Δεν μπορείς να δημιουργήσεις εμπειρία, πρέπει να την υποστείς…
Albert Camus
Τελικά τίποτα δεν είναι απίθανο στον σημερινό κόσμο. Η επιστήμη υπηρετεί τον άνθρωπο ως την πιο αδήριτη ανάγκη του, και η τεχνολογία τού υπόσχεται να τον ικανοποιεί απόλυτα ως την πιο μύχια επιθυμία του. Σήμερα αρκεί να θελήσεις ή να αισθανθείς την έλλειψη για να επιστρατευτούν όλες οι δυνάμεις της Αγοράς που θα πραγματώσουν το «θέλω» και θα ξορκίσουν το «δεν έχω». Κι έτσι, η ευτυχία γίνεται διαρκής και η απουσία της ένα μόνιμο άγχος, κι όλα αυτά συνιστούν το πιο κομβικό όραμα της νεωτερικότητας, όπως το πήρε και το ξεχείλωσε η μεταμοντέρνα εκδοχή της.
Όταν λανσαρίστηκαν για πρώτη φορά τα «αναγεννημένα μωρά» (reborn babies), ήρθαν για να παίξουν τον ρόλο μιας συμβατικής κούκλας: είτε υποκαθιστούσαν αληθινά μωρά στον κινηματογράφο ώστε να μην τα υποβάλλουν σε συνθήκες ταλαιπωρίας, είτε λειτουργούσαν σαν παιχνίδι για τα παιδιά, διακοσμητικό στοιχείο για το σπίτι και αντικείμενο-φετίχ για τους συλλέκτες. Δεν άργησε να έρθει η στιγμή που η Αγορά, σαν άλλος Θεός των πρωτόπλαστων, θα αποφάσιζε να εμφυσήσει ζωή στο ομοίωμα από βινύλιο ή σιλικόνη που κατασκεύασε και να το παραδώσει απόλυτα ελεύθερο από όρια και περιορισμούς στη σύγχρονη Εδέμ της φαντασμαγορίας και της απόλαυσης. Πλέον τα «αναγεννημένα μωρά» αναβαθμίστηκαν, πήραν τη θέση τους στον κόσμο μαζί με τα κατοικίδια ζώα, εξισώθηκαν με τον άνθρωπο και εκπαιδεύονται στο να αλληλεπιδρούν. Αυτά τα πάλαι ποτέ «βιομηχανικά» μωρά, θέλησαν να αποτινάξουν την κατάρα της τεχνικότητας που τα βαραίνει, αποκτώντας φυσικά χαρακτηριστικά (αληθινά νύχια, μαλλιά και σάλια). Κι επιπλέον μυρίζουν σαν μωρά, γελάνε και κλαίνε σαν μωρά, μορφάζουν σαν μωρά, ενώ με την προσάρτηση ενός ειδικού μηχανισμού στο εσωτερικό τους, που προσομοιώνει στη λειτουργία της καρδιάς, έχουν και παλμούς σαν μωρά. Και προς αποστόμωση κάθε κακόβουλου τρίτου που θα αμφισβητούσε την αυθεντικότητά τους, πολλές φορές συνοδεύονται κι από ένα πιστοποιητικό γέννησης ή υιοθεσίας με πλήρη στοιχεία. Γύρω από τα «αναγεννημένα μωρά» άνοιξε κι επεκτείνεται με ταχείς ρυθμούς μια νέα Αγορά, καθώς διατίθενται για αυτά, όλα τα αντικείμενα που υποτίθεται ότι συνδράμουν την ανατροφή των αληθινών μωρών: πιπίλες, μπιμπερό, πάνες, ρουχαλάκια.
