Κείμενο της Maya Mikdashi σχετικά με την εξέγερση που έλαβε χώρα στο Λίβανο το καλοκαίρι του 2015 εξαιτίας της συσσώρευσης απορριμάτων. Το κείμενο βρέθηκε στο site: https://tahriricn.wordpress.com/. Μετάφραση, επιμέλεια, τελευταία νέα και υποσημειώσεις είναι της εφ. δρόμου «Άπατρις».
Τα τελευταία δέκα χρόνια στον Λίβανο είναι πόλυ διδακτικά σχετικά με την πολιτική παράλυση, την οργή και την απογοήτευση των πολιτών και των κατοίκων μιας χώρας. Για να ανακεφαλαιώσουμε μόνο τα πιο βασικά στοιχεία αυτής της καταστασης, από το 2005 η χώρα είναι διαιρεμένη και πολωμένη σε δύο «στρατόπεδα» – τη συμμαχία της 14ης Μαρτίου και τη συμμαχία της 8ης Μαρτίου υπό την ηγεσία του Κινήματος του Μέλλοντος και της Χεζμπολάχ, αντίστοιχα [1]. Σε αυτά τα δέκα χρόνια υπήρξε ένας πόλεμος με το Ισραήλ, ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των δύο στρατοπέδων καθώς και μια σειρά πολιτικών δολοφονιών. Αυτά τα χρόνια επίσης έλαβαν χώρα η στρατιωτική καταστροφή ενός στρατοπέδου προσφύγων (Nahr al-Bared), οι ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ του στρατού και των ισλαμιστών στη Σιδώνα και στην Τρίπολη, ένας πόλεμος στη Συρία, όπου και εκεί υπάρχει η αντίστοιχη πόλωση του πληθυσμού, μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων από ριζοσπαστικές ισλαμικές ομάδες σε όλη τη χώρα, και ο συνεχής πόλεμος εναντίον του ISIS στο βόρειο τμήμα της χώρας. Ο Λίβανος έχει γίνει άλλο ένα μέτωπο στον διεθνή πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, σύμφωνα με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την κυβέρνηση του Λιβάνου. Η αδυναμία των πολιτικών να σχηματίσουν κυβερνήσεις και το συνεπαγόμενο κενό εξουσίας οδήγησε σε μια σειρά υπηρεσιακών κυβερνήσεων και στην υποβάθμιση των κρατικών υπηρεσιών και οργάνων. Τέλος, η θέση του προέδρου έμεινε κενή για δεκατέσσερις μήνες, ενώ η διάρκεια του Κοινοβουλίου έχει επεκταθεί παράνομα δύο φορές μέχρι τώρα. Εν ολίγοις, δεν υπάρχει νόμιμα εκλεγμένη πολιτική εκπροσώπηση στη χώρα.
.
Ο αριθμός των πολιτών που διαμένουν στο Λίβανο είναι περίπου τέσσερα εκατομμύρια. Εκτός από αυτούς τους πολίτες, υπάρχουν πάνω από δύο εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία, την Παλαιστίνη, το Σουδάν και το Ιράκ σήμερα που αγωνίζονται να ζήσουν υπό συνθήκες εξαθλίωσης και διαρθρωτικών διαχωρισμών [2]. Υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστών και εγχώριων εργατών που αγωνίζονται να ζουν στο Λίβανο, συχνά κάτω από δομικούς όρους υποτέλειας. Πάνω από τριάντα τοις εκατό των Λιβανέζων πολιτών ζουν στο όριο της φτώχειας ή κάτω από αυτό και ένα ελάχιστο κομμάτι του πληθυσμού ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της καταναλωτικής δύναμης. Η εντονότερη γραμμή που χωρίζει τον πληθυσμό του Λιβάνου δεν είναι η θρησκεία, όπως πολλοί (και σίγουρα οι πολιτικοί) θα υποστήριζαν, αλλά η τάξη.
