Τὸ Ψωμί
Ἕνα τεράστιο καρβέλι, μιὰ πελώρια φραντζόλα ζεστὸ ψωμί, εἶχε πέσει στὸ δρόμο ἀπὸ τὸν οὐρανό,ἕνα παιδὶ μὲ πράσινο κοντὸ βρακάκι καὶ μὲ μαχαίριἔκοβε καὶ μοίραζε στὸν κόσμο γύρω,ὅμως καὶ μία μικρή, ἕνας μικρὸς ἄσπρος ἄγγελος. κι αὐτὴ μ᾿ ἕνα μαχαίρι ἔκοβε καὶ μοίραζε κομμάτια γνήσιο οὐρανὸκι ὅλοι τώρα τρέχαν σ᾿ αὐτή, λίγοι πηγαῖναν στὸ ψωμί,ὅλοι τρέχανε στὸν μικρὸν ἄγγελο ποὺ μοίραζε οὐρανό! Ἂς μὴν τὸ κρύβουμε.Διψᾶμε γιὰ οὐρανό.
~Μίλτος Σαχτούρης
Ποιητική συλλογή: «Τα φάσματα ή Ή χαρά στον άλλο δρόμο» (1958)
Τα τελευταία πέντε χρόνια, τα αναπτυγμένα κράτη της Δύσης υπόκωφα συνειδητοποιούν ότι το κεφαλαιοκρατικό σύστημα έχει ξεκινήσει να καταρρέει, και ο έλεγχος μεταφοράς χρημάτων από και προς μεγάλες συγκεντρωτικές δεξαμενές έχει ήδη απορυθμιστεί. Ο καπιταλισμός δείχνει να έχει γεράσει αν και έχει γίνει τρόπος ζωής και σκέψης πλέον του καθημερινού ανθρώπου. Από την άλλη μεριά του χάρτη η συσσώρευση αυθόρμητων εξεγέρσεων στην Ανατολή (λ.χ. Αραβική Άνοιξη, Συρία και Ελλάδα) είναι γεγονός, ακόμη και σε παραδοσιακά συντηρητικές κοινωνίες (Tουρκία). Επιπρόσθετα, ενώ το χρόνιο μεταναστευτικό ρεύμα εργατικού δυναμικού, ιδεών και τεχνογνωσίας από την Ανατολή προς τη Δύση συνεχίζει απρόσκοπτα, βιομηχανικά κράτη επεκτείνονται αποικιοκρατικά σε αλλοεθνείς τόπους, μέσω οικονομικού ελέγχου και των τελευταίων αποθεμάτων φυσικών πόρων πάνω στη γη. Αυτός ο φασιστικός ολοκληρωτισμός είναι το τελευταίο χαρτί των «δυνατών» προς νομική υποδούλωση των λαών της γης από τις πολυεθνικές αγορές, παράλληλα με τη διατήρηση εμφυλιακού κλίματος σε εμπόλεμες ζώνες.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι στο πρόσφατο παρελθόν, πολιτικές ευρωπαϊκών κυβερνήσεων υιοθέτησαν κάποιες θεσμικές αναδιαρθρώσεις σοσιαλδημοκρατικού τύπου, οι οποίες αρχικά στάθηκαν φιλικές στον μέσο άνθρωπο, ωστόσο γρήγορα έχασαν το ανθρωπιστικό τους υπόβαθρο, είτε γιατί φιλτραρίστηκαν διαμέσου χρηματιστηριακών κινήτρων (λ.χ. ιδεολόγημα της πράσινης ανάπτυξης) είτε γιατί η κοινοβουλευτική αριστερά δεν μπόρεσε ούτε να εμπνεύσει με σαφή ιδεολογικό αποτύπωμα στο δημοσιο-οικονομικό σήμερα, ούτε να ωριμάσει τεχνοκρατικά ώστε να ρεαλιστικοποιήσει ό,τι οραματιζόταν. Αναλόγως, εξωκοινοβουλευτικά σχήματα της αριστεράς διαφαίνεται να έχουν ήδη χάσει την τρέχουσα ιστορική συγκυρία, γιατί καπηλεύτηκαν τις προσπάθειες αγωνιστών για αυτοκριτική και αναστοχασμό έναντι της διασπαστικής τάσης μεταξύ διαφορετικών συνιστωσών. Επιπλέον, μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα της ηθικής παρακμής, οι ακαδημαϊκοί και καλλιτεχνικοί κύκλοι παραμένουν κλειστοί μέσα σε συντεχνιακές κλίκες και ελίτ αυθεντίας μακριά από τις ανθρώπινες ανάγκες, ενώ θα μπορούσαν πραγματικά να αφουγκραστούν την ψυχοσύνθεση των καιρών, και να συμβάλουν σε ωσμωτικές ισορροπίες με τα σημερινά κοινωνικά φαινόμενα.
