Αμερικανικός εφιάλτης
Οι πρόσφατες ταραχές στη Βαλτιμόρη αλλά και στο Φέργκιουσον, μ’ αφορμή τις δολοφονίες νεαρών μαύρων από αστυνομικούς, μας θύμισαν τις βαθιές δομικές κοινωνικές ανισότητες της ναυαρχίδας του καπιταλιστικού συστήματος, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Στις μητροπόλεις του αμερικανικού ονείρου, εδώ και πολλές δεκαετίες εξελίσσεται στην πραγματικότητα ο αμερικανικός εφιάλτης του σκληρού καπιταλισμού: ένα εκρηκτικό μείγμα βάναυσης εργατικής εκμετάλλευσης, φυλετικών διακρίσεων, δομικής φτώχειας, έλλειψης θεμελιωδών αγαθών για μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού και, βέβαια, νόθας πολιτικής εκπροσώπησης.
Η Βαλτιμόρη είναι η μεγαλύτερη πόλη της πολιτείας του Μέριλαντ, με πληθυσμό 620.000 στην ίδια την πόλη και 2,7 εκατ. στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή. Έχει υπάρξει σημαντικό λιμάνι και έδρα βαριάς βιομηχανίας. Και εδώ, όπως και σε άλλες πόλεις της “Ζώνης της Σκουριάς” (Rust Belt) του βιομηχανικού βορρά των ΗΠΑ, την πρώτη εικοσαετία μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο άλλαξε ριζικά η φυλετική σύνθεση του πληθυσμού. Η θέσπιση της πολιτικής της ενσωμάτωσης το 1957 οδήγησε στην (όχι αναίμακτη) Λευκή Έξοδο (White Flight) προς τα προάστια, αφήνοντας το κέντρο της πόλης στα φτωχότερα στρώματα των μαύρων. Είναι χαρακτηριστικό ότι το γυμνάσιο Γκάρισον, όχι μακριά απ’ το επίκεντρο των πρόσφατων ταραχών, είχε 2.504 λευκούς και 12 μαύρους μαθητές το 1957, ενώ δέκα χρόνια αργότερα είχε 297 λευκούς και 1.263 μαύρους.
Στη Βαλτιμόρη, όπως και σε πολλές ακόμη μητροπολιτικές περιοχές των ΗΠΑ, το κέντρο της πόλης δεν “εξευγενίστηκε”, αλλά απλώς έγινε φτωχότερο τα τελευταία 50 χρόνια: σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα του City Observatory, που αξιοποιεί στοιχεία της αμερικανικής στατιστικής υπηρεσίας, το 1970 υπήρχαν 38 γειτονιές όπου πάνω απ’ το 30% των κατοίκων ζούσε κάτω απ’ το όριο της φτώχειας, ενώ το 2010 υπήρχαν 55. Σε 27 απ’ αυτές, η συγκέντρωση της φτώχειας βρίσκεται πάνω από το 30% εδώ και σαράντα χρόνια. Άλλες 28 γειτονιές αύξησαν σ’ αυτά τα χρόνια το ποσοστό φτώχειας σε άνω του 30%. Μόνο μία γειτονιά που το 1970 είχε ποσοστό φτώχειας άνω του 30% είχε το 2010 ποσοστό μικρότερο του 15%. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, οι φτωχοί μειώθηκαν αριθμητικά στο κέντρο της Βαλτιμόρης από 71.000 περίπου σε 52.500 μεταξύ 1970-2010, διευρύνθηκε όμως γεωγραφικά η συγκεντρωμένη φτώχεια, μαζί με τα προβλήματα που τη συνοδεύουν: λιγοστές θέσεις εργασίας, προβληματικές συγκοινωνίες, μειωμένοι πόροι για τη χρηματοδότηση των δημόσιων αγαθών (νερό, ρεύμα, εκπαίδευση κλπ.) – και βέβαια, την κομβική για τις ΗΠΑ φυλετική διάκριση: τα τρία τέταρτα των κατοίκων γειτονιών με συγκεντρωμένη φτώχεια στις μητροπολιτικές περιοχές των ΗΠΑ ήταν το 2010 Αφροαμερικανοί και Λατινοαμερικάνοι.
Σύμφωνα με μια επεξεργασία του Ινστιτούτου Brookings σε στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας, ένας στους πέντε φτωχούς της Βαλτιμόρης ζει σε γειτονιές ακραίας φτώχειας (με φτώχεια άνω του 40%)· οι περιοχές με ποσοστό φτώχειας άνω του 20% σχεδόν ταυτίζονται μ’ εκείνες που έχουν αφροαμερικανικό πληθυσμό άνω του 75%· οι μαύροι έχουν χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης και διπλάσια ανεργία απ’ τους λευκούς· το 41,6% των μαύρων παιδιών ζουν σε συνθήκες φτώχειας, έναντι του 13,7% των λευκών.
Αυτά σε μια πόλη που, κατά τ’ άλλα, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, είναι έβδομη μεταξύ των 35 μεγαλύτερων μητροπολιτικών περιοχών των ΗΠΑ σ’ ό,τι αφορά το κατά κεφαλήν εισόδημα (54.500 δολάρια), δεύτερη στο διάμεσο εισόδημα των μαύρων νοικοκυριών (48.000 δολάρια), ενώ ο μέσος ετήσιος μισθός είναι 16,6% υψηλότερος από το σύνολο της χώρας. Όμως τα εύπορα νοικοκυριά έχουν εισόδημα 12 φορές μεγαλύτερο απ’ τα φτωχά νοικοκυριά…
Δεν είναι πρώτη φορά που η Βαλτιμόρη γνωρίζει μια εξέγερση: τον Απρίλιο του 1968, μετά τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, η πόλη θα ζήσει ανάλογα γεγονότα, τα οποία επιλύει ο ελληνικής καταγωγής ρεπουμπλικάνος κυβερνήτης του Μέριλαντ Σπίρο Άγκνιου με σιδηρά γροθιά: η πόλη κηρύσσεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καλείται η εθνοφρουρά, ο αμερικανικός στρατός εσωτερικού δηλαδή, και περίπου 11.500 στρατιώτες αναπτύσσονται στην πόλη μαζί με περίπου 2.500 αστυνομικούς. Στις 8 ημέρες των ταραχών, 6 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, 700 τραυματίζονται και 5.800 συλλαμβάνονται (οι 3.500 απ’ αυτούς για παραβίαση απαγόρευσης κυκλοφορίας). Μετά τα γεγονότα της Βαλτιμόρης, ο αποφασιστικός Άγκνιου εκλέγεται αντιπρόεδρος των ΗΠΑ με πρόεδρο τον Ρίτσαρντ Νίξον. Το 1973 παραιτείται από το αξίωμα του αντιπροέδρου, αφού έχει κατηγορηθεί για δωροδοκία και φοροδιαφυγή την εποχή που ήταν κυβερνήτης του Μέριλαντ…
Με τη βοήθεια της αναρχικής κολεκτίβας CrimethInc. επιχειρούμε σ’ αυτό το φύλλο μια αποτύπωση των πρόσφατων γεγονότων της Βαλτιμόρης μακριά απ’ τις θεαματικές και τρομολαγνικές προσεγγίσεις των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης, που και στην Ελλάδα διάλεξαν ν’ ασχοληθούν με τον καπνό κι όχι με τη φωτιά που τον προκαλεί.
