Η συγκυρία των τελευταίων μηνών αναφορικά με τα διεθνή γεωπολιτικά γεγονότα επιφυλάσσει σίγουρα εντυπωσιακές ανατροπές καθώς η πολιτική ρευστότητα αναπτύσσεται σε όλα τα επίπεδα. Η αλλοπρόσαλλη πολιτική των ΗΠΑ αλλά και οι εξελίξεις στα θερμά διεθνή μέτωπα είναι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη όταν συζητάμε για το σημερινό πολυπολικό σκηνικό όπου οι υπερδυνάμεις αναπτύσσουν με ταχύτητα τις κινήσεις τους στην παγκόσμια σκακιέρα.
Η πυροδότηση του μετώπου ΗΠΑ-Ιράν
Η πρώτη βδομάδα του Μάη ξεκίνησε με την ανακοίνωση της Αμερικάνικης κυβέρνησης στις 08/05 ότι αποσύρεται μονομερώς από την διεθνή συνθήκη που υπέγραψε με το Ιράν σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Το 2015 το Ιράν υπέγραψε διεθνή συνθήκη με πέντε μέρη (ΗΠΑ, Ρωσία, Γερμανία, Γαλλία, Κίνα) συν την ΕΕ, συνομολογώντας τον περιορισμό του πυρηνικού του προγράμματος και την πρόσβαση διεθνών παρατηρητών του Διεθνούς Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) στις εγκαταστάσεις του, με αντάλλαγμα την ακύρωση των διεθνών οικονομικών κυρώσεων που του είχαν επιβληθεί το 2006 από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Οι κυρώσεις αυτές περιελάμβαναν το εμπάργκο οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών με τις υπόλοιπες χώρες-μέλη του ΟΗΕ. Οι κυρώσεις αυτές ήταν συνέχεια των αμερικάνικων του 1979 και του 1995, με αιτιολόγηση την ανησυχία του Συμβουλίου Ασφαλείας ότι το Ιράν ανέπτυσσε πυρηνικό πρόγραμμα για πολεμικούς σκοπούς. Το αποτέλεσμα αυτών τον κυρώσεων ήταν η απομόνωση της Ιρανικής οικονομίας και του εμπάργκο εξαγωγής αγαθών όπως το πετρέλαιο, του οποίου το Ιράν είναι ο πέμπτος σε μέγεθος παραγωγός παγκοσμίως.
Η κυβέρνηση Τραμπ αποφάσισε να ακυρώσει τη συμφωνία, μην λαμβάνοντας υπόψη τις σοβαρές διαφωνίες και ενστάσεις των υπολοίπων κρατών που συνυπέγραψαν. Ειδικότερα οι ασιατικές οικονομίες που «διψάνε» για το ιρανικό πετρέλαιο, αλλά πιθανότατα και η ΕΕ, δεν είναι και τόσο σίγουρο ότι θα ευθυγραμμιστούν με τη γραμμή των ΗΠΑ, κάτι που σίγουρα σημαίνει ένα ρήγμα στο «κοινό» μέτωπο με συμβολισμό στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο.Παράλληλα αυτή η εξέλιξη θα δώσει «αέρα» στα πανιά των άλλων πετρελαιοπαραγωγών κρατών όπως η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και το Ιράκ.
Τέσσερις ώρες μετά την ανακοίνωση, οι ισραηλινές δυνάμεις ενισχύθηκαν στα υψίπεδα του Γκολάν, στα σύνορα με τη Συρία, με την αιτιολόγηση ότι υπάρχει έντονη κινητικότητα των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων. Δεν πέρασε παρά ελάχιστος χρόνος, και ένα μπαράζ ιρανικών πυραύλων προερχόμενων από την Συρία χτύπησε στις 10/05 το Ισραήλ. Η απάντηση ήταν άμεση με την εκτόξευση πυραύλων που έπληξαν ιρανικές θέσεις εντός του συριακού εδάφους. Είναι η πρώτη φορά που επιτίθεται το Ιράν εναντίον των ενόπλων δυνάμεων του Ισραήλ χωρίς την καταφυγή σε πόλεμο «δι’ αντιπροσώπων». Σύμφωνα με την ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, οι επιθέσεις-αντίποινα του Ισραήλ στο συριακό έδαφος, ήταν οι σημαντικότερες από την εποχή του πολέμου του Οκτώβρη του 1973.
