10 Γενάρη 1991. Προπύλαια. Συγκέντρωση. Ο κόσμος φτάνει από παντού. Πέρα δώθε να δούμε πόσοι, ποιοι, που, αν λείπει κανείς, κάθε μπλοκ και γνωστός. Λύπη, οργή, συντροφικότητα. Οι καταλήψεις έχουν αρχίσει από το Νοέμβρη. Δε ρωτάς πια να μάθεις ποιος έχει κατάληψη, αλλά ποιος δεν έχει. Σχολεία-σχολές φρούρια έχουν πέσει. Ως και το Νομικό Νομικής. Πανελλαδικά συντονιστικά, Τρίτη πορεία μαθητών, Πέμπτη φοιτητών σπουδαστών. Ο κόσμος αρχίζει να μιλάει, να σκέφτεται να νοιώθει. Γεννημένοι στη Μητρόπολη, μέχρι τα 22 μας χρόνια έχουμε ζήσει πάνω από 190.000 ώρες στην πόλη της βίας, της μιζέριας και της επιτήρησης. Μοναξιά, ανασφάλεια, χαμένες ταυτότητες. Και κανείς να μην καταλαβαίνει. Mεγαλώνουμε σε χαμηλοτάβανα δωμάτια, σε πολυκατοικίες-κλουβιά, σε δρόμους-αρένες, σε μια πόλη που παραμένει πάντοτε ξένη, που κρύβει μέσα την τον άλλο, που πάντα σε βλέπει, σε ελέγχει, σε ξέρει, κάθε σου βήμα, κάθε σου κίνηση, κάθε σου σκέψη. Κτίρια, δρόμοι, μπάτσοι, ευηπόληπτοι πολίτες, κράτος, κοινωνία, κάμερες, όλα καταλήγουν σ’ έναν τεράστιο μηχανισμό επιτήρησης. Παιδιά της πόλης του μίσους, της Βαρβαρότητας, της ομοιομορφίας…
Να βρουμε την ταυτότητά μας. Δεν αντέχουμε άλλο. Μια ανάσα, πνιγόμαστε. Τραγικά μόνοι, να πονάμε και οι γονείς, οι δάσκαλοι οι γνωστοί να συμβουλεύουν, τα κεφάλια μέσα, το μέλλον σας να κοιτάτε, κι εμείς που κάναμε αγώνες τι γίναμε; Εσείς, τουλάχιστον, δε φοβόσαστε το μπάτσο στο δρόμο. Ψυχο-μαμά, που σκοτώνει τα αγόρια της, είναι παράξενη αυτή η πόλη. Πέρα δώθε στην Πανεπιστημίου. Οι οργισμένοι άνθρωποι αγκαλιάζουν ο ένας τον άλλο με το βλέμμα τους. Είναι Γενάρης, κι όμως θυμάμαι τον ήλιο να καίει. Η κεφαλή της πορείας φτάνει στο Υπουργείο Παιδείας και γυρίζει πίσω, στα Προπύλαια. Έκπληξη: Η ουρά της, ακόμα δεν εχει ξεκινησει. Απίστευτο. Οι οργισμένοι άνθρωποι εχουν κυκλώσει το κέντρο της μητρόπολης Νούμερο: 100.000 κόσμος λένε οι παλιοί. Διάθεση: Δε θέλουμε θλιμμένους στη γιορτή μας. Η λύπη yίνεται oργη. Το πλάνο λέει κατάληψη της Ομόνοιας για τέσσερις ώρες. Το πρώτο μπουκάλι πέφτει στην Πανεπιστημίου. Επίθεση στα γραφεία της ΝΔ στην Κάνιγγος. Ο κόσμος ξεχυλίζει απ’ την Ομόνοια προς όλες τις πλευρές.