Κατά τη διάρκεια αυτών των δέκα ετών ένα πράγμα παρέμεινε σταθερό: η διαφθορά, ευνοιοκρατία, ο νεποτισμός και η ανικανότητα σε κυβερνητικό επίπεδο. Η διαφθορά και η αναξιοκρατία, εκτός από την φιλελεύθερη και, αργότερα, την νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική και την πατριαρχία είναι στην πραγματικότητα αυτό που ενώνει την πολιτική τάξη. Η ιστορία αυτής της κυρίαρχης ιδεολογίας, και οι εκδηλώσεις της, όπως η σεχταριστική [3]αφήγηση – είναι τόσο παλιά όσο και το ίδιο το κράτος του Λιβάνου. Στην πραγματικότητα, η σεχταριστική αφήγηση είναι ο μανδύας πίσω από τον οποίο κρύβουν οι πολιτικοί την ενιαία στάση τους, όταν πρόκειται για την παρασιτική σχέση τους με το κράτος και τους πολίτες του. Οι Λιβανέζοι πολιτικοί έχουν αποδείξει εδώ και χρόνια ότι η διαφθορά δεν γνωρίζει ούτε αίρεση, ούτε πολιτικό κόμμα, ούτε ιδεολογία.
Την τελευταία εβδομάδα διαδηλωτές έχουν έρθει σε σύγκρουση με τα ΜΑΤ και τις ένοπλες δυνάμεις στο κέντρο της Βηρυτού. Χιλιάδες πολίτες και κάτοικοι κατέβηκαν στο δρόμο αποφασισμένοι όταν μεταδόθηκαν ευρέως πλάνα από την αστυνομική βία στην διαδήλωση της 19ης Αυγούστου του 2015. Από εκείνη την ημέρα, υπήρξαν σχεδόν καθημερινά διαδηλώσεις εώς και δεκαπέντε χιλιάδων ατόμων στο κέντρο της πόλης της Βηρυτού, προκειμένου οι κάτοικοι να διαμαρτυρηθούν για την πολιτική και οικονομική διαφθορά και τη ζοφερή κατάσταση των δημόσιων υπηρεσιών στο Λίβανο. Σχεδόν πεντακόσιοι διαδηλωτές έχουν τραυματιστεί από την βαρβαρότητα των ενόπλων δυνάμεων και έλαβαν την απαραίτητη ιατρική φροντίδα από τότε που άρχισαν οι διαδηλώσεις. Κάθε μέρα οι άνθρωποι συναντούν το πρόσωπο του κράτους ασφάλειας: βίαοι άνδρες οπλισμένοι με πιστόλια, συρματοπλέγματα, κανόνια νερού και γκλοπ. Αυτοί οι άνδρες (και οι λίγες γυναίκες) με τη στολή είναι οι αναπαραστάσεις και οι προστάτες ενός ακόμα πιο βίαιου οικονομικού και πολιτικού συστήματος. Παρ’ όλα αυτά, οι διαδηλωτές στο Λίβανο έχουν αποδείξει ότι το κράτος δεν ελέγχει τους δρόμους. Η πολιτική τάξη έχει αποτύχει στην προσπάθειά της να ελέγξει τις καρδιές, τα μυαλά και τις γροθιές.
Η έλλειψη βασικών υπηρεσιών στον Λίβανο, συμπεριλαμβανομένων της αφθονίας στο πόσιμο νερό, της αποχέτευσης, των επικοινωνιών, της ηλεκτρικής ενέργειας, και της διακομιδής των σκουπιδιών, έχει μακρά ιστορία. Η εγκληματική αμέλεια του κράτους επιδεινώθηκε από τον εμφύλιο πόλεμο (1975-1990) και τις επακόλουθες πολιτικές ανακατατάξεις, εκτός από τις περιοδικές ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές. Καμία κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει τίποτα μέχρι τώρα όσον αφορά την παροχή αξιόπιστων και προσιτών δημόσιων υπηρεσιών σε ολόκληρη τη χώρα. Μόνο οι πλούσιοι (συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών) μπορούν να παρακάμψουν πλήρως την έλλειψη δημόσιων αγαθών και πόρων στο Λίβανο. Η πλειοψηφία του πληθυσμού ζει και υποφέρει καθημερινά μέσω των διακοπών του ηλεκτρικού ρεύματος, της έλλειψης νερού και τηλεφώνου και των εξωφρενικών τιμών στο διαδίκτυο. Ακόμη και οι πλούσιοι, όμως, δεν μπορούν να αποφύγουν την τοξική συσσώρευση απορριμμάτων που σταδιακά γιγαντώνεται σε όλη τη χώρα.
