Ι
«Όπως περιγράφει η ανοσολογία, τα σώματα είναι έθνη σε κίνδυνο, που βρίσκονται συνεχώς σε πόλεμο για να καταστείλουν ξένους εισβολείς. Αυτά τα έθνη έχουν αυστηρά καθορισμένα σύνορα στον χώρο, τα οποία πολιορκούνται και βρίσκονται συνεχώς υπό απειλή».
~Emily Martin, Προς μια ανθρωπολογία της ανοσολογίας –
Το σώμα ως έθνος-κράτος
Βασικό συστατικό της εθνικής αφήγησης είναι η υγεία. Το εθνικό σώμα οφείλει να είναι υγιές, μεταξύ άλλων, για να συνεχίζει την ιστορική του «πορεία» και «εξέλιξη». Πρόκειται για ένα από τα χαρακτηριστικά που σπάνια συναντήσαμε τα τελευταία χρόνια, παραβλέποντας τη σημασία του στη συγκρότηση του εθνικού κορμού. Δεν είχαμε αντιμετωπίσει μάλλον ποτέ ένα ζήτημα υγείας με τέτοια ένταση και σε τόσο μεγάλο εύρος, πράγμα που δικαιολογεί τόσο την αρχική πολιτική παγωμάρα από το ανταγωνιστικό κίνημα, όσο και την υιοθέτηση της κρατικής γλώσσας και πρακτικής από ένα μέρος του.
ΙΙ
Η διαχείριση που ακολουθεί το ελληνικό κράτος, όπως και το σύνολο σχεδόν των «δυτικού τύπου» κρατών, φαίνεται σχολαστικά σχεδιασμένη, και συμπυκνώνεται στην τάση εξώθησης του υγιούς πληθυσμού στο σπίτι του, συνοδευόμενη από την επίκληση στην ατομική και κοινωνική υπευθυνότητα. Την ίδια στιγμή βέβαια που ένα μέρος της κοινωνίας καλείται να «βρει καταφύγιο» στα σπίτια του, ένα άλλο αποκλείεται με απολύτως σαφή τρόπο, καθώς δεν προβλέπεται πουθενά τι θα γίνει με αυτό. Πρόκειται για όλα τα -εκ των προτέρων – «μιαρά» και «μολυσματικά» υποκείμενα, όπως οι μετανάστριες, οι άστεγοι, οι έγκλειστοι, οι τοξικοεξαρτημένες που αφήνονται εκτός. Σώματα που δεν έχουνε σπίτια για να κλειστούν ή/και είναι φυλακισμένα σε μεγάλους αριθμούς, που δεν μπορούν να αποφύγουν τις συναθροίσεις, και που στην ουσία είναι καταδικασμένα να πεθάνουν αν προσβληθούν από τον ιό. Αρκεί οι πολίτες να μείνουν στα σπίτια τους.
ΙΙΙ
Το γεγονός ότι μεγάλο κομμάτι του κινηματικού κόσμου ανταποκρίθηκε θετικά στο κέλευσμα για «κοινωνική (συν)υπευθυνότητα» είναι ανησυχητικό. Η υπευθυνότητα, με τους όρους που έχει τεθεί, αποτελεί την κωδικοποίηση της εθνικής ενότητας στον τομέα της δημόσιας υγείας. Στον αντίποδα δεν προτείνεται η «ανευθυνότητα», αλλά το ενδιαφέρον για τις πλέον εξαθλιωμένες κοινωνικές ομάδες, πρωτίστως για την επιβίωσή τους, και στη συνέχεια για τη διασφάλιση της κοινωνικής υγείας, με όρους όμως συλλογικής αλληλεγγύης, και όχι εθνικής προστασίας.
