Αντίθετα με τους υπόλοιπους φυσικούς πόρους του πλανήτη, το νερό έχει την ιδιαιτερότητα να ανακυκλώνεται. Η ποσότητά του είναι συγκεκριμένη και αμετάβλητη, χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής του. Η διαχείρισή του ωστόσο έχει περιοδικά επέλθει στα χέρια της ελίτ των πολυεθνικών και του κράτους.
Ζώντας στην εποχή της εμπορευματοποίησης των πάντων και ιδιαίτερα τώρα, σε συνδυασμό με τις οικονομικές αντιθέσεις που οξύνονται ακόμη περισσότερο όσο η κρίση βαθαίνει, φαίνεται φυσιολογικό στην κοινωνία να χρειάζεται να πληρώνει αδρά για ένα φυσικό αγαθό και μάλιστα ζωτικής σημασίας.
Για να γίνει αποδεκτό ότι αυτό είναι το σωστό κι έτσι πρέπει να γίνει, η τακτική που ακολουθείται από το κράτος μάς είναι λίγο-πολύ γνωστή, ακολουθώντας συγκεκριμένη αλληλουχία διαδικασιών: προβληματοποίηση, υποτίμηση και τελικά πώληση, όπως έχουμε δει να γίνεται με διάφορους κρατικούς οργανισμούς. Παράδειγμα αποτελεί η πρόθεση πώλησης του μεγαλύτερου ποσοστού μετοχών της Ε.Υ.Α.Θ, η οποία τελικά δεν πραγματοποιήθηκε ως απόρροια του συλλογικού αγώνα της τοπικής κοινωνίας.
Για να περάσει το νερό σε μια κατάσταση πρώιμης διαχείρισης από το κεφάλαιο έπρεπε να εφευρεθεί η σπανιότητά του. Την ίδια στιγμή, οι κυβερνήσεις έκαναν λόγο για αδυναμία συντήρησης του δικτύου ύδρευσης και τα κρατικά και ιδιωτικά Μ.Μ.Ε τρομοκρατούσαν για χαμηλής ποιότητας πόσιμο νερό που φτάνει στις βρύσες μας, ενώ συνάμα βομβάρδιζαν με διαφημίσεις για το “καθαρό” και “εμπλουτισμένο” νερό που πουλάνε οι επιχειρήσεις εμφιαλώσεως.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως στις 20 πιο κερδοφόρες εταιρείες στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων, βρίσκονται οι δύο επιχειρήσεις εμφιάλωσης, Ζαγόρι και Βίκος οι οποίες παρουσίασαν τα ποσά των 2.144.000 και 9.663.000 ευρώ καθαρά κέρδη αντίστοιχα για το 2013 πουλώντας νεράκι που ιδιοποιήθηκαν απ’ τις φυσικές πηγές. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος κέρδους που αποκομίζουν οι εταιρείες αυτές, φτάνει να κάνουμε την εξής σύγκριση: Σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ και την Ειδική Γραμματεία Υδάτων στο υδατικό διαμέρισμα Ηπείρου, η πιο ακριβή τιμή για την προμήθεια ενός κυβικού νερού από το δίκτυο είναι 2,66 ευρώ. Αν πάμε σε ένα κατάστημα και θελήσουμε να αγοράσουμε 1 κυβικό εμφιαλωμένο Ζαγόρι θα πρέπει να αγοράσουμε περίπου 666 μπουκάλια των 1,5 λίτρων. Με 0,32 ευρώ το μπουκάλι ισοδυναμεί με περίπου 213 ευρώ.