Οι σημερινές διαμαρτυρίες έχουν γεννηθεί από την απογοήτευση και την οργή για τη συσσώρευση απορριμμάτων στη Βηρυτό και γενικά στο Λίβανο τον Ιούλιο του 2015. Κατά τη διάρκεια αυτού του μήνα η διακομιδή σκουπιδιών σταμάτησε στη Βηρυτό επειδή πολίτες και κάτοικοι έκλεισαν με επιτυχία ένα χώρο υγειονομικής ταφής που είχε γεμίσει επικίνδυνα ξεπερνόντας το επιτρεπτό όριο χωρητικότητας. Αυτός ο χώρος υγειονομικής ταφής, άρχισε να λειτουργεί το 1997 ως «προσωρινή» λύση για τα σκουπίδια του Λιβάνου. Ένα χρόνο πριν, μετά από κινητοποίηση κατοίκων που είχαν μπλοκάρει την πρόσβαση στην χωματερή, η κυβέρνηση είχε δώσει υποσχέσεις ότι θα βρει μια εναλλακτική λύση, αλλά εν τέλει δεν ελήφθη κανένα μέτρο. Η κυβέρνηση απέτυχε να βρει λύση. Τον Ιούλιο του 2015, και αφού για εβδομάδες δεν είχε γίνει διακομιδή σκουπιδιών από τη Βηρυτό, η κυβέρνηση μετέφερε με φορτηγά αυτά τα σκουπίδια σε πόλεις και κοινότητες γύρω από τη Βηρυτό, χωρίς τη συγκατάθεση (ή μερικές φορές ακόμα και τη γνώση) των κατοίκων των εν λόγω δήμων. Η χώρα, κυριολεκτικά, έχει μετατραπεί σε σκουπιδότοπο από τις παραλείψεις και τη διαφθορά της άρχουσας τάξης και της επιχειρηματική ελίτ. Οι άνθρωποι ζούσαν ανάμεσα στα απόβλητα του συστήματος. Οι πιο ευάλωτες ομάδες, οι άστεγοι (οι περισσότεροι από αυτούς πρόσφυγες από εμπόλεμη Συρία) κυριολεκτικά ζούσαν μέσα σε αυτά.
Η κινητικότητα και η δέσμευση των σημερινών διαδηλωτών αυξάνεται και βασίζεται σε προηγούμενα δίκτυα του ακτιβισμού. Αυτές οι προηγούμενες κινήσεις περιλαμβάνουν το “Isqat Al-Nizam” [4], το κίνημα «Πάρτε πίσω το Κοινοβούλιο» [5], τις αντι-αιρετικές κινήσεις και τις κινήσεις υπέρ του πολιτικού γάμου, τις φεμινιστικές ακτιβιστικές δράσεις κατά της ενδοοικογενειακής βίας, της αστυνομικής βίας, και της θεσμοποίησης των γυναικών σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Επιπλέον, οι απεργίες που έχουν πραγματοποιήσει οι ενώσεις εκπαιδευτικών και εργαζομένων – εκτός από τους απεργούς στην ηλεκτρική ενέργεια – έχουν κινητοποιήσει χιλιάδες συμμετέχοντες κατά τα τελευταία χρόνια.
