Ο πρώτος μύθος: Ο Κοζάκικος
Η Ουκρανία ενοποιήθηκε, όπως την ξέρουμε σήμερα, μόνο μετά τα αποτελέσματα του Β’ ΠΠ.
Πριν ήταν διασπασμένη μεταξύ μεγάλου αριθμού αυτοκρατοριών και οι κάτοικοί της δεν αυτοαποκαλούνταν Ουκρανοί. Από το τέλος του Μεσαίωνα αυτή η γη είχε γίνει καταφύγιο φυγάδων χωρικών. Αυτοί εγκαταστάθηκαν πυκνά για να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πολέμησαν για προνόμια μέσα στην Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία εξαιτίας της διεκδίκησης των οποίων ξέσπασε η εξέγερση του Khmelnytsky το 1648. Ορισμένοι μαρξιστές θεωρούν την εξέγερση αυτή αστικού χαρακτήρα. Εκατό χρόνια πέρασαν και τον 18ο αιώνα η αυτοκράτειρα Αικατερίνη εξόντωσε τον κοζάκικο στρατό (Zaporizhian Sich) με αποτέλεσμα να εξαφανίσει τους Ουκρανούς Κοζάκους ως τάξη.
Τελικά οι Κοζάκοι -είτε ως κάτοικοι, είτε ως έθνος- μετατράπηκαν σε μια ομάδα πολιτών με προνόμια στη Ρωσική αυτοκρατορία. Είχαν (εντός μίας μειοψηφίας) το δικαίωμα της οπλοκατοχής, να εκλέγουν τους επικεφαλής τους και να διατηρούν μια σχετική αυτονομία. Γι’ αυτό τον λόγο οι Κοζάκοι έγιναν οι βασικοί υποστηρικτές του τσαρικού καθεστώτος στη διάρκεια καταστολής τοπικών επαναστάσεων. Στην τωρινή κατάσταση, ο Κοζάκικος μύθος χρησιμοποιείται ταυτόχρονα τόσο από τους Ουκρανούς εθνικιστές, των οποίων οι γραφικοί αντιπρόσωποι εμφανίζονταν στα οδοφράγματα με μακρύ μουστάκι και παραδοσιακή αμφίεση, όσο και από τους Ρώσους στην Κριμαία που ντύνονται με αμφιέσεις των αρχών του 20ου αιώνα. Αυτό το είδος του «ρετρό-φετιχισμού» τούς δίνει το ιστορικό υπόβαθρο για την υποστήριξη των δραστηριοτήτων τους.
Ο δεύτερος μύθος: Ο Πολωνικός
Στη Δυτική Ουκρανία, Ουκρανοί και Πολωνοί συμβίωναν έχοντας οικονομικές, πολιτιστικές και πολιτικές σχέσεις οι οποίες παρότι δεν ήταν απολύτως αρμονικές κράτησαν για εκατοντάδες χρόνια. Αυτές οι περιοχές ήταν μέρος της Πολωνο-Λιθουανικής κοινοπολιτείας, αλλά μετά τη δεύτερη και την τρίτη Πολωνική διάσπαση που συνέβη το 1793 και το 1795 αντίστοιχα, η Δυτική Ουκρανία εντάχτηκε στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία και παρέμεινε μέρος της μέχρι και το τέλος του Α’ ΠΠ το 1918. Μέχρι και το 1939, οι Πολωνοί συνήθιζαν να ζουν στις πόλεις ενώ οι Ουκρανοί στην ύπαιθρο. Με την άνοδο του Εθνικισμού στη διάρκεια του 19ου αιώνα, η εθνική προέλευση των πολιτών ανεδείχθη ως πρωτεύον ζήτημα με τις συγκρούσεις μεταξύ τους να αναζωπυρώνονται μετά τον Α’ ΠΠ. Αμφότεροι Πολωνοί και Ουκρανοί συγκρούονταν διεκδικώντας τις περιοχές της Vohlynia και της Ανατολικής Γαλικίας με επίκεντρο την πόλη Lwow.
Στο αίτημα για διεύρυνση της ουκρανικής αυτονομίας, οι αρχές της Βαρσοβίας απάντησαν με την ενίσχυση του αστυνομικού καθεστώτος [1].
Αρχικά οι δράσεις του Ουκρανικού Εξεγερσιακού Στρατού (UPA), του οποίου η μαυροκόκκινη σημαία η οποία ήταν εμφανής σε όλους σε διάφορες συγκεντρώσεις, είχε αντιπολωνικό χαρακτήρα. Στόχος του UPA ήταν η εγκαθίδρυση ενός ενιαίου ανεξάρτητου εθνικού κράτους στην Ουκρανική επικράτεια. Αρχικά, η ιδεολογία του UPA έκλεινε προς τα αριστερά θυμίζοντας το αριστερό σκέλος του Βασκικού Εθνικισμού. Ο UPA αναδύθηκε ξεχωριστά από την Οργάνωση των Ουκρανών Εθνικιστών (OUN) στο Volyn και ονομάζονταν “UPA–Polissian Sich”. Μερικές πηγές περιγράφουν την οργάνωση αυτή ως μια μορφή «αυτοάμυνας των χωρικών».
