αντιφασιστικές-αντιπολεμικές σημειώσεις από τα καλντερίμια της «ειρήνης»
Οι πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών, τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο, επισημαίνουν πως η καπιταλιστική κρίση συνεχώς βαθαίνει. Η κρατική ευθυγράμμιση στη διαχείριση της πανδημίας, και ο πολεμικός μονόλογος των ημερών μας, αποτελούν τρανταχτά παραδείγματα συνολικής διαχείρισης της καπιταλιστικής κρίσης από την κυριαρχία, και μετατόπισης του κόστους της στις ζωές των εκμεταλλευόμενων. Η διαχείριση αυτή αποτυπώνεται ως πολιτική μορφή στην ολοκληρωτική στροφή κρατικών σχηματισμών και την κυβερνητική υιοθέτηση ακροδεξιών θέσεων και πολιτικών. Το περιβάλλον που περιγράφεται είναι από τα πλέον γόνιμα για τα φασιστικά μορφώματα, τα οποία αναζητούν με διαφορετικούς όρους τον χώρο και τον χρόνο τους μέσα στην κοινωνική καθημερινότητα. Σκοπός αυτού του κειμένου είναι η ανάδειξη αυτής ακριβώς της συνθήκης, και η επισήμανση της αναγκαιότητας επαναφοράς του αντιφασισμού στο κινηματικό προσκήνιο και την καθημερινή μας πρακτική· στις αναλυτικές προσεγγίσεις μας και στον δρόμο – ειδικά όσο το φάντασμα ενός γενικευμένου «ολοκληρωτικού πολέμου» πλανάται πάνω από τα εδάφη της δυτικής κυριαρχίας.
Ι
Μια συνεπής αντιφασιστική τοποθέτηση οφείλει καταρχάς να επιχειρήσει μιαν ανάλυση της πολιτικής συγκρότησης του φασισμού. Ο φασισμός ιδεολογικά συνιστά τη διασταύρωση –σε υπερθετικό βαθμό– των σχέσεων του εθνικισμού, του ρατσισμού και της πατριαρχίας. Δομείται στο πλαίσιο των –πλασματικών– εθνικών κοινοτήτων, διατηρώντας σαφή πολεμική στάση απέναντι στο εχθρικό Άλλο, όπως αυτό ορίζεται από την εκάστοτε εθνική ιδεολογία.1 Εγγενής στη φασιστική ρητορική και στις ναζιστικές αφηγήσεις είναι η έμφαση στην αρρενωπότητα, όχι μόνο ως προς το περιεχόμενο, αλλά και υφολογικά-συμβολικά μέσα από τα μάχιμα συμφραζόμενά της, με αναφορές σε «ανδρειωμένους» ήρωες, με πολεμικούς παραλληλισμούς κ.ο.κ. Σε αυτό το πλαίσιο, η θέση της γυναίκας και των σωμάτων που δεν χωρούν στα ετεροκανονικά καλούπια και τα υγιή πρότυπα, βρίσκεται στα μετόπισθεν των αφηγηματικών «μαχών», επικυρώνοντας το σύνολο των πατριαρχικών διακρίσεων γύρω από το φύλο, τη σεξουαλικότητα και την αρτιμέλεια.
ΙΙ
Οι δημοκρατικές διαβεβαιώσεις επιμένουν πως ο φασισμός είναι ασύμβατος με τον σύγχρονο τρόπο κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης της κοινωνίας. Επιτυγχάνουν κατ’ αυτόν τον τρόπο να υπερθεματίζουν στην αναγκαιότητα μιας «οικουμενικής» διαφύλαξης της δημοκρατίας, αποκρύπτοντας το γεγονός πως η αστική δημοκρατία αποτελεί την πολιτική μορφή (διάσταση) του καπιταλισμού, εντός της οποίας [πολιτικής μορφής] ο φασισμός ενυπάρχει ως πιθανότητα, όταν οι δημοκρατικές διαδικασίες δεν είναι ικανές για να διασφαλίσουν τις βλέψεις και τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Στην ιστορία του φασιστικού φαινομένου, με εξέχον το παράδειγμα της ναζιστικής Γερμανίας, διαπιστώνουμε πως ο φασισμός διαρθρώνεται οικονομικά ακολουθώντας το καπιταλιστικό συντακτικό, το οποίο και υπηρετεί.
