«Ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία,
είναι ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη»
~Μίλαν Κούντερα
Κεντρική θέση στο αναρχικό πρόταγμα κατέχει η αντίληψη πως ο πολιτικός αγώνας δεν εξαργυρώνεται με κανέναν τρόπο κατά την εκλογική διαδικασία. Η ανάληψη της ευθύνης για τη ζωή μας, και η άμεση συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων που την αφορούν, αποτελούν την ουσία του προτάγματος αυτού, και –εξ ορισμού– δεν μπορούν να επιτευχθούν μέσω ενός θεσμού που στον πυρήνα του δεσπόζει η ανάθεση αυτών των διαδικασιών στους επαγγελματίες της πολιτικής.
Η αντιεκλογική επιχειρηματολογία, όμως, δεν εξαντλείται στα δομικά αδιέξοδα των εκλογών, αλλά περιλαμβάνει και την αξιακή κριτική στο αντικείμενό τους: Δεν είναι πρόβλημα μόνο η ανάθεση της ζωής μας στους επαγγελματίες της πολιτικής, αλλά και το γεγονός πως η ανάθεση αυτή περιορίζεται στη διαχείριση των προβληματικών που εγείρονται εντός του καπιταλιστικού πλαισίου αντίληψης και οργάνωσης του κόσμου. Ενός πλαισίου που συγκροτείται ιστορικά-καταστατικά πάνω στην εκμετάλλευση και την καταπίεση, παράγοντας νομοτελειακά ανισότητα και εξαθλίωση σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας. Αντ’ αυτού, λοιπόν, οι μορφές οργάνωσης που επιλέγουμε και προτάσσουμε απορρέουν από μία συγκεκριμένη αντίληψη πάνω στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, και επακόλουθα πάνω στον κόσμο που οραματιζόμαστε· αντίληψη που βασίζεται στην ισοτιμία, την αλληλεγγύη, την οριζοντιότητα, και τον σεβασμό στη μοναδικότητα του ατόμου.
*
Οι εκλογές αποτελούν σημεία μέτρησης και αξιολόγησης του πολιτικού γίγνεσθαι, και αντανακλούν πολιτικούς συσχετισμούς και κοινωνικές δυναμικές. Ως εκ τούτου δεν γίνεται να μην λαμβάνονται υπόψη από οποιοδήποτε άτομο τοποθετεί τον εαυτό του στον ορίζοντα της επαναστατικής υπόθεσης. Εδώ, ο προεκλογικός διάλογος, που από τη μία περιλαμβάνει την αποτίμηση και την κριτική επί των πεπραγμένων, και από την άλλη αφορά την αντιπαραβολή των κατατεθειμένων πολιτικών προγραμμάτων, προσεγγίζεται με μία αποστασιοποιημένη ματιά. Αποστασιοποιημένη σε βαθμό που αναγνωρίζει τις διαφορές μεταξύ των αντιπολιτευόμενων κομματικών μηχανισμών, και ταυτόχρονα ικανή να εντοπίζει τις συνδέσεις που υποβόσκουν, τις συγκλίσεις δηλαδή των «εχθρικών» δυνάμεων πάνω στα πολιτικά διακυβεύματα που καλείται να διαχειριστεί ο κρατικός σχηματισμός σε βάθος χρόνου.
Σε ακόμα έναν προεκλογικό χορό, στον απόηχο του πολύνεκρου δυστυχήματος στα Τέμπη, οι αποστάσεις μεταξύ των κομμάτων φαίνονται χασματώδεις. Κι όμως, αν κοιτάξουμε το πρόσφατο ιστορικό από το κεντρικό πολιτικό προσκήνιο «του τόπου», η συνέχεια αναδύεται στην επιφάνεια με τρόπο απλό και έκδηλο. Αυτό είναι και το αντικείμενο αυτού του άρθρου: Η συνέχεια του κράτους – το αναγκαίο zoom out, και η επακόλουθη σύνθεση των επιμέρους «τετραετιών», ως αυτό που ουσιαστικά είναι: Ταιριαστά διαδοχικά κομμάτια ενός παζλ.
*
Βγαίνοντας από τη νάρκωση του καταναλωτικού οράματος, η ιστορία του ελληνικού κρατικού σχηματισμού άρχισε ξανά να αποκτά ενδιαφέρον κατά τη διετία 2006-2007, με τον κύκλο αγώνων ενάντια στην εκπαιδευτική αναδιάρθρωση. Το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης αποτέλεσε μια αναπάντεχη κρούση για χιλιάδες κόσμου που μέχρι πρότινος έπλεαν στα πελάγη της ελλαδικής «ανάπτυξης»· αντίστοιχα προμήνυε ακόμα χειρότερους όρους διαβίωσης για εκείνα τα σώματα που δεν απολάμβαναν την καθημερινότητα στην «κανονικότητα» του καπιταλισμού.
