Η εργασία στις γαλέρες του σύγχρονου καπιταλισμού εν μέσω πανδημίας
Ο υπουργός εργασίας Γ. Βρούτσης πρέπει να έχει τεράστιο κόλλημα με το εργασιακό μοντέλο της αρχαίας γαλέρας. Σχεδόν όσο έχει ο Χρυσοχοΐδης με τα σπαγγέτι γουέστερν. Οι γαλέρες ήταν πολεμικά πλοία, τα οποία εκτελούσαν τους τυχοδιωκτισμούς του εκάστοτε ηγεμόνα χρηματοδότη τους χρησιμοποιώντας τη χειρωνακτική δύναμη των κωπηλατών τους. Οι κωπηλάτες τραβούσαν ασταμάτητα κουπί, αλυσοδεμένοι, υπό τον ήχο του ταμπούρλου του επιστάτη. Σε μία γαλέρα ήταν αδύνατο για κάποιον να συνδικαλιστεί, και εννοείται ότι νόμος ήταν το δίκιο του αφέντη με τιμωρίες όχι και τόσο ευχάριστες. Χρειάστηκαν πολλοί αιώνες μέχρι να ωριμάσει η νεωτερική εποχή και να καταλήξουμε ότι η σκλαβιά είναι μια ντροπή για την ανθρωπότητα, και επίσης να εκφραστεί η θέση ότι ο εργαζόμενος είναι αυτός που γεννάει τον νέο κόσμο.
Παιδί του κομματικού σωλήνα από τα γεννοφάσκια του, ο Γ. Βρούτσης, υπουργός απασχόλησης στην κυβέρνηση Σαμαρά και τωρινός υπουργός εργασίας στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, είναι αυτός που χτυπάει το ταμπούρλο στη σύγχρονη γαλέρα, υλοποιώντας τις ντιρεκτίβες του Σ.Ε.Β. και των εργοδοτών με γνώμονα το νεοφιλελεύθερο μοντέλο. Μπορεί η πλήρης απορρύθμιση (η οποία βαφτίστηκε μεταρρύθμιση) του χώρου της εργασίας να ξεκίνησε από το δυσώδες ΠΑ.ΣΟ.Κ. του Εκσυγχρονισμού, δεν παύει όμως να προσαρμόζεται στη βάση των σημερινών αναγκών ενός καθεστώτος εκτάκτου ανάγκης. Το συνδικαλιστικό κίνημα που ενέπνευσε εκατομμύρια εργατών, ώστε να διεκδικήσουν με το αίμα τους το οχτάωρο, την περίθαλψη, τις κοινωνικές παροχές και δικαιώματα που σήμερα θεωρούμε αυτονόητα, περνάει τεράστια κρίση. Για την αστική τάξη, η οποία στο παρελθόν εξαναγκάστηκε να κάνει πίσω και να δώσει παραχωρήσεις, είναι καιρός να κερδίσει το χαμένο έδαφος. Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος της εργασίας έχει βρεθεί σε θέση άμυνας, στη γωνία να τρώει από παντού ξύλο.
Η εγχώρια καρικατούρα θατσερισμού του πατρός Μητσοτάκη (που κατάφερε να καταρρεύσει πριν ολοκληρώσει τη θητεία του), είναι μία αρχετυπική φιγούρα για τους Έλληνες νεοφιλελεύθερους. Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, ένας άλλος Μητσοτάκης (γιατί στην Ελλάδα έχουμε αξιοκρατία και όχι νεποτισμό και οικογενειοκρατία) προσπαθεί να βάλει ακόμα ένα καρφί στην κάσα των δικαιωμάτων του εργαζόμενου ακολουθώντας το μοτίβο του πατρός: «Ιδιωτικοποίηση των κερδών και κοινωνικοποίηση των χρεών». Η σημαντική ταύτιση είναι ότι στις δύσκολες καταστάσεις, τότε τον πόλεμο στα Βαλκάνια και την πτώση της ΕΣΣΔ, τώρα την οικονομική και υγειονομική κρίση, τα αφεντικά και οι λακέδες τους είναι πανέτοιμα για να τις μετατρέψουν σε χρυσές ευκαιρίες.