Η πόλη… Στα σπλάχνα της το άγριο, το βίαιο, το καταπιεσμένο. Ευνουχίζουν τα παιδιά της από ευαισθησίες, αyάπες και αισθήματα. Η χαμένη αθωότητα… Μια πόλη αφιλόξενη ακόμα και για τα ίδια τα παιδιά της. Χωρίς γωνίες να κρυφτείς, να περπατήσεις, να ερωτευθείς. Οι δρόμοι, μεyάλοι, ανοιχτοί, ρυμοτομία της επιτήρησης, να φαίνεσαι απο παντού. Να έχεις πάντα την αίσθηση ότι κάποιoς σε βλέπει. Μια πόλη γεμάτη κάμερες των μπάτσων, μικρόφωνα και κάμερες δημοσιογράφων. Κάνουν καλά τη δουλειά τους.
Να ξεφύγουμε. Να βρούμε δρόμους να τρέξουμε, να παίξουμε, ότι δεν κάναμε παιδιά, ανθρώπους να μιλήσουμε, συντρόφους να αγαπήσουμε. Να τελειώνουμε μια για πάντα με τη μοναξιά. Στα σχολεία δε μιλάνε για τη μοναξιά. Μιλάνε για το έθνος, το κράτος, την επίσημη ιστορία, τη θρησκεία, για να σώσουν τις ψυχές τους και να διατηρήσουν την ησυχία τους και για ιδέες. Έκθεση. Πας να μιλήσεις στα 18 σου και απ’ το στόμα σου βγαίνουν ξένες λέξεις: Αναγκαιότητα ενσωμάτωσης, κοινωνικού ελέγχου, ένταξης στην κοινωνία. Βγαίνεις στους δρόμους, οι μπάτσοι σε στήνουν στον τοίχο, οι άνθρωποι σε ελέγχουν με το βλέμμα, τα λόγια και τις πράξεις τους, τα ΜΜΕ σου δείχνουν το δρόμο, την αλήθεια, το κοινωνικό πρότυπο, σε βομβαρδίζουν με εικόνες, έτσι πρέπει να είσαι, αυτά πρέπει να λες και να πιστεύεις, ο εθνικός κορμός, το εθνικό ψέμμα, η ψευδής συνείδηση όλων. Κι αν τη δεις στραβά μ’ όλα αυτά, είσαι διαφορετικός, αν το πάρεις είδηση και πεις εγώ δεν θέλω το ψέμμα σας, καταλάβεις τι εννοούσαν με την ενσωμάτωση και τον κοινωνικό έλεγχο, δε χωράς πουθενά.
Τα δακρυγόνα πέφτουν από παντού. Παιδιά, βαζελίνη κάτω απο τα μάτια, λεμόνι, μην τρίβετε τα μάτια σας. Από κάπου φτάνει μια προκηρυξη με οδηγίες. Στο κατάστημα καλλυντικών μπαίνουν φάτσες παράξενες για ν’ αγοράσουν βαζελίνη, οι πελάτισες με τα καλά τους ρούχα τα φτιαγμενα μαλλια και τ αρωματα, τρεχουν κι αυτες να προλαβουν να παρουν, ως συνεπεις καταναλώτριες… Η Πατησίων φλέγεται. Οδοφράyματα, συντρόφια με κουκούλες, τα μπουκαλια στο χέρι, οι μπάτσοι είναι παντού, είμαστε περικυκλωμένοι. Πώς να περικυκλώσεις τόσο κόσμο; Η ώρα περνάει, κάποιοι φεύγουν, μείναν αρκετοί. Πέρα δώθε στην Ομόνοια και τους γύρω δρόμους. Συμβαίνουν τόσα πολλά σε τόσα σημεία, δεν τα παίρνεις όλα είδηση. Δίπλα κάποιος 40άρης, με το ραδιόφωνο στ’ αυτί, μεταδίδει τα νέα. Οι φοιτητικές ομάδες διαφωνούν μεταξύ τους. Τι να κάνουμε, που να πάμε, ποια είναι