Μια ιστορία δημιουργικής αντίστασης
Δεκέμβρης μήνας, τα πρωτοβρόχια και οι αέρηδες έχουν κάνει την εμφάνισή τους, οι μέρες αρχίζουν να μικραίνουν, και ο κόσμος αρχίζει να «αναμαζώνεται στα σπίθια του» που λέμε εδώ στη Κρήτη. Στα στενά του μαχαλά της Αγίας Τριάδας, στον κοινωνικό χώρο DA, μια παρέα ανθρώπων σχολιάζει την είδηση που έχει σκάσει σαν βόμβα. Ο δήμος σκοπεύει να ξεκινήσει άμεσα την ανάπλαση του Πάρκου Γεωργιάδη. Η μελέτη έχει εγκριθεί, τα λεφτά από το ΕΣΠΑ (1.000.000€) έχουν εξασφαλιστεί, το δημοτικό συμβούλιο είναι υπέρ του έργου παμψηφεί. Ο διαγωνισμός για τον ανάδοχο είναι ante portas. Κάτι είχε ακουστεί ήδη από την άνοιξη, αλλά κανείς/καμία δεν έδωσε σημασία, γιατί η μελέτη ήταν λέει ήπιας παρέμβασης.
Το Πάρκο Γεωργιάδη ιδρύθηκε από τον δήμαρχο Ηρακλείου (κατά την περίοδο 1932-1942), Μηνά Γεωργιάδη, για να έχει ο πολίτης της πόλης ένα μέρος «για φιλοσοφικούς περιπάτους και αναζητήσεις της σκέψης μέσα στο πράσινο».
Μετά από σθεναρές μάχες, και τον ανηλεή βομβαρδισμό της πόλης, οι φασίστες την καταλαμβάνουν. Ο Μ. Γεωργιάδης εκτελείται, μαζί με τα δύο του αδέρφια και άλλους 9 επιφανείς πολίτες της πόλης από τους ναζί το ξημέρωμα της 3ης Ιουνίου του 1942 στην περιοχή Γιόφυρο. 11 μέρες μετά, την μοίρα τους ακολουθούν άλλοι 50 αντιστασιακοί. Αυτά σε ό,τι αφορά τον άνθρωπο που το εμπνεύστηκε.
Το Πάρκο, έτσι όπως το ξέρουμε σήμερα, εγκαινιάστηκε το 1958, και βρίσκεται πάνω στη μπαζωμένη ενετική τάφρο. Η έκτασή του είναι 17 στρέμματα και αποτελεί τον μοναδικό πνεύμονα πρασίνου της πόλης, η κοινότητα των δέντρων του οποίου, χρόνια ακλάδευτη, απαρτίζει ένα μοναδικό δασικό περιβάλλον πυκνής βλάστησης, άρα και παχιού ίσκιου.
Από τη δεκαετία του ’90 μέχρι και τη δεκαετία του 2000, το πάρκο ήταν κατά τη διάρκεια της νύχτας το καταφύγιο για τους κοινωνικά αόρατους και «κατάπτυστους» ανθρώπους, ένα μέρος που οι «καθώς πρέπει» απέφευγαν επιμελώς. Το 2005 διεξάγεται στο πάρκο το πρώτο Φεστιβάλ Οικολογίας και Χειροτεχνίας, το γνωστό μας «Εν Οίκω», το οποίο βάζει και τις οριζόντιες βάσεις για την εδραίωση του Πάρκου σαν τόπο συνάντησης για όσους/ες ασφυκτιούν στο κατά τα άλλα ακραία εμπορευματοποιημένο κέντρο της πόλης. Ακολουθεί η εγκατάσταση της τακτικής Λαϊκής βιολογικών προϊόντων, η οποία λειτουργεί μέχρι και σήμερα, και της καφετέριας η οποία έκλεισε μετά την ακύρωση της σύμβασης που είχε (λόγω τον επικείμενων έργων). Η καφετέρια αυτή σήμερα τελεί υπό προσωρινή κατάληψη από τις Φυλές.
Μετά από σθεναρές μάχες, και τον ανηλεή βομβαρδισμό της πόλης, οι φασίστες την καταλαμβάνουν. Ο Μ. Γεωργιάδης εκτελείται, μαζί με τα δύο του αδέρφια και άλλους 9 επιφανείς πολίτες της πόλης από τους ναζί το ξημέρωμα της 3ης Ιουνίου του 1942 στην περιοχή Γιόφυρο. 11 μέρες μετά, την μοίρα τους ακολουθούν άλλοι 50 αντιστασιακοί. Αυτά σε ό,τι αφορά τον άνθρωπο που το εμπνεύστηκε.