Η αναρχική κολεκτίβα CrimethInc. απάντησε στις ερωτήσεις της Άπατρις, προτάσσοντας την εξής εισαγωγική παρατήρηση: “αν και η συλλογικότητά μας περιλαμβάνει ανθρώπους με ποικίλες καταγωγές και μορφοποιούμε τις ιδέες μας μέσα από διαρκή διάλογο, είναι σημαντικό να πούμε ότι αυτές οι απαντήσεις δίνονται κυρίως από λευκούς αναρχικούς που είναι ενεργοί σ’ αυτές τις μάχες, αλλά όχι κεντρικά τοποθετημένοι σ’ αυτές. Στο Φέργκιουσον, μερικοί απ’ τους πρώτους λευκούς που ενεπλάκησαν στις συγκρούσεις με την αστυνομία ήταν αναρχικοί· αλλά είμαστε σε μια παράξενη θέση, συχνά εκτός των κοινοτήτων που εξεγείρονται και διατηρούμε κάποιο φυλετικό προνόμιο ακόμη κι όταν οι αρχές (και οι εύπιστοι, πατερναλιστές φιλελεύθεροι) προσπαθούν να κατηγορήσουν εμάς στη θέση των εξεγερμένων κοινοτήτων. Η άποψή μας γι’ αυτά τα γεγονότα θα είναι χρήσιμη σε αναρχικούς σε άλλα μέρη του κόσμου, αλλά βέβαια δεν είναι η μόνη εκδοχή για το τι συμβαίνει. Για να καταλάβει κανείς πλήρως αυτές τις μάχες, είναι σημαντικό να ακούσει τους μαύρους που βρίσκονται στο επίκεντρό τους”.
Θα θέλαμε μια σύντομη περιγραφή των πρόσφατων γεγονότων στη Βαλτιμόρη, που πυροδοτήθηκαν απ’ τον φόνο του Φρέντι Γκρέι απ’ την αστυνομία.
Στις 12 Απριλίου, ο Φρέντι Γκρέι συνελήφθη, αν και δεν είχε παραβεί τον νόμο. Τραυματίστηκε καθώς τον μετέφεραν στη φυλακή και του αρνήθηκαν την κατάλληλη ιατρική φροντίδα. Πέθανε στις 19 Απριλίου εξαιτίας αυτών των τραυματισμών.
Το απόγευμα του Σαββάτου 26 Απριλίου, έγινε μια νόμιμη διαμαρτυρία. Κατέληξε σε πορεία που κατέστρεψε μερικά οχήματα της αστυνομίας και συγκρούστηκε με μεθυσμένους, ρατσιστές οπαδούς. Η αστυνομία δημιούργησε μια ελεγχόμενη περίμετρο, αλλά μέσα σ’ αυτό το χώρο οι διαδηλωτές αφέθηκαν ελεύθεροι να καταστρέψουν αγαθά για μερικές ώρες. Αυτό είναι ένα πολύ σπάνιο φαινόμενο στις ΗΠΑ.
Τη Δευτέρα 28 Απριλίου, ένα μήνυμα κυκλοφόρησε μέσω των social media μεταξύ μαθητών του λυκείου, το οποίο καλούσε για μια “Κάθαρση” το ίδιο απόγευμα σε ένα εμπορικό κέντρο της Βαλτιμόρης – αναφορά σε μια χολιγουντιανή ταινία στην οποία οι νόμοι και η αστυνόμευση αναστέλλονται (στμ: Πρόκειται για το θρίλερ “Η Κάθαρση” (“The Purge”) του Τζέιμς Ντε Μονακό, του 2013, όπου κάπου στο μέλλον ένα ολοκληρωτικό καθεστώς αναστέλλει όλες τις κρατικές λειτουργίες για 12 ώρες το χρόνο, με στόχο την ενδυνάμωση της οικονομίας και την κατάρρευση των ποσοστών εγκληματικότητας και ανεργίας…). Σ’ αυτό το εμπορικό κέντρο βρίσκεται ο κεντρικός σταθμός λεωφορείων όπου μετεπιβιβάζονται οι μαθητές που πηγαίνουν και φεύγουν απ’ το σχολείο. Η Βαλτιμόρη δεν έχει σχολικά λεωφορεία· τα παιδιά χρησιμοποιούν τις δημόσιες συγκοινωνίες. Η αστυνομία προληπτικά έκλεισε το εμπορικό κέντρο, πλημμύρισε τους δρόμους με αστυνομικούς με εξοπλισμό μάχης και διέκοψε τις δημόσιες συγκοινωνίες, σταματώντας τα λεωφορεία και αναγκάζοντας όλους να αποβιβαστούν. Σ’ αυτή την έντονη κατάσταση, χωρίς να έχουν πού να πάνε, οι νέοι άρχισαν να συγκρούονται με την αστυνομία, με νεανικό απερίσκεπτο θάρρος. Σε τουλάχιστον μια περίπτωση, καταγράφηκε αστυνομικοί να πετάνε πέτρες πίσω στα παιδιά.
Μέχρι το βράδυ, είχαν ξεσπάσει ταραχές και φωτιές σ’ όλη την πόλη, και σε κάποιες απ’ τις πιο λευκές γειτονιές. Πάνω από 100 αυτοκίνητα πυρπολήθηκαν, πολλά απ’ αυτά περιπολικά και πάνω από δέκα κτίρια κάηκαν, με πιο διάσημο το φαρμακείο CVS στη διασταύρωση των λεωφόρων Πεν και Νορθ. Τα εμπορικά μέσα ενημέρωσης προέβαλαν ζωντανές εικόνες πλιάτσικου από ελικόπτερα, με τους παρουσιαστές να κλαίνε και να οδύρονται για τις απώλειες, ενώ περιέγραφαν όσους έκαναν πλιάτσικο λες κι ήταν τέρατα.
Ο δήμαρχος κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κάλεσε αστυνομία απ’ όλη την πολιτεία μαζί με την Εθνοφρουρά και ανακοίνωσε απαγόρευση κυκλοφορίας για επτά μέρες από την Τρίτη. Το υπερφορτωμένο δικαστικό σύστημα δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει όλους τους συλληφθέντες, κι έτσι ορισμένοι αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς κατηγορίες.
Την Τρίτη 29 Απριλίου, η πόλη έβραζε. Στα μέσα μαζικής μεταφοράς, άκουγες ανθρώπους που περηφανεύονταν για το πλιάτσικο, κυρίως βασικών καταναλωτικών αγαθών. Διάφοροι μάρτυρες είπαν ότι υπήρχε μια αίσθηση στον αέρα της Βαλτιμόρης ότι “κάναμε αυτό που έπρεπε να κάνουμε”. Έγιναν δραστηριότητες καθαριότητας με στήριξη οργανισμών της κοινότητας, όπως στο Λονδίνο το 2011 και ειρηνοποιοί βγήκαν στο δρόμο προσπαθώντας να αποσοβήσουν περαιτέρω συγκρούσεις και ταραχές.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι επειδή το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Βαλτιμόρης είναι μαύροι, υπήρχαν μαύροι σε όλες αυτές τις διαφορετικές αντιδράσεις – μαύροι πολιτικοί, μαύροι ειρηνοποιοί, μαύροι αστυνομικοί, μαύροι οργανωτές της κοινότητας, μαύροι καταστηματάρχες, μαύροι ταραχοποιοί.
