Με αφορμή την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία 15 Ioυλίου 2016
~
Ανταπόκριση της ΆΠΑΤΡΙΣ απο Κωνσταντινούπολη.
Τίποτα δεν προμήνυε ότι την άφιξη στην Κων/πολή θα την ακολουθούσε ένας αγώνας δρόμου για να μπορέσουμε να εγκατασταθούμε σε ένα ασφαλές μέρος ενώ η τουρκική κοινωνία συνταρασσόταν από την απόπειρα ενός πραξικοπήματος το οποίο ήταν αμφίρροπο μέχρι τα ξημερώματα του Σαββάτου.
Μετά από τις τυπικές διαδικασίες στον έλεγχο διαβατηρίων στο αεροδρόμιο Ατατούρκ όπου πριν λίγες μέρες έγινε βομβιστική επίθεση, βρεθήκαμε στο σπίτι μιας γυναίκας που είχε ζήσει τα πραξικοπήματα από την δεκαετία του 80, είχε βασανιστεί και είχε κάνει φυλακή γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τι σημαίνει στρατιωτική χούντα.
Η συζήτηση στο τραπέζι αρχικά περιστρεφόταν γύρω από την ισλαμοποίηση της Τουρκικής κοινωνίας με επίσημη κυβερνητική γραμμή και απευθείας εντολή από τον πρόεδρο Ταγιπ Ερντογάν. Τα πράγματα χρόνο με το χρόνο γίνονται χειρότερα με την εφαρμογή μέτρων όπως η χρηματοδότηση με επιδόματα των οικογενειών στις οποίες οι γυναίκες φορούν την μαντίλα αλλά και παροχές σε είδος (τρόφιμα, κάρβουνα κλπ) οι οποίες είναι πολύ σημαντικές για τις κατώτερες τάξεις.
Μία από τις γυναίκες της παρέας ανέφερε ότι σιγά σιγά η Τουρκία μετατρέπεται σε Ισλαμική Δημοκρατία με την θρησκεία να παίρνει πρωταγωνιστικό ρόλο παραμερίζοντας σταδιακά το κοσμικό κράτος, θεμέλιο της Τουρκικής Δημοκρατίας από την ίδρυση της. “Αγαπάω την Ελλάδα, και αν καταλήξουμε να γίνουμε Ιράν, τότε θα φύγω να έρθω να ζήσω εκεί!” σχολίασε στο τέλος μία άλλη γυναίκα ηλικίας περίπου τριάντα ετών. Αυτή η σύγκρουση εντός της Τουρκικής κοινωνίας κλιμακώνεται μέρα με την μέρα παρ όλη την απογοήτευση που έχει κυριεύσει τον κόσμο που γεύτηκε την ήττα στις διαδηλώσεις για το Πάρκο Γκεζί το 2013. Ένα κίνημα που αμφισβητούσε τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης και έφτυνε τον αυταρχισμό του τουρκικού κράτους.
Την συζήτηση την διέκοψε το σχόλιο ενός από την παρέα που μας ανέφερε ότι αυτή την στιγμή έχει κοπεί η κυκλοφορία από την στρατοχωροφυλακή στις δύο μεγάλες γέφυρες που ενώνουν την ασιατική με την ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης. Η πρώτη πληροφορία ήταν ότι πιθανόν να υπήρχε βόμβα σε γέφυρα και γι αυτό δεν περνούσε τίποτα.
Ξαφνικά τα πρόσωπα όλων σοβάρεψαν απότομα λέγοντάς μου ότι αυτό δεν είναι φυσιολογικό. “Λες να έχουμε κανένα πραξικόπημα;” αναρωτήθηκε φωναχτά κάποιος και κατευθείαν οι υπόλοιποι άρχισαν να ανοίγουν τηλεοράσεις και να παίρνουν τηλέφωνα.
Μετά από την τελευταία επίθεση στο αεροδρόμιο Ατατούρκ τα ειδικά μέτρα από την αστυνομία για κάποιον ξένο δεν φάνταζαν και τόσο ύποπτα. Η ανησυχία όμως μέσα στο δωμάτιο άρχισε να γίνεται διάχυτη και η γυναίκα που μας έκανε το τραπέζι μου πρότεινε επίμονα να πάρω το τελευταίο ferry για το σπίτι που θα με φιλοξενούσε στην Ασιατική πλευρά της πόλης.