Το Πάρκο, έτσι όπως το ξέρουμε σήμερα, εγκαινιάστηκε το 1958, και βρίσκεται πάνω στη μπαζωμένη ενετική τάφρο. Η έκτασή του είναι 17 στρέμματα και αποτελεί τον μοναδικό πνεύμονα πρασίνου της πόλης, η κοινότητα των δέντρων του οποίου, χρόνια ακλάδευτη, απαρτίζει ένα μοναδικό δασικό περιβάλλον πυκνής βλάστησης, άρα και παχιού ίσκιου.
Από τη δεκαετία του ’90 μέχρι και τη δεκαετία του 2000, το πάρκο ήταν κατά τη διάρκεια της νύχτας το καταφύγιο για τους κοινωνικά αόρατους και «κατάπτυστους» ανθρώπους, ένα μέρος που οι «καθώς πρέπει» απέφευγαν επιμελώς. Το 2005 διεξάγεται στο πάρκο το πρώτο Φεστιβάλ Οικολογίας και Χειροτεχνίας, το γνωστό μας «Εν Οίκω», το οποίο βάζει και τις οριζόντιες βάσεις για την εδραίωση του Πάρκου σαν τόπο συνάντησης για όσους/ες ασφυκτιούν στο κατά τα άλλα ακραία εμπορευματοποιημένο κέντρο της πόλης. Ακολουθεί η εγκατάσταση της τακτικής Λαϊκής βιολογικών προϊόντων, η οποία λειτουργεί μέχρι και σήμερα, και της καφετέριας η οποία έκλεισε μετά την ακύρωση της σύμβασης που είχε (λόγω τον επικείμενων έργων). Η καφετέρια αυτή σήμερα τελεί υπό προσωρινή κατάληψη από τις Φυλές.
Εδώ θα πρέπει να ανοίξουμε μια παρένθεση. Δεν είναι η πρώτη φορά που το Πάρκο μπαίνει στο στόχαστρο των εκσυγχρονιστών. Το 2010, η τότε δημοτική αρχή είχε τη φαεινή ιδέα να προωθήσει μια μελέτη ανάπλασης που θα ξεκοίλιαζε ένα μεγάλο μέρος του πάρκου για την κατασκευή ενός υπογείου πάρκινγκ. Η άμεση κινητοποίηση των φίλων και χρηστ(ρι)ών του, οδήγησε στη δημιουργία της Πρωτοβουλίας για τη Διάσωσή του, η οποία, μέσα από αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες και ποικίλες δράσεις, ευαισθητοποίησε ένα καθόλου αμελητέο αριθμό πολιτών που μαζί με άλλες συλλογικότητες της πόλης ανάγκασε την τότε δημοτική αρχή να εγκαταλείψει οριστικά τα σχέδιά της. Ο νικηφόρος αυτός αγώνας επιβραβεύτηκε το 2016, όπου μετά από έρευνα του WWF, το Πάρκο διακρίθηκε σαν ένας από τους 10 καλύτερους αστικούς χώρους πρασίνου, ανάμεσα σε άλλους 887 χώρους σε 89 πόλεις της Ελλάδας. Η δημοτική αρχή, η μακροχρόνια αδιαφορία της οποίας ουσιαστικά συνέβαλε στον σημερινό χαρακτήρα του, δεν χάνει την ευκαιρία και δηλώνει: «Η αξιολόγηση αυτή των εθελοντών και η διάκριση για το πάρκο Γεωργιάδη, αποδεικνύει ότι οι ενέργειες της δημοτικής Αρχής για αναβάθμιση των χώρων πρασίνου, σε συνδυασμό με την συνειδητοποιημένη συμπεριφορά των πολιτών που προστατεύουν τους χώρους αυτούς, αναγνωρίζονται και επιβραβεύονται από το κοινωνικό σύνολο». Κλείνοντας την παρένθεση να σημειώσουμε πως είναι απορίας άξιο το πώς 2 χρόνια μετά θέλουν να αλλάξουν ακριβώς αυτόν τον χαρακτήρα.