Ο UPA (Ukrayins’ka Povstans’ka Armiya) ήταν πολύ ετερογενής. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ένας UPA. Διαφορετικά στρατιωτικά αποσπάσματα συχνά μπερδεύονται κατά λάθος αναφερόμενα με το ίδιο όνομα. Αυτά τα αποσπάσματα ήταν ξεκάθαρα διαφορετικών ιδεολογικών πεποιθήσεων και συχνά είχαν πολεμήσει αναμεταξύ τους. Για παράδειγμα ο UPA του Bulba-Borovets (από την άνοιξη του ’42) [2], αποτελούταν κυρίως από πρώην αστυνομικούς που αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στις επιχειρήσεις αντιποίνων και στις δολοφονίες Εβραίων, μετατρεπόμενοι σε αντάρτες ενάντια στους Ναζί. Όμως ο OUN-UPA έδρασε διαφορετικά.
Το θέμα της Οργάνωσης Ουκρανών Εθνικιστών (OUN – ίδρυση το 1929 στη Βιέννη), στο σύνολό του, είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενο. Είναι δυνατόν να μιλήσουμε για τον διαχωρισμό εντός της OUN σε δύο πλευρές – οι προσκείμενοι στον Bandera (OUN-B –από τον Οκτώβρη του ’42) και οι προσκείμενοι στον Melnykov (OUN-Μ- από την άνοιξη του ’43). Ενώ η πιο μετριοπαθής στάση του Melnykov (ο οποίος όμως είχε σταθερή συνεργασία με τις ναζιστικές δυνάμεις) είχε αναφορές στο Μουσολινικό καθεστώς, η τάση του Bandera ήταν πιο εξτρεμιστική και προσανατολισμένη προς το Ναζιστικό. Είναι παράδοξο ότι ο «Δεξιός Τομέας» (Pravyi Sektor) αυτοαποκαλείται συνεχιστής του Bandera, τη στιγμή που χρησιμοποιεί τα σύμβολα του Melnykov. H OUN διασπάστηκε και χρησιμοποίησε μεθόδους αντάρτικού που έγιναν αντικείμενο διαφορετικών ερμηνειών. Αλλά μετά το Holodomor [3], έπαψαν να είναι θετικά προσκείμενοι προς την ΕΣΣΔ μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων και προφανώς δεν ήταν σοσιαλιστές. Ο βασικός θεωρητικός του OUN ήταν ένας Νιτσεϊκός-μυστικιστής, ο Dmytro Dontsov, ένας από τους πιο σημαντικούς υποστηρικτές του Ολοκληρωτικού Εθνικισμού [4], ο οποίος πήρε πολλά στοιχεία από τους Γάλλους και Ιταλούς φασίστες, αλλά όχι από τους Ναζιστές. Ο ηγέτης του OUN, Yevhen Konovalets, ήταν σίγουρα πολύ μακριά από την αριστερή πτέρυγα…
Η OUN παρακολουθούσε με συμπάθεια τη Σοβιετική εμπειρία μέχρι και την υπογραφή του συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ το 1939 [5], όταν και βρέθηκε σε άμεση αντιπαράθεση με τον Κόκκινο Στρατό. Πολέμησε τόσο τον Κόκκινο Στρατό όσο και τους Ναζί μετά το Τρίτο συνέδριό του τον Φλεβάρη του 1943. Παρότι οι επικεφαλής της υποστήριζαν ότι οι Γερμανοί ήταν δευτερεύουσας σημασίας απειλή σε σχέση με τους Μπολσεβίκους για το σχέδιο δημιουργίας ανεξάρτητης Ουκρανίας, το τρίτο συνέδριο του OUN-B κατάργησε τον φασιστικό χαιρετισμό και αποφάσισε την ανοιχτή σύγκρουση με τον ναζιστικό στρατό.
Μάλιστα τον Ιούνη του 1943 ο Himmler οργάνωσε την επιχείρηση ΒΒ (Bandenbekampfung) με σκοπό την εξόντωση των αντάρτικων θυλάκων του UPA. Παρόλα αυτά όμως στις αρχές του 1944, ο UPA συνεργάστηκε με μονάδες των Γερμανών όπως οι Wehrmacht, Waffen SS, SiPo και SD, ενώ την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1944 μονάδες του UPA πολεμούσαν εναντίον των Γερμανικών δυνάμεων για την υπεράσπιση ουκρανικών χωριών.
Στο σήμερα ο UPA, παρότι αμφιλεγόμενος και αντιφατικός,για πολλούς Ουκρανούς είναι ο πυρήνας του εθνικού ιδεώδους.
Παρόλη την αρχικά αριστερή κατεύθυνση, το 1943 οι φοβερές σφαγές των Πολωνών στο Volyn [6] έγιναν. Εκτός της συμμετοχής στις σφαγές στο Volyn, η OUN (και συγκεκριμένα ο Roman Shukhevich, στρατηγός του OUN-B) είναι που μπορεί να κατηγορηθεί για την ενεργή συμμετοχή στο πογκρόμ του Lwow ενάντια σε Εβραίους κυρίως, αλλά και εναντίον Πολωνών και Ρώσων, στην διάρκεια των πρώτων ημερών της εισβολής της Wehrmacht στην πόλη [7].