“Trump – Make Israel great again”, γιγαντοαφίσα στο Τελ Αβίβ
Τα εγκαίνια της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ
Μέσα σε όλο αυτό το πολεμικό κλίμα, στις 18/05, 70 ακριβώς χρόνια μετά την αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ από τις ΗΠΑ, έγινε η εγκαινίαση της νέας πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ. Τον Δεκέμβρη του 2017 είχε προηγηθεί η αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από τις ΗΠΑ. Είναι μια κίνηση που ρίχνει λάδι στη φωτιά, καθώς η αναγνώριση της Ιερουσαλήμ σαν πρωτεύουσας του ισραηλινού κράτους είναι αμφισβητούμενη διεθνώς, και ενάντια στη θέση των Παλαιστινίων που θεωρούν πρωτεύουσά τους την ανατολική Ιερουσαλήμ. Μέχρι και σήμερα, τα κράτη που διατηρούν διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ έχουν τις πρεσβείες τους στο Τελ Αβίβ, μια κίνηση που δείχνει ότι δεν θέλουν να προκαταβάλουν την τελική διευθέτηση του ζητήματος μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. Το κτίριο στο οποίο μεταφέρθηκε η αμερικάνικη πρεσβεία από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ βρίσκεται σε μία νεκρή ζώνη μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής πλευράς. Την ίδια μέρα το Ισραήλ γιόρταζε την ανεξαρτησία του ενώ στις 15/05 οι Παλαιστίνιοι τιμούν την Naqba, την μέρα της καταστροφής. Είναι μια ημέρα μνήμης για τον βίαιο μαζικό εκτοπισμό τους από τις κατοικίες τους μετά την διακήρυξη ανεξαρτησίας του Ισραήλ το 1948. Την μέρα των εγκαινίων, την στιγμή που οι κρατικοί επίσημοι του Ισραήλ συμμετείχαν στην τελετή εγκαινίων της πρεσβείας, με την παρουσία της κόρης Τραμπ και του γαμπρού του Jared Kushner, χιλιάδες Παλαιστίνιοι διαδήλωναν κατά μήκος του τείχους. Ο παλαιστίνιος πρόεδρος Mahmoud Abbas είχε ανακοινώσει την διακοπή συνομιλιών με την κυβέρνηση Τραμπ, ενώ η Hamas η οποία ελέγχει την λωρίδα της Γάζας διοργάνωνε συγκεντρώσεις δίπλα στο τείχος. Τα δύο τρίτα των κατοίκων της Γάζας, που είναι συνολικά γύρω στα 2 εκατομμύρια, είναι απόγονοι των προσφύγων που ξεριζώθηκαν το 1948 από τα εδάφη τους. Πάνω απο 50 διαδηλωτές δολοφονήθηκαν, και χιλιάδες τραυματίστηκαν από πυρά του ισραηλινού στρατού, καθώς οι διαδηλωτές είχαν προειδοποιηθεί ότι θα υπάρξει μηδενική ανοχή σε προσπάθειες παραβίασης του τείχους. Ένας ισραηλινός στρατιώτης τραυματίστηκε στην διάρκεια των ταραχών, ενώ ένα checkpoint καταστράφηκε. Ο ακροδεξιός υπουργός άμυνας του Ισραήλ, Avigdor Liberman, χαρακτήρισε την Hamas ως μια χούφτα κανιβάλους. Μια σειρά από μικρές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας των μερικών εκατοντάδων ατόμων σε όλο το Ισραήλ δήλωσαν την αντίθεσή τους στη χρήση πραγματικών πυρών. Οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης στη Λωρίδα της Γάζας, μαζί με μονομερείς κινήσεις που δημιουργούν νέα τετελεσμένα, φέρνουν ξανά αυτή την περιοχή σε μία κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, με τις ΗΠΑ να παίζουν πάλι τον ρόλο του μεγάλου προβοκάτορα.