Σε αυτό το δυστοπικό περιβάλλον, έναν έκκεντρο ίσως ρόλο έχει η Ελλάδα, η οποία βηματίζει μετέωρη, σαν τον πειραματικό χωροχρόνο που σύρεται εκθετικά εξαρτημένος από ολιγαρχικές δυνάμεις, οι οποίες αυταρχικά αναδιανέμουν την κοινωνική υπεραξία προς διάλυση κάθε προσπάθειας συσπείρωσης ελευθεριακών στοιχείων. Η ελληνική θύρα προορίζεται να αποτελέσει την αρχή για μία αλληλουχία γεγονότων, η οποία θα οδηγήσει προς μία εναλλακτικού τύπου δικτατορία από την εξουσία. Αυτή η δοκιμή δεν είναι τυχαία. Το έμψυχο ελληνικό δυναμικό που μαγεύτηκε από τη Δύση, δεν κατάφερε ωστόσο να την μιμηθεί απόλυτα λόγω επιρροών από φιλοσοφικά στοιχεία της ανατολής. Η ικανότητα για σύνθεση και ανάλυση στη σκέψη και δράση ανήκει στους απλούς ανθρώπους, οι οποίοι φιλτράρουν κριτικά ιδέες από εξωτικούς εμβολιασμούς που απωθούν την αξιοπρέπεια και τον αυτοσεβασμό. Και εδώ ακριβώς αρχίζουν να διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για μία αντιπρόταση, ικανή να αλλάξει τη ρότα της πολιτικής ιστορίας, ακόμη και σε επίπεδο κοινωνίας εθνών.
Ας περπατήσουμε λίγο στις Γραίκες γειτονιέ, του σήμερα. Παρατηρούμε να αναδύονται φόρμες κοινωνικής αλληλεγγύης και δίκτυα ανταλλαγής με πηγαία βάση στο Πρόσωπο της αλληλοβοήθειας. Η ολοένα αυξανόμενη απειθαρχία του καθημερινού ανθρώπου στο κράτος (κίνημα ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ) συνοδεύεται από ένα ρεύμα από-αστικοποίησης προς οικολογικές ενασχολήσεις με πρόδρομο κολλεκτιβιστικό χαρακτήρα στην επαρχία. Η ενίσχυση εγχειρημάτων τοπικού χαρακτήρα μας δίνει το έναυσμα για τις λαϊκές συνελεύσεις στις πλατείες, αλλά και την αναζωοδότηση αρχαϊκών στοιχείων παράδοσης που μας κρατούν μαζί. Να σημειωθεί ότι η επιρροή από κινήματα με γνώμονα δράσης την αυτονομία, όπως οι Zapatistas, Occupy Wall Street, FEMEN, και πρόσφατα γεγονότα στη Βραζιλία είναι εμφανής, παίζοντας καταλυτικό ρόλο στην υιοθέτηση ανάλογου τρόπου σκέψης αλλά και τακτικών στην αντιμετώπιση καίριων κοινωνικών ζητημάτων στον ελλαδικό χώρο.
Τούτα τα «από τα κάτω» ερεθίσματα συναρμολόγουνται με ειρηνικούς αρμούς κάτω από τη ομπρέλα της κοινοτικής εμπειρίας. Η αυτοδιαχείριση του εργοστασίου της ΒΙΟΜΕ, η κινητικότητα της «απελευθευρωτικής» διανόησης προς σχηματισμό μιας πανελλήνιας συνομοσπονδίας συλλογικοτήτων, με οργανωτική βάση την περιεκτική δημοκρατία και οι ζυμώσεις για την ίδρυση του διεθνικού ινστιτούτου κοινωνικής οικολογίας (βλ. σχολή του Μ. Βοοkchin), με απαρχή την Ελλάδα, αποτελούν μερικά παραδείγματα τέτοιας υφής. Ακόμα και η περίπτωση της ΕΡΤ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μία εν δυνάμει βαλβίδα εκτόνωσης προς ένα προσχέδιο αυτοοργάνωσης, σε ένα συλλογικότερο επίπεδο εργασίας και πολιτισμού. Όλα αυτά τα παραδείγματα αρχίζουν να σκιαγραφούν μία πρόταση, με στοχοθεσία την επαναδιαπραγμάτευση της σχέσης ανθρώπου-φύσης με προορισμό τη μη εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά και την επανακατάληψη των μέσων παραγωγής από εκείνους που δημιουργικά έως και σήμερα αποτελούν το ζωντανό απολίθωμα εξέλιξης των κοινωνιών, στο κοινωνικό ον με Πρόσωπο. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να επιτευχθεί η απεξάρτηση από τον φόβο του κεντρικού ελέγχου, και την καταπίεση των ικανών από την εξουσιαστική βιοθεωρία.
Η συνειδητοποίηση και ενσυναίσθηση τέτοιων στοιχείων προς ενσωμάτωση πάνω σε κοινές βάσεις, συνθέτουν μία εικόνα αυθόρμητης αυτοοργάνωσης σε οριζόντιο επίπεδο, με παράλληλη αποσυναρμολόγηση του τεχνητού ιεραρχικού πρωτοτύπου που προβάλλεται κάθετα σαν πύργος της Βαβέλ, στον κοινωνικό άξονα. Τούτη η ανακύκλωση υλικών προτείνεται για τη σχηματοποίηση ενός παραθύρου. Από αυτό το παράθυρο, μπορούμε να ξαναδούμε ήλιο για τον δρόμο προς τη γη της ελευθερίας. Είναι η τιμή μιας πιθανότητας που έχει μεταμορφωθεί πλέον σε κοινωνική δυνατότητα για αναδόμηση της άμεσης δημοκρατίας και τη διάχυσή της στις ευρωπαϊκές πόλεις.
Christos K. Kotakis