Στη Σοβιετική και μετέπειτα Ρωσική ιστοριογραφία, ο UPA αναφέρεται ως συνεργάτης της Wehrmacht, όμως μάλλον αυτοί προσπαθούσαν να ελιχθούν μεταξύ δύο ολοκληρωτικών αυτοκρατοριών. Η μυθολογία σχετικά με τον UPA είναι ένας από τους παράγοντες που δημιουργούν τη σύγχρονη Ουκρανική εθνική ταυτότητα, και αυτός είναι ο λόγος που οι σημαίες του ανεμίζουν στην ίδια γραμμή με τις επίσημες ουκρανικές σημαίες. Στις τάξεις του UPA πολέμησαν από τυχοδιωκτικά στοιχεία μέχρι και άτομα τα οποία είχαν διωχθεί από το καθεστώς της ΕΣΣΔ [8] .
Από μία ιστορική οπτική σχετικά με το υπόβαθρο της εθνικής ουκρανικής ταυτότητας, οι Κοζάκοι και ο Bandera είναι αμφιλεγόμενοι [9], με ένα μέρος του Ουκρανικού πληθυσμού να αμφισβητεί αυτά τα γεγονότα ως μύθους, όπως όμως όλοι οι μύθοι έχουν μόνο έμμεση σχέση με την πραγματική ιστορία στο σήμερα.
Ο τρίτος μύθος: Ο Ρώσικος
Ο πληθυσμός του Κιέβου ορκιζόταν πίστη στον Ρώσο Τσάρο στα μέσα του 17ου αιώνα. Από τότε, εκτός μικρών περιόδων πολέμων και επαναστάσεων, τα κεντρικά και νοτιοανατολικά μέρη της Ουκρανίας είχαν φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία μέχρι το 1991. Η αφοσίωσή τους στη Μόσχα μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι έχουν εποικιστεί από κύματα μετανάστευσης από τη Ρωσία τον 18ο και 19ο αιώνα. Ιδρυμένο το 1869, το Donetsk (Yuzovka την εποχή του τσάρου) ήταν το οχυρό των Κοζάκων του Don, οι οποίοι εξελίχθηκαν στους πιο πατριώτες σε σχέση με τη Ρωσία. Η ρώσικη γλώσσα ομιλούταν ενεργά στα νότια και ανατολικά μέρη της χώρας και επίσης στο Κίεβο. Πολλοί από τους κατοίκους είναι δίγλωσσοι. Μία από τις υποσχέσεις του Προέδρου Yanukovich ήταν να ανακηρύξει τα ρώσικα σε επίσημη γλώσσα. Παρόλο τον μεγάλο αριθμό ρωσοφώνων, η ρώσικη γλώσσα παραγκωνίστηκε, και μόνο το 2012 αναγνωρίστηκε ως επίσημη περιφερειακή γλώσσα. Στη Σοβιετική περίοδο υπήρξε σκληρή «Ρωσοποίηση», αλλά στη δεκαετία του ‘90 μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, ξεκίνησε η αδέξια εθνικιστική πολιτική προστασίας της Ουκρανικής γλώσσας οδηγώντας όμως σε αδιέξοδο. Πολιτικοί και από τις δύο πλευρές σπεκούλαραν με το γλωσσικό ζήτημα ανοιχτά.
Όσοι ήταν υπέρ της ουκρανικής γλώσσας, καταστρατήγησαν την απόφαση σε γελοίο βαθμό, ενώ όσοι ήταν υπέρ της ρωσικής την υπερασπίστηκαν γελοιωδώς, καθώς ήταν ένα παιχνίδι που συνέφερε αμφότερα τα στρατόπεδα. Στην ανατολική Ουκρανία έχουν γαλουχηθεί με την ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων όπως την όρισε η πλευρά της ΕΣΣΔ. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ένα υπαρκτό σχίσμα που χωρίζει την Ουκρανία στα δύο, βασιζόμενο σε πραγματικά αλλά και σε διαστρεβλωμένα γεγονότα.
Οι κάτοικοι της ανατολικής Ουκρανίας πιστεύουν ότι οι κάτοικοι της δυτικής υποστηρίζουν τους υπερασπιστές των συνεργατών των ναζί. Παρά την κοινή αντίληψη σχετικά με την εξουσία του Yanukovich, αυτό ως γεγονός δεν εξομάλυνε τις μεταξύ τους σχέσεις.
Ο τέταρτος μύθος: «Δεν είναι η δική μας επανάσταση»
Αριστεροί και αναρχικοί δικαιολόγησαν την άρνησή τους για συμμετοχή στις διαδηλώσεις με αυτή τη δήλωση. Λαμβάνοντας υπόψη τις συνομιλίες σχετικά με τη διασύνδεση με την ΕΕ, η οποία ήταν η ελπίδα πολλών Ουκρανών, οι δράσεις των αριστεριστών έμοιαζαν περίεργες. Υποκρίνονταν ότι είναι κοινωνικοί ακτιβιστές χωρίς να επιδιώξουν να αναδείξουν τη δική τους ατζέντα. Μετά από αρκετούς μήνες έφτασαν στην ανάγκη της προώθησης της δικής τους ρητορικής. Πολλοί αριστεροί αντιμετώπισαν στη συνέχεια το τετελεσμένο ότι το ιδεολογικό κενό είχε καταληφθεί πια από τους δεξιούς, οι οποίοι επιπροσθέτως επιτέθηκαν στους αριστερούς.