Την Τρίτη, αφού τα σχολεία ήταν κλειστά, η Red Emma (ο κυριότερος αναρχικός χώρος στην πόλη), παρείχε χώρο για τα παιδιά που δεν ήταν στο σχολείο και για άστεγους νεολαίους από ένα άσυλο που καταστράφηκε στις ταραχές. Μαζεύτηκε και διανεμήθηκε δωρεάν φαγητό από οργανώσεις σε άλλες γειτονιές – κυρίως εκκλησιαστικές οργανώσεις, που παίζουν ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Βαλτιμόρης, αλλά και στη ριζοσπαστική πολιτική.
Η διασταύρωση Πεν και Νορθ, όπου είχε καεί το CVS, έγινε ο κατεξοχήν χώρος συγκέντρωσης διαδηλωτών που επιζητούσαν τη σύγκρουση – κάτι ανάλογο είχε γίνει στο Φέργκιουσον, όπου ο κόσμος μαζευόταν γύρω απ’ το QuikTrip που είχε καεί την πρώτη νύχτα των ταραχών. Η απαγόρευση κυκλοφορίας επιβλήθηκε βίαια στις 10 μμ· ο κόσμος αντιστάθηκε στην αστυνομία, αλλά καμία σχέση με ό,τι είχε συμβεί τη Δευτέρα.
Την Τετάρτη 30 Απριλίου, πολλές ομάδες κάλεσαν σε πορείες, αν και η κατάσταση έκτακτης ανάγκης απαγόρευε τις δημόσιες συναθροίσεις· όλες αυτές οι πορείες έλαβαν άδεια την τελευταία στιγμή, αναγνωρίζοντας την επιρροή των διαδηλωτών. Η πορεία που έγινε τελικά, με επικεφαλής μαύρους νέους, ήταν η μεγαλύτερη στην Βαλτιμόρη εδώ και πολύ καιρό, αν και υπερκεράστηκε από τις πορείες που ακολούθησαν την Παρασκευή και το Σάββατο. Η πορεία συμμορφώθηκε με την απαίτηση της αστυνομίας να μην παραμείνει μπροστά στο Δημαρχείο, επέστρεψε στο σιδηροδρομικό σταθμό Πεν και διαλύθηκε γύρω στις 9, ώστε ο κόσμος να επιστρέψει πριν την απαγόρευση κυκλοφορίας. Επακολούθησαν συγκρούσεις στη διασταύρωση Πεν και Νορθ, μετά την απαγόρευση.
Κι άλλες διαδηλώσεις προγραμματίστηκαν για τις 1 και 2 Μαΐου· αναμενόταν να προσελκύσουν κόσμο από τις κοντινές πόλεις και μάλλον να γίνουν ξανά συγκρουσιακές. Όμως το πρωί της Πρωτομαγιάς η (στμ: μαύρη) εισαγγελέας Μόσμπι ανακοίνωσε ότι θα απαγγελθούν κατηγορίες σε 6 αστυνομικούς ως αποτέλεσμα του θανάτου του Φρέντι Γκρέι· ένας απ’ αυτούς κατηγορείται μάλιστα για ανθρωποκτονία. Αυτό είναι πολύ ασυνήθιστο στις ΗΠΑ, όπου η αστυνομία σκοτώνει εκατοντάδες ανθρώπους κάθε χρόνο, συνήθως χωρίς καμιά συνέπεια.
Την Πρωτομαγιά έγιναν πορείες χωρίς άδεια σε όλη την πόλη ως αργά το βράδυ. Οι περισσότεροι συγκεντρώθηκαν στο κέντρο, στο Δημαρχείο και την πλατεία ΜακΚέλντιν, που είναι η “ζώνη του ελεύθερου λόγου” στην πόλη, όπου οι αρχές συνήθως προσπαθούν να περιορίσουν τους διαδηλωτές. Η πορεία συγκέντρωσε περίπου 5.000 άτομα και βάδισε 18 χιλιόμετρα, ενώ κόσμος ερχόταν κι έφευγε διαρκώς· μερικοί υπολογίζουν τη συμμετοχή σε περισσότερα από 10.000 άτομα. Η ατμόσφαιρα ήταν χαρμόσυνη. Η αστυνομία δεν ήταν αρκετή για να περιορίσει τους διαδηλωτές, αλλά δεν τους επέτρεψε να βγουν σε λεωφόρους και προστάτεψε ορισμένους στόχους. Στην περιοχή της φυλακής, οι κρατούμενοι φώναξαν κι αυτοί συνθήματα, κυρίως το “Μέρα-νύχτα θα παλέψουμε για τον Φρέντι Γκρέι”.
Φορτηγάκια γεμάτα με κόσμο εντάχτηκαν στην πορεία στη Δυτική Βαλτιμόρη. Η πορεία επέστρεψε στο κέντρο και σιγά-σιγά διαλύθηκε, περίπου την ώρα της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Ωστόσο, στο Δημαρχείο 50-100 άτομα έμειναν μετά την απαγόρευση και τουλάχιστον 13 συνελήφθησαν, πολλοί με βίαιο τρόπο. Υπήρξε κι άλλη βία μετά την απαγόρευση στη διασταύρωση Πεν και Νορθ.
Το Σάββατο 2 Μαΐου, έγιναν κι άλλες πορείες. Σ’ αυτή τη φάση, πολλή ενέργεια είχε στραφεί προς το αίτημα αμνηστίας για τους συλληφθέντες, πολλοί απ’ τους οποίους αντιμετώπιζαν σοβαρές κατηγορίες. Για παράδειγμα, ένας νεαρός που έσπασε τα τζάμια ενός περιπολικού, αλλά πείστηκε απ’ τους γονείς του να παραδοθεί, κρατήθηκε με εγγύηση 500.000 δολάρια.
Το Σαββατόβραδο έγινε η πιο ευρεία οργανωμένη κίνηση κατά της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Μια ομάδα κυρίως λευκών συγκεντρώθηκε σε μια κυρίως λευκή γειτονιά· εμφανίστηκαν ισχυρές δυνάμεις της αστυνομίας, αλλά έδωσαν σειρά προειδοποιήσεων για διάλυση και συμφώνησαν με την ομάδα να μη τη συλλάβουν. Ο κόσμος συμφώνησε να διαλυθεί, επειδή οι πόροι για υποστήριξη μέσα στη φυλακή είχαν ήδη εξανεμιστεί. Λέγεται ότι η αστυνομία προσφέρθηκε να μεταφέρει κόσμο στο σπίτι του μετά. Στο μεταξύ, στη διασταύρωση Πεν και Νορθ, η αστυνομία έδειρε κι έριξε σπρέι πιπεριού και συνέλαβε κυρίως μαύρους διαδηλωτές. Ένας μεγάλος αριθμός γιατρών και ατόμων που οργάνωναν την υποστήριξη στους κρατούμενους συνελήφθησαν στη φυλακή για παραβίαση της απαγόρευσης κυκλοφορίας.
