Ο ηγέτης του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν βρίσκεται φυλακισμένος στο νησί Ίμραλι εδώ και πολλά χρόνια. Διάφορες ιδέες του, όπως η «λαϊκή δημοκρατία», το «δημοκρατικό έθνος» και η «δημοκρατική αυτονομία» μετατράπηκαν εντέλει μέσω ενός πολιτικού ανοίγματος σε ένα σχέδιο πρακτικής επίλυσης του κουρδικού ζητήματος. Αυτό αποτέλεσε τη βάση του συντάγματος των καντονιών στο Συριακό Κουρδιστάν, στην επονομαζόμενη περιοχή Ροτζάβα. Η αυτονομία που προβάλλεται ως πολιτική και κοινωνική λύση του σχεδίου επίλυσης είναι σαφώς ορθή. Η ορθότητα αυτού του στόχου δεν του παρέχει όμως αυτομάτως και μια πρακτική ισχύ. Όπως και οι υπόλοιπες πολιτικές επιλύσεις, έτσι και αυτή η διαδικασία επίλυσης ενέχει άπειρα εμπόδια. Το εάν αυτή η διαδικασία θα μπορέσει να εφαρμοστεί πρακτικά ως έχει είναι ένα θέμα από μόνο του. Από την άλλη πιστεύω ότι πρέπει να σταθούμε περισσότερο στο πόσο δίκαια και αναγκαία είναι καθώς και σε διάφορα παράδοξα που έχουν να κάνουν με την εφαρμογή της, παρά στο εάν αυτή η προσπάθεια αυτονομίας είναι πραγματοποιήσιμη.
Πρώτα απ’ όλα πρέπει να αναφερθώ σε αυτό: η έννοια της αυτονομίας που ενστερνίζεται το PKK σήμερα έχει τις ρίζες της στην αναρχία. Το ότι προσπαθούν να εφαρμόσουν αυτό το αντιιεραρχικό σχέδιο ιεραρχικές οργανώσεις όπως το PKK αποτελεί από μόνο του ένα σοβαρότατο παράδοξο. Από ό,τι φαίνεται υιοθετούν αυτό το σχέδιο, διατηρώντας παράλληλα τις δικές τους ιεραρχικές δομές. Αυτό σημαίνει παραμόρφωση σε μεγάλο βαθμό του ιδανικού της αυτονομίας, δηλαδή της αρχικής θεωρίας. Χωρίς καμία αμφιβολία, είναι ευχάριστο το γεγονός ότι το κουρδικό κίνημα, το οποίο έχει ευρεία απήχηση και μεγάλη δυναμική, έχει ως μπούσουλα αναρχικές θέσεις και προσανατολισμούς, όπως για παράδειγμα την αυτονομία και την κοινωνική οικολογία. Ατόπημα αποτελεί το γεγονός ότι μια οργάνωση που έχει φτάσει στο βαθμό πολυπλοκότητας ενός κράτους, που εμπεριέχει εκατοντάδες θεσμικά όργανα και διαβαθμίσεις διαχείρισης, διατηρεί από την μια απαράλλακτη την ίδια της την ύπαρξη και από την άλλη φαίνεται ότι ενστερνίζεται τον αναρχισμό και ότι εφαρμόζει αναρχικές πρακτικές. Η διαφορά είναι πασιφανής ανάμεσα στην πάγια θέση των αναρχικών υπέρ της αυτονομίας και τη θεώρηση και πρακτική του PKK. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι από το 2005 και στο εξής το PKK καθώς και όλες του οι οργανώσεις έχουν συγκεντρωθεί υπό την σκέπη του KCK (Ένωση Κοινοτήτων Κουρδιστάν). Ενώ η οργάνωση χρησιμοποιεί περισσότερο τα αρχικά KCK, ο κόσμος λόγω συνήθειας συνεχίζει να χρησιμοποιεί το όνομα του PKK.