IV
Δεν μπορούμε να προβλέψουμε πόσο θα κρατήσει η «κρίση» του κορωνοϊού. Είναι βέβαιο πως η κατάσταση που ζούμε σήμερα θα έχει ένα βάθος στον χρόνο, και αντίστοιχη κλιμάκωση της κρατικής στρατηγικής. Η σύμπλευση με τον κρατικό μηχανισμό, από την πρώτη κιόλας μέρα, είναι ανησυχητική, καθώς η στρατιωτική διαχείριση της «κρίσης» θα έπρεπε να δεχτεί πολεμική από τον ριζοσπαστικό χώρο. Η αποδοχή της αφήνει το πεδίο ελεύθερο στο κράτος για το ξεδίπλωμα της πιο ολοκληρωτικής ατζέντας. Το κυριότερο βέβαια είναι η συναίνεση που αφήνεται ως παρακαταθήκη (και τα αντίστοιχα κοινωνικά αντανακλαστικά που γεννιούνται), πάνω στην οποία χτίζεται (ήδη εδώ και εβδομάδες) ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο.
V
Η καταστολή δεν έχει χάσει καθόλου χρόνο, και αξιοποιεί την πρόφαση που της δίνεται. Σημείο πρώτο: Κυριακή 15/03 εκκενώθηκε το κτίριο Γκίνη, στο συγκρότημα του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου στα Εξάρχεια, όπου διέμεναν μετανάστες. Έκτοτε το Πολυτεχνείο παραμένει κλειστό, και η είσοδος επιτρέπεται μόνο με επίδειξη φοιτητικής ταυτότητας και σε συνεννόηση με τον πρύτανη. Ένα ίδρυμα που παραδοσιακά έχει ταυτιστεί με τους αγώνες, που φιλοξενεί στον χώρο του συνελεύσεις και αποτελεί ένα σημείο αναφοράς του ανταγωνιστικού κινήματος πλέον είναι «σφραγισμένο». Αυτός είναι άλλωστε ο βασικός σκοπός της κατάργησης του ασύλου, η αποσύνδεση δηλαδή του κινήματος από τους πανεπιστημιακούς χώρους και την κοινωνικότητα που παρέχουν. Σημείο δεύτερο: Επιχείρηση της Αντιτρομοκρατικής το πρωί της Πέμπτης 19/03, ημέρα εφαρμογής της απαγόρευσης των συγκεντρώσεων, στα γραφεία του «Λαϊκού Μετώπου – Επιτροπή Αλληλεγγύης για τους πολιτικούς κρατούμενους στην Τουρκία και το Κουρδιστάν» με 26 προσαγωγές. Και αν μέχρι χτες (κυριολεκτικά) μπορούσαμε τουλάχιστον να συγκεντρωθούμε ως πρώτη κίνηση αλληλεγγύης, σήμερα απαγορεύεται με κοινωνική νομιμοποίηση.
VI
«Ο Μπένθαμ θα ήταν περήφανος»…
~Cathy Ki
Η ενημέρωση γύρω από τον ιό είναι αρκετά λεπτομερής: Υπάρχει η πιθανότητα κάποιος να νοσήσει χωρίς να εκδηλώσει συμπτώματα, ένα φτέρνισμα μπορεί να είναι ύποπτο, πυρετός σε συνδυασμό με βήχα είναι τα βασικά συμπτώματα, ο ιός μπορεί να επιβιώσει σε επιφάνειες για ώρες, ακόμα και στον αέρα κλπ. Κάθε άτομο είναι ύποπτο, κάθε αντικείμενο, όπως και συμπεριφορές ή συμπτώματα όχι απαραίτητα συνδεδεμένα με τον ιό κ.ο.κ. Το σύνολο της κοινωνικής δραστηριότητας που διαδραματίζεται στον δημόσιο και εξωτερικό χώρο γίνεται «ιατρικά κολάσιμο». Πανοπτικός υπερέλεγχος.