Πραγματικά αφού χαιρετηθήκαμε σαν τελευταία φράση μου είπε ¨Δεν θέλω να το ξαναζήσω αυτό¨.
Το ferry το προλάβαμε τελευταία στιγμή ενώ ήταν φίσκα στον κόσμο που λόγω της διακοπής της κυκλοφορίας είχε την μοναδική ευκαιρία να περάσει απέναντι στο Kadikoy.
Πάνω στο κατάστρωμα, μετά την αντιπαράθεση μας με ένα Κεμαλιστή που ισχυριζόταν ότι τα μέτρα ήταν για την αποτροπή βομβιστικής επίθεσης, παρατηρούσαμε τον κόσμο στο σύνολό του να συζητά χαμηλόφωνα τις διάφορες φήμες με τις μικρότερες ηλικίες να έχουν ανοιχτό το ίντερνετ στο κινητό τους και να ενημερώνονται άμεσα από τα social media. Γενικότερα η ανησυχία δεν ήταν ακόμη τόσο εμφανής καθώς πολύς κόσμος χαζολογούσε, μην έχοντας αντιληφθεί τις εξελίξεις των τελευταίων λεπτών.
Με την άφιξή μας στο Üsküdar, ήταν εμφανές ότι ο κόσμος ήταν σε μία βιασύνη να επιστρέψει σπίτι του. Εκείνη την στιγμή έφτασε η πληροφορία ότι στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας γινόταν χαμηλές πτήσεις από πολεμικά αεροσκάφη.
Αυτή ήταν και η στιγμή που ήμασταν πια σίγουροι ότι τα τελευταία γεγονότα δεν ήταν συγκυριακά αλλά αντιθέτως κάτι πολύ επικίνδυνο ήταν σε εξέλιξη. Μέχρι να αρχίσουμε να πλησιάζουμε το σπίτι, ήδη βλέπαμε μεγάλες ουρές ανθρώπων στα atm οι οποίοι περίμεναν υπομονετικά την σειρά τους για να τραβήξουν μετρητά. Λίγο αργότερα οι ουρές στα μίνι μάρκετ έδειχναν ότι ο κόσμος είχε αρχίσει να προετοιμάζεται με είδη πρώτης ανάγκης για το επόμενο διάστημα. Συσκευασίες με νερά αλλά και τρόφιμα φορτωνόταν απο τον καθένα που κατευθυνόταν βιαστικά για το σπίτι του. Ήδη είχαμε ενημερωθεί ότι η απαγόρευση της κυκλοφορίας ήταν σε ισχύ και ότι είχε κηρυχθεί στρατιωτικός νόμος.
Η περιπλάνησή μας κατέληξε σε ένα σπίτι φίλων οι οποίοι είχαν μαζευτεί γύρω από την τηλεόραση.
Εκείνη την ώρα διαβαζόταν το διάγγελμα του στρατού και ακούγαμε για βομβαρδισμούς στην Άγκυρα και ανταλλαγή πυρών μεταξύ αστυνομίας και στρατού στην Πλατεία Ταξίμ.
Στην συνέχεια προβλήθηκε το διάγγελμα Ερντογάν μέσω Facetime που καλούσε του πολίτες να μην μείνουν στα σπίτια τους, αλλά να υπερασπιστούν την δημοκρατία καθώς και η εικόνα των τανκς και των στρατιωτών να τοποθετούνται επί των στρατηγικών σημείων που έπρεπε να ελέγξουν. Μετά το διάγγελμα του Ερντογάν ο μουεζίνης άρχισε να καλεί από τα μεγάφωνα στο κοντινό τζαμί τον κόσμο να σπάσει την απαγόρευση κυκλοφορίας και να κατέβει στις πλατείες και τους δρόμους. Παράλληλα τόσο κατά τις πρώτες ώρες της προσπάθειας πραξικοπήματος όσο και το επόμενο βράδυ οι Τούρκοι πολίτες λάμβαναν sms που τους καλούσαν, ομοίως, να διαδηλώσουν στους δρόμους της ανάστατης χώρας.