Αυτά είναι τα μωρά του μέλλοντος, για την ακρίβεια τα «έξυπνα» μωρά του παρόντος, που υπόσχονται να καλύψουν τη μοναξιά, τα απωθημένα μητρικά ένστικτα και τις ματαιωμένες προσδοκίες που δεν βρήκαν πεδίο εκτόνωσης. Όπως συμβαίνει συνήθως, η δικαιολόγηση για το στήσιμο αυτής της τεράστιας βιομηχανίας είναι εν μέρει πειστική, διότι πατάει στην πραγματικότητα κι αντανακλά υπαρκτές ανάγκες: ζευγάρια που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν, δυσκίνητες και χρονοβόρες διαδικασίες υιοθεσίας, γονείς που μαραζώνουν από την ενηλικίωση ή το θάνατο των παιδιών τους. Όμως τα «αναγεννημένα μωρά» δε γίνεται να απαντήσουν σε τέτοιες διαχρονικές συναισθηματικές καταστάσεις γιατί τα ίδια συνιστούν «μη απάντηση», πρόκειται για προσομοιώσεις και δεν μπορούν παρά να αναφέρονται σε μη πραγματικά διλήμματα. Όμως, η εποχή αποθεώνει σε τέτοιο βαθμό την εμπειρία, που τα όρια πραγματικού – εικονικού θολώνουν και η διάκριση αποβαίνει δύσκολη, αν όχι περιττή. Δεν υπάρχει πια λόγος ώστε τα συναισθήματα, οι καταστάσεις ή οι σχέσεις να βιώνονται σε αληθινό τόπο και χρόνο, αφού τα μέσα που θα εξασφαλίσουν την εμπειρία όλων αυτών είναι πολλά κι εύχρηστα, προσιτά στον καθένα και εξόχως αποτελεσματικά. Σ’ αυτό το κυνήγι της εμπειρίας δεν αφήσαμε τίποτα που να μη διαμεσολαβηθεί από την τεχνική: επικοινωνούμε στα chats, ερωτευόμαστε στο facebook, φοβόμαστε στα extreme sports, χαιρόμαστε στα malls, κουραζόμαστε σκυμμένοι στον υπολογιστή του γραφείου και τελικά μεγαλώνουμε μωρά χωρίς ζωή, ξεγελώντας οι ίδιοι τον εαυτό μας ότι τα πράγματα μπορούν να γίνονται κι έτσι. Ίσα ίσα, προτιμάμε να γίνονται έτσι, γιατί είναι βολικότερο για μας να μην κοιτάμε τον άλλο στα μάτια όταν του μιλάμε, να μην εκτεθούμε στην αμηχανία του ζωντανού έρωτα, να μην ανατριχιάζουμε με έναν μη ασφαλισμένο κίνδυνο, να μη δημιουργούμε οι ίδιοι τις πηγές της χαράς μας, να μην καταπονούμαστε σωματικά με ασχολίες επιβίωσης και τελικά να μην αγχωνόμαστε ότι το παιδί μπορεί να στραβοκαταπιεί ή να σπάσει το πόδι του στη μπάλα.
Σήμερα στον άνθρωπο δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί τίποτα. Σ’ αυτόν τον εγωιστή μέχρι το μεδούλι άνθρωπο που πιστεύει ότι δεν υπάρχει ανάγκη που δεν ικανοποιείται, ούτε επιθυμία που δεν εκπληρώνεται, ούτε άνεση που δεν δικαιούται να απολαύσει, που δεν συμβιβάζεται με τίποτα λιγότερο από το απεριόριστο και που ανήγε την προσωπική του εμπειρία σε επίκεντρο του κόσμου. Δυστυχώς, τα «αναγεννημένα μωρά» δεν πρόκειται να μεγαλώσουν ποτέ για τον απλό λόγο ότι δεν είναι αληθινά. Το μόνο κακό που μπορεί να τους συμβεί με την πάροδο του χρόνου είναι να φθαρεί η σιλικόνη του δέρματός τους, να ξεκολλήσουν τα νύχια τους ή να κρασάρει ο μηχανισμός της ομιλίας τους, με άλλα λόγια, τους επιφυλάσσεται η μοίρα των αντικειμένων. Όμως και σε αυτή την περίπτωση η Αγορά θα ανασκουμπωθεί για να δώσει τη λύση: θα επισπεύσει την επισκευή, θα προβλέψει την αντικατάστασή τους και θα τελειοποιήσει τα υλικά κατασκευής τους, ώστε να αυξήσει την αντοχή στον χρόνο και να προλάβει τη φθορά. Αν τα «αναγεννημένα μωρά» είναι ο προάγγελος των πραγματικών βιομηχανικών μωρών που θα κατασκευαστούν οσονούπω μέσω της γενετικής μηχανικής και της νανοτεχνολογίας, ίσως υπάρξει κάποια στιγμή στο μέλλον που αυτό το παιχνίδι με τις κούκλες θα φαντάζει αθώο μπροστά στον εφιάλτη των ζωντανών μωρών του εργαστηρίου…
Μίσκιν
