(μία απόπειρα συνοπτικής ενημέρωσης σχετικά με τη μετανάστευση στη Λέσβο)
Η Λέσβος, όπως και τα περισσότερα νησιά της χώρας, αποτελούσε πρωταρχικά έναν τόπο καλοκαιρινής αναψυχής, περιβαλλοντικού τουρισμού και ανάπαυσης. Αυτά για τους ευρωπαίους (και έλληνες) τουρίστες που κάθε αύγουστο αναζητούν να εκπληρώσουν την ανάγκη τους για ολιγοήμερη παύση εργασιακών καθηκόντων και ξεκούραση σε κάποιο ηλιόλουστο νησί. Για τους ανθρωπους όμως που ζουν σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της βόρειας Αφρικής, οι οποίοι βιώνουν καθημερινό οικονομικό πόλεμο, δυτικές στρατιωτικές παρεμβάσεις στα χωριά τους και συνεχείς εμφυλιακές συγκρούσεις, η Λέσβος αποτελεί μία από τις βασικές πύλες εισόδου προς την Ευρώπη.
Οι αφίξεις μεταναστών δια μέσου θαλάσσης, από τα τουρκικά παράλια στη Λέσβο, αλλά και στα υπόλοιπα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, είναι σύνηθες φαινόμενο καθ’όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 λόγω των κοντινών αποστάσεων μεταξύ των δύο ακτών. Ωστόσο, μετά την κατασκευή του φράχτη στα σύνορα του Έβρου στα τέλη του 2012, το μεταναστευτικό ρεύμα μετατοπίζεται σχεδόν αποκλειστικά προς τα νησιά, εκ των οποίων η Λέσβος ιεραρχείται ως η νούμερο ένα επιλογή. Τα δύο τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα το 2015, οι ροές όλο και αυξάνονται, ενώ μαζί με αυτές αυξάνεται και ο χώρος που παίρνει το «μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα» στο δημόσιο λόγο.
Τι πραγματικά συμβαίνει;
Πολλά γράφονται και ακούγονται τον τελευταίο καιρό σχετικά με όσα εκτυλίσσονται στη Λέσβο. Πράγματι, το νησί έχει τεθεί στο προσκήνιο της μεταναστευτικής πολιτικής, έχει δεχθεί την επίσκεψη του έλληνα πρωθυπουργού δύο φορές μέσα σε δύο μήνες (Οκτώβρης και Νοέμβρης 2015), καθώς και επιφανών ευρωπαίων πολιτικών, έχει γίνει πόλος έλξης διεθνών ειδησεογραφικών ανταποκριτών και δημοσιογράφων και τόπος παρέμβασης δεκάδων ΜΚΟ. Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.
Κατά τη διάρκεια του φετινού καλοκαιριού (2015) έφταναν στις λεσβιακές ακτές (Μόλυβος, Πέτρα, Σκάλα Συκαμιάς, Μυτιλήνη-νότιο τμήμα και σε άλλες, κυρίως- και όχι αποκλειστικά- ανατολικές ακτές) καθημερινά εκατοντάδες άνθρωποι, στοιβαγμένοι σε βάρκες μικρής χωρητικότητας, οι οποίοι κατευθύνονταν πεζή ή με μισθωμένα πούλμαν στην πόλη της Μυτιλήνης με σκοπό την καταγραφή τους και μετέπειτα, τη μεταφορά τους με πλοία της γραμμής στην Αθήνα. Οι εικόνες ανθρώπων περιπλανώμενων και αποκαμωμένων στους αυτοκινητόδρομους του ανατολικού τμήματος του νησιού ήταν μία καθημερινότητα. Τα τοπικά μέσα το διάστημα εκείνο σκορπούσαν αδιάκοπα την ξενοφοβία τους αποθαρρύνοντας ντόπιους οδηγούς και οδηγούς ταξί από το να μεταφέρουν μετανάστες στην πόλη, στο κέντρο κράτησης στη Μόρια ή στον καταυλισμό του Καρα Τεπέ, καθώς θεωρείται παράνομη η μεταφορά ατόμων που στερούνται νομιμοποιητικών εγγράφων. Την ίδια στιγμή όμως, άλλοι καλοθελητές οδηγοί χρέωναν τη μεταφορά αυτή με το κεφάλι εκμεταλλευόμενοι την άγνοια και την άμεση ανάγκη των μεταναστών για καταγραφή.
