«να φεύγω μακριά
αυτό με όρισε ο κόσμος
κι οι λέξεις μου ταξίδια γίνονται»
~Α. Ρεμπώ – Θάλασσα και αγάπη
Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι μια ιστορία μετανάστευσης. Από τότε που σχηματίστηκαν οι πρώτες κοινωνικές ομάδες, οι άνθρωποι διαρκώς μετανάστευαν από το ένα μέρος στο άλλο προς αναζήτηση τροφής ή ασφάλειας, αναζητώντας τόπους όπου θα μπορούσαν να επιβιώσουν, να αναπτυχθούν.
Ο πλανήτης που μας φιλοξενεί έχει οργωθεί από τα βήματα δισεκατομμυρίων ανθρώπων που χάραξαν μονοπάτια τα οποία έγιναν δρόμοι. Δρόμοι που έκαναν τον πλανήτη ένα φιλόξενο μέρος για το ανθρώπινο είδος, δρόμοι που έφεραν κοντά τους πολιτισμούς, τους ανέμειξαν, τους μετέφεραν σε άλλους τόπους κάνοντας νέους πολιτισμούς πιο εξελιγμένους. Ο ίδιος ο πολιτισμός είναι το αποτέλεσμα της διαρκούς μετανάστευσης του ανθρώπινου είδους, και ξεκίνησε χωρίς να φορά παπούτσια.
Οι μετανάστες με το λευκό δέρμα
Η μετανάστευση των Ευρωπαίων, που άρχισε από την Αναγέννηση και συνεχίστηκε για αρκετούς αιώνες, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της παγκόσμιας ανθρώπινης ιστορίας. Οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι μεταναστεύουν προς την Αμερική, την Ασία και την Αφρική, μετά την ανακάλυψη αυτών των ηπείρων και του φυσικού πλούτου που διέθεταν, δημιουργώντας αποικίες. Η αποικιακή μετανάστευση των Ευρωπαίων θα συνδεθεί με τη διαμόρφωση της αποικιοκρατίας και της κυριαρχούμενης από τη Δύση παγκόσμιας αγοράς. Οι Ευρωπαίοι έποικοι αποτέλεσαν τον πρώτο φορέα-δίκτυο της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Τα αποτελέσματα αυτής της μετανάστευσης για τους αυτόχθονες λαούς ήταν τραγικά, γιατί ουσιαστικά οι Ευρωπαίοι μετανάστες φέρνουν μαζί τους τον «πολιτισμό» της υποδούλωσης προς τους ιθαγενείς «βαρβάρους» κατασφάζοντας, καταστρέφοντας, λεηλατώντας και σκλαβώνοντάς τους, ενώ παράλληλα ξεκίνησαν να τους «εκπολιτίζουν» μέσω του χριστιανισμού, που πάντα είχε μεγάλη αδυναμία στο χρυσάφι και τους σκλάβους. Όσοι γλυτώνουν από το σπαθί και τις αλυσίδες, θα «εκπολιτιστούν» από τις άγνωστες σε αυτούς επιδημίες και αρρώστιες της «πολιτισμένης» Ευρώπης. Κατά τους 17ο, 18ο και 19ο αιώνες, έχουμε πια μαζικές μετακινήσεις των Ευρωπαίων στις αποικίες που είχαν δημιουργήσει στον νέο κόσμο, την Αφρική και την Ασία. Παράλληλα χιλιάδες Αφρικανοί σκλάβοι μεταφέρονται αλυσοδεμένοι στις αποικίες της αμερικάνικης ηπείρου, δεδομένου ότι οι εγχώριοι, προς εκμετάλλευση, πληθυσμοί εξοντώθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, για να χτίσουν με το αίμα τους και τον ιδρώτα τους στις φυτείες και στα ορυχεία, τα παλάτια και τη δόξα των Ευρωπαίων Βασιλέων, τα χρηματοκιβώτια των τραπεζιτών, των μεγαλοκτηματιών και βιομηχάνων στον νέο και παλιό κόσμο, γεμίζοντας με χρυσά νομίσματα τα σεντούκια τους. Μετανάστες δια της βίας και αυτοί, μιας εποχής που οι άνθρωποι με σκούρο δέρμα αποτελούσαν ένα πολύ επικερδές εμπόρευμα.