Στο μεταξύ όλοι ήταν σε ανησυχία επικοινωνώντας με τα φιλικά και συγγενικά τους πρόσωπα. Τα τηλέφωνα και το ίντερνετ λειτουργούσαν ακόμη και πλην του κυβερνητικού καναλιού TRT το οποίο είχε καταληφθεί από τον στρατό, τα υπόλοιπα κανάλια εξέπεμπαν κανονικά. Σε αυτό το σημείο θα ήταν παράβλεψη να μην θυμίσουμε ότι η κυβέρνηση της Τουρκίας φιμώνει και καταστέλει, οποτεδήποτε κρίνει σκόπιμο, τόσο τον αστικό τύπο όσο και τα μέσα επικοινωνίας (τηλέφωνα και κυρίως internet). Αυτό το τελευταίο αφορά κυρίως συνθήκες έντασης με αντιπολιτευόμενες πλευρές καθώς και αγώνες κοινωνικών διεκδικήσεων.
Η τηλεόραση έδειχνε βομβαρδισμούς κρατικών κτηρίων και ακόμη δεν ήταν καθόλου εμφανές ποιος θα επικρατήσει σε αυτή την σύγκρουση. Παντού ακουγόνταν σειρήνες περιπολικών που κινούνταν μέσα στον αστικό ιστό, πυροβολισμοί και η χαοτική κατάσταση που επικρατούσε λίγα χιλιόμετρα παρακάτω γινόταν αισθητή καθώς όσο πέρναγε η ώρα τόσο κλιμακώνονταν η αντίδραση της κυβέρνησης του AKP στην απόπειρα πραξικοπήματος που εξελισσόταν εκείνη την στιγμή. Μετά από τις τρεις το βράδυ άρχιζε να ξεκαθαρίζει σταδιακά η κατάσταση και να γέρνει η πλάστιγγα υπέρ του Ερντογάν. Οι πυροβολισμοί δεν ακουγόταν πια αλλά οι χαμηλές πτήσεις συνέχιζαν με αποτέλεσμα να σπάσουν τα τζάμια σε σπίτια σε κάποιες περιοχές της Κωνσταντινούπολης και μια μεγάλη έκρηξη να γινεται αισθητή τα ξημερώματα στην πόλη.
Οι φήμες ήταν ότι στην Πλατεία Ταξίμ συνεχίζονταν οι συγκρούσεις. Όταν είχε γίνει γνωστό ότι πλήθος που ανταποκρίθηκε στα καλέσματα του κράτους του ερντογαν ή/και ενδεχομένως που ήθελε να αντιδράσει έμπρακτα στην περαιτέρω περιστολή των δημοκρατικών δικαιωματων του, ανακατέλαβε το αεροδρόμιο διώχνοντας τον στρατό και αναμένοντας την άφιξη του αεροπλάνου του Ερντογάν, τα τζαμιά άρχισαν ξανά στις τεσσεράμισι το πρωί τις ψαλμωδίες από τα μεγάφωνα. Λίγο πιο πριν είχε γίνει κατάληψη του CNN Turk από τον στρατό σε ζωντανή σύνδεση, κίνηση που δεν κράτησε πολύ καθώς πλήθος εισέβαλλε στο κανάλι αφοπλίζοντας τους νεαρούς στρατιώτες στο κτίριο που βρίσκεται κοντά στην πλατεία Ταξίμ.
Ουσιαστικά το πραξικόπημα είχε ήδη αποτύχει και τα ειδησεογραφικά έλεγαν ότι οι πρωταίτιοι είχαν ήδη συλληφθεί. Οι εικόνες από την Άγκυρα με τον βομβαρδισμό του Κοινοβουλίου αλλά και των κεντρικών της MIT έδειχναν ότι οι πρώτοι στόχοι των πραξικοπηματιών ήταν τα σημεία που πίστευαν ότι θα παρέλυαν τον κρατικό μηχανισμό, ένα κρατικό μηχανισμό όμως που είναι βαθιά ριζωμένος και περιπλεγμένος σε κάθε έκφανση του “κράτους”.