VII
«Είμαστε σε πόλεμο. Με έναν εχθρό που είναι αόρατος αλλά δεν είναι ανίκητος. Γιατί αν πετύχουμε να περιορίσουμε τη διασπορά της μετάδοσης, θα δώσουμε χρόνο στο σύστημα υγείας να αντιμετωπίσει τα επείγοντα περιστατικά»
~Κυριάκος Μητσοτάκης, 17/03/2020,
«έκτακτο διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό»
Στρατιωτική διαχείριση σημαίνει πόλεμος. Αν το προσεγγίσουμε με οικονομικούς όρους, η αναστολή της λειτουργίας για ένα τμήμα της οικονομίας, και η αντίστοιχη εμφατική ενίσχυση ενός άλλου είναι βασικά χαρακτηριστικά-αποτελέσματα του πολέμου. Όπως και η καταστροφή τμημάτων του κεφαλαίου, και «μείωση» του ανθρώπινου δυναμικού. Πάντα μετά τον πόλεμο, ο καπιταλισμός βρίσκει καμένη γη, πρόσφορο πεδίο για έναρξη ενός νέου κύκλου συσσώρευσης, και εργατικό δυναμικό πειθαρχημένο στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
VIII
«Μας το λένε, άλλωστε, και οι γιατροί: “Εμείς μένουμε όρθιοι στα νοσοκομεία για εσάς. Και εσείς πρέπει να μείνετε στο σπίτι για εμάς”. Και μας συμβουλεύουν: Μην φέρεστε ως υγιείς που δεν βγαίνουν για να μην νοσήσουν. Αλλά σκεφτείτε διαφορετικά: Σαν να έχετε ήδη τον ιό και δεν πρέπει να τον μεταφέρετε σε άλλους».
~Κυριάκος Μητσοτάκης, 17/03/2020,
«έκτακτο διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό»
«Εχθρός» σε αυτόν τον πόλεμο είναι ο ίδιος ο ιός. Ιός που δεν μπορεί να εντοπιστεί με υλικούς όρους, καθώς δεν φαίνεται ποιο άτομο τον φέρει, ποιο νοσεί κλπ. Ο «εχθρός» λοιπόν είναι αόρατος, και είναι αυτό το χαρακτηριστικό που τον καθιστά τόσο «ισχυρό». Και ακριβώς επειδή είναι αόρατος, ο πραγματικός εχθρός καθίσταται ο δυνητικός φορέας του, δηλαδή ο άνθρωπος. Ο πόλεμος που βιώνουμε έχει στο στόχαστρό του τον πληθυσμό στο σύνολό του, με σκοπό τη δικτατορικού τύπου πειθάρχηση του τμήματος εκείνου που δεν θα εξοντωθεί.
IX
Μετά από μία περίοδο εξεγέρσεων που ταρακούνησαν διάφορα σημεία του πλανήτη, δημιουργώντας τριγμούς και ανησυχία στην κυρίαρχη τάξη, ο καπιταλισμός βίωσε άλλη μία «άνοιξη», όπου αμφισβητήθηκε τόσο υλικά, όσο και ιδεολογικά. Με το ξέσπασμα του κορωνοϊού, οι πολιτικές διαχείρισης πληθυσμού («διαχείρισης κρίσεως δημόσιας υγείας») των περισσότερων κρατών συγκλίνουν. Ο πόλεμος, όπως τον περιγράφουμε παραπάνω, είναι παγκόσμιας κλίμακας και διεξάγεται εναντίον του συνολικού πληθυσμού της γης. Βιώνουμε τη μετάβαση από μια εποχή αμφισβήτησης (με εξέχον παράδειγμα τις ταραχές του Χονγκ Κονγκ – «πνεύμονα» της καπιταλιστικής οικονομίας), σε μια εποχή που το κράτος, μέσα από την προστασία της δημόσιας υγείας, αποσπά τη χαμένη συναίνεση, και επανέρχεται ως εγγυητής της δημόσιας ζωής.