Φυσικά και είναι κάτι πολύ θετικό το ότι μετά από σαράντα χρόνια το PKK εγκατέλειψε την ιδέα ότι το κόμμα πρέπει να διοικεί το λαό και έφτασε στο σημείο να υποστηρίζει ότι ο λαός πρέπει να διοικείται μόνος του. Από την άλλη, από την εποχή του Ρουσσώ, η κεντρική ιδέα του δημοκρατικού συστήματος για αυτονομία του λαού έχει πολλάκις αποδειχτεί κενή στην πράξη, σε όλα τα δημοκρατικά συστήματα έως σήμερα. Στις μέρες μας επαναλαμβάνουν συχνά το πρόταγμα αυτό οι εκπρόσωποι των καντονιών της Ροτζάβα, καθώς το φιλικά προσκείμενο προς το PKK νόμιμο κόμμα HDP που ελέγχει την αυτοδιοίκηση σε πάνω από εκατό δήμους στην Τουρκία. Δεν μπορώ να γνωρίζω τις προθέσεις τους, αλλά αυτό που περιγράφουν ως δημοκρατικό σύστημα είναι ένα σύστημα ανάθεσης και αντιπροσώπευσης. Με την κλασική μορφή του, ο λαός εξουσιοδοτεί τους αντιπροσώπους του να εξουσιάσουν στο όνομα του λαού. Η προσπάθεια για αυτονομία που γίνεται στο Κουρδιστάν δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει ακόμα αυτό το σύστημα αντιπροσώπευσης.
Με μια πιο προσεκτική ματιά στις πόλεις του Κουρδιστάν που επικρατεί το PKK βλέπουμε την ομπρέλα ενός πολιτικού κόμματος, με όλη του την ιεραρχία, πάνω στις λαϊκές συνελεύσεις. Πλέον η ένωση των οργανώσεων υπό το KCK έχει συγκεντρωμένες σε ένα μέρος τις πολιτικές και στρατιωτικές δομές, αλλά και την πολιτική που ακολουθείται και τη διοίκηση. Με αυτή της τη δομή, χωρίς να επικρίνεται η ίδια της η οντότητα ως οργάνωση, προτρέπει το λαό του Κουρδιστάν προς την αυτονομία και την άμεση δημοκρατία. Αναμφίβολα αυτό δεν κινείται στο επίπεδο μόνο μιας προτροπής. Το KCK, με σκοπό να εξασφαλίσει την πολιτική εφαρμογή και την κοινωνική οργάνωση, ενεργεί το ίδιο ως καθοριστικός παράγοντας σε όλους τους τομείς που έχει καταφέρει να εισβάλει, παίρνοντας έτσι τον έλεγχο στα χέρια του. Στο σημείο αυτό ακριβώς παρατηρούμε τον εκτροχιασμό από τις ιδέες της αυτονομίας και της άμεσης δημοκρατίας.
Ενώ στο ζήτημα της αυτονομίας το PKK και οι προσκείμενες σε αυτό οργανώσεις θεωρούν ως σπουδαία αναφορά τον Murray Bookchin, οι πρακτικές που εφαρμόζουν έρχονται σε ευθεία αντίθεση με τις προτάσεις του. Αυτός θεωρεί τους δήμους (δηλαδή την αυτοδιοίκηση) ως πεδίο άμεσης πολιτικής δράσης του ατόμου και ξεχωρίζει με σαφή τρόπο τη διοίκηση από την πολιτική. Επιπλέον, στη θεώρηση που αναπτύσσει για την κοινωνία, το κάθε άτομο ή πολίτης ξεχωριστά δεν αποτελεί μέλος κάποιου κόμματος ή οργάνωσης, αλλά μέλος τοπικών κοινοτήτων ή συνελεύσεων. Οι οποιεσδήποτε ενέργειες του ατόμου ή πολίτη που γίνονται σε συνελεύσεις ονομάζονται πολιτική. Επομένως η πολιτική χαράσσεται από το λαό μέσω των συνελεύσεων. Η συνέλευση αποδέχεται ως διοίκηση τις εκτελεστικές και συντονιστικές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα σε επίπεδο καντονιών ή συνομόσπονδων οργάνων. Η διοίκηση και η πολιτική, δηλαδή οι πολιτικές και διοικητικές δομές είναι πράγματα αλληλένδετα και δεν βρίσκονται στα χέρια κάποιας επαγγελματικής κάστας. Αυτό ακριβώς είναι που λείπει ακόμα από τη λειτουργία του PKK και των καντονιών. Πάνω από τις λαϊκές συνελεύσεις στα καντόνια υπάρχουν πολλές διοικητικές βαθμίδες, πέρα από τη διοίκηση του κόμματος. Προφανώς το μεγαλύτερο εμπόδιο, όπως ανέφερα και παραπάνω, είναι η αποστεωμένη ιεραρχική και μιλιταριστική δομή της οργάνωσης.