Την Κυριακή 3 Μαΐου, ο δήμαρχος ήρε την απαγόρευση κυκλοφορίας δυο μέρες νωρίτερα, ανταποκρινόμενος στα παράπονα των καταστηματαρχών. Μέχρι τότε, τα πράγματα είχαν ηρεμήσει.
Θα θέλαμε ένα σχόλιο για τον Αμερικανικό καπιταλισμό και την ανικανότητά του να ξεπεράσει τις φυλετικές διακρίσεις κατά των Αφροαμερικανών μέχρι σήμερα.
Από την αρχή, η λευκή κυριαρχία και ο καπιταλισμός υπήρξαν δομικά συνδεδεμένοι (Πολλοί στις ΗΠΑ λένε “λευκή κυριαρχία” αντί για “ρατσισμός” για να τονίσουν το γεγονός ότι είναι δομικό φαινόμενο, όχι ζήτημα ατομικής προκατάληψης). Δε μπορούμε να φανταστούμε την ανάπτυξη του καπιταλισμού χωρίς το αρχικό πλιάτσικο και την αποικιοποίηση του λεγόμενου “Νέου Κόσμου” (και μετά της Ινδίας και της Αφρικής), ακολουθούμενη από τη δουλεία και μετά από τον φυλετικό διαχωρισμό. Ο διαχωρισμός συνεχίζεται και σήμερα, μασκαρεμένος σαν οικονομικό κι όχι φυλετικό φαινόμενο, αλλά με τις ίδιες συνέπειες.
Σε κάθε βήμα σ’ αυτή τη διαδικασία, η διαίρεση των φτωχών εργατών και των περιθωριοποιημένων σε “λευκούς” και “μη λευκούς” ήταν απαραίτητη για να διατηρηθεί και να σταθεροποιηθεί η κυρίαρχη τάξη, που δωροδοκούσε εκείνους τους λευκούς που αλλιώς θα ενώνονταν με όλους τους υπόλοιπους κατά της ελίτ, προκειμένου να ταυτίσουν τα συμφέροντά τους με τα πολύ πλουσιότερα αφεντικά τους. Η “φυλή”, που είναι μια κοινωνικά κατασκευασμένη ταυτότητα, και ο καπιταλισμός, που βασίζεται στην κοινωνική κατασκευή της ιδιοκτησίας, ξεκίνησαν μαζί και στηρίζουν η μια τον άλλο με αλληλοδιαπλεκόμενους τρόπους. Αν και μπορούμε να αφηγηθούμε την επινόηση της φυλής μέσα σ’ ένα οικονομικό πλαίσιο, θα μπορούσαμε να πούμε και ότι ο καπιταλισμός είναι η οικονομική συνέπεια της επινόησης της φυλής.
Αυτός είναι ο λόγος που καμιά καπιταλιστική κοινωνία (στην Αμερική ή αλλού) δε θα καταφέρει να καταργήσει τις φυλετικές διακρίσεις.
Υπάρχουν ακόμη ορισμένα μέρη του κόσμου που είναι αρκετά ομοιογενή για να φαντάζεται κανείς ότι ο καπιταλισμός μπορεί να διατηρείται χωρίς το μηχανισμό της φυλής να τον σταθεροποιεί. Αλλά σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, δε μπορούμε να διακρίνουμε αυτά τα μέρη απ’ το τι συμβαίνει αλλού στον κόσμο – εμπλέκονται σ’ αυτό, ακόμη κι αν δεν συμβαίνει εκεί. Φανταστείτε ένα χωριό λευκών στην Ελβετία, για παράδειγμα: μπορεί να φαίνεται ότι η φυλή δεν έχει σχέση με τη λειτουργία του καπιταλισμού εκεί, αλλά στην πραγματικότητα ο πληθυσμός μπορεί να αντλεί πλούτο από επενδύσεις σε εταιρείες που εξορύσσουν στην Αφρική και διατηρούν κάτεργα στην ανατολική Ασία, ενώ τα σύνορα κρατούν τους ανθρώπους απ’ αυτές τις περιοχές μακριά από την πρόσβαση στο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας που προσφέρεται στους Ελβετούς. Αυτό είναι ένα παράδειγμα πώς η σοσιαλδημοκρατία, που μασκαρεύεται ως ανθρωπιστική, υπηρετεί τον εξορθολογισμό των ρατσιστικών ιεραρχιών και της καταπίεσης.
“Πάρτε μια ανάσα. Μην παραβαίνετε το νόμο” ήταν η αντιφατική απάντηση της αστυνομίας στο “Δε μπορώ ν’ αναπνεύσω”. Μπορείτε να σχολιάστε τη σχέση αστυνομίας και κοινωνίας στις ΗΠΑ;
Οι ΗΠΑ είναι μια έντονα αστυνομευόμενη κοινωνία, με 2,5 εκατομμύρια κρατούμενους. Αυτό είναι αναγκαίο για να διατηρηθούν οι απίστευτες ανισότητες πλούτου σ’ αυτή τη χώρα, που αλλιώς θα αποκαθιστώνταν από αυτόνομη δράση (που οι υποστηρικτές της ανισότητας ονομάζουν “έγκλημα”). Και πάλι, όλη αυτή η αστυνόμευση θα παρήγαγε πολύ περισσότερες εξεγέρσεις, αν ο πληθυσμός δεν ήταν διαιρεμένος με φυλετικά όρια, με την αστυνομία να στοχεύει δυσανάλογα σε μαύρους κι έγχρωμους. Για τους φτωχούς λευκούς, ένας απ’ τους μύθους που υποτίθεται ότι τους αποτρέπει απ’ το να απορρίψουν την αστυνομία, είναι ότι η αστυνομία υπάρχει “για να τους προστατεύει” από τους φτωχούς έγχρωμους.
Σε αυτό το περιβάλλον, κάποιοι συχνά κατηγορούνται για τη βία που ασκεί η αστυνομία πάνω τους. Αλλά ο Φρέντι Γκρέι δεν διέπραττε καν ένα έγκλημα – οπότε η λύση δε μπορεί να είναι για τον κόσμο να είναι πιο νομοταγής. Πράγματι, στις ΗΠΑ οι νόμοι ορίζονται μερικές φορές από αυτά που κάνουν οι φτωχοί: για παράδειγμα, αν κάθονται μαζί στη γωνιά του δρόμου, το “χασομέρι” γίνεται έγκλημα.