Χ
Το σύστημα της δημόσιας υγείας του ελληνικού κράτους δεν είναι προετοιμασμένο και δεν μπορεί να ανταπεξέλθει σε μία γενικευμένη κρίση του κορωνοϊού. Και δεν υπάρχει περίπτωση μέσα σε αυτή τη συγκυρία και σε μικρό χρονικό διάστημα να φτάσει σε ένα υποτυπωδώς ικανοποιητικό επίπεδο. Η αδυναμία πραγματοποίησης τεστ, παρά την επίταξη των αντιδραστήρων των ιδιωτικών νοσοκομείων και κλινικών, η παραίνεση για παραμονή στο σπίτι σε όποιο άτομο εμφανίσει ύποπτα συμπτώματα, και η νοσηλεία μόνο όσων βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση, σε συνδυασμό κιόλας με το επιβαρυμένο -από φόρτο εργασίας- ιατρικό προσωπικό είναι ενδεικτικά μιας οριακής κατάστασης. Είναι χαρακτηριστικό πως τα μέτρα καταστολής που λαμβάνονται είναι υπερπολλαπλάσια των αντίστοιχων μέτρων υγειονομικής περίθαλψης. Στην πραγματικότητα, η στρατιωτική διαχείριση της κατάστασης έρχεται να προλάβει όλες τις αντιδράσεις που θα ξεσπάσουν πάνω στην ανεπάρκεια του συστήματος υγείας, είτε πρόκειται για μαζικά ντου σε supermarket από τις φτωχότερες τάξεις, είτε εκδηλώσεις των πιο κανιβαλιστικών ενστίκτων κλπ….
ΧI
-Μπάμπης Παπαδημητρίου (πλέον βουλευτής της ΝΔ): «εγώ έχω ακούσει ως ιδέα ότι ενδεχομένως από τα κρατικά νοσοκομεία τα μισά πρέπει τουλάχιστον να κλείσουν… γιατί είναι φορείς ασθενειών, γιατί έχουν πρόβλημα»…
-Άρης Πορτοσάλτε (δημοσιογράφος του ΣΚΑΙ): «Πρέπει να γκρεμιστούν κιόλας όχι απλώς να κλείσουν!»
~απόσπασμα από την εκπομπή «Άρης Πορτοσάλτε & Μπάμπης Παπαδημητρίου» (16/05/2019) του skai radio
Σαφώς για την κατάσταση του συστήματος υγείας ευθύνες υπάρχουν, και βαραίνουν συγκεκριμένα πρόσωπα και πολιτικές. Ο νεοφιλελευθερισμός, που χρόνια διαλαλεί την ιδιωτικοποίηση όλο και περισσότερων κρατικών λειτουργιών, πλέον αναμαζεύεται, με κωμικοτραγικές δηλώσεις του τύπου «υγεία ,παιδεία και ασφάλιση δεν μπορούν να αφεθούν στο αόρατο χέρι μιας δήθεν αυτορρυθμιζόμενης αγοράς». Όσα τέτοια ακόμα και αν ακούσουμε, να μην ξεχάσουμε το βασικότερο: Το γεγονός ότι και για αυτή την «κρίση» οι φτωχοί καλούνται να πληρώσουν.
