Το κλείσιμο των συνόρων
Στις 18 Νοεμβρίου του 2015 τα βαλκανικά κράτη από τα οποία περνάει ο «βαλκανικός δρόμος» (Μακεδονία, Σερβία, Κροατία, Σλοβενία) έκλεισαν διαδοχικά τα σύνορά τους για πρόσφυγες-μετανάστες που δεν ήταν από τη Συρία, το Αφγανιστάν ή το Ιράκ. Παράλληλα αυξήθηκαν τα μέτρα ασφαλείας, με την Frontex να ενισχύεται και να αναλαμβάνει τον έλεγχο των ελληνικών συνόρων και στην Ειδομένη. Μετά από έντονες διαμαρτυρίες και συμπλοκές με την αστυνομία και το στρατό, η Ειδομένη εκκενώθηκε με βασική αιτιολόγηση την απελευθέρωση της σιδηροδρομικής γραμμής για τις εμπορικές αμαξοστοιχίες. Οι περισσότεροι άνθρωποι μεταφέρθηκαν στην Αθήνα, είτε σε «χώρους φιλοξενίας» με άθλιες συνθήκες, όπως το Ελληνικό και το γήπεδο του tae kwon do, είτε σε κλειστά κέντρα κράτησης, όπως στην Κόρινθο.
Το πέρασμα συνέχισε να είναι ανοιχτό για λίγους μήνες για πρόσφυγες από τη Συρία, το Αφγανιστάν ή το Ιράκ, με πολλές όμως καθυστερήσεις και εμπόδια, με αποτέλεσμα να περάσουν τελικά εκείνο το διάστημα πολύ λίγοι άνθρωποι. Παράλληλα, αυξάνονταν τα μέτρα ασφαλείας και ενισχυόταν ο φράχτης στην πλευρά της Μακεδονίας. Ένας φράχτης 4 χιλιομέτρων με 3 μέτρα ύψος και ενισχυμένος με αγκαθωτό πλέγμα.
Ο διαχωρισμός των προσφύγων-μεταναστών με βάση την εθνικότητά τους εντάθηκε σταδιακά ακόμη περισσότερο. Χωρίς αμφιβολία αυτή η τακτική διαχωρισμού βάσει εθνικοτήτων προωθήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να ανακόψει το πέρασμα προς τη Γερμανία και τις άλλες χώρες της βόρειας Ευρώπης που είναι ο βασικός προορισμός των προσφύγων-μεταναστών.
Το κλείσιμο των συνόρων εξώθησε τους πρόσφυγες-μετανάστες σε άλλες διαδρομές περιφερειακά, οι οποίες ωστόσο ενέχουν πολλαπλούς κινδύνους, αφού πρόσφυγες-μετανάστες είναι εκτεθειμένοι σε διακινητές, μπάτσους, εμπόριο οργάνων και κάθε είδους εκμετάλλευση.
Πώς είναι η κατάσταση σήμερα
Πολύ πριν από το κλείσιμο των συνόρων η Ειδομένη, ένα από τα βασικά σημεία διέλευσης του «βαλκανικού διαδρόμου», είχε μετατραπεί σε ένα καταυλισμό όπου οι άνθρωποι ήταν εγκλωβισμένοι σε συνθήκες εξαθλίωσης. Εκτός από τις μεγάλες σκηνές των MSF (Γιατροί χωρίς Σύνορα) όπου ζουν στοιβαγμένες οικογένειες και ευπαθείς ομάδες, οι περισσότεροι ζουν σε μικρές σκηνές σε μια τεράστια έκταση, κατά μήκος των γραμμών του τρένου, σε κατειλημμένα κτίρια του σταθμού, αλλά και στο δρόμο από το Πολύκαστρο προς την Ειδομένη, γύρω από το βενζινάδικο της ΕΚΟ και το κατειλημμένο ξενοδοχείο «Χαρά». Το φαγητό, τα καταλύματα και η ιατρική φροντίδα είναι ελάχιστα, παρόλο που υπάρχει παρουσία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και πολλών ΜΚΟ Οι συνθήκες υγιεινής είναι άθλιες, ενώ για να προστατευτούν από το κρύο οι πρόσφυγες-μετανάστες ανάβουν φωτιές καίγοντας ό, τι μπορέσουν να βρουν. Όταν βρέχει είναι αδύνατο για ανθρώπους που δεν έχουν βρει καταφύγιο σε κάποιο από τα κατειλημμένα σημεία να προστατευτούν και να παραμείνουν στεγνοί. Σιγά σιγά αρχίζουν οι εικόνες από την Ειδομένη να μοιάζουν ολοένα και περισσότερο με τον καταυλισμό του Zaatari στην Ιορδανία που πριν από 4 χρόνια είχε σχεδόν τον ίδιο αριθμό ατόμων.