Γύρω στις πεντέμισι το πρωϊ ώρα Κωνσταντινούπολης μία σιγή είχε απλωθεί πάνω από την πόλη, δείγμα του ότι όλα πιά είχαν κριθεί και ότι ο Ερντογάν κατάφερε να επικρατήσει.
Αποδείχτηκε ότι η ψυχραιμία του Ερντογαν, η διατήρηση του ελέγχου της Αστυνομίας αλλά και μεγάλου μέρους του στρατού, σε συνδυασμό με την κίνηση να καλέσει τους πολίτες να πλημμυρίσουν τους δημόσιους χώρους μέσω των social media (των μέσων που είχαν παίξει κορυφαίο ρόλο και γι αυτό είχαν καταστείλει άγρια κατά την εξέγερση που ακολούθησε το Gezi το 2013 αλλά και σε κάθε επόμενη περίοδο ξεσηκωμου), είχε σαν τελικό αποτέλεσμα την επικράτηση του παρά τους 250 νεκρούς που αναφέρονται μέχρι και το μεσημέρι του Σαββάτου.
Η σημερινή μέρα, Σάββατο 16 Ιουλίου, βρήκε το κόσμο να είναι κλεισμένος στα σπίτια του χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι οι δρόμοι ήταν άδειοι. Ο κόσμος κυκλοφορούσε διστακτικά και έκανε τα ψώνια του ή έπινε το καφέ του διαβάζοντας εφημερίδες ή πλοηγούνταν στα social media. Η ένστολη παρουσία της αστυνομίας τουλάχιστον στην Ασιατική πλευρά ήταν σχεδόν ανύπαρκτη χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ο κρατικός μηχανισμός δεν ήταν σε μέγιστη επιφυλακή.
Ήταν παρανοϊκό το σκηνικό με τον κόσμο να κάνει διστακτικά τις δουλειές του το πρωί παρότι λίγες ώρες πριν ένα πραξικόπημα ήταν σε εξέλιξη.
Τελικά ο κρατικός μηχανισμός έχει περάσει στο επόμενο στάδιο της κινητοποίησης με χιλιάδες συλλήψεις στρατιωτικών αλλά και διώξεις δικαστικών που θεωρήθηκαν ύποπτοι για σχέσεις με τους πραξικοπηματίες.
Όπως ανέφερε και κάποιος μεγαλύτερος σε ηλικία, δεν υπάρχει δίλημμα μεταξύ μιας εκλεγμένης κυβέρνησης και μίας στρατιωτικής δικτατορίας. Όσο και να μισούν την κυβέρνηση Ερντογάν και τις επιλογές της, δεν παύει να είναι μια κυβέρνηση εκλεγμένη μέσω εκλογικών διαδικασιών σε αντίθεση με την πλήρη αυθαιρεσία ενός στρατιωτικού καθεστώτος. Οι τούρκοι πολίτες έχουν νιώσει στο πετσί τους τι σημαίνει αυτό με τις εκτελέσεις τις εξαφανίσεις και τους δεκάδες χιλιάδες βασανισμένους από τον στρατό όπως συνέβη την δεκαετία του ´80.
Για πρώτη φορά οι πραξικοπηματίες στρατιωτικοί βρήκαν απέναντι τους την Αστυνομία η οποία παρέμεινε πιστή στην εκλεγμένη κυβέρνηση αλλά και πλήθους κόσμου που βαστώντας τουρκικες σημαίες,κάποιοι ψέλνοντας θρησκευτικού περιεχομένου συνθήματα και άλλα του AKP ακόμη και -άλλοι εξ’ αυτών- ύμνους των ακροδεξιών γκρίζων λύκων, κατέβηκε στο δρόμο μαζικά για να εναντιωθεί στο ενδεχόμενο επικράτησης του στρατού στην εξουσία.
Ο Ερντογάν φαίνεται να βγαίνει πιά παντοδύναμος από αυτή την περιπέτεια ανοίγοντας του το δρόμο να επιβάλλει με σιδερένια πυγμή την στρατηγική του όσον αφορά τα εσωτερικά αλλά και τα συμφέροντα του τουρκικού κράτους στο εξωτερικό.
anarres από Ομάδα Διεθνών της Άπατρις