Βέβαια από την άλλη, δεν είναι και τόσο περίεργο αν αναλογιστούμε καλύτερα τον χαρακτήρα αυτό, που θα μπορούσε κανείς να τον περιγράψει με δυο λόγια ως άγριο και ελεύθερο, ένα περιβάλλον που μας ταιριάζει και μας αντιπροσωπεύει, οικείο και φιλόξενο για τις κάθε λογής εκδηλώσεις μας, τα παρεάκια, τα αράγματα, τα παιχνίδια των παιδιών, τα φλερτ. Μια όαση, όπου ο εξευγενισμός, το κυριλέ και το εμπόριο δεν κυριαρχούν. Μια αστική μεν, αρμονική δε κοινότητα ανθρώπων, δέντρων και πουλιών. Λογικό είναι η εκάστοτε δημοτική αρχή να μην βλέπει με καλό μάτι όλα αυτά, μιας και η λογική της διακατέχεται από έννοιες όπως εκμετάλλευση, αξιοποίηση, κέρδος, έλεγχος, ανάπτυξη κ.τ.λ. Χαρακτηριστικές ήταν άλλωστε οι σκανδαλώδεις δηλώσεις πως στο πάρκο διεξάγονται δράσεις μη συμβατές με τον χαρακτήρα που θα ήθελε ο δήμος να έχει αυτό, και σαν παραδείγματα αναφέρθηκαν η βιολογική λαϊκή και το Pride festival της LGBTQI+ κοινότητας της πόλης.
Πήραν φωτιά τα μπατζάκια μας. Το πάρκο απειλείται ξανά, εμείς έχουμε μείνει πίσω, βρισκόμαστε σχεδόν προ τετελεσμένων, τα χρονικά πλαίσια για να αντιδράσουμε είναι στενά, ο καιρός δεν θα βοηθήσει τις μαζώξεις σε ανοιχτό χώρο αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος, πρέπει να καταστρώσουμε σχέδιο, να μελετήσουμε τις κινήσεις του «εχθρού», να ψηλαφίσουμε τα αδύνατα σημεία του, να βρούμε τους συμμάχους μας, να κινητοποιήσουμε την κοινότητα. Και όλα αυτά γλήγορα.
Οι Φυλές του Πάρκου, όνομα που επιλέχτηκε για να εκφραστεί η ποικιλία τον ομάδων που το χρησιμοποιούν, άρχισαν να χτυπούν τα τύμπανα του πολέμου και να ξεθάβουν τα τσεκούρια. Έτσι, η πρώτη κίνηση δεν μπορούσε να είναι άλλη από το να καλεστεί ένα συμβούλιο Φυλών, όπου οι σύντροφοι και συντρόφισσες διαφόρων ειδικοτήτων, μετά από επιμελή μελέτη των σχεδίων του έργου, κατάφεραν σε λιγοστό χρόνο να πείσουν και τους πιο επιφυλακτικούς πως τα σχέδια αυτά δεν είναι καθόλου ήπια, όπως φαινόταν με μια πρώτη ματιά, πως η ανάπλαση αυτή σαν πρώτο στόχο είχε απόλυτη αλλαγή του χαρακτήρα του πάρκου. Το μικρό άγριο δάσος έπρεπε να δώσει τη θέση του σε μονοετή λουλουδάκια (για μια εμπεριστατωμένη αποδόμηση της μελέτης του δήμου διαβάστε εδώ https://tinyurl.com/y8jwq635).
Η συνέχεια ήταν εντυπωσιακή για όλους (εχθρούς και φίλους). Αντί να ανακυκλώνουμε ευθύνες στη Γενική Συνέλευση, ορίστηκαν σχετικά αυτόνομες ομάδες εργασίας οι οποίες είχαν συγκεκριμένες ευθύνες, και έπαιρναν την κατευθυντήρια γραμμή από αυτήν.
- Η ομάδα Επικοινωνίας, υπεύθυνη για ΜΜΕ, social media, E–mail και την εικόνα των φυλών στην κοινωνία,
- Η ομάδα Ρεπορτάζ, υπεύθυνη για να καταγράψει και να δημοσιεύσει όλες τις κινήσεις αντίστασης των Φυλών, καθώς και αυτές του Δήμου σχετικά με τις παρεμβάσεις στο αστικό πράσινο,
- Η Επιστημονική ομάδα, υπεύθυνη να μελετήσει και να αποδομήσει τα «επιστημονικά» επιχειρήματα του δήμου, να ψάχνει και να προτείνει τεκμηριωμένα αντεπιχειρήματα ή δράσεις,
- Η Νομική ομάδα, υπεύθυνη να αναλάβει νομικές κινήσεις, όπου αυτές είναι απαραίτητες,
- Η ομάδα Πολιτισμού, υπεύθυνη για την οργάνωση συναυλιών και εκδηλώσεων,
- Η ομάδα Υποδομών, υπεύθυνη για την καλή κατάσταση των υποδομών του πάρκου, της καφετέριας, και για ό,τι χρειάζονται οι υπόλοιπες ομάδες για τις δράσεις ή την ομαλή λειτουργία τους,
- Η ομάδα Συμμετοχικού Σχεδιασμού, που στόχο έχει να διοργανώσει μια συλλογική διαδικασία διαμόρφωσης μιας πρότασης για το πάρκο μέσω ανοιχτών εργαστηρίων,
- Η ομάδα Καταγραφής Αστικού Πρασίνου και Ανοικτών Δημόσιων Χώρων, που χαρτογραφεί τους χώρους που έχουν χαρακτηριστεί σαν χώροι πρασίνου αλλά είναι παρατημένοι ή έχουν γίνει τσιμέντο.