Η πίστη των διαδηλωτών προς την αντιπολίτευση και την ακροδεξιά μεταβάλλεται συνεχώς. Δεν είναι ακόμη σαφές ποιος θα πλασαριστεί στην καλύτερη θέση, στη γενική πιθανότητα, κάποια από τις πολιτικές δυνάμεις να ανατραπεί στη διαδικασία των εσωτερικών συγκρούσεων. Για παράδειγμα, μετά υπήρξαν σοβαρές συγκρούσεις μεταξύ των διαφορετικών ακροδεξιών ομάδων. Κατάφεραν να ηγηθούν των διαδηλωτών διότι οι Ουκρανοί είχαν βαρεθεί απλά να κάθονται στην κεντρική πλατεία χωρίς κανένα ορατό αποτέλεσμα.
Οι διαδηλωτές άρχισαν να αμφισβητούν σοβαρά την αποτελεσματικότητα της ειρηνικής διαμαρτυρίας. Επιπροσθέτως είχαν απογοητευτεί από τους πολιτικούς που ουσιαστικά προσπάθησαν να μειώσουν τη δυναμική της διαμαρτυρίας, ενώ έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στις επερχόμενες εκλογές φοβούμενοι να επιτρέψουν την κλιμάκωση της σύγκρουσης. Οι Δεξιοί προσπαθούσαν να παρουσιάσουν τους εαυτούς τους ως ανοιχτόμυαλους πατριώτες που πολεμούν το καθεστώς.
Τώρα γι’ αυτούς είναι πολύ σημαντικό να συμπεριφέρονται με έναν αποδεκτό τρόπο, και να μην αναδεικνύουν την ακραία πολιτική τους τοποθέτηση. Στο Κίεβο εξαιτίας των δραστηριοτήτων των ακροδεξιών και των χούλιγκαν οι οποίοι είναι συνηθισμένοι στη βία, το πλήθος συνεπήρε το αίσθημα ότι είναι εφικτή η επιτυχής αντίσταση στους ενόπλους. Ένα σημαντικότερο σημείο είναι ότι η αρχική διαμαρτυρία εναντίων των ενόπλων ξεκίνησε επειδή οι αξιωματικοί τους επιτέθηκαν σε μια ειρηνική φοιτητική πικετοφορία. Κάθε δικτατορία τείνει αρχικά να αποφεύγει την υπέρμετρα ωμή χρήση βίας, αν όμως έχει ξεσκεπαστεί και το πραγματικό της πρόσωπο έχει φανερωθεί, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ισχυρή εμβάθυνση της αντίστασης και δεν υπάρχει μετά τρόπος επιστροφής.
Στο Maidan δημιουργήθηκε ένας νέος ιδεολογικός εκλεκτικισμός.
Πρώτον, ήταν η Ε.Ε. με την ελευθερία του επιχειρείν. Δεύτερον,ήταν η προσπάθεια «Ουκρανοποίησης» της κοινωνίας. Τρίτον, η αύξηση της δύναμης των τοπικών κοινοτήτων, η εισαγωγή της έννοιας του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και ο άμεσος έλεγχος του Λαού επί της εκτελεστικής εξουσίας βάσει του άρθρου 5 του Συντάγματος.
Δεν υπήρχε όμως πραγματική παρουσία των αριστερών στην πλατεία. Δεν υπήρχε τίποτα αριστερό στις διεκδικήσεις των διαδηλωτών από το Maidan. Σίγουρα, υπήρχαν σημαίες, που και που φυλλάδια μοιράζονταν χέρι με χέρι, στις διαδηλώσεις περπατούσαμε στη δική μας παράταξη φωνάζοντας αριστερά συνθήματα, αλλά δεν υπήρχε καμία αριστερή ιδέα στις λαϊκές συγκεντρώσεις. Όσο οι αριστεροί και οι αναρχικοί έβλεπαν αυτή την κατάσταση, προσπαθώντας να πείσουν τους εαυτούς τους ότι είναι απαραίτητο να λάβουν μέρος ως σύνολο και όχι μόνο σε ατομικό επίπεδο, η δεξιά ηγεμονία επικράτησε παρότι ήταν μία μειοψηφία. Οι δεξιοί πέτυχαν αυτό που ήθελαν επειδή ήταν πιεστικοί, θρασείς και κατηγορηματικοί. Αλλά, όπως πιστεύει κομμάτι των ακτιβιστών, οι διεκδικήσεις του Maidan είχαν το αριστερό περιεχόμενο που ενσωματώθηκε στα αντιολιγαρχικά και δημοκρατικά συνθήματα. Μετά την ψήφιση των αντιδημοκρατικών νόμων της 16ης Γενάρη που θεσμοθετούσαν πλήθος απαγορεύσεων, αναρχικοί και αριστεροί ενεργοποιήθηκαν εξαιτίας του γεγονότος ότι η μορφή και η αιτιολόγηση της διαμαρτυρίας είχε αλλάξει και είχε πάψει να έχει ως μόνο σημείο αναφοράς το ζήτημα των σχέσεων με την Ε.Ε. Όσο για τις καθεστωτικές αριστερές δυνάμεις, οι επιχειρηματικοί αντιπρόσωποι του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ουκρανίας ήταν υποστηρικτές του Yanukovich. Ήταν αυτοί που οργάνωσαν την Αντιφασιστική Συνθήκη όπου οι κύριοι «αντιφασίστες» ήταν οι ειδικές αστυνομικές δυνάμεις καταστολής Berkut.