η θέση μας; Οι πιο αποφασισμένοι, άλλωστε έχουν πάει μπροστά. Δε δίνουν δεκάρα τώρα για τις εκτιμήσεις. Απευθείας συνδέσεις μεταφέρουν τα νέα σ’ όλη την Αθήνα, σ όλα τα γραφεία, σ’ όλα τα σπίτια. Από τις γειτονιές κατεβαίνει κόσμος, όλες οι ηλικίες, 20, 30, 40, 50 χρονών μουρλαμένοι. Μνήμες. Τους θυμίζει κάτι από τα νιάτα τους. Σκέφτονται, δεν πρέπει να περάσει, το παρακράτος πάλι μπροστά, ε όχι. Στο οδόφραγμα Πατησίων και Πανεπιστημίου, ρωτάνε, παιδιά, πώς τις φτιάχνετε τις μολοτωφ; Κάνουν αυτό που ξέρουν, ξηλώνουν στάσεις, μεταφέρουν σκουπίδια, πέτρες, να βοηθήσουν, ν’ανάψουν φωτιές, να επιτεθούν, μαθαίνουν το σύνθημα: ΟΛΑ Ή ΤΙΠΟΤΑ
Εικόνες. Διαφήμιση κρυφοπορνό για εσώρουχα, γρήγορα αυτοκίνητα, καθαριστικά τουαλέτας, συλλήψεις εν φας, προφίλ, η αστυνομία σας μιλάει κάθε βράδυ μέσα από το δελτίο ειδήσεων, ένας πόλεμος, ένα έγκλημα τιμής, μια δήλωση υπουργού. Καχεκτικά παιδιά στην τάδε χώρα, δεξίωση παρεχωρήθη προς τιμήν του τάδε, ανακαλύφθηκε το φάρμακο για τον καρκινο. Σήριαλ αφθονίας, στο Λαύριο δεν έχουν να φάνε, ΦΤΑΝΕΙ το ψέμμα, η υποκρισία, τα πλαστικά δάκρυα. Αν τ αρνηθείς αυτά, αποφασίσεις να τελειώνεις μαζί τους, ανατροπή σύγκρουση, πόλεμος, ένταξη με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο κίνημα της πόλης. Να φτιάξουμε το δικό μας στέκι, να χτυπήσουμε τον πυρήνα της καταπίεσης, ν’ αντισταθούμε.
Η νύχτα έφτασε. Γρήγορα που περνάνε οι ώρες… Οι μπάτσοι επιτίθονται από τους γύρω δρόμους, να καθαρίσουν το κέντρο της πλατείας, να αποκόψουν τον κόσμο, δε μασάμε, το γύρο της Αθήνας, αν χρειασθεί, θα κάνουμε για να γυρίσουμε πίσω. Στη λαχαναγορά οδοφράγματα, συγκρούσεις, σε κάθε yωνία οι μπάτσοι, κάτι τρέχει και εδώ. Τηλέφωνο: Καίγεται το Κ. Μαρούση. Πολυτεχνείο. Η κοινωνικά απελευθερωμένη περιοχή όπως λέει μια φίλη την Πατησίων. Κόσμος πολύς, μέσα-έξω, στην ΑΣΟΕΕ. Τα δακρυγόνα βροχή. Στήνεται ένα πρόχειρο ιατρείο στου Γκίνη, στην Πρυτανεία, η ΕΦΕΕ όχι ολόκληρη, μπροστά στις κάμερες συνεδριάζει. Καλά, έξω, ένας αναρχικός πιάνει τα δακρυνόνα με τα χέρια και τους τα πετάει πίσω. Μια σκιά κάθεται σ’ ένα πεζούλι, κλαίει. Περνάει κάποιος μ’ ένα μπουκάλι στο χέρι, πάει πρός τα έξω, κοντοστέκεται, πλησιάζει, γίνεται σκιά, αγκαλιάζει την άλλη, μη φοβάσαι, όλα θα πάνε καλά, βγάζει το στουπί απ το μπουκάλι και σκουπίζει τα μάτια της άλλης σκιάς. Αλληλεγγύη, σ’ όλες τις γωνιές. Τα παιδιά της πόλης αγαπάνε το ένα το άλλο.
