Εκεί που συναντήθηκε το χαρτί με το μελάνι γεννήθηκε η ιδέα να ριχθεί λίγο φως στα ζητήματα σχετικά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες στη Βραζιλία. Γεννημένοι στο σταυροδρόμι του αστικού λαβυρίνθου, τοποθετημένοι σε ένα κοινωνικό περιβάλλον ήδη αυστηρά ορισμένο και χαρακτηρισμένο από την έλλειψη επιλογών, υποτίθεται αναγκασμένοι να ταχθούμε υπέρ αυτής της κοινωνίας, υπέρ των θεσμών της και των αξιών της, αποχαυνωμένοι από τα θεάματά της, αποφασίζουμε να απαντήσουμε στην άγνοια και να κάνουμε επιλογές ενάντια στις επιταγές του σάπιου αυτού συστήματος. Πορευόμενοι στο μονοπάτι της ζωής, ήδη με ειλικρινή αντίθεση στις επιβολές του συστήματος, τρεφόμαστε με γνώσεις, οι οποίες μας ενδυναμώνουν, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να βλέπουμε ό,τι πριν δεν βλέπαμε ή τουλάχιστον γεμίζοντάς μας νέες ιδέες. Για αυτό είμαστε εδώ.
Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός
Λένε πως η διαφήμιση είναι η τέχνη της εξαπάτησης και της καθοδήγησης ανθρώπων να πιστεύουν και να επιθυμούν κάτι. Διαφημιστικές πινακίδες και ραδιοκύματα γεμάτα διαφημίσεις μας το επιβεβαιώνουν. Τονίζουμε ότι η διαφήμιση χαρακτηρίζεται από ολική επιτυχία στην κοινωνία της κατανάλωσης και της παραγωγής με κάθε κόστος. Σε αυτή την κοινωνία ό,τι λάμπει είναι πλαστικό και τεχνητό. Το ψεύδος είναι ο νόμος για τη γενικευμένη εξημέρωση.
Σε αυτή τη βάση, τι είναι αυτό που πιστεύεις για τις αφίσες, τις διαφημιστικές πινακίδες και γενικότερα την προπαγάνδα σχετικά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες; Θα πίστευες στις καλές προθέσεις κάποιου που πάντα προσπαθούσε να σε ταπεινώσει, να σε υποδουλώσει; Με τι βλέμμα μπορούμε να δούμε τις προθέσεις του αθλητικού θεάματος, των κρατών, των μεγαλοεταιριών;
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν τις πιο βαθιές τους ρίζες στην Ελλάδα και τη μυθολογία της. Καθώς ο κόσμος έχει υποφέρει μία συνεχή διαδικασία 500 ετών αποικιοκρατίας από Ευρωπαϊκά κράτη που φέρανε τα δόγματά τους, τις αξίες τους, τα πολιτικά τους συστήματα, τις μορφές κυριαρχίας. Το κράτος, οι νόμοι, η πατριαρχική οικογένεια, η δημοκρατία, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, όπως είναι σχεδιασμένα σήμερα έχουν για λίκνο τους την ελληνορωμαϊκή κουλτούρα. Θα ήταν γελοίο αν δεν ήταν βαθιά ζοφερό ότι ακόμα σε αυτή τη μεριά του κόσμου, η ζωή καθοδηγείται από ζητήματα τόσο μακρινά από αυτήν και τις επιθυμίες των γηγενών πληθυσμών.
Εκτός από κούρσες, ρίψεις, βολές, κωπηλασία, κολύμπι και λακτίσματα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες αναδεικνύουν στην ουσία τη νοοτροπία του ανταγωνισμού και της ανώτατης επίδοσης που όλο και περισσότερο προσομοιάζει τη λογική της ανάπτυξης και του καπιταλισμού. Πιστεύουμε ότι ένα από τα ισχυρότερα μηνύματα που μεταφέρονται, ανεξαρτήτως του είδους του αθλήματος, είναι ο εμβολιασμός τόσο των αθλητών και των λοιπών συμμετεχόντων όσο και του φιλοθεάμονος κοινού με τη νοοτροπία του ανταγωνισμού. Εγκαταλείπεται το σπορ αυτό καθ’ αυτό, η έννοια του παιχνιδιού, επιδιώκεται μονάχα η νίκη, το να είσαι ο καλύτερος από όλους με κάθε κόστος.