Η κατάσταση στην Ουκρανία εξέθεσε το σκεπτικό των Ρώσων αριστερών οι οποίοι έτρεξαν να υπογράψουν δηλώσεις που επέκριναν τα γεγονότα του Maidan. Μερικοί από αυτούς αντέδρασαν δυναμικά στην ανατίναξη του αγάλματος του Λένιν, το οποίο ήταν το κύριο σύμβολο του «κομμουνιστικού ζυγού» στην Ουκρανία. Ένα μέρος των αριστερών συμπεριλαμβανομένων και Ρώσων αναρχικών υποστήριξαν το Maidan. Όμως δεν ήταν και τόσοι πολλοί αυτοί που τόλμησαν να πλαισιώσουν τους συντρόφους στα οδοφράγματα. Για τους Ουκρανούς και Ρώσους πολιτικούς ακτιβιστές, αριστερούς και αναρχικούς, το Maidan έγινε ο δείκτης ετοιμότητας για την ικανότητα παρέμβασης σε ριζοσπαστικές αλλαγές. Και για να λέμε την αλήθεια τα αποτελέσματά δεν ήταν ευχάριστα.
Είναι πολύ σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι οι αναρχικοί δεν ήταν οι χαμένοι, λαμβάνοντας υπόψη ότι σήμερα έχουν πολύ μικρή επιρροή στην υυκρανική κοινωνία. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της κατάληψης του Υπουργείου Παιδείας, για δύο εβδομάδες οργάνωσαν τη συνέλευση των φοιτητών όπου η προβολή ταινιών, οι διαλέξεις και οι συζητήσεις έλαβαν χώρα, και αναρχικός και αντικαθεστωτικός αριστερός έντυπος λόγος διαδόθηκε. Οι «Φρουροί των νοσοκομείων», οι οποίοι οργανώθηκαν από τους αναρχικούς, ήταν μια σημαντική πρωτοβουλία που προσέλκυσε πολλούς ανθρώπους. Εθελοντές επιτηρούσαν τα τέσσερα νοσοκομεία της πόλης μέρα-νύχτα. Υπήρξαν περιπτώσεις όταν τραυματισμένοι άνθρωποι απήχθησαν από τα νοσοκομεία λόγω της συμμετοχής τους στις διαδηλώσεις. Πολύ συχνά διαδηλωτές συνελήφθησαν στους δρόμους επειδή φορούσαν σύμβολα όπως οι κορδέλες ή φορούσαν κράνη, ξυλοκοπήθηκαν και εξαναγκάστηκαν σε ομολογίες. Μόνο μετά από αυτή τη διαδικασία οι μπάτσοι και οι “Τitushki” [10] παρέδιδαν τους απαχθέντες στο νοσοκομείο. Αρχικά ο στόχος των «Φρουρών των νοσοκομείων» ήταν να γίνεται γνωστό ποιος εισήχθη στο νοσοκομείο και σε ποια κατάσταση.
Από την στιγμή της πιο πρόσφατης αντίστασης στον Putin, οι Ρώσοι φιλελεύθεροι είναι περήφανοι για τον πασιφισμό τους, καλούν σε πολιτική συμμόρφωση και είναι τρομαγμένοι από τις δράσεις του επαναστατημένου όχλου που τόλμησε να ριζοσπαστικοποιήσει τη διαμαρτυρία. Τα γεγονότα στο Κίεβο απέδειξαν ξεκάθαρα ότι η Ρωσική αντιπολίτευση δεν ήταν έτοιμη να κινηθεί επιθετικά. Αντιθέτως με τους αριστερούς και από τις δύο πλευρές, οι δεξιοί στην Ουκρανία κατάφεραν να γίνουν η πρωτοπορία της ανατροπής.
Ο πέμπτος μύθος: Το φασιστικό πραξικόπημα
Παρόλα αυτά, η πληροφορία ότι το Maidan κατελήφθη μόνο από δεξιούς είναι παραπλανητική. Υπάρχουν διάφορες δομές εντός του «Δεξιού τομέα» (Pravyi Sektor): υπάρχουν οι Trezub (Τρίαινα), ο «Οργανισμός εκ μέρους του Stepan Bandera», οι JNA-UNSO, οι “Belyi Molot” και οι «Πατριώτες της Ουκρανίας». Αλλά η μαζική υποστηρικτική δύναμη του EuroMaidan ήταν οι απλοί απολίτικοι άνθρωποι που έλαβαν μέρος στη διαμαρτυρία και οι οποίοι ανήκουν στη μεσαία τάξη. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι ο επιχειρηματικός κόσμος της Ουκρανίας στήριξε το κίνημα ανατροπής του Yanukovich. Ήταν αυτοί οι οποίοι παρείχαν κατάλυμα στους διαδηλωτές τη νύχτα, βοήθησαν με την οικονομική ενίσχυση και τη διατροφή. Μετά από μερικά χρόνια δράσης του καθεστώτος Yanukovich πολλοί επιχειρηματίες είχαν τεθεί εντελώς εναντίον του.
Το να λες ότι η Αυτοάμυνα ελεγχόταν από τους δεξιούς είναι μία υπερβολή. Η πλειοψηφία των αριστερών και των αναρχικών επάνδρωσε τις Ομάδες Αυτοάμυνας [11] χωρίς να φανερώσουν τα πιστεύω τους. Η πλειοψηφία των εκατοντάδων είτε ήταν απολίτικοι είτε ακομμάτιστοι, αν και επίσημα μερικοί από αυτούς ήταν υπό την αιγίδα κινημάτων υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων.
