Αγκάμπεν, αλλά εκείνο μεταξύ της γυμνής ζωής-πολιτικής ύπαρξης, ζωής-βίου, αποκλεισμού-περίληψης. Η γυμνή ζωή του homo sacer, του σημερινού πρόσφυγα, αποτελεί τη φονεύσιμη και άθυτη ζωή, εκείνη που μπορεί να θανατωθεί ατιμωρητί, χωρίς αυτό να αποτελεί κάποια προσφορά στη νεωτερική πολιτική.

Τα εγκαίνια της νέας κλειστής δομής στη Σάμο, ή αλλιώς τα εγκαίνια μιας παλιάς συνταγής

Εγκαινιάστηκε τέλη του Σεπτέμβρη η νέα κλειστή δομή στη Σάμο, η οποία περιβάλλεται από διπλή περίφραξη ασφάλειας τύπου ΝΑΤΟ, σε συνδυασμό με όλα τα σύγχρονα συστήματα ελέγχου, και έξυπνο λογισμικό. Προηγήθηκε μια πυρκαγιά στο ξεπερασμένο μοντέλο της δομής στο Βαθύ, και το επικοινωνιακό επιτελείο της κυβέρνησης ρίχτηκε στο να σηματοδοτήσει ένα σημαινόμενο τέλος μιας παλιάς κουραστικής για τους κατοίκους κατάστασης.

Ο Μηταράκης –υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου– σε δηλώσεις του σημειώνει την αύξηση του ελέγχου στο υπόδειγμα-μοντέλο της νέας δομής, η οποία σχετίζεται άμεσα με τη μείωση των επιπτώσεων του μεταναστευτικού στον αστικό ιστό. Το σημαντικό της ατού είναι η ασφαλής απόσταση από χώρους κατοικίας, ο εξοστρακισμός της με άλλα λόγια ακόμα μια φορά στο αθέατο.

Στον λόγο του υπουργού η αυστηρότητα είναι συμπληρωματική έννοια και πρακτική της δικαιοσύνης. Μιλάει μάλιστα για «ευρωπαϊκή νέα προσέγγιση», μοιραζόμενος μαζί μας πως πράγματι η νέα κλειστή δομή χρηματοδοτείται αποκλειστικά από την Ε.Ε. (συγκεκριμένα μιλάμε για 43 εκατ. ευρώ), παρότι σε προηγούμενο χρόνο είχε αντιτεθεί σε κλειστού τύπου μοντέλα δομών.

Κάτι ακόμα ενδιαφέρον αποτελεί πως φαινομενικά η κλειστή δομή εγκλεισμού έχει δομηθεί πάνω σε στρώματα –θα λέγαμε– ευαλωτότητας και «συνοικιών», με διαχωρισμό δηλαδή ανάμεσα σε γενικό πληθυσμό, ασυνόδευτα ανήλικα, ευάλωτες ομάδες όπως μονογονεϊκές οικογένειες, και γυναίκες και αλλοδαπούς που βρίσκονται σε προσωρινή κράτηση και αναμένεται η απέλασή τους (ΠΡΟΚΕΚΑ). Σύμφωνα με αυτή τη φαινομενικά «θετική» ρύθμιση, αποτελούν παράξενη φάρσα τα δύο ακόλουθα παραδείγματα:

Τα ασυνόδευτα ανήλικα εξετάζονται από την κρατική πολιτική πλέον και ως αξιοποιήσιμη εργασιακή δύναμη, με την πρόσφατη συνεργασία ανάμεσα στο υπουργείο εργασίας και το ξενοδοχειακό επιμελητήριο Ελλάδος, χωρίς βέβαια να υπάρχει το οποιοδήποτε νομικό πλαίσιο προστασίας δικαιωμάτων για τα συγκεκριμένα παιδιά.

Ένα δεύτερο παράδειγμα που ισχύει από το 2020 είναι η κατάργηση της διάγνωσης της μετά-τραυματικής διαταραχής του στρες ως προϋπόθεση να κριθεί μια περίπτωση εκτοπισμένου ως «ευάλωτη». Η παραπάνω ρύθμιση είχε ένα σαφές νόημα ως μια ψυχό-πολιτική διάσταση της άσκησης βιοπολιτικής στα σώματα των προσφύγων, όπως ακόμα είχε μια πολιτική χρήση συμβολικής μετακίνησης ενός πρόσφυγα από τη θέση του εισβολέα, στη θέση του τραυματισμένου ευάλωτου πρόσφυγα, που χρήζει ανθρωπιστικής δυτικής βοήθειας. Η άρση λοιπόν της συγκεκριμένης ρύθμισης αποτελεί μια άρνηση πρόσβασης ακόμα και σε αυτή τη μορφή της επιτρεπόμενης από την κυριαρχία ευαλωτότητας. Αναρωτιόμαστε με βάση ποια κριτήρια θα διαμορφώνονται οι εν λόγω ομάδες των συνοικιών στις κλειστές δομές.

Ακόμα ένα σημείο κατασκευής αόρατων ζωών βρίσκουμε και στις νέες αυστηροποιήσεις που εισάγει το σχέδιο νόμου του Αυγούστου του 2021, που αφορά την «Αναμόρφωση διαδικασιών απελάσεων και επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών». Φαίνεται πως εισάγονται νέες τιμωρίες για ανθρώπους που αναζητούν κάτι καλύτερο στον ελλαδικό χώρο, εφόσον διευκολύνει τις διαδικασίες επιστροφής τους σε χώρα προέλευσης, και τίθεται μεγάλη βαρύτητα στη συμμόρφωση του ατόμου και τη συνεργασία του με τις αρχές. Στο επίπεδο όσων συμβαίνουν μέχρι να καταφέρουν να φτάσουν οι βάρκες σε κάποιο λιμάνι, ποινικοποιείται περαιτέρω η δράση διάφορων κατά καιρούς ΜΚΟ που κάνουν διάσωση στη θάλασσα, μιας που ο χώρος αρμοδιότητάς τους υποχρεούται να περνάει πρώτα μέσα από την Ελληνική Ακτοφυλακή και το Λιμενικό Σώμα.

Σύνδεσμοι αναφορών: