Δεν υπάρχει άνθρωπος που να αμφισβητεί πως τα γεγονότα της Νέας Σμύρνης αποτέλεσαν ένα σημείο καμπής στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας. Τόσο ο ξυλοδαρμός ενός ανθρώπου που στάθηκε απέναντι από τους ΔΙ.ΑΣ., για να μην κόψουν πρόστιμο σε θαμώνες της πλατείας, την Κυριακή 07/03/2021, όσο και η συγκρουσιακή διαδήλωση δύο ημέρες μετά, την Τρίτη 09/03/2021, άλλαξαν τα δεδομένα των ημερών: Αφενός γεννώντας ένα αίσθημα ψυχολογικής ανάτασης στον κόσμο που έβλεπε τους μπάτσους να πολλαπλασιάζονται και να επιτηρούν όλο και πιο έντονα κάθε σπιθαμή του «δημόσιου βίου»· αφετέρου μεταφέροντας –έστω και για λίγο– τον φόβο στο στρατόπεδο του κράτους, οδηγώντας στην άμεση απόσυρση των κατασταλτικών δυνάμεων από το σύνολο του δημόσιου χώρου, και στην επικοινωνιακή αναδίπλωση των κυβερνητικών εκπροσώπων.
*
Τα γεγονότα της Νέας Σμύρνης ήρθαν ως «κερασάκι στην τούρτα» μετά από μία πυκνή περίοδο για το εγχώριο κεντρικό πολιτικό σκηνικό. Στους δρόμους πέριξ της πλατείας Νέας Σμύρνης συναντήθηκαν χωροταξικά (και συμβολικά):
-Τα καταπιεσμένα σώματα που έγιναν ορατά «ξαφνικά» μετά τις διαδοχικές καταγγελίες για κακοποιήσεις, που συμπυκνώθηκαν στο πρόσωπο του –χαϊδεμένου της δεξιάς– Λιγνάδη,
-Ο κόσμος που βίωσε στο πετσί του την καταστολή των ημερών, μετά τις αστυνομικές επιθέσεις σε οποιαδήποτε υπόνοια διαμαρτυρίας ή διαδήλωσης, με κορύφωση τις συγκεντρώσεις-πορείες στο κέντρο της Αθήνας, σε αλληλεγγύη με τον πολιτικό κρατούμενο και απεργό πείνας Δημήτρη Κουφοντίνα,
-Ο κόσμος που βλέπει καθημερινά πως η ζωή του περιορίζεται με πρόσχημα την «υγειονομική απειλή», ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζει όλο και πιο ξεκάθαρα πως η κατασταλτική διαχείριση της πανδημίας εξυπηρετεί αποκλειστικά τα συμφέροντα των από πάνω, και αδιαφορεί για τις ανάγκες των από τα κάτω. Χαρακτηριστική σε αυτό το επίπεδο είναι η αυξανόμενη υποτίμηση του Ε.Σ.Υ., ακόμα και εν μέσω πανδημίας, και η αντίστοιχη πριμοδότηση της ιδιωτικής υγείας,
-Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που βρίσκονται μακριά από τις σχολές τους (που θα παραμείνουν κλειστές ως τον Σεπτέμβρη, με κεντρική απόφαση ήδη από την αρχή του 2021), την ίδια στιγμή που ψηφίζεται και εισάγεται αστυνομία στα πανεπιστήμια, ενώ μετασχηματίζεται ριζικά ο χαρακτήρας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης,
-Τα δημοκρατικά αντανακλαστικά μίας μερίδας της κοινωνίας, που βλέποντας το video από τη Νέα Σμύρνη με τον ξυλοδαρμό από την ομάδα ΔΙ.ΑΣ., σε συνδυασμό με όλα τα παραπάνω, ένιωσε πως «ο κόμπος έφτασε στο χτένι»,
-Οι κάτοικοι της γειτονιάς, που δεν αποδέχτηκαν ως «φυσιολογικό», «νόμιμο» ή «μεμονωμένο περιστατικό» το γεγονός του ξυλοδαρμού ενός ανθρώπου, επειδή στάθηκε απέναντι από τους μπάτσους, διαμαρτυρήθηκε και υποστήριξε την άλλη πλευρά.
Το αποτέλεσμα ήταν να συνυπάρξουν και να ανακατευτούν για λίγες ώρες στον δρόμο διαφορετικές κοινωνικές ταυτότητες: οπαδικοί σύνδεσμοι, γείτονες, πολιτικές συλλογικότητες και πολιτικοποιημένα άτομα, συνελεύσεις γειτονιάς, αλληλέγγυοι, κ.α.
*
Στη Νέα Σμύρνη εκδηλώθηκε μία κοινωνική δυναμική με αντιμπατσικό περιεχόμενο, η οποία κατάφερε να «καταλάβει» και να περικυκλώσει ένα μεγάλο τμήμα της γειτονιάς, με ένα κομμάτι της να ισοπεδώνει τον μπάτσο της συμμορίας ΔΕΛΤΑ. Πρόκειται για αυτού του είδους τη δυναμική που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων, όταν οι διαφορετικές ταυτότητες συναντώνται, ρευστοποιούνται, και συνενώνονται σε αυτή των εξεγερμένων, που παίρνουν τον έλεγχο του δημόσιου χώρου. Διεργασίες που δεν μπαίνουν στο δίλημμα του ποιες ενέργειες είναι νόμιμες και τι είδους αντίσταση απαγορεύεται, αλλά εξελίσσονται πάνω σε έναν άξονα δικαίου. Τα γεγονότα της συγκρουσιακής διαδήλωσης της Νέας Σμύρνης δεν αποτέλεσαν ένα αμιγώς εξεγερτικό γεγονός, όμως συγκρότησαν μια προειδοποίηση: Έδωσαν μία εικόνα από τις διεργασίες που προκαλούν φόβο στο κράτος, καθώς θυμίζουν έντονα τις μνήμες από την περίοδο των αντιμνημονιακών ταραχών, των μαζικών συγκρούσεων και των δεκάδων γενικών απεργιών, και τις μνήμες από την εξέγερση του ’08. Έδωσαν μία εικόνα δημιουργικής εκτόνωσης της συσσωρευμένης οργής από το παρατεταμένο lockdown, την εντεινόμενη καταστολή και την «αστυνομική αυθαιρεσία», τα «αναπτυξιακά» μέτρα με πρόφαση την «υγειονομική απειλή» της πανδημίας, την ολοκληρωτική διαχείριση της ζωής μας.
*
Απέναντι σε αυτή την προειδοποίηση, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το κράτος φρόντισε να απαντήσει σε πρώτο χρόνο, παρόλο που αναγκάστηκε σε μερική υποχώρηση τις επόμενες ημέρες. Στον απόηχο της διαδήλωσης, λοιπόν, πριν ακόμα ο κόσμος της πορείας διαλυθεί εντελώς από τη γειτονιά της Νέας Σμύρνης, η επέλαση των κρατικών συμμοριών ήταν ενδεικτική: Ξύλο, εξευτελισμοί και τραμπουκισμοί σε νεολαία της γειτονιάς, προσαγωγές ακόμα και κατοίκων, παρατεταμένη κράτηση, σεξουαλική κακοποίηση και βασανιστήρια αγωνιστών/στριών στη ΓΑΔΑ, προφυλακίσεις. Με μπροστάρηδες τους συμμορίτες της ομάδα ΔΕΛΤΑ, το ελληνικό κράτος επισήμανε πως έχει σε ετοιμότητα τα δικά του εργαλεία αντιεξέγερσης.
Απέναντι σε αυτά, η καλύτερη οχύρωσή μας είναι η συλλογική μας στάση: Δεν άρχισαν όλα εκείνη τη βραδιά, και ούτε τελείωσαν. Όσο μοιραζόμαστε τη χαρά της εξέγερσης, άλλο τόσο οφείλουμε να μοιραζόμαστε και τα βάρη της κρατικής καταστολής, με σκοπό να αποτρέψουμε την απομόνωση και τη διάσπασή μας. Τις συγκρούσεις της Νέας Σμύρνης τις «σηκώσαμε» όλες και όλοι μαζί, και όχι μερικές δεκάδες ανθρώπων που έτυχε να πέσουν στα χέρια των μηχανισμών καταστολής.