Μέσα σε αυτές τις άθλιες συνθήκες, όπου οικογένειες με μικρά παιδιά ζουν σε σκηνές εκτεθειμένοι στη βροχή και τον ήλιο, η ένταση κ η απελπισία μεγαλώνουν μέρα με τη μέρα ενώ οι ελπίδες χάνονται.
Η ζωή των προσφύγων-μεταναστών περιορίζεται σε μια καθημερινότητα αναμονής – αναμονής στις ουρές για φαγητό, για τσάι, για την φόρτιση τηλεφώνων, για το πότε θα ανοίξουν ξανά τα σύνορα.
Οι περισσότερες ΜΚΟ χρηματοδοτούνται με πολύ υψηλά κονδύλια από την ΕΕ για να διαχειρίζονται την ανθρωπιστική κρίση που η ίδια έχει προκαλέσει. Παράλληλα, τόσο στην Ειδομένη όσο και στο βενζινάδικο της ΕΚΟ η εκμετάλλευση των ανθρώπων –κυρίως οικονομική- από μικροεπιχειρηματίες είναι έκδηλη ( οι καντίνες, το παζάρι στο χωριό, τα κοράκια των ταξί και των πρακτορείων κ.α)
Στο κέντρο του καταυλισμού, τις ράγες του τραίνου και το βασικό πέρασμα του συνόρου μπλοκάρουν οι κλούβες της ΕΛ.ΑΣ. και της Frontex, ενώ στην άλλη πλευρά του συνόρου ο στρατός και η αστυνομία της Μακεδονίας έχουν ενισχυθεί με δυνάμεις και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Αυστρία και η Ουγγαρία. Στρατιωτικά ελικόπτερα πετούν συνέχεια πάνω από την Ειδομένη σε «ασκήσεις».
Τα Media
Οι φωτογράφοι και τα τηλεοπτικά συνεργεία αποθανατίζουν την ανθρώπινη εξαθλίωση για να πουλήσουν ακριβά ρεπορτάζ και φωτογραφίες, αντιμετωπίζοντας την κατάσταση σαν τραγική και τους ανθρώπους σαν πρόβλημα, χωρίς ωστόσο να μιλούν για τις πραγματικές αιτίες που οδήγησαν τους ανθρώπους σε αυτή την κατάσταση, το ρόλο της ΕΕ και των πολέμων που τους ξερίζωσαν από τα σπίτια τους. Ελάχιστες είναι οι εξαιρέσεις ανεξάρτητων δημοσιογράφων και φωτογράφων που πηγαίνουν στην Ειδομένη και καλύπτουν την κατάσταση γιατί θέλουν να αφυπνίσουν την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Οι πρόσφυγες-μετανάστες από την πλευρά τους είναι συχνά φιλικά διακείμενοι προς τα ΜΜΕ, θέλοντας να δώσουν την καλύτερη δυνατή εντύπωση στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη για τον αγώνα τους, με αποτέλεσμα να γίνονται πολλές φορές θύματα μιντιακής εκμετάλλευσης και εμπορευματοποίησης του πόνου τους.
Καταστολή & Αντίσταση
Η ένταση αυξάνεται μέρα με τη μέρα. Εκατοντάδες ανθρώπων έχουν κάνει κατάληψη στις ράγες του τραίνου. Κάποιοι πρόσφυγες-μετανάστες έχουν γράψει με κόκκινο μελάνι τα ονόματά τους στα πρόσωπά τους σαν ένδειξη διαμαρτυρίας για τον ρατσιστικό διαχωρισμό. Μέσα σε λίγους μήνες εκδηλώθηκαν από τη μεριά των προσφύγων-μεταναστών δυναμικές ενέργειες διαμαρτυρίας όπως απεργίες πείνας και μπλοκάρισμα δρόμων.
Ο διαχωρισμός με βάση την εθνικότητα συνεχίστηκε και χρησιμοποιήθηκε από τα κράτη και την αστυνομία για τη διάσπαση των προσφύγων-μεταναστών και την καταστολή των αντιδράσεων. Ανάλογα με το ποιοί μπορούσαν να περάσουν και ποιοί όχι δημιουργήθηκαν πολλές φορές εντάσεις και μίσος ανάμεσα σε ανθρώπους με κοινή μοίρα. Είναι φανερό ότι αυτός ο διαχωρισμός προωθεί το μίσος και την ξενοφοβία, και οδηγεί πολλές φορές σε εντάσεις, με καβγάδες να ξεσπούν ανάμεσα σε πρόσφυγες που είναι εξοργισμένοι από την κατάσταση.