Το σόου των Ολυμπιακών Αγώνων είναι μια ιδιότυπη «μάχη» μεταξύ των κρατών που συμμετέχουν. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες τροφοδοτούν τον εθνικισμό που διαχωρίζει τους λαούς της γης με ζώνες τεχνητές και εμπόλεμες. Αυτό που διακυβεύεται στην παράσταση αυτή είναι να αναδειχθεί το ισχυρότερο κράτος, το πολιτικό – οικονομικό σύστημα που είναι αποτελεσματικότερο να γεννά πρωταθλητές. Το σόου συνεισφέρει στην παγίωση πολιτικών «βασιλείων», οικονομικών συστημάτων, μορφών κυριαρχίας. Τη δεκαετία του ‘30 οι χώρες με φασιστικό καθεστώς εκμεταλλεύτηκαν τόσο τους Ολυμπιακούς Αγώνες όσο και το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου αναζητώντας συναίνεση και επιβεβαίωση. Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ήταν και πάλι οι Ολυμπιακοί Αγώνες ένας «κλειστός» πόλεμος μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Η.Π.Α.
Το 1968 στις παραμονές της Ολυμπιάδας στο Μεξικό άρχισε να αχνοφαίνεται ένας έντονος κοινωνικός αναβρασμός σε μία διαδήλωση στην πλατεία της Tlatelolco στις 2 Οκτώβρη εκείνου του ταραγμένου έτους. Με ρητή εντολή των κρατούντων οι κατασταλτικοί μηχανισμοί εισέβαλαν στην πλατεία τα ξημερώματα κυνηγώντας και εκτελώντας διαδηλωτές. Ο αριθμός των νεκρών άγνωστος. Αυτή είναι η κληρονομιά της Ολυμπιάδας του Μεξικό, η οποία προωθούνταν σαν χρυσός και μετατράπηκε σε λουτρό αίματος*.
Αυτός που διαχειρίζεται, οργανώνει, και επωφελείται από τους Αγώνες είναι η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ). Η συγκεκριμένη οργάνωση, με φιλαθλητικό προσωπείο, είναι μία εταιρία η οποία επιβεβαιώνει – διακηρύσσει τις αξίες του συστήματος της κυριαρχίας, παράγει κέρδη από την πώληση των εξουσιοδοτήσεων (σχετικά με την τηλεοπτική κάλυψη της διοργάνωσης, αλλά και τη χρήση του συμβόλου των Ολυμπιακών Αγώνων από τους χορηγούς), καθώς και από την πώληση εισιτηρίων, με αποτέλεσμα οι επιδόσεις της να μην συγκρίνονται με καμία άλλη επιχείρηση – οργανισμό. Ταυτόχρονα αποτελεί κύριο συνέταιρο του ΟΗΕ για την «προώθηση της ειρήνης και της ανάπτυξης». Φαντάσου τις υποψήφιες χώρες να λαδώνουν τη ΔΟΕ ενώ ταυτόχρονα παλεύουν να αντιμετωπίσουν το επικείμενο κόστος της προετοιμασίας, μία ειρωνική διαπάλη για να φέρουν τους Αγώνες στη δικιά τους περιοχή. Στέλνοντας τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε μία χώρα, είναι σαν αποστολή αναζωογόνησης του κεφαλαίου, προσελκύοντας επενδύσεις για τις εγχώριες αγορές, ανεβάζοντας τη χώρα πιο ψηλά στην καπιταλιστική κατάταξη, εκμοντερνίζοντας πόλεις, προωθώντας τον τουρισμό, αναβιώνοντας κατασταλτικές νομοθεσίες, «καθαρίζοντας το σπίτι», προάγοντας την «ειρήνη».