Υπάρχει ακόμη ένας “ρατσιστικός Νότος” που είναι σημαντικά διαφορετικός από τον φυλετικά ενοποιημένο Βορρά;
Στην πραγματικότητα ούτε η Βαλτιμόρη ούτε το Φέργκιουσον βρίσκονται στο Νότο, αν και οι δυο πόλεις βρίσκονται σε περιοχές όπου οι λευκοί υποστήριζαν τη δουλεία πριν τον αμερικανικό εμφύλιο. Έχουν υπάρξει πολλά περίπλοκα κύματα μετανάστευσης ανάμεσα στο Νότο και τις υπόλοιπες ΗΠΑ – αλλά ο ίδιος ο ρατσισμός είναι διαδεδομένος. Θυμηθείτε ότι ολόκληρη η χώρα θεμελιώθηκε στη γενοκτονία των ανθρώπων που ζούσαν εδώ πριν την ευρωπαϊκή αποικιοποίηση· δεν υπάρχει ούτε μια πόλη στις ΗΠΑ που να μην έχει ρατσιστική ιστορία.
Ίσως πριν 150 χρόνια, υπήρξε μια εποχή όπου οι λευκοί Βόρειοι μπορούσαν να συγχαρούν τους εαυτούς τους ότι δεν είναι ρατσιστές, γιατί η οικονομία τους βασιζόταν στη βιομηχανική μισθωτή εργασία αντί για τη δουλεία – και γιατί δεν έμεναν πολλοί μαύροι εκεί. Αλλά από τότε, καθώς οι μαύροι γέμισαν τα γκέτο των πόλεων σε όλη τη χώρα, έχει γίνει σαφές ότι ο ρατσισμός είναι κάτι δομικό, ενσωματωμένο στο δικαστικό σύστημα και την ίδια την οικονομία. Αυτή η ιστορία μοιάζει με το πώς πριν μια γενιά μερικοί Σουηδοί περηφανεύονταν ότι δεν είναι ρατσιστές, μέχρι που άρχισαν να φτάνουν περισσότεροι μετανάστες και το ρατσιστικό, εθνικιστικό κόμμα έγινε τόσο επιτυχημένο.
Αν και η μεσαία τάξη στις ΗΠΑ είναι πιο ενσωματωμένη φυλετικά σήμερα απ’ ό,τι 100 χρόνια πριν, υπάρχουν ακόμη μεγάλοι πληθυσμοί φτωχών μαύρων που αποκλείονται από κάθε όψη της κοινωνίας. Σε ολόκληρη τη χώρα, απ’ τη Νέα Υόρκη ως το Σιάτλ, οι άνθρωποι που φυλακίζονται και δολοφονούνται από την αστυνομία είναι δυσανάλογα μαύροι και έγχρωμοι.
Ποια είναι τα αναμενόμενα αποτελέσματα και προοπτικές στο Φέργκιουσον, τη Βαλτιμόρη και αλλού; Δημιουργείται ένα κίνημα ή μια αλλαγή στην κοινωνία; Πώς εξηγείτε ότι οι αστυνομικές εκτελέσεις άοπλων Αφροαμερικανών είναι ένα επαναλαμβανόμενο γεγονός;
Θα πούμε ξανά ότι οι απίστευτες ανισότητες πλούτου και ισχύος στις ΗΠΑ δε θα μπορούσαν να διατηρηθούν χωρίς διαρκή αστυνομική βία. Οι αστυνομικοί πρέπει να έχουν το ελεύθερο να κάνουν φόνο κάθε στιγμή, αλλιώς η αστυνόμευση θα ήταν πολύ επικίνδυνη δουλειά, καθώς τόσο πολλοί άνθρωποι είναι οπλισμένοι κι απεγνωσμένοι. Η αστυνομία στην περιοχή του Σεν Λούις (όπου βρίσκεται το Φέργκιουσον) συνέχισε το μοτίβο μιας δολοφονίας κάθε μήνα περίπου μετά τις διαμαρτυρίες εκεί τον περασμένο Αύγουστο και τον Νοέμβριο, ενώ η αστυνομία της Βαλτιμόρης σίγουρα θα συνεχίσει να σκοτώνει ανθρώπους, ακόμη κι ανησυχεί περισσότερο για τις συνέπειες. Για να σταματήσουμε τους φόνους από αστυνομικούς, θα έπρεπε να σταματήσουμε την ίδια την αστυνόμευση.
Στην πραγματικότητα, το μόνο πράγμα που ελάττωσε την αστυνομική βία ήταν ότι στη Νέα Υόρκη τον περασμένο Δεκέμβριο, αφού ένας άντρας πυροβόλησε και σκότωσε δυο αστυνομικούς, η αστυνομία της Νέας Υόρκης έκανε ένα είδος ανεπίσημης απεργίας στην οποία σταμάτησαν ορισμένες άσκοπες συλλήψεις οι οποίες αποτελούν πηγή εσόδων για τις τοπικές αρχές της Νέας Υόρκης (όπως και κάθε αμερικανικής πόλης). Αυτό ακούγεται καλό, αλλά είναι και ανησυχητικό – η αστυνομία διαμαρτυρόταν για να απαιτήσει περισσότερη άνευ όρων υποστήριξη από τη διοίκηση, για να κάνει αυτό που κάνει χωρίς κριτική. Καθώς εξελίσσεται αυτή η κατάσταση, βλέπουμε την αστυνομία (και το υποσύνολο της κυρίως λευκής μεσαίας αμερικανικής τάξης απ’ την οποία προέρχονται πολλοί αστυνομικοί) να αρχίζει να αντιλαμβάνεται τα συμφέροντά της αυτόνομα από τις υπόλοιπες πολιτειακές δομές, να γίνεται πιο ανοιχτά ρατσιστική και αντιπαραθετική αντιδρώντας σ’ αυτές τις εξεγέρσεις. Αυτό θα μπορούσε να είναι η αρχή μιας νέας τάσης προς τον λευκό εθνικισμό ή τον φασισμό στις ΗΠΑ. Δεν έγινε κάτι παρόμοιο στην Ελλάδα με τόσους αστυνομικούς να μπαίνουν στη Χρυσή Αυγή;
Στο μεταξύ, ένα ισχυρό κοινωνικό κίνημα εμφανίστηκε στο Φέργκιουσον τον περασμένο Αύγουστο κι από τότε έχει διαδοθεί σε όλες τις ΗΠΑ. Αυτό το κίνημα έχει προοπτική να αποσταθεροποιήσει την πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ, πράγμα που είναι καλό, έχει όμως πολλές εσωτερικές συγκρούσεις κι αντιφάσεις. Οι πιο ριζοσπαστικοί συμμετέχοντες -αυτοί που οι θαρραλέες παράνομες πράξεις τους έδωσαν στο κίνημα τη μεγαλύτερη δύναμη και επιρροή- είναι εκείνοι που ακούμε λιγότερο απ’ όλους στο δημόσιο διάλογο. Οι διαδηλωτές που συγκρούστηκαν με την αστυνομία και έκαψαν κτίρια κι αυτοκίνητα έδειξαν ότι απορρίπτουν τη συμμόρφωση και το ρεφορμισμό, επιδεικνύοντας πιο ριζοσπαστικές πρακτικές ακόμη κι απ’ τους πιο εξεγερσιακούς αναρχικούς στις ΗΠΑ. Αλλά στο δημόσιο διάλογο, ακούμε κυρίως τους “ηγέτες” που δεν στηρίζουν τέτοιες τακτικές (αν κι αυτές οι τακτικές δημιούργησαν το κίνημα) και προσπαθούν να περιορίσουν τις διαμαρτυρίες σε νομοταγείς δραστηριότητες ή ελεγχόμενες πράξεις κοινωνικής ανυπακοής. Φυσικά, δεν υπάρχουν πάντα καθαρές γραμμές ανάμεσα σ’ αυτούς που συμμετέχουν σε μαχητική αντιπαράθεση κι εκείνους που υιοθετούν άλλες μορφές διαμαρτυρίας, ενώ και οι δυο προσεγγίσεις κερδίζουν η μια απ’ την άλλη με πολλούς τρόπους.