Οι ομάδες αυτές έπιασαν δουλειά μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της συνέλευσης, και μέσα σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, με φαντασία, σοβαρότητα και συνέπεια έχουν καταφέρει να μαζικοποιήσουν των αγώνα, να τον επικοινωνήσουν ποιοτικά στην τοπική κοινωνία, να τραβήξουν την προσοχή των τοπικών ΜΜΕ, να αποδομήσουν την τεχνική μελέτη, να στριμώξουν και να διχάσουν το δημοτικό συμβούλιο, να διοργανώσουν ιδιαίτερα μαζικές πορείες και εκδηλώσεις, να ακυρώσουν την έναρξη του έργου που ήταν να ξεκινήσει μετά τις απόκριες.
Ο Δήμος, παρακολουθώντας στενά τις διαδικασίες των Φυλών, και προσπαθώντας επανειλημμένως (και ανεπιτυχώς) να σπείρει διχόνοιες, βρέθηκε αναγκασμένος να αρχίσει τις τρίπλες, βάζοντας μπροστά μια δημόσια διαβούλευση με επιστημονικούς φορείς της πόλης, στην οποία κάλεσε και τις Φυλές. Η διαβούλευση αυτή, που σκοπό είχε κατά κύριο λόγο να ρίξει στάχτη στα μάτια του κόσμου αλλά και να προβάλλει τις Φυλές ως αδιάλλακτες, αφορούσε αποκλειστικά τη μελέτη διαχείρισης, δηλαδή το τι θα γίνει με το πάρκο μετά το πέρας των εργασιών, πράγμα που εκλήφθηκε και αντιμετωπίστηκε δικαίως ως κοροϊδία. Οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν πως συντάσσεται μια νέα διορθωμένη μελέτη, η οποία έχει ενσωματώσει, στον βαθμό που αυτό είναι δυνατό, τις ενστάσεις πολιτών που κατατέθηκαν στη διαβούλευση.
Η συνδιαλλαγή ή όχι με τον δήμο ήταν εξαρχής ένα ακανθώδες ζήτημα για τις Φυλές, και στάθηκε πολλές φορές αφορμή για εντάσεις, οι οποίες, παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις, δεν ήταν ικανές να διασπάσουν την ενότητα και την εμπιστοσύνη του μεγαλύτερου μέρους των συμμετεχόντων.
Αλλά οι Φυλές δεν μένουν μονάχα στα ζητήματα που αφορούν το πάρκο, παρεμβαίνουν και σε άλλα ζητήματα, όπως η συμμετοχή τους στην πορεία για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (δείτε το κείμενο εδώ https://tinyurl.com/ycqxmhtp), τα έργα που γίνονται στο κέντρο της πόλης και στο άμεσο μέλλον για το σχεδιαζόμενο αεροδρόμιο στο Καστέλλι Πεδιάδος.
Οι Φυλές είναι ένα καλό παράδειγμα για το πώς μπορούμε, όταν βάλουμε στην άκρη μικροπολιτικές αντιλήψεις, εγωισμούς και δογματισμούς να δομήσουμε κοινότητες οι οποίες, πέρα από το ότι ενδυναμώνουν όσους/ες ανήκουν σε αυτές, μπορούν να λειτουργήσουν και σαν οι δικοί μας θεσμοί. Θεσμοί ικανοί να αποτελέσουν αντίπαλο δέος, ανάχωμα, καταλύτες.
Πειραματιζόμαστε με την άμεση δημοκρατία και τα συμβούλιά της, που είναι σε θέση να κάνουν τα λόγια πράξη, με την οικολογία που επανασυνδέει τους ανθρώπους με τα υπόλοιπα πλάσματα που μας περιβάλλουν, με την ανοιχτότητα που δεν αφομοιώνει ούτε είναι κατ’ επίφαση, με τη συλλογικότητα που μας κάνει καλύτερους ανθρώπους, με την ατομικότητα που δεν περισσεύει αλλά ούτε βρίσκεται στο επίκεντρο, με την κοινότητα που χαρίζει η αυτοπεποίθηση και η ενδυνάμωση. Και ελπίζουμε αυτό να μην σταματήσει ποτέ.
Άγριες και ζωντανές, φυλές, κοινότητες, υπάρξεις…