Εξομαλύνοντας το έδαφος… Η «ολυμπιακή» ειρήνη
Στη Βραζιλία και συγκεκριμένα στο Ρίο ντε Τζανέιρο, οι εορτασμοί με αφορμή μεγάλες διοργανώσεις του συστήματος της κυριαρχίας ξεκίνησαν με την παρουσία του Πάπα στην Παγκόσμια Ημέρα Νεολαίας τον Ιούλιο του 2013, συνεχίστηκαν με το Κύπελλο Συνομοσπονδιών επίσης το 2013, το Παγκόσμιο Κύπελλο τον Ιούνιο του 2014 και τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς Αγώνες, το 2016. Ειδικά με τις τέσσερις τελευταίες διοργανώσεις, οι εξώσεις και οι απομακρύνσεις**, η καταστροφή της τοπικής χλωρίδας και πανίδας, τα οδικά έργα με ευνοιοκρατία δίχως τέλος από τους κυβερνώντες προς τον επιχειρηματικό κόσμο, το gentrification, ήταν οι κανόνες του παιχνιδιού.
Αντιλαμβανόμαστε πως αυτές οι μεγάλες διοργανώσεις λειτούργησαν ως επισφράγιση κάποιων υποτιθέμενων περιόδων οικονομικής ανάπτυξης στη Βραζιλία την εποχή της διακυβέρνησης του PT (Partido dos Trabalhadores, Κόμμα των Εργατών, 2002-2016). Προσπαθώντας να τοποθετήσει τον εαυτό της ως μία χώρα του μέλλοντος σχετικά με τους πόρους και το ρυθμό ανάπτυξής της, οι μεγάλες αυτές διοργανώσεις λειτούργησαν σαν μια βιτρίνα για τους κερδοσκόπους / επενδυτές / πλιατσικολόγους.
Ο χειμώνας του 2013 ήταν ζεστός σε αυτά τα γεωγραφικά πλάτη της Βραζιλίας, σαν τη φωτιά κοντά στην βενζίνη. Από το νότο ως βορρά αυτή η εκρηκτική κατάσταση προήλθε από τις διαδηλώσεις, όπου οι αγωνιζόμενοι υιοθέτησαν την τακτική του Μαύρου Μπλοκ, σε μια προσπάθεια προέκτασης των αιτημάτων τους ως την αντιπαράθεση με τις δυνάμεις καταστολής και την διατάραξη της ομαλότητας. Αντιμέτωποι με αυτή την κοινωνική αναταραχή, η κοινοβουλευτική συμμορία, ως υπερασπιστές της ιδιοκτησίας, επικροτούμενη από τους καλούς πολίτες έσπευσε να δημιουργήσει κατασταλτικούς νόμους, όπως η καταδίκη της χρήσης της κουκούλας, να αναβιώσει νόμους εθνικής ασφάλειας από την εποχή της δικτατορίας, να προετοιμάσει το έδαφος για την εφαρμογή του Αντιτρομοκρατικού Νόμου. Με την υπογραφή της πρώην προέδρου Dilma Roussef το Μάρτιο του τρέχοντος έτους, αυτές οι μεγάλες διοργανώσεις αποτέλεσαν τους παράγοντες ώθησης για τη δημιουργία αυτών των κατασταλτικών νομικών τεχνασμάτων. Η διαρκώς αναβαθμιζόμενη εξουσία δημιουργεί εργαλεία για να επιτεθεί σε όσους της επιτίθενται.
Στην πόλη του Ρίο ντε Τζανέιρο η στρατιωτική κατοχή των φαβελών από την UPP (Αστυνομική Μονάδα Ειρηνοποίησης) ήταν ο τρόπος που το κράτος επινόησε για να επιβεβαιώσει την κυριαρχία του και να προσπαθήσει να σιγουρέψει την πραγματοποίηση των μεγάλων διοργανώσεων υπό σχετική ειρήνη. Είναι ξεκάθαρο ότι η εξουσία σκέφτεται τη μακροπρόθεσμη κατάληψη των περιοχών αυτών, ακόμα και μετά το πέρας των μεγάλων αυτών διοργανώσεων. Παράλληλα, η δολοφονία νεολαίων συνεχίζεται.