Οι εργασιακές μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη
Ας δούμε λοιπόν εν συντομία τι περιλαμβάνουν οι καινούριες «μεταρρυθμίσεις» της μητσοτακικής διακυβέρνησης. Σύμφωνα με τον Βρούτση, το νέο εργασιακό νομοσχέδιο προωθεί «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που συμβάλλουν στην αλλαγή νοοτροπίας, την προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας». Τι σημαίνει όμως αυτό πραγματικά;
Καταρχάς οι απασχολούμενοι θα μπορούν να δουλεύουν δεκάωρο χωρίς να δικαιούνται αποζημίωσης. Τις υπερωρίες θα τις παίρνουν τάχαμου σε «είδος», δηλαδή σε ρεπό με κατάργηση των προσαυξήσεων. Μέχρι σήμερα η υπερωρία αντιστοιχεί σε έξτρα εισόδημα που ξεκινάει από το 25% και φτάνει μέχρι και το διπλάσιο του κανονικού ωρομισθίου. Αυτό καταργείται. Το πράσινο φως για τους συμψηφισμούς με ρεπό θα δίνει το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας, μετά από προσφυγή του εργοδότη, αν δεν είναι εφικτό να υπογραφεί επιχειρησιακή σύμβαση. Αν σκεφτούμε ότι οι απασχολούμενοι δουλεύουν ήδη δεκάωρο μαύρα, ίσως το δωδεκάωρο να γίνει πραγματικότητα. Το σίγουρο είναι ότι έρχεται θεσμοθετημένο το ελαστικό ωράριο με 45 ώρες την εβδομάδα.
Δεύτερο σημείο είναι ότι κάνει μπάχαλο τη διαμεσολάβηση εργατικών διαφορών με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του ασθενέστερου μέρους, δηλαδή του εργαζόμενου, ενισχύοντας τον εργοδότη. Το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας μεταβιβάζει τις βασικές του αρμοδιότητες σε έναν οργανισμό, τον Οργανισμό Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) που διοικείται σε μεγάλο βαθμό από εργοδοτικούς φορείς (ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΤΕ και ΣΒΕ) με τη συμμετοχή και εκπροσώπου της ΓΣΕΕ.
Τρίτο, κάνει λάστιχο τη λίστα επιχειρήσεων που θα επιτρέπεται να λειτουργούν και την Κυριακή, καταργώντας στην πράξη την αργία.
Τέταρτο και σημαντικότατο καθιστά την περιφρούρηση της απεργίας ποινικό αδίκημα. Εάν θεωρηθεί ότι οι απεργοσπάστες εμποδίζονται να προσέλθουν στην εργασία τους φυσικά η πιέζονται ψυχολογικά θα υπάρχουν ποινικές κυρώσεις.
Η προηγούμενη κυβέρνηση πορεύτηκε σε παρόμοιο πνεύμα χτυπώντας τον αδιαμεσολάβητο συνδικαλισμό με τη δυσχέρανση του δικαιώματος κυρίως των πρωτοβάθμιων σωματείων να καλούν απεργία (αρ. 211, Νόμος 4512/2018). Η κυβέρνηση σύριζα-ανελ θέσπισε το «50% συν ένα ψήφο» των εγγεγραμμένων μελών για αυτό. Στη μεγάλη πλειοψηφία των σωματείων, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων δεν συμμετέχει σε δραστηριότητες όπως συνελεύσεις και διαδηλώσεις. Ανεξάρτητα από αυτό, τα μέλη αυτά συμφωνούν και συμμετέχουν στις απεργιακές κινητοποιήσεις όταν καλούνται.
Είχε προηγηθεί το διυπουργικό νομοσχέδιο που πέρασε τον φετινό Αύγουστο με αιφνιδιαστικές τροπολογίες για το υπουργείο εργασίας. Με αλλαγές όπως η κατάργηση της υποχρέωσης των εργοδοτών να αιτιολογούν τις απολύσεις, η κατάργηση της στοιχειώδους προστασίας των εργαζομένων σε εργολαβικές εταιρίες, πέταξε στο τέλος ως επικοινωνιακό καρότο τον ορισμό ανώτατου πλαφόν στις «χρυσές συντάξεις», οι οποίες όμως αποτελούν αμελητέο ποσοστό επί του συνόλου.