Οι υπηρεσίες καταγραφής και ταυτοποίησης των μεταναστών μέσα στους καλοκαιρινούς μήνες ήταν παντελώς ελλειπείς, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να περιμένουν επί μέρες εγκλωβισμένοι, προκειμένου να τους αποδοθούν τα έγγραφα που χρειάζονται για να βγάλουν εισητήριο για Αθήνα. Έτσι, πολύ συχνά επιλέγουν να αποκλείσουν το δρόμο μπροστά από τον καταυλισμό στο Καρά Τεπέ, αξιώνοντας γρηγορότερη καταγραφή και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Η απάντηση ήρθε σύντομα από το κράτος, το οποίο στέλνει στη Λέσβο, όχι υπαλλήλους για την αυτοποίηση των μεταναστών, αλλά ειδικές δυνάμεις καταστολής, οι οποίες λαμβάνουν θέση περιμετρικά του κέντρου κράτησης και έξω από τον καταυλισμό, καταστέλλοντας ουκ ολίγες φορές τις όποιες δυναμικές αντιδραστικές ενέργειες των μεταναστών.
Οι ρυθμοί της καταγραφής θα παρέμεναν ως είχαν, αν φυσικά δεν επηρέαζαν την εικόνα της καθαρής και τουριστικής Μυτιλήνης. Η ορατότητα ενός φαινομένου είναι άλλωστε αυτή που μπορεί και το ανάγει σε πρόβλημα. Έτσι έγινε και στην περίπτωση των μεταναστών, όταν κατέλαβαν όλο σχεδόν το χώρο περιμετρικά του πάρκινγκ του λιμανού, τα πάρκα της περιοχής του κέντρου και την κεντρική πλατεία της Μυτιλήνης, στήνοντας σκηνές ή περιμένοντας για το πλοίο. Έγιναν πρόβλημα, και όπως σε κάθε πρόβλημα, έπρεπε να βρεθεί μία λύση. Στις 4 Σεπτέμβρη (προεκλογική περίοδος), χωρίς καμία πρότερη ανακοίνωση, ομάδα του λιμενικού και ΜΑΤ εκκενώνουν βίαια (ξύλο, δακρυγόνα και κρότου-λάμψης) και καθαρίζουν με μάνικες νερού την περιοχή του λιμανιού, μεταφέροντας όλον τον κόσμο που κατέλυε εκεί στον καταυλισμό. Το ίδιο ακριβώς συνέβαινε και κάθε φορά που ανακοινωνόταν η επίσκεψη κάποιου επιφανούς πολιτικού προσώπου. Στις 6 Σεπτέμβρη πραγματοποιείται πορεία μεταναστών στο κέντρο της Μυτιλήνης, την ώρα που το δημοτικό συμβούλιο συνεδριάζει για ζητήματα που άπτονται του «μεταναστευτικού». Τις επόμενες ημέρες, σαν να είχε φτάσει ο κόμπος στο χτένι, στέλνονται υπάλληλοι για να στελεχώσουν τις υπηρεσίες καταγραφής και ξεκινά η μεταφορά μεταναστών από τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου προς τον Πειραιά με ειδικά επιχορηγούμενα πλοία (με 60 ευρώ εισητήριο κατα τ’ άλλα). Πράγματι, η πόλη απότομα αδειάζει και σταδιακά οι ρυθμοί αφίξεων-καταγραφών-αναχωρίσεων σχεδόν «ομαλοποιούνται».