Καταλυτικό ρόλο στα μεγάλα μεταναστευτικά κύματα έπαιξαν και οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι του 20ου αιώνα. Ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος κατάστρεψε τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, ρίχνοντάς τις σε οικονομική κρίση, και αναγκάζοντας χιλιάδες ανθρώπους να μεταναστεύσουν κυρίως στις ΗΠΑ, που δεν είχαν πλήγεί άμεσα από την παγκόσμια σύρραξη, και βάδιζαν σταθερά κι ανοδικά προς την κατάκτηση της παγκόσμιας ηγεμονίας. Μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, στην Ευρώπη η Γερμανία και στην Αμερική οι ΗΠΑ κι ο Καναδάς, άρχισαν σιγά-σιγά να γίνονται οι παγκόσμιες αγορές εργατικής δύναμης, που «εισήγαν» από τα φτωχά και κατεστραμμένα από τον πόλεμο νοτιοευρωπαϊκά και ασιατικά κράτη, μετανάστες εργάτες. Η ζήτηση όλων αυτών των μεταναστών εργατών, στις παραπάνω χώρες, ήρθε λόγω της τεράστιας οικονομικοτεχνικής ανάπτυξης των μεταπολεμικών χρόνων. Οι ΗΠΑ βγήκαν νικήτριες όχι μόνο στα πεδία των μαχών αλλά και οικονομικά από τον πόλεμο. Το ίδιο και η Γερμανία, η οποία παρότι ηττήθηκε, κατόρθωσε μέσα σε λίγο διάστημα να γίνει μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης. Έτσι έχουμε το λεγόμενο «Γερμανικό οικονομικό θαύμα», που δεν το έκανε κάποιος άγιος, αλλά μετανάστες από τη νότια Ευρώπη με τα φτηνά εργατικά τους χέρια. Όσοι δεν έγιναν τροφή για τα κανόνια, έγιναν το γράσο στα γρανάζια των μηχανών για να ανοικοδομηθεί ο ρημαγμένος κόσμος που ξαναέχτιζαν αυτοί που τον κατέστρεψαν πριν. Στο διάστημα 1870-1989, πάνω από 250 εκατομμύρια ανθρώπων μετανάστευσαν ανά την υφήλιο, (από τα οποία 30 με 50 εκατομμύρια προέρχονταν από τις χώρες του 3ου κόσμου) με κύριους προορισμούς τη Βόρεια Ευρώπη, την αμερικάνικη ήπειρο και την Αυστραλία. Κανένας από αυτούς δεν άφησε τον τόπο του για να κάνει τουρισμό.
Εισαγωγαί-Εξαγωγαί Ευρώπη Α.Ε. – Άνθρωποι για όλες τις δουλειές
Βερολίνο, Νοέμβριος του 1989. Οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης παρακολουθούν με χαρά και όχι δάκρυα την πτώση του τείχους. Μαζί του, παρακολουθούν και την πτώση του πολιτικού συστήματος που κάποτε είχε εξαγγείλει τη δικτατορία του προλεταριάτου, και κατέληξε να ασκεί τη δικτατορία της γραφειοκρατίας και τη θρησκεία των κομμάτων και των ηγετών τους, παρ’ ότι πίστευε ότι η «θρησκεία είναι το όπιο του λαού». Τα δάκρυα θα έρθουν αργότερα όταν διαπιστώνουν ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ο παράδεισος που τους υποσχόταν η δυτική προπαγάνδα αλλά η κόλασή τους. Καραβάνια γυναικών και αντρών παίρνουν τους δρόμους προς τη Δυτική Ευρώπη περιμένοντας να αντικρίσουν τη γη της επαγγελίας. Αντί αυτής θα αντικρίσουν τις βιτρίνες και τα πεζοδρόμια της πορνείας, τις οικοδομές και τους αγρούς της ολοήμερης (και οικονομικά πενιχρής) δουλείας. Από «περήφανους συντρόφους», θα ακούν να τους αποκαλούν κλέφτες, δολοφόνους, άξεστους, βιαστές, ληστές, πουτάνες, τοποθετώντας μπροστά σε κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις και την εκάστοτε χώρα καταγωγής τους. Οι χώρες του Ευρωπαϊκού νότου από παραδοσιακοί εξαγωγείς μεταναστών κάποτε, επιτέλους θα «αναβαθμιστούν» σε εισαγωγείς. Οι δουλειές πάνε καλά αρκεί να έχουμε πάμφθηνα εργατικά χέρια να μας τις κάνουν, και νεανικά κορμιά να σβήνουμε τον πόθο μας. Για πρώτη φορά τα άλλοτε θύματα της μεταναστευτικής εκμετάλλευσης, θα έχουν τη χαρά να γίνουν οι θύτες της. Για πρώτη φορά αυτοί που ένιωσαν τον ρατσισμό στο πετσί τους, θα έχουν τη χαρά να αισθανθούν φυλετικά ανώτεροι. Η αυγή του 21ου αιώνα θα αναβιώσει και το ξεχασμένο επάγγελμα του δουλεμπόρου. Οι τωρινές φυτείες είναι τα μπουρδέλα, τα στριπτιτζάδικα,τα χωράφια και τα θερμοκήπια. Οι κατασκευαστικές εταιρίες και τα εργολαβικά συνεργεία. Οι δουλέμποροι δεν κρατούν αλυσίδες αλλά διαβατήρια, οι διαφημίσεις στα σκλαβοπάζαρα δεν γράφουν «πωλούνται υγιέστατοι/ες και νέοι/ες νέγροι/ες για τη συγκομιδή βαμβακιού», αλλά «Προσεχώς Βουλγάρες» και «Αλβανός για όλες τις δουλειές». Ο βούρδουλας, το μαχαίρι και το μπαρούτι όμως θα παραμείνουν μια διαχρονική αξία.