Η κατάσταση είναι ελαφρώς διαφορετική στους πάνω από εκατό δήμους που κέρδισε το HDP σε νομούς και επαρχίες στις εκλογές της 30ης Μαρτίου 2014. Όπως είναι γνωστό η νομοθεσία στην Τουρκία, όπως και αλλού, δεν αποδέχεται την ιδέα της αυτονομίας. Το κουρδικό κίνημα όμως μέσω των δήμων σημείωσε σημαντικές επιτυχίες εισδύοντας στον κοινωνικό ιστό, λαμβάνοντας έτσι μαζική υποστήριξη. Σε αυτό αναμφίβολα συνέβαλε σημαντικά η κατάπαυση πυρός και η διαδικασία διαπραγματεύσεων ανάμεσα στο PKK και το κράτος, η οποία ονομάστηκε «πρωτοβουλία για το κουρδικό». Όταν σίγησαν τα όπλα βγήκαν στο προσκήνιο οι πολιτικές διεργασίες που δυνάμωσαν και έγιναν εμφανείς μέσα σε λίγα χρόνια σε πόλεις και χωριά. Σε κάθε πόλη του Κουρδιστάν, σε κάθε του επαρχία και χωριό δημιουργήθηκαν λαϊκές συνελεύσεις που ανέλαβαν ουσιαστικά την τοπική διοίκηση. Ενώ η μισοκρυμμένη παρουσία του PKK δεν δημιούργησε πολλά προβλήματα στα χωριά, σε περιοχές με δήμους η «σκιώδης διοίκηση» ή η «παράλληλη εξουσία» προκάλεσε σοβαρές δυσκολίες.
Στις εκλογές της 7ης Ιουνίου το HDP κέρδισε 80 έδρες στη βουλή και έκανε την μεγάλη έκπληξη παίρνοντας έξι εκατομμύρια ψήφους. Η εξέλιξη αυτή που επηρέασε εκ βαθέων το πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία ξύπνησε και πάλι τα γνωστά κρατικά αντανακλαστικά. Ο πόλεμος ξεκίνησε ξανά με γεγονότα και προβοκάτσια που έγιναν εν μέρει γνωστά και διεθνώς. Παρόλο που την περασμένη εβδομάδα το PKK ανακοίνωσε μονομερή παύση πυρός, σμήνη από F-16 βομβαρδίζουν θέσεις του σε εσωτερικό και εξωτερικό.
Δεν θα μπορούσα να μην τονίσω το εξής σοβαρό σφάλμα. Η πρωτοβουλία για αυτονομία που ανακοινώθηκε ταυτόχρονα τόσο από το PKK, όσο και από τους δήμους του HDP, οδήγησε σε αύξηση της καταπίεσης και των συλλήψεων και έγινε συχνή δικαιολογία του κράτους για συνέχιση των επιχειρήσεων. Φυσικά ακόμα και χωρίς αυτές τις δικαιολογίες η κατάσταση θα έφτανε λίγο πολύ στο ίδιο επίπεδο. Η θέση όμως της αντιπολίτευσης που αντιτίθεται στην καταπίεση δυστυχώς αποδυναμώνεται από τα ΜΜΕ που χρησιμοποιούν αυτή τη δικαιολογία κατά κόρον.