ΙΙΙ
Στην εγχώρια πολιτική σκηνή, η ιστορία του φασισμού είναι πλούσια, και πάντοτε συνδεδεμένη με τα πρόσωπα και τους πολιτικούς σχηματισμούς τόσο του επίσημου όσο και τους βαθέος κράτους. Ο φασισμός εμφανίζεται στο προσκήνιο όταν οι συσχετισμοί του κοινωνικού ανταγωνισμού και της ταξικής πάλης είναι δυσμενείς για την ελληνική αστική τάξη και το κράτος.2 Το πιο χαρακτηριστικό στιγμιότυπο της πρόσφατης ιστορίας είναι η πριμοδότηση της Χρυσής Αυγής από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης και τους εκπροσώπους του ελληνικού κράτους την περίοδο των αντιμνημονιακών ταραχών που ακολούθησε την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008. Ο ρόλος που κλήθηκε να παίξει τότε το ναζιστικό μόρφωμα συμπυκνώνεται εύστοχα στον όρο παρακράτος: Η ενίσχυση μιας πολιτικής οργάνωσης που θα αναλάμβανε το «δρομίσιο» έργο που δεν «μπορούσε» να αναλάβει δημόσια ο κατασταλτικός βραχίονας, όντας «εγκλωβισμένος» στο δημοκρατικό πλαίσιο, ήταν πολιτική επιλογή του ελληνικού κράτους.
IV
Στην αντίπερα όχθη, η πολιτική επιλογή του ανταγωνιστικού κινήματος ήταν η ευθεία αντιπαράθεση, υλικά και πολιτικά, με τους φασίστες. Η κινηματική συνεισφορά της τελευταίας δεκαετίας στην υπόθεση του αντιφασισμού είναι πολύτιμη: Με αντιφασιστικές αναλύσεις στο πλαίσιο της ευρύτερης επαναστατικής προοπτικής, καρτέρια, κυνήγια και ξύλο στους φασίστες, καταστροφή επίσημων χώρων που συναντιούνται, αποκλεισμό τους από συνελεύσεις γειτονιάς και σωματεία, και –ως κορυφαία στιγμή– την εκτέλεση των νεοναζί Φουντούλη και Καπελώνη στο Νέο Ηράκλειο. Η συγκρότηση του αντιφασισμού ως αιχμή στο πλαίσιο του συνολικότερου αγώνα για ανατροπή κράτους και καπιταλισμού, ήταν καθοριστική στο να περιοριστεί ο χώρος στον οποίο επιχείρησαν να διεισδύσουν κοινωνικά οι φασίστες. Αυτήν τη συγκρότηση, ως βιωμένη και συλλογική κινηματική εμπειρία πλέον, οφείλουμε να επαναφέρουμε στο προσκήνιο την περίοδο που διανύουμε.
V
Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τάγμα εφόδου της Χρυσής Αυγής ταρακούνησε σύσσωμο τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό, και ανέδειξε με τον πιο δυσάρεστο τρόπο τα –από τα πάνω– όρια δραστηριότητας του εγχώριου κρατικοδίαιτου φασισμού. Έκτοτε και ως τη λήξη της δίκης της Χρυσής Αυγής οι φασίστες απουσιάζουν από την πολιτική σκηνή της χώρας. Εμφανίζονται εκ νέου μόνο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του covid-19, αρχικά με σποραδικές αντιδράσεις ενάντια στα «αυταρχικά μέτρα»3, αργότερα με πιο μαζική παρουσία ενάντια στον εμβολιασμό, επιχειρώντας πλέον να στήσουν κοινωνικά δίκτυα αλληλοβοήθειας.