ΧΙI
Ο κορωνοϊός δεν παρέκαμψε τους εκβιασμούς της μισθωτής εργασίας, ποιος περίμενε κάτι τέτοιο άλλωστε; Έτσι, μπορεί να ανακοινώνονται επιδόματα για όσους εργάζονται σε επιχειρήσεις των οποίων η λειτουργία έπαψε λόγω κορωνοϊού, επιδόματα που δεν απευθύνονται όμως στο μεγάλο κομμάτι της μαύρης εργασίας. Αντίστοιχα, η «απαγόρευση» απολύσεων, δεν σημαίνει πως τα αφεντικά δεν μπορούν ακόμα να εξωθούν εργαζόμενες σε «οικειοθελή αποχώρηση». Και βέβαια, ας μην ξεχνάμε και το μεγάλο κομμάτι της εργατικής τάξης που ρίχνεται στην πρώτη γραμμή της «μάχης», από τους λειτουργούς υγείας, τους ντελιβεράδες, τις εργαζόμενες στα supermarkets, τους βενζινάδες, τηλεφωνήτριες, μπουφέ κλπ, αφενός σηκώνοντας το βάρος λειτουργίας μιας ολόκληρης οικονομίας σε ύφεση, και αφετέρου ρισκάροντας να εκτεθούν στον ιό. Για τις μετανάστριες, τον κόσμο του περιθωρίου, τους έγκλειστους ούτε λόγος…
ΧΙΙI
Όσο η κατάσταση προχωράει, η ταξική σχέση θα αποτυπώνεται με όλο και πιο ξεκάθαρους όρους. Γιατί κάποια στιγμή θα τελειώσουν τα χρήματα (όχι για όλους βέβαια), και αν τα πράγματα ξεφύγουν από τον έλεγχο του κράτους (αν θεωρήσουμε πως ακόμα είναι), είναι πιθανό ο κόσμος να αρχίσει να πεθαίνει -μόνος- στο σπίτι του. Μάλλον αυτό δεν ισχύει για όσους έχουν τη δυνατότητα μεγάλης διάρκειας απομόνωσης σε εξοχικά, βίλες και χωριά, αλλά για εκείνες που θα αναγκαστούν να παραμείνουν στα αστικά κέντρα, εκεί που ο ιός μεταδίδεται πιο εύκολα λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης ανθρώπων. Να δούμε τότε αν η ατομική και κοινωνική υπευθυνότητα θα είναι ικανές να κρατήσουν τον κόσμο «ενωμένο» στο κρατικό πρόσταγμα να παραμείνει στο σπίτι…
ΧΙV
Τι σημαίνει τελικά ατομική ευθύνη, και ποια είναι η κοινωνική της προέκταση; Είναι ένα ερώτημα που πρέπει οπωσδήποτε να απαντηθεί στην επιχειρηματολογία όσων ασπάζονται την κρατική προπαγάνδα και μεθοδολογία. Γιατί αν μείνει θολό χωράει την ατομική ευθύνη του φιλοτομαρισμού και του «κοιτάω τον κώλο μου, μένω σπίτι για να μην την αρπάξω» κλπ. Λογικές που σίγουρα δεν συνάδουν με τη θέση και τη στάση των κοινωνικών αγωνιστών και επαναστατών. Αν πρόκειται για ευθύνη απέναντι τις ευπαθείς ομάδες, τότε -εφόσον υιοθετούμε τα όσα λέγονται για τη μεταδοτικότητα του ιού- οφείλουμε να μείνουμε μακριά τους: Αν μένουμε μαζί με ευπαθή άτομα, να σταματήσουμε αμέσως, και να μην ερχόμαστε σε επαφή. Μία θέση είναι και αυτή, και τίθεται υπό κριτική. Μέχρι εκεί όμως!
ΧV
Η «κρίση» του κορωνοϊού και η διαχείρισή της νομοτελειακά θα προκαλέσουν μία νέα οικονομική κρίση. Κανείς δεν αμφιβάλλει γι’ αυτό, ίσα-ίσα αναμένεται με θέρμη, «την υγειά μας να ‘χουμε». Το στρατιωτικοποιημένο περιβάλλον για τη διάσωση της δημόσιας υγείας μπορεί να διατηρηθεί ή να ανασυρθεί όταν χρειαστεί και για τη διάσωση της οικονομίας. Ο ιός μπορεί να φύγει, κάποια από τα μέτρα θα μείνουν…
XVI
Η μαζική κουλτούρα του Hollywood και των new era σειρών έχει δώσει εδώ και χρόνια τα απαραίτητα εφόδια. Μεγάλη μάζα του πληθυσμού βρέθηκε έτοιμη να αντιμετωπίσει μία κατάσταση πολεμικών απαιτήσεων, και να υποδεχτεί το κράτος έκτακτης ανάγκης. Αποδεχόμενη αρχικά τη δυστοπία που έχει καταναλώσει ως θέαμα, δέχεται σε δεύτερο χρόνο να βιώσει με πραγματικούς πλέον όρους την αναπαράστασή της, έχοντας μάλιστα ήδη γνώση για το πώς πρέπει να κινηθεί, να συμπεριφερθεί, να προνοήσει, να καταναλώσει κ.α. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εμφανίστηκε η ολοκληρωτική κρατική ατζέντα περπατώντας στο ήδη στρωμένο κόκκινο χαλί, και πλέον εφαρμόζεται χωρίς καμία αντίδραση.