Κάθε διαμαρτυρία είναι όλο και μεγαλύτερη και πιο ποικιλόμορφη από την προηγούμενη και συναντάει την αντίστοιχη κλιμακούμενη βία από τις ένοπλες δυνάμεις. Εάν αρχικά οι πρώτες συγκεντρώσεις διοργανώθηκαν από το κίνημα «YouStink» [6], το κίνημα διαμαρτυρίας πλέον έχει ξεφύγει από τον έλεγχό τους. Και αυτό είναι ίσως μια θετική εξέλιξη: ο καθένας στο Λίβανο επηρεάζεται, ακόμα και ανομοιόμορφα από την έλλειψη βασικών δημόσιων υπηρεσιών. Αυτό είναι κάτι που απαιτείται για να να επιτύχει η εξέγερση αυτή τους δεδηλωμένους στόχους της – την παραίτηση της τρέχουσας υπηρεσιακής κυβέρνησης. Και εδώ έγκειται η δυσλειτουργία: ο Λίβανος είναι μια χώρα κυριαρχούμενη από ταξικές και θρησκευτικές εντάσεις, φοβίες και προκαταλήψεις. Η πολιτική της ευπρέπειας παρατρύνει στη μη-βία, υιοθετώντας εθνικιστικά συνθήματα, και γενικά συνδέεται με την ΜΚΟ-ποίηση της κοινωνίας των πολιτών και του ακτιβισμού στο Λίβανο. Στο πλαίσιο αυτής της αφήγησης σχετικά με την ευπρέπεια, η βία, η λεκτική επίθεση και η καταστροφή δημόσιας περιουσίας θεωρούνται παράνομες ενέργειες. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτές οι αφηγήσεις της ευπρέπειας και της χυδαιότητας είναι ταξικές και έμφυλες και όπως αντίστοιχα συνέβη στην περίπτωση της Αιγύπτου και της Βραζιλίας σύμφωνα με τον Paul Amar [7], και στο Λίβανο αυτές οι αφηγήσεις τέμνονται με τον σεχταρισμό, έτσι ώστε οι ομάδες των νεαρών ανδρών με καλυμμένα τα πρόσωπα που ρίχνουν πέτρες ή μολότοφ σε αστυνομικούς αμέσως να ταξινομηθούν σε μια συγκεκριμένη κατηγορία, αίρεση και πατριαρχική νόρμα. Συνεπώς οι βίαιοι διαδηλωτές υποτίθεται ότι ακολουθούν τυφλά τις εντολές της θρησκευτικής ηγεσίας ή σε αυτήν την περίπτωση εκείνες του προέδρου του κοινοβουλίου και ηγέτη του κινήματος των σιιτών Αμάλ, Nabih Berri. Είναι ο υποτιθέμενος στρατός από τα ζόμπι του σεχταρισμού, ο κίνδυνος που θα επέλθει στη χώρα, αν το σύστημα διακυβέρνησης καταρρεύσει.
Τα μέσα ενημέρωσης του Λιβάνου χαρακτηρίζουν αυτούς τους νέους άνδρες ως «χούλιγκαν» ή «σκυλιά», σε διαμετρική αντίθεση με τη μη-θρησκευτική, μορφωμένη,«με ανεξάρτητη σκέψη», όπως παρουσιάζεται, μη -βιαίη ομάδα διαδηλωτών που αποτελείται από άτομα της μεσαίας τάξης. Η άδεια που δόθηκε στις ένοπλες δυνάμεις να σπάσουν τα κόκαλα και το σώμα τους είναι πιο γενναιόδωρη από την άδεια που παρέχεται σχετικά με τα οστά των «ειρηνικών διαδηλωτών». Αυτές είναι αφηγήσεις της πατριαρχικής κοινωνίας που με τη μορφή της πληροφορίας μεταδίδονται πέραν των συνόρων, τις παράλληλες εποχές του πολέμου κατά της τρομοκρατίας και της νεοφιλελεύθερης αστυνομοκρατίας. Κυκλοφορούν και τέμνονται με τις αφηγήσεις για τον σεχταρισμό, την πατριαρχία και τη βία στον Λίβανο.
Πιθανόν να υπάρχουν εγκάθετοι μέσα στο κίνημα, τους οποίους είτε τους στέλνει η αστυνομία είτε οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα ή θρησκευτική ομάδα. Αλλά αν υπάρχουν εγκάθετοι εκπροσωπούν το σύνολο του συστήματος της διαφθοράς και της ασυδοσίας που ενώνει ολόκληρη την πολιτική τάξη. Δεν είναι η προτροπή σε βιαιότητες που μπορεί να εξηγήσει τους εκατοντάδες τραυματίες που προκάλεσαν οι επιθέσεις της αστυνομίας κατά των διαδηλωτών. Κατηγορώντας τους διαδηλωτές για «υποκίνηση της βίας», ενώ τα ΜΑΤ φέρουν όπλα και γκλοπ, είναι σαν να κατηγορούμε τις πέτρες που ρίχνουν οι νεολαίοι στην Παλαιστίνη για τις δυσανάλογες αντιδράσεις του ισραηλινού στρατού. αυτό δίνει λάθος εικόνα για το ποιος φέρει την ευθύνη της βίας και δίνει άλλοθι στη δυσανάλογη κρατική βία. Η διαφθορά και η αμέλεια του κράτους και της άρχουσας κάστας, που συνδέεται με την ακραία ταξική πόλωση, και ο διαχωρισμός σε όλη τη χώρα, πρέπει να νοηθεί ως μορφή δομικής βίας και για την ίδια την ύπαρξη του συστήματος. Ο φορέας της βίας που εκδηλώνεται στους δρόμους του Λιβάνου σήμερα είναι σαφές ποιος είναι και δεν είναι οι διαδηλωτες.