Μιλώντας συγκεκριμένα, υπήρχαν εφτά «δεξιές εκατοντάδες» και περίπου σαράντα υποδιαιρέσεις.
Παρά τις προ ενός έτους αιτιάσεις των δεξιών ότι η Ουκρανία δεν χρειαζόταν την Ε.Ε, ξεκίνησαν να λαμβάνουν ενεργό μέρος στη διαμαρτυρία. Αρχικά οι βίαιες δράσεις παρουσιάστηκαν ως προβοκάτσια, αλλά με το πέρασμα του χρόνου οι μέθοδοί τους έγιναν οι πιο επιτυχημένες και δημοφιλείς στις συγκρούσεις με την αστυνομία. Οι μακροχρόνιες προπονήσεις, η καλή φυσική κατάσταση και η οργανoτικότητα, τους επέτρεψε να παίξουν πρωτεύοντα ρόλο και να παραμερίσουν τους όψιμα αφυπνισμένους αριστερούς. Οι δεξιοί διασκόρπισαν την «αριστερή εκατοντάδα» η οποία ούτε καν σχηματίστηκε πλήρως.
Η κατανόηση του τρόπου δημιουργίας οριζόντιων δομών διαχείρισης εντός του κινήματος διαμαρτυρίας στην Ουκρανία έχει γίνει ένα σημαντικό μάθημα των τελευταίων γεγονότων. Περιλαμβανομένης και της ιδέας ότι η κοινωνική δομή στο σύνολό της πρέπει να οργανωθεί περισσότερο οριζόντια.
Dmitry Okrest
Η στήριξη της Γερμανίας μέσω της Ε.Ε. αλλά και της υπόλοιπης Δύσης στο κίνημα ανατροπής του Yanukovich σε επίπεδο συμβουλευτικό, υλικό και πολιτικό βασίζεται στα ιστορικά γεγονότα που έχουν να κάνουν με την αντιπαράθεση Ρωσίας-Δύσης. Η Δύση δεν δίστασε να συνεργαστεί και να αναδείξει στην εξουσία φασιστικά στοιχεία-μαριονέτες με σκοπό να προωθήσει τα συμφέροντά της.
Από την πλευρά τους οι Ουκρανοί διαδηλωτές ενάντια στον Yianukovich χρησιμοποίησαν τη φρασεολογία και τα σύμβολα του UPA και των υπολοίπων εθνικιστικών κινήσεων για να τονίσουν ακόμη περισσότερο τον αντιρωσικό χαρακτήρα των διαδηλώσεων.
Αντιστοίχως και η Ρωσία με την προσάρτηση της Κριμαίας αλλά και την υποστήριξη αυτονομιστικών κινήσεων στην ανατολική Ουκρανία βασίζεται σε όλο αυτό το ιστορικό παρελθόν που -είτε είναι μύθοι ή γεγονότα- επηρεάζουν ακόμη το σήμερα, και ξετυλίγει τη δική της στρατηγική. Θεωρεί την Ουκρανία μία περιοχή στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσικής Ομοσπονδίας που σε καμία περίπτωση η επιρροή που έχει δεν πρέπει να χαθεί.
Τίποτα όμως δεν είναι ακόμη οριστικό με τα οδοφράγματα στην πλατεία Maidan του Κίεβο να παραμένουν Μάη μήνα του 2014 ακόμη στη θέση τους.
Το άρθρο αυτό βασίστηκε σε κείμενο που μας εστάλη από Ρώσους αναρχικούς οι οποίοι ήταν παρόντες στα γεγονότα της Ουκρανίας. Η επιμέλεια,η προσθήκη σημειώσεων και ο εμπλουτισμός με ιστορικά στοιχεία είναι ευθύνη της Άπατρις.
anarres
Σημειώσεις:
[1] Η εφαρμογή της συλλογικής ευθύνης εναντίων των ντόπιων Ουκρανών από την Πολωνική αστυνομία σε απάντηση της «αναταραχής» στην περιοχή, είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή κοινωνικών κέντρων και βιβλιοθηκών, την κατάσχεση ιδιωτικής περιουσίας και αγαθών, τον ξυλοδαρμό διαδηλωτών και τον περιορισμό του εκλογικού δικαιώματος εις βάρος των Ουκρανών υποψηφίων, γεγονότα που πυροδότησαν την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης.
Η αντιπαράθεση μεταξύ Πολωνών και Ουκρανών υποδαυλίστηκε έντονα από τη Γερμανία, η οποία παρότι ήταν επισήμως ουδέτερη, υπάρχουν αναφορές ότι παρείχε μέχρι και όπλα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Τα σώματα Ουκρανών συνεργατών των Ναζί μαζί με τα Πολωνικά εφεδρικά αστυνομικά σώματα διεξήγαγαν «ειρηνευτικές» αποστολές με τα εγκλήματά τους να χρεώνονται είτε στον Πολωνικό Στρατό είτε στον UPA. Συνολικά τα θύματα Πολωνικής καταγωγής κυμάνθηκαν σε εξήντα έως διακόσιες χιλιάδες.
[2] Ο Taras Bulba-Borovets, ιδρυτής του UPA, καταδίκασε εξαρχής την εκκαθάριση του πολωνικού πληθυσμού, δεν συμμετείχε στις σφαγές των Εβραίων και πολέμησε εναντίων των Ναζί. Στη συνέχεια δέχτηκε από τον OUN-B αντίποινα, λόγω της άρνησης συνεργασίας μαζί τους με αποτέλεσμα η γυναίκα του να εκτελεστεί από τον OUN-B.