Βλέπουμε μερικές απ’ τις αντιφάσεις του κινήματος στο όνομα που του έχει δοθεί: “Οι Μαύρες Ζωές Έχουν Αξία”. Όπως σημείωσαν ορισμένοι μαύροι ριζοσπάστες, αυτό το σύνθημα είναι προβληματικό. Μοιάζει να απευθύνεται σ’ αυτούς που έχουν την εξουσία, σ’ αυτούς για τους οποίους, στην πραγματικότητα, οι μαύρες ζωές δεν έχουν αξία. Ο αφροπεσιμιστής συγγραφέας Φρανκ Γουάιλντερσον έγραψε ότι η φράση έχει νόημα μόνο αν τη διαβάσεις ανάποδα: οι ζωές που είναι φυλετικοποιημένες “μαύρες” είναι ζωές που εξ ορισμού δεν έχουν αξία σ’ αυτή την κοινωνία. Σ’ αυτή την κατάσταση, η αποδοχή της μαύρης ταυτότητας σημαίνει να ταυτίζεσαι με τους ρόλους που επιβάλλονται στους μαύρους, ενώ θα έπρεπε να προσπαθούμε να καταστρέψουμε αυτούς τους ρόλους και ολόκληρη την κοινωνία που τους επιβάλλει.
Η ονομασία του κινήματος “Οι Μαύρες Ζωές Έχουν Αξία” άλλαξε το κέντρο βάρους από τη μάχη με την αστυνομία. Αυτό το σύνθημα δεν είχε κυριαρχήσει σε όλη τη χώρα ως το Δεκέμβρη· μέχρι τότε, μερικοί ονόμαζαν το κίνημα με συνθήματα όπως “Γαμώ την Αστυνομία”. Ίσως η ονομασία “Οι Μαύρες Ζωές Έχουν Αξία” να ήταν ένας τρόπος να καναλιζαριστεί μια εν δυνάμει ανεξέλεγκτη δύναμη προς ένα κατανοητό αίτημα που μπορούσε να επιδιωχθεί (ακόμη και μαχητικά) μέσω της μεταρρύθμισης, αντί της εξέγερσης. Σε κάθε περίπτωση, ούτε το “Γαμώ την Αστυνομία” ούτε το “Οι Μαύρες Ζωές Έχουν Αξία” λέει όλη την ιστορία αυτού του κινήματος: το πρώτο αποκρύπτει τη φυλή, ενώ το δεύτερο αποκρύπτει την κρατική βία που δημιούργησε τη φυλή και συνεχίζει να την επιβάλλει.
Η Ασφάλεια ως Εμπόρευμα. Σε ποιο βαθμό η βιομηχανία της ασφάλειας που προμηθεύει την αστυνομία και άλλες εταιρείες ιδιωτικής ασφάλειας, από την Blackwater ως τους μεγάλους εμπόρους όπλων χαράσσουν νέες πολιτικές; Ποιος ο ρόλος τους στα πρόσφατα γεγονότα; Υπάρχει κάποιο κομμάτι της οικονομικής ελίτ που κερδοφορεί από αυτή την κοινωνική τριβή;
Ένα από τα δυνατά σημεία του καπιταλισμού είναι ότι κάθε κρίση, ακόμα και οι κρίσεις που απειλούν το ίδιο το σύστημα, προσφέρουν άλλη μια ευκαιρία κερδοφορίας, που ξανασταθεροποιεί το σύστημα. Το Αμερικανικό Συμβούλιο Νομοθετικής Ανταλλαγής (ALEC) είναι ένα παράδειγμα ενός τρόπου οργάνωσης των εταιρειών, οι οποίες κερδίζουν από το σωφρονιστικό βιομηχανικό σύμπλεγμα, για να περνούν νόμους που αυξάνουν τα κέρδη τους· υπάρχουν ανάλογα παραδείγματα στη βιομηχανία ιδιωτικής ασφάλειας και προμήθειας αστυνομικού οπλισμού.
Δε νομίζω όμως ότι κάποιο τμήμα της οικονομικής ελίτ κερδίζει πραγματικά από αυτό το κύμα διαμαρτυριών. Αυτή η κατάσταση τους αναγκάζει απλώς να χρησιμοποιήσουν τα όπλα που είχαν ήδη αγοράσει – και το σύστημά τους είναι πιο δυνατό και πιο σταθερό όταν δε χρειάζεται να τα χρησιμοποιήσουν. Όταν αναγκάζονται να μπουν σε ανοιχτές εχθροπραξίες με μέρος του πληθυσμού, αυξάνεται η αστάθεια όλης της κοινωνίας, πράγμα που δεν κάνει καλό στις επιχειρήσεις. Μερικοί επιχειρηματίες θα συνεχίσουν να κερδίζουν με κάθε κρίση μέχρι τη στιγμή που θα τους κρεμάσουμε με τ’ άντερα των τελευταίων πολιτικών, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι αυτές οι κρίσεις είναι επικερδείς για τον ίδιο τον καπιταλισμό ή ότι είναι συνωμοσίες που προκλήθηκαν από υπάρχουσες δυνάμεις (όπως ήδη υπονοούν ορισμένοι δεξιοί υποστηρικτές θεωριών συνωμοσίας).
Είναι φυλετικά καθορισμένο το αμερικανικό σύστημα απονομής ποινικής δικαιοσύνης; Σε ποιο βαθμό και γιατί;
Ο κόσμος που στοχοποιείται από την αστυνομία, καταδικάζεται από τα δικαστήρια και κρατείται στις φυλακές είναι δυσανάλογα μαύρος και έγχρωμος, αν συγκριθεί με το συνολικό πληθυσμό των ΗΠΑ. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό. Αυτή τη στιγμή, οι νόμοι, οι δικαστικές δομές και το αστυνομικό πρωτόκολλο που δημιουργούν αυτή την κατάσταση δεν είναι πια ανοιχτά ρατσιστικοί, αλλά ακόμη παράγουν ρατσιστικά αποτελέσματα. Βιβλία όπως το “The new Jim Crow (Ο νέος θεσμικός ρατσισμός)” εξηγούν λεπτομερώς πως συμβαίνει αυτό. Η δόμηση και επιβολή φυλετικών ανισοτήτων, που εκτελούνταν επίσημα από αυτές τις δομές τα πρώτα 400 χρόνια της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στη βόρεια Αμερική, τώρα λειτουργεί άτυπα.