Και τελευταίο για κερασάκι, με βάση τον νέο Πτωχευτικό Κώδικα, δίνεται το δικαίωμα στις επιχειρήσεις να πτωχεύουν χωρίς να καταβάλλουν αποζημιώσεις!
Εν μέσω πανδημίας, η υλοποίηση το πορίσματος Πισσαρίδη
Από τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας επιτροπής πανεπιστημιακών εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι ανέλαβαν την εκπόνηση του νέου «Σχεδίου Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία». Επικεφαλής αυτής της επιτροπής είναι ο Χριστόφορος Πισσαρίδης. Ο κυπριακής καταγωγής καθηγητής Χ. Πισσαρίδης βραβεύτηκε με το Νόμπελ Οικονομικών το 2010. Η έρευνά του αφορούσε τη σύνδεση της ζήτησης με την προσφορά στην «αγορά» εργασίας. Σύμφωνα με τον Πισσαρίδη, η αύξηση της ανεργίας παρουσιάζεται γιατί υπάρχουν «τριβές» στην αγορά εργασίας, κάτι που σημαίνει ότι αυτό το παζάρι δεν γίνεται ανεμπόδιστα, με αποτέλεσμα εργοδότες να μην βρίσκουν εργαζομένους, και αντιστοίχως διαθέσιμοι εργαζόμενοι να μην βρίσκουν εργασία. Το πόρισμα της «επιτροπής Πισσαρίδη» παραδόθηκε στις 3 Αυγούστου 2020. Ως αναμενόμενο, το πόρισμα αυτής της επιτροπής είναι σαφώς ταξικό και μεροληπτικό εις βάρος των εργαζομένων.
Οι βασικοί άξονες του πορίσματος της επιτροπής με τα λόγια των εισηγητών είναι οι εξής: «Η άρση εμποδίων στη δημιουργία ισχυρών επιχειρήσεων. Η φορολογική ελάφρυνση των επενδύσεων. Η ελάφρυνση των μεγάλων βαρών της μισθωτής εργασίας αντί για τη συνεχή κινητροδότηση υπερπαραγωγής θέσεων ελευθεροεπαγγελματιών. Μια νέα συνταξιοδοτική και ασφαλιστική πολιτική με την εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα. Η ενίσχυση της μεταποίησης έναντι της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού».
Αν διαβάσουμε ανάμεσα στις λέξεις θα δούμε ότι η φιλοσοφία του δεν ανοίγει καινούριους δρόμους, και ότι το νεοφιλελεύθερο μοντέλο παρά τις παταγώδεις αποτυχίες του παραμένει αδιαπραγμάτευτο. Η πρόταση της ελάφρυνσης των βαρών της μισθωτής εργασίας και των υπερωριών ενσωματώθηκε ήδη στο εργασιακό νομοσχέδιο Βρούτση. Η άρση εμποδίων για την δημιουργία ισχυρών επιχειρήσεων στην Ελλάδα μεταφράζεται σε ξεχαρβάλωμα των ελεγκτικών μηχανισμών, με τα σπασμένα να τα πληρώνει στο τέλος το κλασσικό κορόιδο. Το δόγμα «ιδιωτικοποίηση των κερδών και κοινωνικοποίηση της χασούρας» συνεχίζει πανίσχυρο. Ειδικά στις συνθήκες της πανδημίας η διαπλοκή ξεσαλώνει ακόμα περισσότερο. Η «φορολογική ελάφρυνση» των επενδύσεων αναμασάται σταθερά τα τελευταία τριάντα χρόνια. Έχουμε φτάσει εδώ και καιρό στο σημείο η καθαρίστρια και ο ντελιβεράς να φορολογούνται αναλογικά, πολύ περισσότερο από επιχειρηματικούς κολοσσούς που ξεπλένουν τα χρήματά τους σε εξωτικά μέρη. Το πρωθυπουργικό ζεύγος δίνει το παράδειγμα, όπως είχε πριν λίγα χρόνια αποκαλυφθεί, κατέχοντας αδήλωτες offsore. Οι αρπαχτές των εκάστοτε αεριτζήδων δεν είναι εξαίρεση, αλλά δομικό στοιχείο της νεοφιλελεύθερης οικονομίας και δεν πρόκειται να μειωθούν.