Πολλοί στο στρατόπεδο των διαδηλωτών και των σχολιαστών [8] έχουν αρνηθεί να παίξουν το παιχνίδι του «διαίρει και βασίλευε» που προωθούν οι πολιτικοί. Αρνήθηκαν τη διαβρωτική και ακαταμάχητη δύναμη της θρησκευτικής και της ταξικής [9] αφήγησης στο Λίβανο. Οι διαδηλωτές έχουν δικαίως απορρίψει τις εκκλήσεις συγκατάβασης και στήριξης από τον ένα ή το άλλο πολιτικό, τους διαπληκτισμούς της πολιτικής ελίτ για το ποιος φταίει και την μετακύλιση της ευθύνης. Η διαμαρτυρία αυξάνεται, ενώ υπάρχουν αναφορές ότι τα εργατικά συνδικάτα μπορεί να συμμετάσχουν στη διαδήλωση που έχει προγραμματιστεί για το Σάββατο 29 Αυγούστου, το κίνημα μεγαλώνει με κάθε σπασμένο οστό ή μελανιασμένο μάγουλο, με κάθε σύλληψη, με κάθε κρατούμενο που εξαφανίστηκε υπό αστυνομική κράτηση. Με κάθε αστείο που παρουσιάζεται σαν «λύση» (η τελευταία είναι η μετασχηματισμός της Άκρα, ενός από τους πιο φτωχούς δήμους του Λίβανου, σε χωματερή σκουπιδιών της Βηρυτού) και προσφέρεται από τους πολιτικούς, το κίνημα ατσαλώνεται. Αυτό που ξεκίνησε ως ένα κίνημα διαμαρτυρίας για τις βασικές δημόσιες υπηρεσίες μπορεί να αποδειχθεί κάτι πολύ περισσότερο από ό,τι ακόμα και οι διοργανωτές είχαν τολμήσει να φανταστούν.
Η ελπίδα είναι μια δυσάρεστη αίσθηση για πολλούς που ζούν και αναπνέουν στη Μέση Ανατολή, από τη στιγμή που άρχισαν οι εξεγέρσεις το 2010. Η ελπίδα είναι μια επικίνδυνη επένδυση, και αυτό δεν είναι διαφορετικό στο Λίβανο, μια χώρα που είναι σε μια φαινομενικά μόνιμη κατάσταση πολέμου από την ανεξαρτησία της το 1943. Όμως, την τελευταία εβδομάδα, οι διαδηλωτές κατάφεραν να διαλύσουν τον πιο πεισματικό κραταιό μύθο σχετικά με το Λίβανο: ότι πρόκειται για ένα φιλελεύθερο (σημ: χρησιμιποιείται ο όρος laissez faire [10]) ανεκτικό κράτος. Ότι ο Λίβανος είναι το μόνο αραβικό κράτος, όπου οι πολίτες έχουν και ασκούν το δικαίωμα να διαμαρτυρηθούν ελεύθερα και με ασφάλεια, ένα κράτος όπου οι διαδηλωτές ανταλλάσουν λουλούδια με την αστυνομία και το στρατό, ενωμένοι σε μια μορφή εθνικιστικού πατριωτισμού. Ο Λίβανος είναι μια χώρα που συγκρατούνται μεταξύ τους – τα θύματα, οι εφυσυχασμένοι και οι παραιτημένοι – από τους φόβους των φατριαστικών στρατών από ζόμπι ή/και το φόβο μιας ισλαμιστικής Αποκάλυψης που θα επικρατήσει αν το σημερινό σύστημα κατανομής εξουσίας καταρρεύσει.