[3] Το Holodomor στα ουκρανικά σημαίνει «Θάνατος από την πείνα». Αφορά τον λοιμό που προκλήθηκε από την κεντρική πολιτική της ΕΣΣΔ στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας μεταξύ 1932 και 1933. Είχε σαν αποτέλεσμα περίπου 7.5 εκατομμύρια θανάτους κυρίως πολιτών ουκρανικής καταγωγής. Υπάρχει μεγάλη αντιπαράθεση σχετικά με το εάν ο λοιμός προκλήθηκε από πρόθεση με σκοπό τη γενοκτονία του ουκρανικού πληθυσμού επειδή έδειχνε εθνικιστικές τάσεις, ή ήταν αποτέλεσμα τεχνικών δυσκολιών και σφαλμάτων που είχαν να κάνουν με τον προσανατολισμό στην εκβιομηχάνιση της Ουκρανίας, τις κυρώσεις της Δύσης σχετικά με τις εμπορικές συναλλαγές με την ΕΣΣΔ και τον μετασχηματισμό της οικονομίας της. Η αναφορά στον λοιμό επί ΕΣΣΔ ήταν απαγορευμένη, με την πρώτη δημόσια αναφορά να γίνεται το 1987 από τον Γ.Γ. του Κ.Κ. Ουκρανίας λίγο πριν την πτώση του καθεστώτος.
Εκείνη την εποχή εφαρμόστηκε το σύστημα του δελτίου για την παροχή τροφίμων με καταστροφικά αποτελέσματα. Οι χωρικοί συγχρόνως απεικονίζονται στα επίκαιρα προπαγανδιστικά φιλμ της ΕΣΣΔ ως αντεπαναστατικά στοιχεία που έκρυβαν την παραγωγή τους, τη στιγμή που οι εργάτες που έχτιζαν το λαμπρό μέλλον του σοσιαλισμού πέθαιναν της πείνας. Υπήρξαν γεγονότα κανιβαλισμού στην διάρκεια του Holodomor, με περίπου 2500 άτομα να καταδικάζονται γι’ αυτό στα δικαστήρια.
[4] Ο Εθνικός Σοβινισμός (national chauvinism) τρέφεται από ένα συναίσθημα έντονου, ακόμη και υστερικού εθνικιστικού ενθουσιασμού. Το άτομο ως ξεχωριστό, ορθολογικό ον εξαλείφεται πλήρως από το κύμα του πατριωτικού αισθήματος, που εδράζεται με την επιθυμία για επίθεση, επέκταση και πόλεμο. Ο δεξιός Γάλλος εθνικιστής Charles Maurras αποκάλεσε αυτόν τον έντονο πατριωτισμό «Ολοκληρωτικό Εθνικισμό» (Ιntegral Νationalism): άτομα και ανεξάρτητες ομάδες χάνουν την ταυτότητά τους μέσα σε ένα πανίσχυρο «έθνος», το οποίο έχει μια ύπαρξη και σημασία πέρα από τη ζωή κάθε μεμονωμένου ατόμου. Ο στόχος είναι ένα ενιαίο εθνικό κράτος με ενιαία γλώσσα και ενιαίες παραδόσεις. Η στρατιωτική δόξα και η ένοπλη πάλη έθνους εναντίον έθνους είναι οι απόλυτες αποδείξεις του εθνικού μεγαλείου και είναι ικανές να γεννούν έντονα συναισθήματα εθνικιστικής αφοσίωσης.
Ο Ολοκληρωτισμός ορίζει ότι αυτό το έθνος πρέπει να κυβερνάται από ένα κόμμα και από έναν ηγέτη.
[5] Τον Σεπτέμβρη του 1939, με βάση μυστικό άρθρο του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, η Σοβιετική Ένωση προσάρτησε τα εδάφη που σήμερα αποτελούν τη δυτική Ουκρανία. Στη συνέχεια, η πολιτική εξόντωσης από πλευράς της Σοβιετικής Διοίκησης εναντίων των ουκρανικής συνείδησης, ατόμων, οργανισμών και κομμάτων τα οποία είχαν μία μετριοπαθή και φιλελεύθερη στάση, είχε σαν αποτέλεσμα να επικρατήσει η εξτρεμιστική Οργάνωση των Ουκρανών Εθνικιστών (OUN) που λειτουργούσε στην παρανομία ως η μόνη οργάνωση με ενεργή παρουσία στην περιοχή.
[6] Η σφαγή των Πολωνών στη Volhynia και την ανατολική Γαλικία διεξήχθη μετά τη διεξαγωγή του Δεύτερου συνεδρίου του OUN-B, που αποφάσισε την εξόντωση όλων των μη-Ουκρανών (στα πλαίσια του θεωρήματος του Ολοκληρωτικού Εθνικισμού) από το μελλοντικό ουκρανικό κράτος. Η γενοκτονία διεξήχθη από τη φράξια OUN-B του UPA από τον Μάρτη του ‘43 μέχρι και το τέλος του 1944, με αποκορύφωση το καλοκαίρι του ‘43 όταν και διατάχθηκε από τον Dmytro Klyachkivsky, ανώτατο αξιωματικό του UPA, η εξόντωση όλου του αντρικού πολωνικού πληθυσμού ηλικίας από 16 έως 60 ετών, παρότι τελικά τα περισσότερα θύματα ήταν γυναίκες και παιδιά. Συνολικά οι σφαγές στην Volhynia είχαν ως αποτέλεσμα την εξόντωση τουλάχιστον 40-100.000 Πολωνών. Η αυξημένη δημοτικότητα του OUN-B και η μονοπώληση της ισχύος ήταν ο βασικός παράγοντας που επέτρεψε τη διεξαγωγή αυτής της γενοκτονίας.