Κατά τη διάρκεια τόσο του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου όσο και των Ολυμπιακών Αγώνων ανακηρύχτηκε η κατάσταση εξαίρεσης. Η Γενική Νομοθεσία και για τις δύο αναφερόμενες διοργανώσεις χαρακτηριζόταν όχι μόνο από ευνοϊκές ρυθμίσεις, για αμφότερες FIFA και ΔΟΕ, αλλά ακόμα από εγγυήσεις σχετικές με τα κέρδη τους. Και οι διαδικασίες δεν σταματούν εδώ, τα νύχια μεγαλώνουν: πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες ένας αναπληρωτής υπουργός, φασίστας, κατάφερε να περάσει ένα νομοσχέδιο, σύμφωνα με το οποίο αν ένας στρατιωτικός των ενόπλων δυνάμεων σκότωνε κάποιον σε επιχειρήσεις για την υπεράσπιση των διοργανώσεων, θα δικαζόταν από ειδικό στρατιωτικό δικαστήριο, με πρόθεση το νομοσχέδιο να έχει ισχύ κατά τη διάρκεια των Αγώνων και ως το τέλος του έτους. Χαρακτηριστικά, μόνο κατά τη διάρκεια των Αγώνων 23.000 στρατιωτικοί συμμετείχαν στις δυνάμεις καταστολής.
Κλείνουμε την τηλεόραση που μας κάνει πλύση εγκεφάλου, εγκαταλείπουμε τους ρόλους που μας έχουν επιβληθεί, αποκηρύσσουμε την εκπαίδευση του πολιτισμού και προσεγγίζουμε αυτό που επιθυμούμε, τη φύση. Αισθανόμαστε τον ήλιο και τη σελήνη και στο σκοτάδι ενός βουνού, χαιρετίζουμε, με την βεβαιότητα ότι πολλά είναι τα αδάμαστα όντα πάνω στη γη που δίνουν έναν πόλεμο χωρίς ανακωχή με τον κόσμο της εξουσίας. Είμαστε παντού…
Από κάποιο σημείο της επικράτειας που ελέγχεται από το βραζιλιάνικο κράτος,
Χειμώνας 2016***
Σημειώσεις του μεταφραστή:
*Σχετικά με τα γεγονότα τις εβδομάδες πριν την έναρξη της Ολυμπιάδας του Μεξικού το 1968
Στο τέλος της δεκαετίας του ’60 ο ρυθμός ανάπτυξης της χώρας του Μεξικό ήταν αυξημένος. Μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες για την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων από τη χώρα, η άκρως συντηρητική – χουντική κυβέρνηση του Γκουστάβο Ντίαζ κατάφερε να πετύχει το στόχο αυτό. (Τα επόμενα χρόνια θα επιτευχθεί και ο στόχος της ανάληψης της διοργάνωσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου το έτος 1970, κάτι το οποίο επαναλαμβάνεται στη Βραζιλία.) Το κράτος του Μεξικό προσπαθεί να αποδείξει ότι πλέον αποτελεί ένα κράτος δυτικού τύπου, μία υπολογίσιμη δύναμη. Δεν πρέπει να αμελήσουμε ότι μιλάμε για μια περίοδο έντονων ταραχών σε διεθνές επίπεδο (από τον ξεσηκωμό των Τσεχοσλοβάκων εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης για ανεξαρτησία, μέχρι τον Μάη του ’68 των γάλλων φοιτητών και εργαζομένων και το έντονο αντιπολεμικό κίνημα στις Η.Π.