Το διάστημα εκείνο, η παρουσία των ΜΚΟ και διάφορων ακόμα εθελοντικών οργανώσεων στην πόλη γίνεται πραγματικά έντονη. Οι ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται πάνω σε ζητήματα μετανάστευσης, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παιδικής προστασίας, ιατρικής περίθαλψης, αλλά και άλλες, φαινομενικά άσχετες, συρρέουν στο νησί, αναζητώντας εθελοντές και βγάζοντας ανακοινώσεις για επικείμενες συμβάσεις-προσλήψεις για τη στελέχωση δομών του κέντρου κράτησης στη Μόρια και στο Κατά Τεπέ. Παράλληλα, κάποιες έστειλαν ομάδες τους σε ακτές του βόρειου τμήματος της Λέσβου για την πρώτη υποδοχή μεταναστών. Πρόσφατα μάλιστα, μία από τις μεγαλύτερες ΜΚΟ παγκοσμίως, η IRC (International Rescue Committee) πλήρωσε (χρηματοδοτήθηκε δηλαδή) αδρά για την κατασκευή camp φιλοξενίας κοντά στην παραλία της Εφταλού στην ευρύτερη περιοχή του Μολύβου.
Δομές και δράσεις έμπρακτης αλληλεγγύης
Πέρα όμως από τις ΜΚΟ, οι οποίες ως επί το πλείστον χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση που κατά τ’ άλλα συμμετέχει ενεργά στις συρράξεις της Μέσης Ανατολής, στο νησί δραστηριοποιούνται ομάδες έμπρακτης αλληλεγγύης με τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Από τον Οκτώβριο στην παραλία της Συκαμιάς (βόρεια Λέσβος) δραστηριοποιούνται μέλη της Αυτοοργανωμένης Πρωτοβουλίας Αλληλεγγύης από την Αθήνα, στήνοντας μία δομή που παρέχει μόνιμα και σταθερά στεγνά ρούχα, φαγητό και ιατρικη φροντίδα στους ανθρώπους που φτάνουν με βάρκες στην ακτή. Η δομή, πλαισιωμένη πια από αρκετό αλληλέγγυο κόσμο, διατηρείται και παραμένει ενεργή μέχρι σήμερα, αν και οι μεταναστευτικές ροές κατά τον Δεκέμβρη μετατοπίστηκαν στο νοτιότερο τμήμα του νησιού, λόγω της παρουσίας της Frontex και της τουρκικής συνοριοφυλακής στο βόρειο.
Επιπλέον, το Νοέμβριο έφτασε στη Μυτιλήνη μία ομάδα του αυτόνομου δικτύου NoBorder Kitchen με σκοπό να παρέχει φαγητό σε μετανάστες στην περιοχή Τσαμάκια. Η κουζίνα λειτουργεί καθημερινά και έχει πλαισιωθεί από αρκετό κόσμο, ενώ η ομάδα παρέχει και ορισμένες σκηνές για τη φιλοξενία των μεταναστών κατά τη διάρκεια της νύχτας, πληροφορίες μετακίνησης και δρομολογίων και σε ορισμένες περιπτώσεις στενά ρούχα.
Οι δύο παραπάνω δομές στηρίζονται και πλαισιώνονται καθημερινά από τη λεσβιακή πρωτοβουλία αλληλεγγύης σε μετανάστες-τριες, η οποία δραστηριοποιείται από τον Οκτώβρη στην πόλη της Μυτιλήνης, επιδιώκοντας και μία ευρύτερη πολιτική παρέμβαση πάνω στο ζήτημα των μεταναστευτικών ροών στο νησί.
Και λίγα λόγια για την κατάληψη του πρώην εργατικού κέντρου
Τα ξημερώματα της 7ης Νοέμβρη ομάδα μεταναστών καταλαμβάνει το κτήριο του πρώην εργατικού κέντρου στη Μυτιλήνη, το οποίο παραμένει για χρόνια άδειο, λειτουργώντας παράτυπα (μιας και βρίσκεται στην ιδιοκτησία του ΟΑΕΔ) ως αποθήκη του εξοπλισμού του τοπικού ΚΚΕ. Ο βασικός στόχος της κατάληψης ήταν η κάλυψη της άμεσης στεγαστικής ανάγκης των δεκάδων μεταναστών που σε συνθήκες κρύου αναγκάζονταν να καταλύουν σε σκηνές στο λιμάνι της πόλης και η αυτοοργάνωσή τους, αδιαμεσολάβητα και έξω από την κάλυψη της οποιασδήποτε ΜΚΟ.