Ήδη από τις αρχές τις δεκαετίας του ’90 μαθαίναμε οτι δεν έχουμε αρκετό νερό, αφού από το 70% της επιφάνειας της γης που καλύπτει, έχουμε πρόσβαση μόνο στο 2% ενώ πόσιμο είναι μόνο το 0,5% αυτού. Η τεράστια διαφορά στην ποσόστοση αυτή, προκαλεί έκπληξη και φόβο στην κοινωνία, αδυνατώντας την ίδια στιγμή να κατανοήσουμε σε απόλυτους αριθμούς τον όγκο και το ότι αυτός μπορεί να καλύψει τις ανάγκες όλων των έμβιων όντων. Ποιος μπορεί αλήθεια να αντιληφθεί τον όγκο που καταλαμβάνουν 10.000.000 κυβικά νερού;
Η προπαγάνδα και η τρομοκρατία που συντελέστηκε με την συνεργασία του τρίπτυχου κράτους-κεφαλαίου-Μ.Μ.Ε έπιασαν τόπο. Σε πολλές περιοχές του πλανήτη, τα δημόσια δίκτυα ύδρευσης πέρασαν σε ιδωτικές εταιρίες και -οποία έκπληξις!- επρόκειτο για τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εμφιαλώσεως, όπως η Γαλλικές Suez και Viventi, η Nestle κ.α. Το αποτέλεσμα της ιδιωτικοποίησης αυτής; Αύξηση των τιμών μέχρι και 400% σε συνδιασμό με την κατακόρυφη πτώση στην ποιότητα του νερού ύδρευσης, ενώ σε καμία περίπτωση δεν ανακατασκευάστηκε κανένα δίκτυο (π.χ. Pacos de Ferreira, Πορτογαλία, ρεπορτάζ σε εκπομπή της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης). Στοιχεία τα οποία οδήγησαν σε κοινωνικές εκρήξεις που επέφεραν μέχρι και διακοπή των συμβολαίων ιδιωτικοποίησης.
Όπως αναφέρθηκε, η ποσότητα του νερού δεν αλλάζει, παρά μόνο η χρήση και η σύστασή του. Η χρήση μπορεί να διαιρεθεί σε 4 κομμάτια: α) πόση και καθημερινές ανάγκες, β) στη βιομηχανία, γ) στη γεωργία και δ) στην κτηνοτροφία. Αν συγκρίνουμε τα νούμερα της ατομικής αστικής κατανάλωσης νερού θα δούμε ότι είναι απειροελάχιστα σε σχέση με τις ανάγκες της βιομηχανίας και της γεωργίας, οι οποίες είναι τεράστιες και ως εκ τούτου η μόλυνση του νερού είναι φυσικό επακόλουθο, μιας και τα λύματα των βιομηχανιών και των κτηνοτροφικών μονάδων αλλά και η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων και δηλητηριωδών ουσιών στη γεωργία μολύνουν υπέργειες και υπόγειες φυσικές αποθήκες νερού καθιστώντας το ακατάλληλο για πόση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην πόλη μας, τα Ιωάννινα, αποτελεί η βιομηχανική περιοχή, όπου τα λύματα από όλες τις βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένων των Πίνδος (πρόεδρος της οποίας υπήρξε ο βουλευτής Μ.Κασσής από το 2004 μέχρι και το 2012) και Νιτσιάκος, ρυπαίνουν τον ποταμό Καλαμά, μετατρέποντάς τον σε έναν από τους πιο μολυσμένους ποταμούς της Ελλάδας, κατ’ επέκταση τον υδροφόρο ορίζοντα και εν τέλει το πόσιμο νερό που φτάνει στις βρύσες μας.
Άλλο ένα παράδειγμα, αποτελούν τα γεγονότα που συντελέστηκαν στην περιοχή των Σκουριών, όπου η καναδέζικη πολυεθνική Eldorado Gold και η Άκτωρ του Μπόμπολα, εκμεταλλευόμενες το χρυσωρυχείο της Κασσάνδρας Χαλκιδικής, αγνοούν τον κίνδυνο που δημιουργείται με την έκχυση αρσενικού το οποίο καταλήγει στα ρέματα της περιοχής και εν τέλει στον υδροφορέα που υδροδοτεί όλη την περιοχή. Με απλά λόγια, οι κάτοικοι της περιοχής θα πίνουν νερό με αρσενικό, το οποίο είναι υπεύθυνο για καρκινογεννέσεις.
Συμπεραίνουμε λοιπόν πως δεν τίθεται ζήτημα ποσότητας αλλά ποιότητας του νερού η οποία συνεχώς υποβαθμίζεται όσο το καπιταλιστικό μοντέλο οργάνωσης συνεχίζει να υφίσταται· και το πρόβλημα διαιωνίζεται όσο η κοινωνία το αντιλαμβάνεται σαν τεχνικό ζήτημα που πρέπει να “λύσει” η ίδια η διαδικασία που το δημιούργησε.