Ποιος είναι ο ρόλος των ένοπλων συμμοριών στις εξεγέρσεις, όπως στο Φέργκιουσον και τη Βαλτιμόρη;
Αυτό είναι περίπλοκο, ανάλογα με το τι εννοείς συμμορίες. Στις ΗΠΑ, μερικές από τις συμμορίες είναι γιγαντιαίοι, παναμερικανικοί (ή και διεθνείς) οργανισμοί, που ασχολούνται με μεγάλης κλίμακας παράνομο καπιταλισμό. Η πάλη μεταξύ οριζόντιων και ιεραρχικών δυνάμεων που λαμβάνει χώρα στην υπόλοιπη κοινωνία, λαμβάνει χώρα και στις παράνομες δραστηριότητες.
Το 1992, η ανακωχή των συμμοριών στο Λος Άντζελες ήταν απαραίτητη για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος στο οποίο ο κόσμος θα μπορούσε να διαμαρτυρηθεί για τον ξυλοδαρμό του Ρόντνεϊ Κινγκ. Οι ανακωχές των συμμοριών είναι ακόμη πολύ σημαντικές για να δημιουργήσουν τις συνθήκες στις οποίες φτωχοί άνθρωποι αντιμάχονται την αστυνομία, αντί να πολεμούν ο ένας τον άλλο.
Στο Φέργκιουσον, μερικοί διαμαρτυρόμενοι έφεραν όπλα στις συγκρούσεις και πυροβόλησαν αστυνομικούς (μερικές φορές πετυχαίνοντας άλλους διαδηλωτές). Μερικοί διαμαρτυρόμενοι είχαν σχέση με συμμορίες, αλλά οι ίδιες οι συμμορίες δεν ενέργησαν σε μεγάλη κλίμακα, όπως έχει κάνει η Primeiro Comando da Capital (PCC) στη Βραζιλία, για παράδειγμα.
Στη Βαλτιμόρη, την μέρα των πρώτων βίαιων διαδηλώσεων, μέλη του Έθνους του Ισλάμ (μιας μαύρης εθνικιστικής Ισλαμικής σέχτας) ανακοίνωσαν ότι είχαν κανονίσει ανακωχή στη Βαλτιμόρη μεταξύ των Bloods και των Crips, των δυο μεγαλύτερων μαύρων συμμοριών στις ΗΠΑ. Απαντώντας, η αστυνομία εξέδωσε ένα δελτίο τύπου που έλεγε ότι οι συμμορίες έκαναν ανακωχή για να ενεργήσουν βίαια εναντίον αστυνομικών. Αυτό προφανώς ήταν προπαγάνδα. Μέλη των Bloods και των Crips εμφανίστηκαν μετά στα μέσα ενημέρωσης, λέγοντας ότι είχαν πράγματι κάνει ανακωχή, αλλά δεν ευθύνονταν για τις ταραχές. Κάποιοι μάλιστα είπαν ότι προσπαθούσαν να φέρουν ειρήνη στη Βαλτιμόρη, να ελέγξουν την κατάσταση.
Είναι δύσκολο να ερμηνεύσεις κάτι τέτοιο όταν είσαι έξω από αυτές τις οργανώσεις. Ίσως σκόπευαν απλά να αποτρέψουν τα μέσα ενημέρωσης απ’ το να δημιουργήσουν “κακή εικόνα” και δεν αποτύπωναν την πραγματική τους εμπλοκή στην εξέγερση. (Φυσικά, εμείς οι αναρχικοί ξέρουμε ότι όταν η αστυνομία προσπαθεί να δημιουργήσει κακή εικόνα κάποιου στα μέσα ενημέρωσης, το κάνει για να τον στοχοποιήσει ευκολότερα). Ίσως οι πιο υψηλόβαθμοι των συμμοριών δεν έχουν θέση στην εξέγερση, ενώ κόσμος που είναι χαμηλότερα στην ιεραρχία της συμμορίας να συμμετέχει. Ή ίσως πράγματι οι συμμορίες βλέπουν τις ταραχές σαν κάτι που πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο. Μερικές φορές, σε ταραχώδεις καταστάσεις, φαίνεται πως κάθε τυπικός οργανισμός, ακόμη κι οι ριζοσπαστικότερες ομάδες, είναι εναντίον αυτού που συμβαίνει και μόνο όσοι συμμετέχουν αυτόνομα ως ελεύθερα άτομα το πάνε μπροστά.
Πώς παρουσιάζουν τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης τα γεγονότα;
Υπήρξαν δυο βασικές αντιδράσεις στην Εξέγερση της Βαλτιμόρης. Τα περισσότερα εμπορικά μέσα ενημέρωσης παρουσίασαν τις ταραχές σαν τρομερές τραγωδίες, περιγράφοντας τους συμμετέχοντες σαν ζώα που πρέπει να τεθούν υπό έλεγχο. Όπως είπαμε και νωρίτερα, στη διάρκεια των ταραχών μετέδιδαν ζωντανά από ελικόπτερο, κοιτώντας αφ’ υψηλού χωρίς να καταλαβαίνουν τους ανθρώπους για τους οποίους έλεγαν ότι “καίνε τις ίδιες τις γειτονιές τους”, υιοθετώντας την οπτική του κράτους – την ίδια οπτική που έχουν τα drones στο Πακιστάν.
Στο μεταξύ, μερικά από τα φιλελεύθερα/αριστερά μέσα ενημέρωσης δημοσίευσαν “θαρραλέα” άρθρα που εξηγούσαν τις ταραχές ως πράξεις απελπισίας, ή ακόμη και εξηγούσαν γιατί μπορεί ο κόσμος να εγκατέλειψε τη μη βία. Αυτό σημειώνει ένα νέο επίπεδο αποδοχής των μαχητικών τακτικών που δεν έχουμε δει στις ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες. Ωστόσο, όλα αυτά τα άρθρα αντιμετωπίζουν το ζήτημα σαν κάτι που περιορίζεται στις φτωχές μαύρες κοινότητες – υπονοώντας ότι από απόσταση μπορεί να αποδεχόμαστε αυτό που κάνουν, αλλά και βέβαια δε θα εμπλακούμε σε μαχητική αντιπαράθεση εμείς οι ίδιοι. Ακόμη και μερικές αναρχικές ομάδες αντέδρασαν έτσι. Εμείς νομίζουμε ότι αυτή είναι επικίνδυνη και ανήθικη ιδέα, να αφήνεις τους πιο ευάλωτους να παίρνουν όλα τα ρίσκα. Αν γι’ αυτούς έχει νόημα να εξεγείρονται, έχει ακόμη μεγαλύτερο νόημα για μας.