Τα μεγάλα πράγματα γίνονται όταν αισθάνεσαι ότι γύρω σου έχεις συντρόφους. Ένα νοσοκομειακό έχει παρκάρει μπροστά απ’ τον Γκίνη. Βάρδια στο Πολυτεχνείο. Τα πηγαδάκια, οι φωτιές, το πέρα δώθε, το μέσα-έξω, το πάνω-κάτω στην Πατησίων. Τη μέχρι τώρα ζωή μας την ξεχνάμε. Σα να γεννηθήκαμε εδώ. Το οδόστρωμα λιώνει κάτω απ τα οδοφράγματα. Οι μπάτσοι δε φαίνονται Δεν μπορούν να πλησιάσουν. Ειναι αργά. Με το φαξ φτάνουν μηνύματα απ’ όλες τις σχολές. Επικοινωνία πανελλαδική. Παρακαλούμε: Πού βρίσκονται αυτή τη στιγμή MAT-κόσμος, πόσοι συνολικά οι τραυματίες, πόσοι σοβαρά, ποιά κόμματα έχουν κάνει δηλώσεις; Ευχαριστούμε, απαντήστε μας αμέσως, έχουμε επικοινωνία με επαρχία και ζητούν πληροφορίες. Και ενώ οι μικροφωνικές παίζουν απ’ το μπολερό μέχρι χάρντκορ, οι απαντήσεις φτάνουν. Σ’ όλη την Αθήνα. Καίγονται δύο κτίρια, στο ένα υπάρχει κόσμος που κινδυνεύει. Τα ΜΑΤ χτυπούν αυτή τη στιγμή και στο Σύνταγμα. Έρχονται κάποιοι από Πανεπιστημίου. Το κ. Μαρούση πήρε φωτιά απ’τα δακρυγόνα. Φρίκη. Οι άνθρωποι βρίσκονταν στα παράθυρα και φώναζαν βοήθεια. Πληροφορίες για νεκρούς εκεί.
Νέα φαξ. Οδοφράγματα στη Γεωπονική. Πληροφορίες για την επαρχία. Η τεχνολογία στην υπηρεσία του κινήματος. Τα παιδιά της πόλης με τη φωτιά στα μάτια, αποφασισμένα, ξέρουν τι θέλουν. Πρέπει να δει κανείς τα μάτια των ανθρώπων σε τέτοιες στιγμές για να καταλάβει. Η απόφαση φαίνεται από το βλέμμα, ένα βλέμμα ικανό να απωθήσει τους μπάτσους από μόνο του. Οι κινήσεις, το περπάτημα, η απόφαση. Οι άνθρωποι βγάζουν μια άλλη πλευρά του εαυτού τους. Καταφτάνουν τρόφιμα, τσιγάρα, φάρμακα. Μα πώς: Ο κόσμος κατεβαίνει με σακουλίτσες στο κέντρο. Δύο πορτοκάλια, ένα λεμόνι, τρία μηλα. Μπαίνεις να πάρεις τσιγάρα και σου δίνουν μια κούτα. Ξεχασμένες πλευρές των ανθρώπων της πόλης στην επιφάνεια. Το πανηγύρι της οργής συνεχίζεται. Συγκρούσεις σ’ όλο το κέντρο της πόλης. Η μητρόπολη στις φλόγες. Οι άνθρωποι που ως τότε τα έβλεπαν όλα από τις οθόνες τους, βλέπουν κάτω από τα σπίτια τους τους εξεγερμένους να δρουν. Οι πραγματικοί άνθρωποι βλέπουν τους πραγματικούς ανθρώπους να κάνουν πραγματικά πράγματα. Γύρω στις 20.000 κόσμος δρα κάτω απ αυτά τα σπίτια…
Μετά τα μεσάνυχτα. Οι συγκρούσεις γίνονται μακρυά. Στο Πολυτεχνείο ακούγονται σποραδικά τα δακρυγόνα να σκάνε μακρυά. Ο κόσμος δε θέλει να φύγει. Κάποιοι γράφουν προκηρύξεις, στέλνονται με το φαξ, σκίτσα ετοιμάζονται, η μια σχολή στέλνει στην άλλη υλικό και λίγες σκέψεις. Η απόφαση έχει παρθεί: Αύριο ξανά, πορεία.