Η εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008, σε αυτό το πλαίσιο, έφερε στο προσκήνιο τα καταπιεζόμενα υποκείμενα, και εκείνα που έβλεπαν πως τα όποια προνόμιά τους σύντομα θα κατέρρεαν. Παράλληλα, αποτέλεσε ένα σημείο καμπής του κοινωνικού-πολιτικού κινήματος, σημείο που υπονοούσε την έναρξη της περιόδου των αντιμνημονιακών ταραχών, μεταξύ 2010-2012: Πρόκειται για την πλουσιότερη περίοδο της ιστορίας των εγχώριων κοινωνικών αντιστάσεων, που χαρακτηρίστηκε από τη μαζική κάθοδο της κοινωνίας στους δρόμους, σε αλλεπάλληλες και άγριες απεργίες, πολλές φορές με συγκρουσιακά χαρακτηριστικά, και από τη διευρυμένη πολιτική αποσταθεροποίηση με την απονομιμοποίηση του πολιτικού προσωπικού, αλλά και του συστήματος της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης. Οι κοινωνικές αντιστάσεις αυτής της τριετίας ανέτρεψαν τόσο την ψήφιση, όσο και την εφαρμογή, νομοσχεδίων που συνέθεταν –στο όνομα της «ανάπτυξης»– την ολομέτωπη επίθεση σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής. Η τριετία αυτή έφτασε το «ταβάνι» της τη νύχτα της 12ης Φλεβάρη 2012, όταν μισό εκατομμύριο διαδηλωτών συγκρουόταν στους δρόμους γύρω από το Σύνταγμα, αλλά και σε άλλες πόλεις της χώρας.
Στη συνέχεια, η επάνοδος της δεξιάς, με την κυβέρνηση Σαμαρά να διαδέχεται την κυβέρνηση «εθνικής συναίνεσης» υπό την πρωθυπουργία του τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμου, χαρακτηρίστηκε από την άγρια καταστολή επί των κοινωνικών αντιστάσεων, με το δόγμα «νόμος και τάξη» να επανέρχεται στο πλαίσιο μιας συντηρητικής αντιεξεγερτικής πολιτικής, παράλληλα με την έντονη πριμοδότηση των ναζιστικών εφεδρειών. Η πυγμή των μηχανισμών καταστολής συμπληρώθηκε από τη δράση των φασιστών, με αποτέλεσμα δεκάδες τραυματισμούς, κυρίως μεταναστών αλλά και αγωνιστών. Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, αντιφασίστα ράπερ γνωστού ως Killah-P, στις 18 Σεπτέμβρη 2013, αποτέλεσε για διάφορους λόγους τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, και ένας νέος κύκλος κοινωνικών ταραχών, μικρότερος σε διάρκεια, ξέσπασε με κινητήριο δύναμη την αντιφασιστική οργή.
Περίπου έναν χρόνο μετά, στα τέλη του 2014, η απεργία πείνας του αιχμάλωτου αναρχικού Νίκου Ρωμανού, με αίτημα τη χορήγηση των εκπαιδευτικών αδειών που δικαιούταν, αποτέλεσε τον αγώνα που κατάφερε να κατεβάσει και πάλι στον δρόμο τη διάχυτη οργή και αγανάκτηση απέναντι στην κρατική πολιτική της καταστολής και της «ανάπτυξης».
Οι πρόωρες εκλογές που ακολούθησαν στις αρχές του 2015, έναν μήνα μετά την αδυναμία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, αποτέλεσαν το σημείο ανάκαμψης για το πολιτικό σύστημα της χώρας. Η «αριστερή» κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ κατάφερε να κεφαλοποιήσει τους κοινωνικούς αγώνες της προηγούμενης περιόδου, με αποτέλεσμα την αφομοίωση της συντριπτικής πλειοψηφίας των κινηματικών δυνάμεων, σε βαθμό μάλιστα οι πρώτες μαζικές διαδηλώσεις μετά από χρόνια να γίνονται υπέρ της κυβέρνησης, στη μάχη της με τους μηχανισμούς της Ε.Ε.
Η ανατροπή των προεκλογικών εξαγγελιών των σοσιαλδημοκρατών, με την ψήφιση νέου μνημονίου, που σήμανε την πλήρη ευθυγράμμιση με τις επιταγές των ευρωπαϊκών «θεσμών», ήταν ενδεικτική για τον ρόλο της επερχόμενης τετραετίας: Το «εμπόριο ελπίδας», ως βασικό επικοινωνιακό όχημα του ΣΥΡΙΖΑ, κατάφερε μετά από χρόνια να επαναφέρει την πολυπόθητη σταθερότητα στο ελληνικό κράτος. Η «αριστερή» κυβέρνηση, αφού απορρόφησε τις κοινωνικές αντιστάσεις, αλλά και με την ψήφιση και εφαρμογή διάφορων άλλων μέτρων, έστρωσε τον δρόμο για την –επίσης πολυπόθητη– «ανάπτυξη», κυρίως πάνω στην εγχώρια «βαριά βιομηχανία» του τουρισμού.