ΧVII
Η κυρίαρχη προπαγάνδα διοχετεύεται με κάθε μέσο στην κοινωνία. ΜΜΕ, SMS από τη «Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας», μπατσαρία με παρουσία πιο έντονη από ποτέ, πρωτοβουλίες δημάρχων «όπως η αφαίρεση στεφανιών από μπασκέτες για να μην μαζεύεται κόσμος», τακτικά και έκτακτα διαγγέλματα. Πειθαρχήσεις που εκπορεύονται από τα πάνω και δημιουργούν (κάθετα) ένα γενικευμένο κλίμα φόβου και παράνοιας στους από τα κάτω. Σε δεύτερο χρόνο, ασπαζόμενοι αυτό αυτό ακριβώς το κλίμα, οι άνθρωποι γύρω μας, από τις συγκατοίκους μέχρι τον συνεπιβάτη στο λεωφορείο, «σαν έτοιμοι από καιρό» (βλ. ενότητα ΧVI) διαχέουν (οριζόντια) την κρατική προσταγή.
XVIII
Μερικές προτάσεις:
Καταρχάς δεν βοηθά πουθενά η αναπαραγωγή του φόβου και του πανικού και η προσπάθεια να τα επιβάλλουμε στους ανθρώπους δίπλα μας. Ο φόβος δεν είναι μεταφυσικός, έχει πραγματική βάση, και δεν είναι σε καμία περίπτωση κατακριτέος. Η πρώτη μάχη που καλούμαστε να δώσουμε είναι ψυχολογική με τον εαυτό μας, να μην αφήσουμε τον τσαμπουκά μας να σπάσει, να αποδομήσουμε το ιδεολόγημα που προσπαθεί να μας πλασάρει το κράτος.
Η απομόνωση τρέφει τον φόβο και τον θάνατο. Ας προετοιμάσουμε δίκτυα υποστήριξης και αλληλεγγύης σε κάθε γειτονιά, αρχικά για να την παλέψουμε εμείς, και στη συνέχεια ας τα βγάλουμε προς τα έξω. Να σπάσουμε την τρομοκρατία.
Το κράτος μας ζητάει να μείνουμε σπίτι μας. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να διεκδικήσουμε σπίτι για όλα τα άτομα. Να μπούμε στα άδεια σπίτια, airnbnb, ξενοδοχεία για άστεγους, μετανάστριες, αποκλεισμένους.
Κέντρα κράτησης και χώροι εγκλεισμού είναι εν δυνάμει μαζικά νεκροταφεία. Να ανοίξουν άμεσα και να αφεθεί ελεύθερος ο κόσμος.
Να χορηγηθούν άμεσα επιδόματα ανεργίας (αναγκαστικής και γενικής) από το κράτος. Να οργανώσουμε τις εργατικές κινητοποιήσεις, να πληρωθούν όσοι εργάζονται ακόμα με προσαύξηση αργίας. Για όσο διαρκεί αυτή η κατάσταση δεν μπορούμε να πληρώσουμε ενοίκια και λογαριασμούς.
anticovid-19
Ενδιαφέροντα σημεία βάζει και ο Black Athena στο κείμενο: «Πώς να αποφύγετε τον Ιό της Κυριαρχίας; (Έβρος και Κορωνοϊός είναι πόλεμος κοινωνικός!)» https://blackathena.squat.net/o-ios-ths-kuriarxias/
