Το ελεύθερο, αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο «Εμπρός» είναι ένας κατειλημμένος χώρος ελεύθερης πολιτιστικής έκφρασης και κοινωνικής δράσης. Βρίσκεται στην περιοχή του Ψυρρή (Ρήγα Παλαμήδου 2), στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Αθήνας. Γειτονιά παραδοσιακά βιοτεχνική, το Ψυρρή έχει γνωρίσει τις τελευταίες δεκαετίες έναν βίαιο μετασχηματισμό, με την εισβολή λειτουργιών αναψυχής, εστίασης και τουρισμού και την εγκατάλειψή της από την πλειονότητα των μονίμων κατοίκων της. Η αλλαγή του χαρακτήρα και των χρήσεων της περιοχής εγγράφεται σε μια γενικότερη διαδικασία μετασχηματισμού του αστικού ιστού του κέντρου της Αθήνας, όπου παράλληλα με τις άναρχες, μικρόπνοες και αγοραίες λογικές των μικροεπενδυτών, επιχειρούνται πλέον πιο οργανωμένες απόπειρες αστικής ανάπλασης με τη σύμπραξη μεγάλων κεφαλαιούχων και δημόσιων φορέων, στην κατεύθυνση ενός εξίσου αγοραίου «εξωραϊσμού» που ιδεολογικά ενδύεται τον μανδύα του «εξευγενισμού» (gentrification).
Κατασκευασμένο τη δεκαετία του 1930, το ιστορικό (κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο από το 1989) κτίριο του «Εμπρός» λειτούργησε αρχικά ως τυπογραφείο της ομώνυμης εφημερίδας, και από το 1988 ως το 2007 ως στέγη του Θεατρικού Οργανισμού «Μορφές», και στη συνέχεια της Εταιρείας Θεάτρου «Εμπρός». Εγκαταλελειμμένο και κλειστό επί πέντε σχεδόν χρόνια, επανενεργοποιήθηκε ως κατάληψη τον Νοέμβρη του 2011 με πρωτοβουλία της ομάδας καλλιτεχνών «Κίνηση Μαβίλη», και με τη συμμετοχή και στήριξη της «Κίνησης Κατοίκων Ψυρρή» καθώς και άλλων καλλιτεχνών και θεωρητικών από τον χώρο των παραστατικών τεχνών, της μουσικής και των εικαστικών. Το θέατρο, επαναλειτούργησε αφού καθαρίστηκε και συντηρήθηκε με ίδια μέσα των συμμετεχόντων.
Μετά από έναν περίπου χρόνο πολύπλευρων καλλιτεχνικών και κοινωνικών δράσεων, όπου συμμετείχαν αφιλοκερδώς πάνω από πεντακόσιοι Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες από διαφορετικά πεδία, (ακαδημαϊκοί, θεωρητικοί των τεχνών, αρχιτέκτονες κ.α.), καθώς και πλήθος κοινού που παρακολούθησε και συμμετείχε σε όλες τις δράσεις χωρίς οποιουδήποτε είδους οικονομική συναλλαγή, και αφού μεσολάβησαν δύο απόπειρες της Αστυνομίας να σφραγίσει και να κλείσει το Θέατρο, την ευθύνη της λειτουργίας και διαχείρισής του ανέλαβε η εβδομαδιαία ανοιχτή του συνέλευση, στην οποία μπορούν να συμμετέχουν ελεύθερα όσοι επιθυμούν, ανεξάρτητα από τον τόπο διαμονής τους, εφόσον αναγνωρίζουν και αποδέχονται την κατάληψη του θεάτρου ως κοινό αγαθό.
Το «Εμπρός», ως θέατρο διαφοροποιείται από άλλες καταλήψεις στέγης ή κοινωνικοπολιτικής έκφρασης και δράσης στις οποίες παραμένει αλληλέγγυο. Οι πολίτες που δραστηριοποιούνται στην κατάληψη του «Εμπρός» και συμμετέχουν στη συνέλευση και τις δραστηριότητές του, επιχειρούν διαρκώς τη σύζευξη και τη συμπληρωματικότητα των καλλιτεχνικών και κοινωνικοπολιτικών δράσεων που επιτελούνται στον χώρο του, στη γειτονιά ή και ευρύτερα στην πόλη. Στον πυρήνα του εγχειρήματος βρίσκεται η αναμέτρηση με το πρόταγμα του αναστοχασμού και της διεκδίκησης του αστικού χώρου ως κοινού αγαθού, μέσα σε ένα διευρυμένο πεδίο που ξεκινά από τη γειτονιά και επεκτείνεται σε όλη την κοινωνία, με τη δημιουργία ζωτικών χώρων συνεύρεσης, έκφρασης και ζύμωσης, στην προοπτική της ανάπτυξης αντιιεραρχικών και αντιεμπορευματικών δομών αυτοοργάνωσης, αυτοδιαχείρισης και αλληλεγγύης.