Η λύση που προτείνουν οι σφαιτεριστές του νερού, αφού ομολογουμένως ανήκει σε όλους, είναι η μετατροπή του από φυσικό αγαθό ζωτικής σημασίας σε εμπορεύσιμο προϊόν, με το πρόσχημα πως
«αν δεν πληρώνεις κάτι, δεν το εκτιμάς». Όπως αναφέρει και ο Peter Brabeck- Letmathe, γενικός διευθυντής της Nestle, σε συνέντευξή του για το ντοκιμαντέρ «Ταΐζουμε τον κόσμο», «είναι ζήτημα αν πρέπει να ιδιωτικοποιήσουμε τη φυσική παροχή νερού για τον κόσμο. Υπάρχουν δύο διαφορετικές γνώμες. Η μία, που τη θεωρώ ακραία, […] θεωρεί το νερό δημόσιο δικαίωμα. Αυτό σημαίνει ότι ως άνθρωπος πρέπει να έχεις δικαίωμα στο νερό. Αυτή είναι η ακραία λύση. Η άλλη άποψη υποστηρίζει ότι το νερό είναι τρόφιμο, όπως όλα τα άλλα, και πρέπει να έχει αγοραστική αξία». Και συνεπώς, όπως σε όλα τα εμπορεύματα, η διαχείριση και η αγοραστική του αξία θα εξαρτηθεί από την προσφορά και τη ζήτησή του.
Όσον αφορά την ανάγκη για νερό, αυτή είναι δεδομένη μιας και η επιβίωση όλων των έμβιων όντων εξαρτάται απ’ αυτό. Αλλά και η διάθεση θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι εξίσου δεδομένη, αφού το νερό υπήρχε πριν από εμάς, θα υπάρχει στο σύντομο βίο μας και θα συνεχίσει να υπάρχει μετά από εμάς. Το ζητουμενο είναι, από ποιους διατίθεται, ποιος το διαχειρίζεται και κυρίως για ποιων το συμφέρον; Είτε αυτό είναι το κράτος, είτε οι ιδιωτικές εταιρίες, ο παρονομαστής είναι κοινός: η εμπορευματοποίηση ενός φυσικού αγαθού και η τεχνητή δημιουργία της στέρησής του με την προοπτική να αποφέρει ολοένα και μεγαλύτερο κέρδος για όλο και λιγότερους.
Εμείς, ως καταληψίες και μέρος του ανταγωνιστικού κινήματος, δεν θα μπορούσαμε παρά να αποτελούμε κομμάτι του αγώνα για το νερο, είτε αυτός έχει να κάνει με μειώσεις του τιμολογίου είτε ειδικότερα όταν πραγματεύεται την πλήρη αποεμπορευματοποίησή του. Επιλέγουμε να μην πληρώνουμε για τις βασικές και ζωτικές μας ανάγκες, απελευθερώνοντας χρόνο από την καθημερινότητά μας ώστε να τον χρησιμοποιήσουμε όπως εμείς επιλέγουμε, αγωνιζόμενοι για μια αξιοπρεπή ζωή. Δεν θεωρούμε λογική τη χρήση του νερού, αυτού κάθε αυτού, ως εμπόρευμα, ενώ όσον αφορά τις υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης, είναι γεγονός ότι το κόστος κατασκευής τους έχει υπερκαλυφθεί στο πολλαπλάσιο, όπως επίσης και το κόστος συντήρησής τους, μέσω της φορολογίας και εν γένει της εργασίας μας.
Το κείμενο αποτελεί μέρος της συλλογικής μπροσούρας των καταλήψεων Αντιβίωση, Σαχίνη 3 και Acta et Verba, που τυπώθηκε στα πλαίσια της καμπάνιας υπερ των καταλήψεων, που έλαβε χώρα την τρίτη εβδομάδα του Ιούνη του 2015 στην πόλη των Ιωαννίνων.
Πηγές:
“Nερό υπό πίεση” – εκδόσεις Αντισχολείο.
“Σε ποιον ανήκει το νερό”– Εισήγηση εκδήλωσης από πρωτοβουλία συντρόφων/συντροφισσών στα πλαίσια του φεστιβάλ back to the roots III στους Μελιγγούς Δωδώνης