Ένα ευχάριστο διάλειμμα με το σκάνδαλο της τράπεζας Πειραιώς ή πώς γίνονται σωστά οι μπίζνες
Μια περιπτωσιολογική μελέτη είναι η εν εξελίξει υπόθεση της τράπεζας Πειραιώς με τα θαλασσοδάνεια· μια ζημιά τουλάχιστον 1000 εκατομμυρίων ευρώ που θα επιβαρύνει το δημόσιο. Η ουσία της υπόθεσης του σκανδάλου αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια γνωστών εφοπλιστών ύψους εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ από την τράπεζα. Ακολούθως τα δάνεια αυτά πωλήθηκαν σε εταιρίες εξαγοράς κόκκινων δανείων σχεδόν τσάμπα (είναι σύνηθες αυτές οι εταιρείες να αγοράζουν τα κόκκινα δάνεια σε εξευτελιστικές τιμές, πολλές φορές και στο 1% του αρχικού δανείου) και τελικά μεταπωλήθηκαν στους αρχικούς δανειολήπτες εφοπλιστές για μερικά ψωροεκατομμύρια.
Οι αγνές προθέσεις της άρχουσας τάξης της Ελλάδας φαίνονται από το ότι προφητικά, πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο, η κυβέρνηση Μητσοτάκη προώθησε τροπολογία που ουσιαστικά απαλλάσσει τραπεζικά στελέχη εμπλεκόμενα σε σκάνδαλα. Ποινική δίωξη μπορεί να ασκηθεί μόνο εφόσον ο θιγόμενος φορέας (τράπεζα) κινήσει τη διαδικασία, και όχι αυτεπάγγελτα – όπως ίσχυε μέχρι πρότινος. Η αλλαγές που προτάθηκαν από την κυβέρνηση Μητσοτάκη -και συγκεκριμένα τον υπ. Δικαιοσύνης Κ. Τσιάρα- στο άρθρο 405 του Ποινικού Κώδικα (ν. 4619/2019), δίνουν τη δυνατότητα ευνοϊκής μεταχείρισης στα κατηγορούμενα τραπεζικά στελέχη για απιστία. Στη συνέχεια ακολούθησε μία διάταξη της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου του Απριλίου 2020, που έδωσε στις διοικήσεις των τραπεζών το νομικό πρόσχημα να κλείσουν όλες τις εκκρεμείς δικαστικές έρευνες για αμφιλεγόμενες συναλλαγές και χρηματοδοτήσεις του παρελθόντος. Εφόσον πουθενά δεν έχει συμβεί κάποιος να αυτοενοχοποιήσει τον εαυτό του, όλοι οι εμπλεκόμενοι έτριβαν τα χέρια τους. Μέχρι που με μία απρόσμενη εξέλιξη, σκόνταψε η αμνήστευση του μεγαλοτραπεζίτη Σάλλα με ομόφωνη ένσταση συνταγματικότητας τον Ιούλη του 2020. Αυτή αφορά τα 450 εκ. ευρώ δανείων των κομμάτων ΠΑ.ΣΟ.Κ. και Ν.Δ., με τα μεγαλύτερα ποσά να χορηγούνται από την Τράπεζα Πειραιώς.