Τον περασμένο Σεπτέμβρη το κράτος αποφάσισε ότι δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί η συγκεκριμένη εστία «ανομίας», μιας και το θέατρο δεν φέρνει κέρδος στις τσέπες κάποιου έμπορου της τέχνης, ούτε συνεισφέρει στα ταμεία του φαλιρισμένου κράτους, και ό,τι δεν φέρνει χρήμα είναι φυσικά παράνομο. Στις 16 Σεπτεμβρίου, στις 10 π.μ., υπάλληλοι του ΤΑΙΠΕΔ με συνοδεία αστυνομικών, σφράγισαν το θέατρο με τη δικαιολογία ότι είναι χώρος προς εκποίηση (βλέπε πώληση).
Μικρή λεπτομέρεια είναι ότι στην ιστοσελίδα του ΤΑΙΠΕΔ δεν αναφέρεται το θέατρο ως χώρος προς εκποίηση. Δύο μέρες μετά ο χώρος του θεάτρου ανακαταλαμβάνεται από την ομάδα που τον διαχειρίζεται με τη στήριξη αρκετού αλληλέγγυου κόσμου, κίνηση η οποία φυσικά δεν μπορούσε να μην μείνει αναπάντητη από το κράτος. Στις 30 Οκτωβρίου, αστυνομικοί του τμήματος Ακροπόλεως πήγαν στο θέατρο και συνέλαβαν δύο νέους ηθοποιούς που έκαναν πρόβα για επικείμενη παράσταση που θα ανέβαινε στο θέατρο στα πλαίσια του διήμερου «φεστιβάλ αυτοοργανωμένης θεατρικής έκφρασης» που θα ξεκινούσε την ίδια μέρα. Οι δύο συλληφθέντες οδηγήθηκαν στην εισαγγελία, όπου τους απαγγέλθηκαν κατηγορίες για παραβίαση σφραγίδων, διατάραξη οικιακής ειρήνης, και κατ’ επανάληψη κατάληψη δημοσίου κτηρίου.
Η σύλληψη των δύο ηθοποιών προφανώς εντάσσεται και αυτή με τη σειρά της, σε μια πολιτική πάταξης κάθε «ανομίας». Όπου «ανομία» στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση, την κοινωνική αλληλεγγύη, την αυτοδιαχείριση, και η παραγωγή πολιτισμού έξω από τις νόρμες της χυδαίας αγοράς. Η επίθεση στο «Εμπρός» λίγες μέρες μετά την εισβολή στα κοινωνικά ιατρεία, δεν αφήνει καμία αμφιβολία για τις προθέσεις μιας κυβέρνησης που μετά την διάλυση των κρατικών δομών δείχνει αποφασισμένη να «ξεμπερδεύει» και με τις δομές κοινωνικής αλληλεγγύης.
Αντί επιλόγου παραθέτω το αλληλέγγυο σχόλιο που απέστειλε στο «Εμπρός» ο αντιεξουσιαστής Βέλγος φιλόσοφος και συγγραφέας Raoul Vanegeim: «Όταν μια κυβέρνηση καταστέλλει την ελευθερία της τέχνης και την ελευθερία της έκφρασης, δεν έχει πια το δικαίωμα να οικειοποιείται το όνομα της δημοκρατίας, γίνεται η έκφραση ενός ολοκληρωτισμού τον οποίο είναι νόμιμο να παλεύεις. Η σύλληψη των μελών του θεάτρου “Εμπρός” αποκαλύπτει την πρόθεση ενός σκοταδισμού ασύμβατου με το δικαίωμα του καθενός στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό. Απομένει στον καθένα να του εναντιωθεί και να προωθήσει τους χώρους πολιτισμού ως χώρους που πρέπει να σωθούν από τις μαφιόζικες εταιρείες της ιδιωτικοποίησης και της αυτοκρατορίας του εμπορεύματος».
Το ελεύθερο, αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο «Εμπρός» συνεχίζει κανονικά τις δράσεις του και σας καλεί να συμμετάσχετε ενεργά!
*το παρών κείμενο αποτελεί μία συρραφή σχετικών ανακοινώσεων που έχει δημοσιεύσει η ανοικτή συνέλευση που διαχειρίζεται το Θέατρο «Εμπρός».
Επιμέλεια κειμένου: Ευάγριος Αληθινός