Την ακριβώς επόμενη ημέρα ομάδα του τοπικού ΚΚΕ κάνει την εμφάνισή της στην κατάληψη, παίρνοντας από μέσα οτιδήποτε τελεί υπό την ιδιοκτησία του κόμματος. Την Τρίτη 10/11 και αφού το εγχείρημα έχει πλαισιωθεί από αρκετούς αλληλέγγυους, ομάδα τριάντα περίπου κρανοφόρων Κνιτών κάνει την εμφάνισή της στην κατάληψη βγάζοντας από μέσα άτομο της συνέλευσης των μεταναστών και ανακοινωνοντάς του ότι δεν είναι ευπρόσδεκτος μέσα στο κτήριο. Έκτοτε, η περιφρούρηση και η διαχείριση του εργατικού κέντρου περνάει στα χέρια τους, αν και πλέον το κτηριο είναι κλειστό και διπλαμπαρωμένο.
Τα υπόλοιπα, τα επισημαίνουν αρκετά γλαφυρά, οι ίδιοι οι μετανάστες, σε ανακοίνωση που έβγαλαν ακριβώς μετά την εκκένωση του χώρου από το ΚΚΕ:
«Από την άλλη πήραν την τελευταία σταγόνα αλατιού δειλά και δειλά και σχεδιασμένα με τραμπούκικο και φασιστικό τρόπο φώναζαν ότι “τώρα τέλειωσαν όλα. Εμείς σαν εργατικό κέντρο θα διαχειριστούμε το χώρο. Με τους μετανάστες μέσα χωρίς την ομάδα των προσφύγων και μεταναστών που οργάνωσε την κατάληψη”. Δηλαδή σύμφωνα με τα κοινωνικά φρονήματα του καθενός και της καθεμίας.
Και όπως πάντα δεν επιτρέπεται ο μετανάστης και ο πρόσφυγας να αυτοοργανωθεί. Κάθε αγώνας που δεν τον ελέγχουν είναι ανεπιθύμητος και θα κάνουν ότι περνάει από τα χέρια τους να τον καπελώσουν ή να τον σταματήσουν. Είχαμε τη βία και την απάνθρωπη συμπεριφορά της αστυνομίας. Είχαμε τις δολοφονίες των χρυσαυγιτών. Σήμερα έχουμε τον τραμπουκισμό του ΚΚΕ που προσπαθεί με πολύ φασιστικό και εξευτελιστικό τρόπο να μας επιβάλει τη γραμμή ή να μας εμποδίσει στον αγώνα που ξεκινήσαμε τις προηγούμενες 5 μέρες για διεκδίκηση του δικαιώματος στην αξιοπρέπεια και ενάντια στην εκμετάλλευση.
Σήμερα έχουμε τους κκέδες να θέλουν να μας εξουσιάζουν και να καπελώσουν αυτή την πρωτόγνωρη προσπάθεια αγώνα ενάντια στην εκμετάλλευση και την αδικία. να μην σέβονται το δικαίωμα των προσφύγων και των μεταναστών στην αυτοοργάνωση βγάζοντας αλλεργία σε κάθε αγώνα που δεν τον ελέγχουν.[…]»
Έχει γίνει λοιπόν η Λέσβος τόπος πολιτικής σημασίας. Τόπος που δε μπορεί να μείνει ανέπαφος από τις εξελίξεις στο μεταναστευτικό ζήτημα. Ο τόπος της πρώτης επαφής των μεταναστών με την Άλλη δύση.
Ανεμόσκαλα