Καταλήγοντας· η φαλιρισμένη Πειραιώς, αν δεν αποπληρώσει 165 εκ. ευρώ των υπό αίρεση μετατρέψιμων ομολόγων (CoCos) –ένα ακόμα χρηματοπιστωτικό κόλπο «διάσωσης»– που κατέχει από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Τ.Χ.Σ.) μέχρι τις 2 Δεκεμβρίου 2020, χρεοκοπεί, και τότε αναλαμβάνει αυτόματα το δημόσιο, το οποίο ως εγγυητής δεσμεύεται να την εξαγοράσει με βάση την ονομαστική τιμή των μετοχών της (6€) που είναι πολλαπλάσια της χρηματιστηριακής (0.6ε). Παρότι θα διασωθεί με τα χρήματα των φορολογουμένων, δεν μπορεί να τεθεί όμως υπό τον έλεγχο του δημοσίου και όλα αυτά με βάση την συμφωνία με το Τ.Χ.Σ. Την ίδια στιγμή η Πειραιώς θα βγάζει στο σφυρί τις κατοικίες αυτών που θα την έχουν ξελασπώσει για πολλοστή φορά. Κάτι τελευταίο αλλά στρατηγικής σημασίας είναι ότι η Πειραιώς, προερχόμενη από μία συγχώνευση με την πρώην Αγροτική Τράπεζα, είναι υπεύθυνη για την πληρωμή των επιδοτήσεων των αγροτών μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ και κατέχει σήμερα σε υποθήκες το 1/3 της ελληνικής γης από τα δάνεια που είχαν δοθεί μέσω της Αγροτικής Τραπέζης.
Η πρόταση για ένα κεφαλαιοποιητικό μοντέλο συνταξιοδότησης
Με βάση το πόρισμα της επιτροπής Πισσαρίδη, μία συνταγή από τα παλιά έρχεται στο τραπέζι σχετικά με το πολύπαθο ασφαλιστικό. Ήδη από τον Αύγουστο του 2020 ο υφυπουργός Εργασίας Πάνος Τσακλόγλου είχε προαναγγείλει την κεφαλαιοποίηση των επικουρικών συντάξεων. Το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα είναι υποχρεωτικό, δημόσιο, διανεμητικό, με ανταποδοτική λειτουργία ως προς τον υπολογισμό του συντάξιμου ποσού. Τα αναδιανεμητικά συστήματα βασίζονται στη φιλοσοφία της «αλληλεγγύης των γενεών». Δηλαδή, ουσιαστικά, υιοθετούν την πρακτική της στήριξης της γενιάς που δημιούργησε τις υποδομές παραγωγής και πλέον έχει αποσυρθεί, από την γενιά η οποία τώρα τις χρησιμοποιεί και τις επεκτείνει. Με την έλευση ενός κεφαλαιοποιητικού συστήματος, όπως προτείνεται, οι ασφαλισμένοι με τις εισφορές τους ουσιαστικά αποταμιεύουν τη μελλοντική τους σύνταξη.
Αυτές οι εισφορές μπορούν επίσης να χρησιμοποιούνται για επενδύσεις. Η εξάρτηση της σύνταξης από τις διεθνείς αγορές τη βάζει σε κίνδυνο, καθώς η επιρροή από τις οικονομικές κρίσεις που εμφανίζονται τακτικά είναι άμεση. Ιστορικά, η κεφαλαιοποίηση των αποθεματικών των ταμείων ασφάλισης αρχίζει τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όταν υποστηρίζονται από το κράτος με έναν αυστηρότατο νόμο, που φυλάκιζε άμεσα τους παραβάτες που αρνούνταν να πληρώσουν εισφορές εργαζόμενων στα ταμεία. Στη συνέχεια με το άρθρο 1 του αναγκαστικού νόμου 1611/1950 τα ασφαλιστικά ταμεία υποχρεώθηκαν να καταθέσουν όλα τα αποθεματικά τους κεφάλαια στην Τράπεζα της Ελλάδος. Αυτός ο νόμος έληξε το 1994. Μέχρι το 2015 είχε δοθεί το δικαίωμα της ανεξέλεγκτης χρήσης των αποθεματικών για τη χρηματοδότηση δανείων ιδιωτών και δημόσιων οργανισμών και επενδύσεις. Το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου το 1999, και στη συνέχεια το PSI του Βενιζέλου τον Μάρτη του 2012 μείωσε τα αποθεματικά κεφάλαια των ασφαλιστικών ταμείων λόγω του υποχρεωτικού κουρέματος του ελληνικού χρέους, κατά 8,5 δις ευρώ. Συνολικά η χασούρα των ασφαλιστικών ταμείων από τα αποθεματικά υπολογίζεται σε πάνω από 58 δις ευρώ. Η «επένδυση» των ασφαλιστικών εισφορών στο παρελθόν, δηλαδή το ξεκοκάλισμα των αποθεματικών των συνταξιοδοτικών ταμείων, δείχνει που κατευθυνόμαστε με την προοπτική ενός μεγαλύτερου ανοίγματος στην αγορά. Σε συνδυασμό με το σχέδιο μετάβασης στο μοντέλο ατομικής ευθύνης χτισίματος της σύνταξης, αφαιρείται το πλέγμα προστασίας για τους χαμηλοσυνταξιούχους, και αφήνονται στη μοίρα τους οι πολυπληθείς μακροχρόνια άνεργοι εν μέσω οικονομικής κρίσης (οι οποίοι θα αδυνατούν να συγκεντρώσουν τις απαραίτητες εισφορές). Κρίση για την οποία ακούμε ότι «βρίσκεται στο τέλος της» πάνω από μία δεκαετία. Όλα αυτά ενώ οι συντάξεις που βρίσκονται σε αναμονή ξεπερνούν τις 300.000.