Aπo το Νοέμβρη του ’90 ξεκίνησε η αναταραχή στο χώρο της Παιδείας. Ο υπουργός Β. Κοντογιαννόπουλος κατεβάζει νομοσχέδιο που συμπεριλαμβάνει ακραία μέτρα (ποδιές, προσευχές) αλλά ανοίγει και το δρόμο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και την κατάργηση της δημόσιας δωρεάν Παιδείας. Αρχίζουν καταλήψεις στα σχολεία και τις σχολές σε όλη την Ελλάδα. Το Δεκέμβρη οι καταλήψεις είναι στο αποκορύφωμα τους. Μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων πέφτει γραμμή, με κάθε κόστος να κλείσουν οι καταλήψεις. Οι μαθητές έχουν άλλη γνώμη. Στην Πάτρα μια ομάδα ΟΝΝΕΔιτών καταλαμβάνει ένα σχολείο και για το κρατήσει επιτίθεται σε εκείνους που θέλουν να τους διώξουν και να το ανακαταλάβουν. Δολοφονείται ο καθηγήτης Τεμπονέρας. Ακολουθούν επεισόδια στην Πάτρα, πορείες σ όλη την Ελλάδα. Αντί να κλείσουν οι καταληψεις, η οργή που ήδη υπάρχει ξεχυλίζει. Στην Αθήνα η προγραμματισμένη από πριν τις γιορτές πορεία μαθητών- φοιτητών της Τετάρτης εξελίσσεται σε πορεία μνημόσυνο. Στο συντονιστικό εκείνης της νύχτας αποφασίζεται πορεία την επομένη και κλείσιμο της Ομόνοιας για 4 ώρες.
Την επομένη μέρα ακολούθησε πορεία με την ίδια κατάληξη. Μετά, οι καταλήψεις συνεχίστηκαν, τα συντονιστικά το ίδιο, οι πορείες. Αρχίζει και ο Πόλεμος στον Κόλπο. Σιγά-σιγά ο κύκλος των καταλήψεων κλείνει. Ο Κοντογιαννόπουλος έχει παραιτηθεί από τις 9/1, έχει αναλάνει ο Σουφλιάς που καταφέρνει να περάσει ορισμένα μέτρα από το παράθυρο, με την επιίφαση του εθνικού διαλόγου για την Παιδεία, στον οποίο οι ομάδες των καταλήψεων επιλέγουν να μη συμμετάσχουν. Εκείνη η εξέγερση τελείωσε, άφησε όμως στις ψυχές όλων μας ένα δυνατό συναίσθημα, που θα μας κάνει πάντα να αναφερόμαστε σ’ αυτήν. Δεν ξέρω πώς κρίνει κανείς την επιτυχία ενός τέτοιου γεγονότος, πάντως ακόμα κι αν δεν άλλαξε τίποτα στον κόσμο, άλλαξε εμάς. Κι αυτό αρκεί. Την επόμενη φορά που θα περάσετε από την Πατησίων, ψάξτε το δρόμο, οι φωτιές ακόμα καίνε.
Υ.Γ. Τα πράγματα κάπως έτσι εξελίχθηκαν. Στόχος του κειμένου δεν είναι η ιστορικη καταγραφή, αλλά η μεταφορά ενός κλίματος που το ζει κανείς στην πόλη μόνο σε στιγμές εξέγερσης, χωρίς τη διαμεσολάβηση των μμε. Τα περιστατικά δεβ παρουσιάζονται με την πραγματική τους σειρά, μπορεί κάποια να συνέβησαν την επόμενη, δεν έχει όμως καμμιά σημασία.
Μαρλέν Λογοθέτη
Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Στις Σκιές του Β-23” στο τεύχος 15 σε αφιέρωμα για την πόλη.