*
Τα γεγονότα της Νέας Σμύρνης τροφοδότησαν με άφθονο υλικό τις πολιτικές διεργασίες των από κάτω της ελληνικής επικράτειας. Καταρχάς, λοιπόν, έδωσαν το έναυσμα για μια σειρά συγκεντρώσεων και διαδηλώσεων στις γειτονιές της Αθήνας, αλλά και σε διάφορες άλλες πόλεις. Η κατάληψη του «δρόμου» αποτύπωσε τη βαθιά κοινωνική δυσαρέσκεια που συμπυκνώθηκε στο –μερικό, και εν πολλοίς θυματοποιητικό– πρόταγμα της εναντίωσης στην «αστυνομική αυθαιρεσία». Σε αυτές τις κινήσεις, εν τέλει, διοχετεύτηκαν οι τρέχοντες αγώνες της περιόδου, με τη συνθηματολογία τους να ανεξαρτητοποιείται σύντομα από τα κακώς κείμενα της αστυνόμευσης, ανοίγοντας θέματα για την αναδιάρθρωση στα πανεπιστήμια, τα κυκλώματα κακοποίησης και παιδοβιασμών και τη διαπλοκή τους με την ηγεσία του ελληνικού κράτους, την απεργία πείνας του Δημήτρη Κουφοντίνα κ.α. Παράλληλα, οι αποκεντρωμένες κινήσεις στις γειτονιές, επανέφεραν στο προσκήνιο το εργαλείο των λαϊκών συνελεύσεων – συνελεύσεων γειτονιάς, με αποτέλεσμα να προκύψουν σε κάποιες περιοχές νέες συναντήσεις, (επανα)προτείνοντας έναν πιθανό τρόπο «να πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας». Τέλος, έχει σημασία να τονίσουμε πως εκείνο το διάστημα, και μέσα σε λίγες μόνο ημέρες, το νομοσχέδιο για την απαγόρευση των διαδηλώσεων κουρελιάστηκε στην πράξη – μια καλή υπενθύμιση πως η ελπίδα βρίσκεται στον δρόμο, όπου «οι νόμοι καταργούνται στα οδοφράγματα».
*
Η άτακτη υποχώρηση του κράτους μετά από τα γεγονότα αποτυπώθηκε στην εξαφάνιση της αστυνομίας από το μεγαλύτερο μέρος του δημόσιου χώρου. Το αμέσως προηγούμενο διάστημα, το ελληνικό κράτος, είχε παρουσιάσει μία προσομοίωση της «νέας κανονικότητας», με έντονη αστυνόμευση απλωμένη στο δημόσιο πεδίο, συνεχείς ελέγχους, επιτήρηση και φόβο. Ο φόβος άλλαξε στρατόπεδο.
Αντίστοιχα, η κοινωνική ψυχολογία ανέβηκε κατακόρυφα για πρώτη φορά μετά από μήνες ηττοπάθειας, υποχωρήσεων, απογοήτευσης και απομόνωσης. Επιτέλους μετά από καιρό, η έκβαση μιας διαδήλωσης άρχισε να αφορά και να συζητιέται από πολύ περισσότερο κόσμο, και όχι μόνο από τα πολιτικοποιημένα υποκείμενα. Ήταν τέτοια η έκταση και η ένταση της καταστολής στο κοινωνικό πεδίο, που το αιματοκύλισμα ενός κρατικού εκπροσώπου (ως απάντηση) κατάφερε να γκρεμίσει το επιβεβλημένο φράγμα μεταξύ ιδιωτικού βίου (ατομικισμού) και δημόσιας ζωής (συλλογικοποίηση και ενασχόληση με τα κοινά – πολιτικοποίηση): Τα γεγονότα της Νέας Σμύρνης μπορεί να διαδραματίστηκαν σε μία σκηνή που γέμισε με πάνω από 20.000 άτομα, φάνηκε όμως ότι αφορούσαν και έγιναν κτήμα από πολλά περισσότερα. Ο φόβος άλλαξε στρατόπεδο.
*
Ο κόσμος που ζούμε είναι εξ ορισμού και δομικά άδικος. Ήταν και πριν τα περιστατικά «αστυνομικής αυθαιρεσίας», και πριν την τελευταία «άνοδο της ακροδεξιάς» στην εξουσία. Ήταν και θα συνεχίσει να είναι όσο οι ανθρώπινες σχέσεις διαμεσολαβούνται από το κέρδος, όσο η εκμετάλλευση και καταπίεση αποτελούν κανόνες λειτουργίας της καθημερινότητάς μας, που μάλιστα προβάλλονται ως η μοναδική ρεαλιστική επιλογή. Όταν το αποφασίζουμε, ο δρόμος μας ανήκει. Η Νέα Σμύρνη δεν ανακίνησε μόνο τη μνήμη του κράτους. Θύμισε και σε μας τις δυνατότητες και τις προοπτικές που έχουμε, όταν συλλογικά σπάμε τον φόβο, όταν «παίρνουμε» τον δρόμο, όταν στεκόμαστε απέναντι, και επιτιθέμαστε στις δυνάμεις επιβολής της τάξης. Η Νέα Σμύρνη ας είναι μόνο η αρχή.
Η ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ ΓΕΜΙΖΕΙ ΤΙΣ ΚΑΡΔΙΕΣ ΜΑΣ
ΕΞΩ ΟΙ ΜΠΑΤΣΟΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΖΩΕΣ ΜΑΣ
ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΔΗΛΩΣΗ ΣΤΙΣ 09/03
συντακτική ομάδα Αθήνας