Όσον αφορά στις αντιδράσεις, αυτές στρέφονται κατά των αστυνομικών και στρατιωτικών δυνάμεων που φρουρούν το πέρασμα του συνόρου. Δεκάδες άνθρωποι έχουν τραυματιστεί σε συμπλοκές, με αποκορύφωμα της έντασης στις 10 Απριλίου όπου έγινε εκτεταμένη χρήση απαγορευμένων χημικών και πλαστικών σφαιρών.
Άνθρωποι έραψαν τα στόματά τους και έκαναν πολυήμερες απεργίες πείνας. Δύο άνθρωποι λίγες μέρες πριν την συμπλοκή με τους σκοπιανούς συνοριοφύλακες, αυτοπυρπολήθηκαν. Εκατοντάδες παιδιά, γυναίκες και άντρες στήριξαν τις διαμαρτυρίες φωνάζοντας συνθήματα για το άνοιγμα των συνόρων.
Οι διακινητές
Πολλοί επιλέγουν να βάλουν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους σε μεγάλο κίνδυνο, επιχειρώντας να περάσουν πληρώνοντας μεγάλα ποσά σε διακινητές από επικίνδυνους και δύσβατους δρόμους μέσα από τα βουνά. Ακόμα όμως και αν καταφέρουν να φτάσουν τη Μακεδονία και τη Σερβία τους περιμένουν νέες περιπέτειες καθώς μαφίες δραστηριοποιούνται στις περιοχές αυτές.
Σε αρκετές περιπτώσεις άνθρωποι πέθαναν από το κρύο ή πνίγηκαν σε δύσβατα σημεία ποταμών, ενώ υπάρχουν καταγγελίες για κακή μεταχείριση και χρήση βίας, ληστείες, βιασμούς, ακόμα και εμπόριο οργάνων από τη μεριά των διακινητών.
Φήμες διασπείρονται συνέχεια από διακινητές για το άνοιγμα των συνόρων. Η απελπισία των ανθρώπων, τους οδηγεί πολλές φορές να πιστέψουν τους εμπόρους της ελπίδας που στην ουσία πουλάνε θάνατο. Ακόμη, δεν είναι λίγοι οι διακινητές που συνεργάζονται με την αστυνομία. Μάλιστα, ορισμένες φορές παρουσιάζονται και ως μεταφραστές.
Ένα παράδειγμα για το πόσο επικίνδυνοι είναι οι έμποροι της ελπίδας, είναι το γνωστό συμβάν όπου μετά από την κυκλοφορία ενός σημειώματος που έδειχνε λανθασμένα ένα υποτιθέμενο δρόμο για το πέρασμα των συνόρων, έγινε μια μαζική προσπάθεια από εκατοντάδες πρόσφυγες να περάσουν τα σύνορα από την πλευρά του ποταμιού (5χμ από το σύνορο της Ειδομένης). Αυτή η προσπάθεια οδήγησε στον πνιγμό τριών ανθρώπων και όσοι κατάφεραν και πέρασαν, βρέθηκαν αντιμέτωποι με το μακεδονικό στρατό και την μακεδονική αστυνομία, οι όποιοι ξυλοκόπησαν όσους πρόσφυγες-μετανάστες συνέλαβαν και τους γύρισαν πίσω στην Ελλάδα. Εν τέλει, κανένας δεν κατάφερε να συνεχίσει το ταξίδι του. Οι φωτογραφίες από το πέρασμα χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια από διακινητές για να πείσουν και άλλο κόσμο να κάνει το ταξίδι, λέγοντάς του ότι άνοιξε “καινούριος δρόμος” με αποτέλεσμα να ταξιδέψουν πολλοί άνθρωποι από Αθήνα και άλλα μέρη με ψευδοελπίδες προς την Ειδομένη.
Η ένταση και η απελπισία μεγαλώνουν μέρα με τη μέρα στην Ειδομένη αλλά και σε άλλα μέρη όπου βρίσκονται εγκλωβισμένοι περίπου 50,000 πρόσφυγες-μετανάστες, όπως το λιμάνι του Πειραιά, τα hotspots και τα κρατητήρια που στερούν από τόσο κόσμο την ελευθερία του, μόνο και μόνο επειδή δεν έχουν χαρτιά.
Αυτό είναι το πραγματικό πρόσωπο της Ευρώπης-φρούριο όπου τα κράτη αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες-μετανάστες σαν πρόβλημα, αντί να τους αντιμετωπίζουν σαν ανθρώπους που έχουν πρόβλημα. Από την άλλη το κίνημα της μετανάστευσης συνεχίζεται και δεν πρόκειται να σταματήσει αν δεν σταματήσουν οι αληθινές αιτίες που δημιουργούν τη φτώχεια, την εξαθλίωση και τους πολέμους.