Α.). Μια κατάσταση που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό φοιτητές, μαθητές και εργαζόμενους και σε εκείνη τη μακρινή γωνιά του πλανήτη. Το καλοκαίρι του ’68 οργανώνεται φοιτητικό κίνημα, κυρίως στην Πόλη του Μεξικό, το οποίο διαμαρτύρεται έντονα για τις κρατικές δαπάνες σχετικά με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίες φτάνουν το ποσό των 150 εκατομμυρίων δολαρίων (7,5 δισεκατομμύρια δολάρια με τη σημερινή ισοτιμία), και ζητούν δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη, μόρφωση και δουλειά για όλους. Η κυβέρνηση θέτει σε ισχύ χουντικούς νόμους απαγόρευσης συναθροίσεων και συγκεντρώσεων. Σε διαδήλωση στις 10 Ιουλίου οι κατασταλτικοί μηχανισμοί της ακροδεξιάς κυβέρνησης έδειξαν τα δόντια τους. Δέκα νεκροί μετά από επέμβαση στρατού και αστυνομίας. Φυλακίσεις, βασανισμοί πολιτικών κρατουμένων, δημιουργία ειδικού κατασταλτικού σώματος, των «Γκραναδέρος». Φοιτητές, μαθητές και εργαζόμενοι συγκροτούν το εθνικό συμβούλιο απεργίας. Τις πρώτες εβδομάδες του φθινοπώρου σχεδόν καθημερινά βρίσκονται στο δρόμο, ενώ στα τέλη του Σεπτέμβρη οι κινητοποιήσεις κορυφώνονται με κέντρο αγώνα το πολυτεχνείο της Πόλης του Μεξικό. Οι δυνάμεις καταστολής, στρατός, αστυνομία και παρακρατικοί προσπαθούν να εισβάλουν στο πολυτεχνείο. Οι διαδηλωτές δυναμικά υπερασπίζονται τον κατειλημμένο χώρο τους, όμως η αντίπερα όχθη απαντάει με καταιγισμό πυρών. Δεκάδες οι νεκροί. Στις 2 Οκτώβρη, δέκα μόλις ημέρες πριν την έναρξη των Αγώνων, καλείται εκ νέου συγκέντρωση στην πλατεία Τρες Κουλτούρας, όπου συμμετέχουν δεκάδες χιλιάδες άτομα. Η κυβέρνηση Ντίαζ καλείται με κάθε κόστος πλέον να διαφυλάξει τα κεκτημένα της, ενώ ένας μεγάλος αριθμός τουριστών έχει αρχίζει να επισκέπτεται την Πόλη. Αργά το απόγευμα δίνεται το σύνθημα για την επέμβαση. Περισσότεροι από πέντε χιλιάδες στρατιώτες περικυκλώνουν την πλατεία με τανκς και βαρύ οπλισμό. Πέφτουν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Επικρατεί πανικός. Το επόμενο πρωί οι νεκροί εκατοντάδες. Κάποια ξένα ΜΜΕ μιλάνε για πάνω από 300 χιλιάδες τραυματίες. Η κυβέρνηση προσπάθησε να περάσει την άποψη ότι το μακελειό προήλθε από τους ίδιους τους φοιτητές. Λίγοι την πίστεψαν. Πολλά χρόνια αργότερα, λίγο μετά το 2000, θα αποκαλυφθεί και ο ρόλος που έπαιξαν στο αιματοκύλισμα του ’68 οι Η.Π.Α., με τη συμβολή τους σε υλικό καταστολής, όπλα και ασυρμάτους.
Πηγές:
http://www.stokokkino.gr/article/12296/Meksiko-1968-Mia-Olumpiada-bammeni-me-aima-foititon-kai-ergaton
http://www.contra.gr/Columns/flash-back/afieromata/meksiko-1968-h-sfagh-toy-tlatelolko.2305019.html
**Η συγγραφέας αναφέρεται στις αναγκαστικές εξώσεις που έγιναν σε πολυάριθμες φαβέλες μέσα και γύρω από το Ρίο ντε Τζανέιρο.
***Το κείμενο γράφτηκε τον Αύγουστο του 2016. Εκεί, στην άλλη πλευρά της γης, στο νότιο ημισφαίριο είναι χειμώνας.