Οι διαδηλωτές έχουν αποδείξει ότι οι κρατικές και πολιτικές ελίτ δεν ελέγχουν τον ορίζοντα της πολιτικής φαντασίας.
Η μεγαλύτερη επιτυχία των σημερινών διαδηλωτών είναι ότι έχουν εμπνεύσει εκατομμύρια ανθρώπους, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας. Έχουν σπάσει τους περιορισμούς του πολιτικού κυνισμού και έχουν δημιουργήσει το έδαφος για να φανταστούμε ένα εναλλακτικό πολιτικό μέλλον για το Λίβανο. Μόνο για τους λόγους αυτούς, δεν υπάρχει πισωγύρισμα.
Τελευταία νέα:
Μέχρι τις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη η κατάσταση δεν φαίνεται να εξομαλύνεται. Την Τρίτη 01 Σεπτέμβρη – ημέρα κατά την οποία έληξε η προθεσμία που είχαν δώσει η διαδηλωτές στη κυβέρνηση προκειμένου να παραιτηθεί ο υπουργός Περιβάλλοντος – σημειώθηκε κατάληψη και στη συνέχεια βίαιη εκκένωση του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Κατά τη διάρκεια της εκκένωσης οι διαδηλωτές φώναζαν «Εμείς θα συνεχίσουμε! Επανάσταση! Η θέλησή μας είναι η ισχυρότερη!». Ταυτόχρονα οξύνεται και η επικοινωνιακή επίθεση εναντίον της εξέγερσης – σύμφωνα με δήλωση του υπουργού Εσωτερικών οι διαδηλωτές υποστηρίζονται από ένα συγκεκριμένο ξένο κράτος, ο οποίο όμως δεν κατονόμασε…
Υποσημειώσεις:
[1] φιλοσυριακές και αντίστοιχα εχθρικές απέναντι στη Συρία πολιτικές δυνάμεις [2] μετά την έναρξη του εμφυλίου στη Συρία, ο Λίβανος έχει θεσπίσει μια σειρά περιορισμών, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες (αναμεσά τους και 1,5 εκατομμύριο Σύροι) να χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με το εάν έχουν προσφυγική ιδιότητα, βίζα, τουριστική βίζα περιορισμένης διάρκειας ή δεν έχουν καν άδεια παραμονής. [3] ο σεχταρισμός ή φατριασμός σαν έννοια χρησιμοποιείαι για τη διαμάχη μεταξύ των διαφόρων θρησκειών και αιρέσεων. Στο Λίβανο κατοικούν σουνίτες, σιίτες, δρούζοι μουσουλμάνοι καθώς και χριστιανοί μαρωνίτες, ορθόδοξοι και καθολικοί, χωρίς κάποια αίρεση να έχει συντριπτική πληθυσμιακή υπεροχή – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πολυπλοκότητα του συστήματος κατανομής της εξουσίας στο συγκεκριμένο κράτος. [4] στα ελληνικά: «οι άνθρωποι θέλουν να ανατρέψουν το καθεστώς». Κεντρικό σύνθημα, σλόγκαν και γκράφιτι κατά την διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης ενώ φαίνεται να το υιοθέτησαν και σαν όνομα μερικές ομάδες. [5] πολιτικό κίνημα που ξεκίνησε από διάφορους ακτιβιστές του Λιβάνου και στην πορεία συναντήθηκε με διάφορες κοινωνικές οργανώσεις και πρωτοβουλίες πολιτών. Η πολιτική του ατζέντα είναι η εκλογή δημοκρατικής κοσμικής μη-αιρετικής κυβέρνηση, η κοινωνική δικαιοσύνη και ένα ενδεχόμενο τέλος στη διαφθορά. Αναπτύχθηκε κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. [6] πλατφόρμα πολιτών που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη αρχή των διαμαρτυριών – στα ελληνικά «Εσείς Βρωμάτε» [7] Γάλλος δημοσιογράφος [8] πιθανότατα αναφέρεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης [9] εδώ η συγγραφέας του κειμένου με τη λέξη «ταξική» αφήγηση εννοεί την αφήγηση της της ανώτερης τάξης [10] ο όρος «laissez-faire» είναι γαλλικής προέλευσης και σημαίνει «αφήστε τους ανθρώπους να ενεργήσουν, όπως νομίζουν»