Λίγο πριν το τέλος της «αριστερής» τετραετίας, η «Συμφωνία των Πρεσπών» έμελλε να «ανατρέψει» τα πράγματα. Η συσπείρωση του εθνικού κορμού, και η μαζική κάθοδός του στον δρόμο, αποτέλεσαν καθοριστική διεργασία για τη «δεξιά πολυκατοικία». Η άνοδος της δεξιάς ήταν μονόδρομος.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, με πολιτικές ορθολογικού νεοφιλελευθερισμού, κατάφερε να επαναφέρει, να ψηφίσει και να εφαρμόσει το σύνολο σχεδόν των μέτρων που δεν κατάφεραν οι προηγούμενες δεξιές κυβερνήσεις λόγω των έντονων κοινωνικών αντιστάσεων. Πολύτιμη για τη διαδικασία αυτή ήταν σαφώς η «αριστερή» παρένθεση. Κρίσιμο ρόλο, επίσης, έπαιξε το ξέσπασμα της πανδημίας του covid-19, που αξιοποιήθηκε στο έπακρο από το ελληνικό κράτος, για την εξάλειψη των όποιων αντιστάσεων στο όνομα της υγείας, και την ταυτόχρονη επιβολή της νεοφιλελεύθερης ατζέντας. Κατά αντίστοιχο τρόπο αξιοποιείται, ακόμα και σήμερα, ο πόλεμος στην Ουκρανία, ως ακόμα μία κρίση που ήρθε να δοκιμάσει την καθημερινότητά μας.
Μέσα σε μία τετραετία, λοιπόν, είδαμε να εφαρμόζονται με καταιγιστικό ρυθμό, πατώντας στο προϋπάρχον κοινωνικό μούδιασμα, αφενός το δόγμα «νόμος και τάξη» σε πιο «χειρουργική» εκδοχή, και αφετέρου οι πολιτικές υποτίμησης των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, με αντίστοιχη εξυπηρέτηση των επενδυτικών συμφερόντων της ντόπιας και διεθνούς αστικής τάξης.
Από τη μία, η ποινικοποίηση των διαδηλώσεων, η νέα καμπάνια εκκένωσης των απελευθερωμένων χώρων αγώνα (που επανεκκίνησε κατά τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ), η στοχοποίηση και η δικαστική «ομηρία» αγωνιστών μέσα από νέες νομικές μεθοδεύσεις και άλματα, η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, η συγκρότηση νέων αστυνομικών σωμάτων, η στρατοπέδευσή τους στον δημόσιο χώρο, η απόπειρα «εκκαθάρισης» των Εξαρχείων κ.ά.
Από την άλλη, το αντιπεριβαλλοντικό νομοσχέδιο Χατζηδάκη, με αιχμή την κατάργηση των προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 και των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων προς όφελος των επενδυτικών ορέξεων, το αντεργατικό νομοσχέδιο Χατζηδάκη (πάλι ο ίδιος), με την έμμεση κατάργηση του 8ώρου, η ανάπλαση ολόκληρων περιοχών για τη μελλοντική παράδοσή τους στο τουριστικό κεφάλαιο, η καταπάτηση του δημόσιου χώρου από τα τραπεζοκαθίσματα της «ανάπτυξης» για χάρη της ανάκαμψης από τις επιπτώσεις της πανδημίας, η αύξηση των ενοικίων, του ρεύματος και των καυσίμων, οι πλειστηριασμοί α’ κατοικίας και οι εξώσεις, η εκτόξευση στις τιμές των απαραίτητων για την επιβίωσή μας προϊόντων, η μετατόπιση από την κρατική πρόνοια στην «ατομική ευθύνη» μέσα από την ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών από την υγεία ως τις μεταφορές κ.ο.κ.
*
Το κράτος, ως πολιτική δομή οργάνωσης της καθημερινότητας μέσα στον καπιταλισμό, υπηρετεί τη διαιώνιση της συστηματοποιημένης καταπίεσης. Αν μη τι άλλο, η πρόσφατη ιστορία του ελληνικού κρατικού σχηματισμού είναι πλούσια και επαρκής. Πλούσια όσον αφορά τόσο τη δεξιά, όσο και την «αριστερή» συνεισφορά στα ζητήματα της καθημερινής ζωής μας· επαρκής για να είναι εύκολα αντιληπτό πως δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα από κανένα κόμμα που έρχεται να διαχειριστεί το κράτος και τον καπιταλισμό, δηλαδή την καταπίεση, την εκμετάλλευση και τη φτώχεια μας.
Η συμμετοχή στις εκλογές σημαίνει συνέχιση αυτής της καταπίεσης με ακόμα χειρότερους όρους, όσο περισσότερο «αναπτύσσεται» η ελληνική οικονομία. Η μνήμη δεν είναι σκουπίδι. Ας μην ξεχάσουμε τους αγώνες της προηγούμενης δεκαετίας, που αντιστάθηκαν σε όλα εκείνα που σήμερα βιώνουμε στο πετσί μας. Αν έχουμε ακόμα πίστη στη δυνατότητά μας να οικοδομήσουμε έναν άλλο κόσμο, με τη συμμετοχή στις εκλογές την οδηγούμε στον γκρεμό.
Αποχή από τις εκλογές
Να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας
Να πυκνώσουμε τις κοινωνικές αντιστάσεις που έρχονται
Tom Marvolo Riddle