Οι εξελίξεις στην κορεατική Χερσόνησο
Η αφορμή δόθηκε με την συμμετοχή της Β. Κορέας στους χειμερινούς Ολυμπιακούς στη Σεούλ (πρωτεύουσα της Νότιας Κορέας), όπου αντιπροσωπεία υψηλών αξιωματούχων της Β.Κ. συναντήθηκε με τους ομόλογούς τους της Ν.Κ. για πρώτη φορά μετά τον εμφύλιο. Οι πρόεδροι των δύο κρατών συναντήθηκαν και υπέγραψαν στις 27 Απρίλη 2018 συμφωνία για αποπυρηνικοποίηση της Κορεατικής Χερσονήσου, και εντός του χρόνου την κήρυξη του τέλους του πόλεμου της Κορέας, ο οποίος συνεχίζεται επίσημα από το 1950. Η επόμενη κίνηση ήταν η διαμεσολάβηση της Ν.Κ. και η συμφωνία για συνάντηση κορυφής μεταξύ των ΗΠΑ και της Β. Κορέας αναφορικά με τις μεταξύ τους σχέσεις. Και όλα αυτά, ενώ λίγους μήνες πριν, όλος ο κόσμος παρατηρούσε με αγωνία τα συνεχή παιχνίδια ισχύος με δοκιμές διηπειρωτικών πυραύλων και από τις δύο πλευρές. Σε μία επίσημη τελετή, και σαν ειλικρινή κίνηση καλής θέλησης, η κυβέρνηση της Βόρειας Κορέας κατεδάφισε το κέντρο πυρηνικών δοκιμών, και σφράγισε τις υπόγειες στοές όπου ανέπτυσε το στρατηγικό οπλοστάσιό της. Από την άλλη όμως, η μονομερής ακύρωση της συμφωνίας με το Ιράν δημιουργεί σύννεφα στις διπλωματικές διαδικασίες που αναπτύσσονται μεταξύ ΗΠΑ και Β.Κ. Ο διπλωματικός πυρετός όσον αφορά το μέτωπο της Β. Κορέας δείχνει ότι η αμερικανική κυβέρνηση επιδιώκει να κλείσει ανοιχτά μέτωπα σε άλλα σημεία του πλανήτη. Πιθανόν αυτό να σημάνει την επικέντρωση της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής στην Μ. Ανατολή όπου ο πόλεμος της Συρίας εξελίσσεται για έβδομη χρονιά.
Περιβάλλον και Παγκοσμιοποίηση
Η απειλή επίσης για την επιβολή δασμών και την ακύρωση των διεθνών εμπορικών συνθηκών από τις ΗΠΑ είναι ένα σοβαρό χτύπημα στα θεμέλια του δόγματος της παγκοσμιοποίησης και της νεοφιλελεύθερης οικονομίας της αγοράς. Και όλα αυτά τη στιγμή που ακυρώθηκε η συμμετοχή των ΗΠΑ στη διεθνή συνθήκη για την κλιματική αλλαγή του 2015 στο Παρίσι. Οι παράγοντες αυτοί, παρότι δεν έχουν σχέση με στρατιωτικές κινήσεις, δημιουργούν ανασφάλεια σχετικά με το κατά πόσο σταθερές θα είναι οι ΗΠΑ σε διεθνείς δεσμεύσεις διαχρονικού χαρακτήρα.