[7] Η NKVD και η NKGB, σοβιετικές υπηρεσίες ασφαλείας, κατά την οπισθοχώρησή τους από το Lwow λόγω της επιχείρησης Barbarossa και της προέλασης των Γερμανών, εκτέλεσαν άμεσα δύο έως δέκα χιλιάδες πολιτικούς και ποινικούς κρατούμενους κυρίως ουκρανικής καταγωγής. Η αφορμή για την έναρξη του Πογκρόμ εναντίον κυρίως των Εβραίων στην πόλη Lwow ήταν η διασπορά της φήμης (με υποκίνηση από τους Γερμανούς Ναζί) ότι οι εκτελέσεις των κρατουμένων στις φυλακές της πόλης, οφειλόταν στη συνεργασία των Εβραίων με τους Μπολσεβίκους. Το αποτέλεσμα ήταν η εξόντωση τεσσάρων έως δέκα χιλιάδων Εβραίων τον Ιούλιο του 1941. Τον Νοέμβρη του ’41 δημιουργήθηκε το γκέτο του Lwow με περίπου 120.000 Εβραίους. Οι περισσότεροι από αυτούς εξοντώθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Belzec. Συνολικά στο Lwow από τους 200.000 Εβραίους που κατοικούσαν στην πόλη στη διάρκεια του μεσοπολέμου, οι Σοβιετικοί όταν επέστρεψαν και κατέκτησαν ξανά την πόλη το 1944 εντόπισαν μόνο 200 με 300 επιζώντες.
[8] Αξίζει να αναφερθεί ότι συνεργάτες των Ναζί δεν ήταν μόνο πολίτες ουκρανικής καταγωγής. Διάφοροι Καυκάσιοι, εχθροί του Σοβιετικού καθεστώτος πολέμησαν στο πλευρό του UPA και των Ναζί. Τουλάχιστον χίλιοι Έλληνες, μαζί με άλλους τόσους και περισσότερους ελληνικής καταγωγής κατοίκους της ΕΣΣΔ εντάχθηκαν στα Waffen-SS, κυρίως σε ουκρανικές μεραρχίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ποντιακής καταγωγής Σεβαστιανός Φουλίδης, ο οποίος όντας φανατικός αντικομμουνιστής εντάχτηκε στις δυνάμεις της Abwehr (Γερμανική Αντικατασκοπία) από το 1938, και έγινε αξιωματικός της Wehrmacht με έντονη δράση στο ανατολικό μέτωπο.
[9] Στις 22/01/2010 ο απερχόμενος πρόεδρος Viktor Yushchenko ανακήρυξε τον Stepan Bandera εθνικό ήρωα της Ουκρανίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μεγάλες αντιδράσεις, με το Ευρωκοινοβούλιο, ρώσικες, πολωνικές και εβραϊκές οργανώσεις να καταδικάζουν. Στη συνέχεια αυτή η απόφαση ακυρώθηκε από την επόμενη κυβέρνηση μετά από δικαστική απόφαση. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ουκρανίας έθεσε ως όρο για τη συνεργασία μαζί του την απόσυρση αυτού του διατάγματος. Την πρωτοχρονιά του 2014 το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα Sbovoda διοργάνωσε στο Κίεβο λαμπαδηδρομία στην επέτειο για τα 105 χρόνια από τη γέννηση του Stepan Bandera. Υπήρξαν γύρω στους 15.000 συμμετέχοντες. Τα τελευταία χρόνια είναι οξυμένο το φαινόμενο της αντιπαράθεσης σχετικά με τον ρόλο του UPA και του OUN στη σύγχρονη ουκρανική ιστορία, με τη δυτική Ουκρανία να τείνει να αναγνωρίζει τις ουκρανικές εθνικιστικές κινήσεις ως εθνικοαπελευθερωτικές, και να αποκαθιστά τους επικεφαλής τους ως ήρωες, ενώ την ίδια στιγμή στην ανατολική να θεωρούνται εγκληματίες και συνεργάτες των Ναζί.
[10] Οι Titushki είναι ομάδες μισθοφόρων τραμπούκων οι οποίοι υποστήριζαν τις μονάδες καταστολής του καθεστώτος Yanukovich, εμφανιζόμενοι ως χούλιγκαν με στόχο τη διενέργεια παράνομων πράξεων που δεν έπρεπε να τις χρεωθεί η επίσημη αστυνομία.
[11] Στις 30/12/13 δημιουργήθηκαν οι πρώτες ομάδες αυτοάμυνας με σκοπό την προστασία των διαδηλωτών από τις αστυνομικές δυνάμεις. Οι ομάδες αυτοάμυνας ήταν χωρισμένες σε εκατοντάδες, με αρκετές από αυτές να είναι υπό τον έλεγχο ακροδεξιών στοιχείων. Ο «δεξιός τομέας» (Pravyi Sektor) ήταν επίσημα η 22η εκατοντάδα.