Η λεηλασία των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, η μεγάλη μείωση των μισθών καθώς και έκρηξη της ανεργίας είναι οι βασικές αιτίες κατάρρευσης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης θα μπορούσε να πει κάποιος μη νομπελίστας.
Εν κατακλείδι, τα νοικοκυριά που φτωχοποιούνται ραγδαία το τελευταίο διάστημα έχουν να αντιμετωπίσουν τη μετάβαση σε ένα ολικά πιο ακραίο μοντέλο νεοφιλελεύθερης διαχείρισης, όπου ο καθένας είναι μόνος του και τα πάντα ρυθμίζει η αγορά. Αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση έχει μετακυλίσει το κόστος της καραντίνας στους εργαζόμενους, σε μια κατάσταση που τείνει να παγιωθεί ως η νέα κανονικότητα. Το πόρισμα Πισσαρίδη αναγνωρίζει τη φτωχοποίηση των ελληνικών νοικοκυριών προτείνοντας λύσεις οι οποίες ξεχαρβαλώνουν οποιαδήποτε υποδομή κοινωνικής αλληλεγγύης και μοχλεύουν την αγορά εργασίας μέσω της κατάργησης πολλών δικλείδων ασφαλείας για τους εργαζόμενους. Η επίθεση του κεφαλαίου στην εργασία και την ίδια τη ζωή τελικά είναι ολομέτωπη: Σύμφωνα με τον νέο πτωχευτικό κώδικα, όποιος χάνει το σπίτι του, θα μπορεί να κατοικεί πλέον ως ενοικιαστής, πληρώνοντας στην τράπεζα νοίκι, χωρίς όμως αυτό το ποσό να συμψηφίζεται με το χρέος. Το χρέος παραμένει ως εκκρεμότητα μέχρι να αποπληρωθεί πλήρως. Η ύφεση της οικονομίας παρά τις φανφάρες της κυβέρνησης και με το φιάσκο ανοίγματος του τουρισμού, κινείται σταθερά σε διψήφια νούμερα, το δημόσιο χρέος καλπάζει πάνω από 200% και ο προϋπολογισμός βρίσκεται στον αέρα. Με το δεύτερο lockdown -που κανείς δεν ξέρει πότε θα τελειώσει- δίνεται και το τελειωτικό χτύπημα σε όσους ακροβατούσαν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Χωρίς απαισιοδοξία, αν δεν ανατραπεί αυτή η κατάσταση, το τσουνάμι λουκέτων και απολύσεων προβλέπεται σαρωτικό, και οι περιττοί πέρα από ανασφάλιστοι, εάν δεν κινδυνεύουν να πεθάνουν από κάποια αρρώστια, θα καταλήξουν άστεγοι και άνεργοι ευελπιστώντας σε κάποιο επίδομα αλληλεγγύης.
αν ψεύδονται όλοι κι όλα
εξόν από τα χέρια σας
είναι για να’ ναι υπάκουα σαν τον πηλό να’ ναι τυφλά σαν τα σκοτάδια
να’ ναι κουτά σαν τα μαντρόσκυλα
για να μην εξεγείρονται τα χέρια σας
για να μην πάρει τέλος τούτη η αδικία
~Ναζίμ Χικμέτ
Πηγές: capital.gr, efsyn.gr, aygi.gr, naftemporiki.gr, kathimerini.gr, new-economy.gr
annares