Οι εκλογικές εξελίξεις επηρεάζουν το παγκόσμιο σκηνικό
Στις 18 Μαρτίου 2018 οι Ρώσικες εκλογές δεν έκρυβαν καμία έκπληξη. Η εξόντωση οποιασδήποτε αντιπολιτευτικής φωνής αλλά και το «πείραγμα» του πολιτεύματος έχουν επιτρέψει στον Βλαντιμίρ Πούτιν, τον πρώην πράκτορα της KGB, να εγκαθιδρύσει ένα ολιγαρχικό καθεστώς-«πρότυπο» για κάθε μοντέρνο δικτάτορα. Παρά τον «εγκλωβισμό» της ρωσικής οικονομίας από τις κυρώσεις με αφορμή την απόσχιση της Κριμαίας, ο Β. Πούτιν κατάφερε να πετύχει συντριπτική νίκη με ποσοστό 76,7%. Αυτή τη στιγμή η επιβεβαίωση της ισχύος τού λύνει τα χέρια να συνεχίσει την εξωτερική του πολιτική χωρίς εσωτερική αμφισβήτηση.
Μεσοπρόθεσμες εκλογές στις ΗΠΑ (midterm elections)
Αρχές του Νοέμβρη αυτού του χρόνου διεξάγονται οι μεσοπρόθεσμες εκλογές στις ΗΠΑ. Όλα τα μέλη στην βουλή των Αντιπροσώπων, και το 35% των γερουσιαστών θα αντικατασταθούν με τους νέους εκλεγμένους μέχρι και τις επόμενες εκλογές του 2020. Για να ψηφιστεί ένας νόμος από την Γερουσία πρέπει να ξεπεράσει πρώτα το όριο των 60 από τους 100 Γερουσιαστές. Η διακυβέρνηση του Ομπάμα κατάφερε να ελέγχει ταυτόχρονα και τα δύο σώματα του Κογκρέσου, Βουλή των Αντιπροσώπων και Γερουσία μόνο τους 3 πρώτους μήνες του 2009. Ήταν η εποχή που κατάφερε να περάσει το Obamacare, το νομοσχέδιο αναμόρφωσης της δημόσιας περίθαλψης που ξηλώνεται σταδιακά από την τωρινή κυβέρνηση των Ρεπουμπλικάνων.
Η κυβέρνηση Τραμπ αυτή τη στιγμή ελέγχει και τα δύο σώματα με πολλές όμως πιθανότητες να χάσει την «δεδηλωμένη» καθώς η εσωκομματική αμφισβήτηση και τα σκάνδαλα που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια αποδυναμώνουν συνεχώς τον Αμερικάνο πρόεδρο και παροπλίζουν τα πιο έμπιστα στελέχη του.
Ευρώπη και κυριαρχία του μαύρου μετώπου
Στην Ευρώπη, οι φασίστες στην Αυστρία συγκυβερνούν. Η Γερμανία απέκτησε κυβέρνηση μετά τις εκλογές του Σεπτέμβρη του 2017, μόλις πριν λίγες εβδομάδες, τον Μάρτη του 2018, σε μια εύθραυστη συμμαχία μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλιστών. Στην Ιταλία οι εκλογές του Μάρτη του 2018 είχαν σαν αποτέλεσμα την άνοδο της ξενοφοβικής Λίγκας του Βορρά στη δεύτερη θέση, με πρώτο το λαϊκιστικό κίνημα των πέντε αστέρων του πρώην κωμικού Beppe Grillo. Τρίτο το σοσιαλιστικό κόμμα με ντροπιαστικό αποτέλεσμα. Ακόμη δεν έχει γίνει εφικτή η συγκρότηση κυβέρνησης. Η άνοδος των ρατσιστών, των ξενοφοβικών αλλά και τον καθαρόαιμων φασιστών στο πολιτικό προσκήνιο, μόνο ανησυχία μπορεί να προκαλέσει.
Η κυβέρνηση May στο Η.Β., προσπαθεί να πατήσει σε δυο βάρκες που μεταξύ τους απομακρύνονται. Στον σεβασμό του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος για το Brexit και στην οδυνηρή συνειδητοποίηση ότι η έξοδος από την ΕΕ, και το κλείσιμο των συνόρων θα έχει πολύ σοβαρό αντίκτυπο στην οικονομία αλλά και την κάλυψη αναγκών για φτηνά εργατικά χέρια, για εξειδικευμένο επιστημονικό και ιατρικό προσωπικό.