Σε τι βαθμό είναι το κίνημα για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών ενσωματωμένο στον αμερικανικό καπιταλισμό και τις πολύμορφες εκφράσεις και δομές του (από τα Αφροαμερικανικά πολιτικά κόμματα ως τις μη κυβερνητικές οργανώσεις) και συμπερασματικά, από την προοπτική της απόδοσης δικαιοσύνης μέσα στα όρια ενός λειτουργικού καπιταλισμού;
Στα κινήματα των κοινωνικών δικαιωμάτων και της Μαύρης Δύναμης (Black Power) των δεκαετιών του ’50 και του ’60, υπήρχαν κάποιοι που ήθελαν να ξεφύγουν ολοκληρωτικά από τις κοινωνικές δομές του καπιταλισμού και της λευκής κυριαρχίας, ενώ άλλοι μαύροι πάλευαν για μεγαλύτερη συμμετοχή σ’ αυτές τις δομές. Αυτά τα κινήματα συνέβησαν σε μια εποχή συγκριτικής αφθονίας και οικονομικής ανάπτυξης, όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ άντεχε να σταθεροποιεί την κοινωνία συμπεριλαμβάνοντας τους μαύρους και άλλους έγχρωμους σε περισσότερες όψεις της πολιτικής και οικονομικής ζωής. Ακόμη κι αυτές οι παραχωρήσεις συνέβησαν μ’ ένα τίμημα: σε μια μειονότητα μαύρων προσφέρθηκε πρόσβαση στη μεσοαστική ζωή, ενώ οι μαχητικοί αγωνιστές και η πλειοψηφία των μαύρων κοινοτήτων καταστράφηκαν ανηλεώς από διάφορες μορφές κρατικής καταπίεσης. Σήμερα, οι ηγέτες του κινήματος των κοινωνικών δικαιωμάτων των μαύρων είναι επιτυχημένοι πολιτικοί, ενώ τα μέλη των Μαύρων Πανθήρων εκτίουν ποινές ισοβίων στη φυλακή και οι κοινότητες που εξεγέρθηκαν τη δεκαετία του ’60 έχουν καταστραφεί από τη φτώχεια, τα ναρκωτικά και την αστυνομική καταπίεση. Στις ταραχές της Βαλτιμόρης, είδαμε τόσους νέους να συμμετέχουν διότι οι εξεγερμένοι της παλιότερης γενιάς που δεν συμβιβάστηκαν με θέσεις ισχύος έχουν ήδη φυλακιστεί ή σκοτωθεί.
Τώρα που είμαστε σε εποχή κρίσης και λιτότητας, που δεν είναι δυνατόν να γίνουν πια συμβιβασμοί, είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι θα είναι δυνατός ένας νέος συμβιβασμός με τη μαύρη κατώτατη κοινωνική τάξη. Πολλοί ήλπιζαν για κάτι τέτοιο στην προεδρία του Ομπάμα και τώρα που είναι καθαρό ότι τα πράγματα χειροτερεύουν, υπάρχει πολλή απογοήτευση και θυμός.
Αντίθετα με το Φέργκιουσον, καταλαβαίνουμε ότι στη Βαλτιμόρη η αστυνομία, όπως και η ανώτερη τάξη, αποτελείται κυρίως από Αφροαμερικανούς. Σε ποια έκταση αυτό το στοιχείο επηρεάζει τη φύση των πρόσφατων κοινωνικών συγκρούσεων;
Αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο, που δεν έχει αναλυθεί πλήρως ακόμη. Μπορούμε πάντως καταρχάς να πούμε πως αυτό δείχνει ότι η ρατσιστική δυναμική μπορεί να διατηρηθεί και να επιβληθεί ακόμη κι από μαύρους πολιτικούς και αστυνομικούς – η τυπικά αμερικανική πολιτική της προσφοράς “ευκαιριών” για τους πιο παραγωγικούς ή τυχερούς δε βοηθά τους υπόλοιπους. Επίσης, μπορεί οι ταραχές να κατεστάλησαν πιο γρήγορα γιατί υπήρχαν άνθρωποι απ’ τις εξεγερμένες κοινότητες μέσα στις δομές εξουσίας που μπορούσαν να τους δώσουν υποσχέσεις. Θα δούμε τι θα συμβεί αν αυτές οι υποσχέσεις δεν μπορέσουν να υλοποιηθούν.
Τι γίνεται με άλλες μειονότητες στις ΗΠΑ, που είναι θύματα ρατσιστικών διακρίσεων από το κράτος και την αστυνομία, όπως οι Ασιάτες και οι Λατινοαμερικανοί;
Πράγματι, υπάρχουν πολλές διαφορετικές κοινότητες που στοχοποιούνται από το ρατσισμό και τις κοινωνικές δομές της λευκής κυριαρχίας στις ΗΠΑ. Έχουμε δει Λατινοαμερικανούς μετανάστες να παλεύουν για μεγαλύτερη συμμετοχή σ’ αυτή την κοινωνία τα τελευταία χρόνια, ένα είδος επανάληψης της πάλης για τα κοινωνικά δικαιώματα των μαύρων σε διαφορετική μορφή και περιβάλλον. Θα δούμε αν αυτά τα συγκρουσιακά μοντέλα διαδοθούν και σε άλλες κοινότητες.
Έχουν οι πρόσφατες μάχες οδηγήσει στο σχηματισμό νέων πολιτικών δομών-συνελεύσεων μέσα στις Αφροαμερικανικές κοινότητες;
Ναι. Στο Φέργκιουσον είδαμε μια μεγάλη εισροή οργανώσεων, που διαγκωνίζονταν για την προσοχή της μαύρης νεολαίας, αλλά και -κάτι που ίσως υπόσχεται περισσότερα- νέες οργανώσεις από τους ίδιους τους νέους. Δε νομίζω ότι όλες αυτές οι οργανώσεις παίρνουν τη μορφή συνελεύσεων που είναι συνηθισμένη στην Ελλάδα – πολλές απ’ αυτές τις οργανώσεις είναι δομημένες πιο πολύ σαν παραδοσιακά κόμματα ή μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Όμως έξω απ’ αυτές τις οργανώσεις υπάρχει πολύ νέα ορμή, και το πιο υποσχόμενο πράγμα είναι η διάδοση νέων τακτικών και συγκρουσιακής ενέργειας. Επίσης, άτυπες οργανωτικές μορφές εμφανίζονται σ’ αυτές τις αγωνιζόμενες κοινότητες, μερικές απ’ τις οποίες είναι ορατές στις πιο άγριες στιγμές της εξέγερσης. Μακροπρόθεσμα, ένα σημαντικό ερώτημα θα είναι αν οι παραδοσιακές, επίσημες οργανώσεις θα καθορίσουν την κατεύθυνση του κινήματος ή αν άλλοι συμμετέχοντες θα συνεχίσουν να το σπρώχνουν σε νέες περισσότερο ασυμβίβαστες κατευθύνσεις.
Τέλος, διαδίδονται και νέες ιδέες. Ένα από τα πιο ριζοσπαστικά νέα ρεύματα είναι ο “αφροπεσιμισμός”, που αποτυπώνεται στα γραπτά της Σαϊντίγια Χάρτμαν και του Φρανκ Γουάιλντερσον, μια ανάλυση που εκφράζει την ιδέα ότι για να τελειώσει η καταπίεση και οι δολοφονίες μαύρων, δεν αρκεί τίποτε λιγότερο από την καταστροφή ολόκληρης της κοινωνίας μας.