VI
Με τo ξέσπασμα του πολέμου στα εδάφη της δυτικής κυριαρχίας, έρχεται και η αιωρούμενη απειλή για γενίκευση των στρατιωτικών επιχειρήσεων με την εμπλοκή περισσότερων κρατών. Το φάντασμα ενός νέου παγκοσμίου πολέμου αντανακλά την οικουμενική διάχυση της πολεμικής ρητορικής. Η σχέση Φίλος/Εχθρός, στον πυρήνα κάθε πολεμικής (και όχι μόνο) αντιπαράθεσης, τοποθετείται στο επικοινωνιακό προσκήνιο (με κυρίαρχο το παλιομοδίτικο δίπολο ΝΑΤΟ-Ρωσία), και αποτελεί το όχημα πάνω στο οποίο διεγείρονται οι κατά τόπους εθνικισμοί. Έτσι, το πολεμικό tempo στο οποίο συντονίζονται, και αναπαράγουν τα κράτη, συγκροτεί ένα προνομιακό πεδίο για την αναμόχλευση και ανασύσταση των εθνικών κορμών – δηλαδή των κοινωνικών κινήσεων που λειτουργούν ως ζωτικοί χώροι για τα φασιστικά μορφώματα.
VII
Με την αποδόμηση της εθνικής ιδεολογίας, οδηγούμαστε σε μια αντίστοιχη διαδικασία αποδόμησης και «αποκατάστασης» της πολεμικής διαδικασίας. Ο πόλεμος δεν διεξάγεται για χάρη κάποιων ανώτερων ιδανικών, όπως διαβεβαιώνει η ιστοριογραφία του έθνους, αλλά αντιθέτως αποτελεί την ολοκληρωτική επιβολή των συμφερόντων της κυριαρχίας. Ο εθνικισμός είναι υπεύθυνος για το καμουφλάρισμα ακριβώς αυτών των συμφερόντων, λειτουργώντας αφενός ως εργαλείο απόκρυψης του κοινωνικού ανταγωνισμού και αφετέρου ως ιδεολογία ενοποίησης της κοινωνικής βάσης στο όνομα του έθνους. Κάπως έτσι, στην περίπτωση του πολέμου, οι από τα κάτω καταλήγουν να γίνονται «κρέας για τα κανόνια» των κρατικών στρατών – και συμφερόντων κατ’ επέκταση. Αν τοποθετήσουμε την εξίσωση στο παρόν, και συμπεριλάβουμε το γεγονός πως ο καπιταλισμός βρίσκεται σε μια ολοένα βαθυνόμενη κρίση, μπορούμε να ισχυριστούμε πως ο πόλεμος –και η ενδεχόμενη γενίκευσή του– είναι διαχείριση αυτής της κρίσης με τους πλέον ολοκληρωτικούς και καταστροφικούς όρους.
VIII
Η επανεμφάνιση των φασιστών είναι σημείο του καιρού μας, με την έννοια ότι ο καπιταλισμός χρειάζεται μια κοινωνική κίνηση, αντίρροπη των δυνητικών κοινωνικών αντιστάσεων (απέναντι στα μέτρα διαχείρισης της κρίσης) από τα κάτω, η οποία θα επιδιώξει να τις ελέγξει, διαφορετικά θα κληθεί να αντιπαρατεθεί με αυτές και στον δρόμο. Η ανάγκη αυτή έχει –ήδη εδώ και χρόνια– αποτυπωθεί και σε «ύψιστο πολιτικό επίπεδο», μέσα από το ακροδεξιό ρεύμα των «πολιτικών» που έχουν αναλάβει τη διακυβέρνηση κρατών, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό του Ντόναλντ Τραμπ (πρόεδρος Η.Π.Α.).