Τουρκία και καθεστώς εκτάκτου ανάγκης
Τελευταία, η Τουρκία ζει στον πυρετό των έκτακτων εκλογών που ανακοινώθηκαν πρόσφατα για τις 24 Ιούνη. Από το πραξικόπημα του Ιούλη του 2016 που επέτρεψε στον Ερντογάν να εξουδετερώσει οποιαδήποτε αντιπολιτευόμενη και αντιτασσόμενη δύναμη που αμφισβητούσε την ηγεμονία του μέχρι και σήμερα, έχουμε 22 μήνες καθεστώτος εκτάκτου ανάγκης. Εκατοντάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί, χιλιάδες έχουν φυλακιστεί και εκατοντάδες χιλιάδες έχουν απολυθεί. Ταυτόχρονα, οι διεθνείς σχέσεις της επιδεινώνονται συνεχώς με ένα ανοιχτό πολεμικό μέτωπο στα σύνορα με τη Συρία, τη συνεχιζόμενη καταστολή δια της βίας του «εσωτερικού εχθρού» στα βουνά του Κουρδιστάν, τις χειρότερες σχέσεις των τελευταίων δεκαετιών με την Ελλάδα, αλλά και την ακύρωση των συμφώνων εξομάλυνσης με την Αρμενία το 2018. Ο εθνικιστικός παροξυσμός τροφοδοτείται από την ανησυχία του περιβάλλοντος Ερντογάν, ότι ένα αναπάντεχο εκλογικό αποτέλεσμα θα ξηλώσει ανεπιστρεπτί το καθεστώς του, ανατρέποντας ριζικά το status quo του τουρκικού πολιτικού συστήματος.
Όλες αυτές οι εξελίξεις με μια επιφανειακή ματιά θα επέτρεπαν σε έναν αφελή να θεωρήσει ότι οι αδυναμίες των καθεστώτων και των κυβερνήσεων να επιβληθούν, είναι ένα πλεονέκτημα στον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση. Δυστυχώς όμως η ιστορία έχει αποδείξει ότι όλο αυτό το χαοτικό διεθνές περιβάλλον σηματοδοτεί δυσμενείς μέχρι και καταστροφικές εξελίξεις στις ζωές των καταπιεζόμενων τάξεων όσο δεν υπάρχει σοβαρή οργανωμένη κινηματική δράση σχετικά με τα ζητήματα που επηρεάζουν την ανθρωπότητα. Η παγκόσμια άνοδος της ξενοφοβίας και του ρατσισμού μας χτυπάει ανησυχητικά το καμπανάκι. Ο φασισμός εμφανίζεται ξανά στο προσκήνιο, λουστραρισμένος, με καινούριο κουστούμι και συμπεριφορά, αλλά κουβαλόντας τις ίδιες ρίζες και ιδέες στο βάθος. Οι αγώνες της εργατικής τάξης υποχωρούν σταθερά, όλοι, και πιο συγκεκριμένα οι νέες γενιές βλέπουν τοίχο στο βάθος του τούνελ λόγων των πολυεπίπεδων ανισοτήτων.
Η κοινωνική δυσαρέσκεια που επεκτείνεται παγκοσμίως σημαίνει ότι ο πλανήτης είναι μια πυριτιδαποθήκη, όπου οι εξουσιαστές παίζουν με τα σπίρτα. Η συγκέντρωση πρωτοφανούς στρατιωτικής ισχύος, ειδικότερα στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, μόνο καλά μαντάτα δεν προμηνύει. Σε ένα περιβάλλον με τόσους ασταθείς παράγοντες, κάποιος μπορεί να αναφερθεί με ασφάλεια στον Ε. Lorenz και τη θεωρία του χάους:
«Ένα φτερούγισμα ενός γλάρου είναι ικανό να αλλάξει τον καιρό για πάντα»