Ένα ακόμα σφάλμα του κινήματος είναι η δημιουργία της οργάνωσης YDG-H (Πατριωτικό Κίνημα Επαναστατικής Νεολαίας) κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας και εκτός των λαϊκών συνελεύσεων. Αυτή η δυναμική ηλικιακή ομάδα, εν μέρει και λόγω της παρορμητικής της φύσης, όταν έρθει σε επαφή με όπλα, εξουσία και κάποιου είδους ιεραρχία μπορεί τάχιστα να γίνει μιλιταριστική. Όπως ακριβώς ήταν αναμενόμενο, η οργάνωση νεολαίας ακολούθησε μια πρακτική τρομοκρατίας της καθημερινότητας, ειδικά στις πόλεις. Το YDG-H, μιμούμενο τα κρατικά όργανα επιβολής του νόμου, κινήθηκε ως παράλληλη δύναμη ασφαλείας του PKK. Έλαβε ποινικό χαρακτήρα σε πόλεις και συνοικίες δρώντας ως «εναλλακτική αστυνομία» που διενεργεί ανακρίσεις και έρευνες, έλεγχο σε κυκλοφορία και ταυτότητες. Ως αποτέλεσμα, οι δράσεις του YDG-H κατέληξαν να ακυρώνουν με πίεση που ασκείται από πάνω προς τα κάτω τις διαδικασίες των λαϊκών συνελεύσεων που δρουν και οργανώνονται από τα κάτω προς τα πάνω. Το YDG-H ενεργώντας συνδεδεμένο με τον κομματικό μηχανισμό, δηλαδή με μια λογική που αντικρούει την έννοια της αυτονομίας, έδρασε σε αρκετά μέρη σαμποτάροντας τις διαδικασίες συνελεύσεων δήμων και κοινοτήτων.
Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι το κράτος γνώριζε επακριβώς τι συνέβαινε στο Κουρδιστάν. Για να περάσει όμως σε μια φάση καταπίεσης και επιχειρήσεων χρειαζόταν επαρκείς δικαιολογίες ώστε να προσεταιριστεί την κοινή γνώμη και τους δημοσιογράφους. Παράλληλα με τα αποτελέσματα των εκλογών της 7ης Ιουνίου, ο τύπος ούρλιαζε για τα χαρακώματα και τα οδοφράγματα του YDG-H, καθώς και για τις ένοπλες του επιδείξεις σε πόλεις. Έτσι βρέθηκε εύκολα η δικαιολογία. Οι εθνικιστές, οι δεξιοί, οι συντηρητικοί και σχεδόν σύσσωμος ο τύπος καλούσαν την κυβέρνηση και τις ένοπλες δυνάμεις να ελέγξουν τις κουρδικές πόλεις. Εντέλει προβοκάτσια στα οποία έμπλεξε το YDG-H οδήγησε στο επιθυμητό αποτέλεσμα την ώρα που μέρα με τη μέρα δυνάμωνε και εξαπλώνονταν η οργάνωση των συνελεύσεων δήμων και κοινοτήτων, ως εναλλακτική απέναντι στους κρατικούς θεσμούς. Οι λαϊκές συνελεύσεις θα μπορούσαν άνετα να δρουν ως δυαδική μορφή εξουσίας παράλληλα με τους κρατικούς θεσμούς χωρίς να ανακοινωθεί επισήμως η αυτονομία. Όπως εξήγησα και παραπάνω, το YDG-H προσπαθώντας να επιβληθεί στις πόλεις ως δύναμη ασφαλείας και κάνοντας συχνά ένοπλες επιδείξεις πρόσφερε ένα παράγοντα για την επιτάχυνση των επιχειρησιακών διαδικασιών.
Ως αποτέλεσμα, ο πόλεμος ξεκίνησε και πάλι από το τέλος του Ιουλίου. Βουνά, δάση, χωριά βομβαρδίζονται ξανά. Στις πόλεις ανακοινώνονται απαγορεύσεις κυκλοφορίας και γίνονται σφαγές. Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα δεν θα μπορούσαμε να περιμένουμε κάτι διαφορετικό από τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου σε σύγκριση με το τοπίο όπως είχε διαμορφωθεί με τις προηγούμενες εκλογές.
Gazi Bertal
İstanbul, 20.10.2015
Ο Gazi Bertal είναι αναρχικός, δουλεύει στον εκδοτικό οίκο Kaos που εκδίδει αναρχικά βιβλία και είναι αυτός που το 1995 έγραψε στο τουρκικό αναρχικό περιοδικό Apolitika το άρθρο για τη λύση του Κουρδικού ζητήματος, στο οποίο πρότεινε συνομοσπονδία καντονιών, οικολογική βάση και μακριά από
κράτος. Δηλαδή αυτά που ενστερνίζεται τώρα το ΡΚΚ τα είχε γράψει το 95. Το παραπάνω άρθρο γράφτηκε ειδικά για την Άπατρις.