IX
Έχουμε τη δυστυχία (ή την «πολυτέλεια») να ζούμε στα πιο σκοτεινά χρόνια από το πέρας του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Η κρίση συναρθρώνεται με τον πόλεμο, αφήνοντας τον τελευταίο να αιωρείται απειλητικά ως πιθανή λύση/διέξοδος από αυτήν. Η συνάρθρωση αυτή, αν ειδωθεί ξέχωρα από την αιτιακή σχέση «η κρίση γεννάει πόλεμο», ρίχνει φως σε μια άλλη υπόθεση: Η ίδια η κρίση είναι εν εξελίξει πόλεμος, ανεξάρτητα από το αν εκφράζεται με στρατιωτικούς όρους. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν είναι τόσο αθώα η πόλωση που παρατηρείται σε κάθε πτυχή του κοινωνικού πεδίου τα τελευταία χρόνια – από το έμφυλο ζήτημα ως την ταξική πάλη, και από τον εθνικισμό και τον ρατσισμό ως τους πολεμικούς μονολόγους των από πάνω.
Χ
Η συγκυρία είναι απόλυτη. Η επαναφορά της επαναστατικής προοπτικής στο προσκήνιο συνιστά μια εξίσου απόλυτη αναγκαιότητα. Το ανταγωνιστικό κίνημα οφείλει να είναι σε αναλυτική και οργανωτική ετοιμότητα, ώστε να πυροδοτήσει μικρές και μεγάλες ανταρσίες, αλλά και να μπολιάσει με απελευθερωτικά περιεχόμενα τους κοινωνικούς αγώνες που θα ξεσπάσουν, ισοπεδώνοντας παράλληλα τις φασιστικές κινήσεις που ενδεχομένως επιδιώξουν να τους καπηλευτούν. Ταυτόχρονα, οφείλει να προετοιμαστεί για μια γενίκευση των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Διαφορετικά, ο πόλεμος, η «ωμότερη πραγματικότητα της εξουσίας», θα το «καταπιεί».4
Αιμέ Ζουμπέρ
Σημειώσεις
1 Πιο αναλυτικά στις σημειώσεις για την εθνική ιδεολογία με τίτλο «Υπάρχει ζωή χωρίς πατρίδα;», στο κεντρικό του φύλλου #41 της εφημερίδας δρόμου Άπατρις
https://apatris.info/simeioseis-gia-tin-ethniki-ideologia/
2 Για μια διεξοδικότερη μελέτη των φασιστικών μορφωμάτων την Ελλάδα προτείνεται η νέα έκδοση «Οι ακροδεξιές οργανώσεις στη μεταχουντική εποχή – ένθετο του περιοδικού “Ο Αναρχικός” (1986-2014), έκδοση από το ελευθεριακό ψηφιακό αρχείο, όπως και η μπροσούρα «Ζουν ανάμεσά μας: Οι ρίζες των φασιστικών μορφωμάτων στην Ελλάδα και η αντιμετώπισή τους σήμερα», έκδοση από AntifaSalonica, σε ηλεκτρονική μορφή εδώ: https://tinyurl.com/2p9hw4vj
3 Η εναντίωση στον «αυταρχισμό», χωρίς περαιτέρω ποιοτική εμβάθυνση στα χαρακτηριστικά του απαντάται συχνά σε αντιδραστικές-συντηρητικές κινήσεις. Το αναλυτικό πλαίσιο που τοποθετεί στο επίκεντρο τον «αυταρχισμό», παραμένοντας εσκεμμένα αφηρημένο προσφέρεται για την υπέρμετρα λαϊκιστική προώθηση και κοινωνικοποίηση των ναζιστικών προταγμάτων.
4 «Όταν ο Μαχνό καθάρισε τον Πετλιούρα», Δημήτρης Χατζηβασιλειάδης, αναρχικός αιχμάλωτος, Μάρτης-Απρίλης 2022, https://athens.indymedia.org/post/1618231/