Η ευρωπαϊκή «ανωτερότητα» χτίζεται στους αφρούς των μεσογειακών κυμάτων
Όταν οι σκλάβοι στα λιμάνια της Αφρικής με τις αλυσίδες στα πόδια, αντίκριζαν πρώτη φορά τα πλοία που θα τους μετέφεραν στις φυτείες του νέου κόσμου, τους έπιανε τρόμος. Πίστευαν ότι ήταν τέρατα που θα τους φάνε. Είχαν δίκιο. Στα αμπάρια τους οι σκλάβοι ήταν δεμένοι κι ακίνητοι ο ένας πάνω στον άλλο μέρα-νύχτα, ώστε να μην χαραμίζεται ούτε σπιθαμή από τον πολύτιμο χώρο για το φορτίο. Πολλοί πέθαιναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, και οι φύλακες κάθε μέρα πετούσαν κορμιά στη θάλασσα. Ήταν όμως τυχεροί γιατί έκαναν το ταξίδι δωρεάν. Σήμερα, τριακόσια χρόνια μετά, οι άθλιες βάρκες και τα μικρά σαπιοκάραβα, ξεχειλισμένες με μετανάστες που βουλιάζουν στα πέλαγα της Μεσογείου, είναι τα δισέγγονα εκείνων των δουλεμπορικών. Οι σημερινοί σκλάβοι δεν ονομάζονται πια σκλάβοι αλλά «λαθρομετανάστες». Έχουν όμως μια ομοιότητα με τους προπαππούδες τους: Δεν φεύγουν μόνοι τους. Τους αναγκάζουν οι πρόεδροι που τους δόθηκε ιερή εντολή από το Θεό να διορθώσουν το λάθος που διέπραξε η γεωγραφία, όταν έβαλε το πετρέλαιο της Δύσης στο υπέδαφος της Ανατολής. Και τα ορυκτά κατασκευής ηλεκτρονικών εξαρτημάτων (όπως το κοβάλτιο) στο υπέδαφος της Αφρικής. Κανείς τους δεν μεταναστεύει επειδή το θέλει. Από την Αφρική, τη Μέση Ανατολή, την κεντρική και νότια Ασία οι απελπισμένοι προσπαθούν να γλιτώσουν τα κεφάλια τους από τους πυραύλους των F16, την ξηρασία, τα χέρσα χωράφια, τα μολυσμένα ποτάμια και το άδειο τους στομάχι. Όσοι γλυτώσουν από τα κύματα ή τις νάρκες των συνόρων, συλλαμβάνονται επειδή είναι «λαθραίοι» και δεν έχουν χαρτιά. Σε αντίθεση με ένα χαρτί που το ονομάζουμε χρήμα το οποίο κυκλοφορεί ελεύθερα ανάμεσα στις χώρες. Το ίδιο αυτό χαρτί κάνει και τη μοναδική διαφορά. Οι σημερινοί σκλάβοι πρέπει να το διαθέτουν σε μεγάλη ποσότητα ώστε να δεθούν στις αλυσίδες των δουλεμπορικών, να διασχίσουν τις νοητές γραμμές που έχουν καθοριστεί με διακρατικές συμφωνίες που τις ονομάζουμε σύνορα. Τα τείχη υψώνονται και νέα στρατόπεδα συγκέντρωσης χτίζονται στην Ευρώπη ακριβώς εβδομήντα χρόνια μετά από το κλείσιμό τους με το τέλος του Β’ Π. Π., για να υποδεχτούν αυτούς που τους λένε «λαθρομετανάστες». Το ότι τότε τους έλεγαν «Εβραίους», «γύφτους», «ομοφυλόφιλους», «κομμουνιστές», «αναρχικούς», είναι αποτέλεσμα καθαρά λεκτικών νεωτερισμών.
Ελεύθερο χρήμα, φυλακισμένοι άνθρωποι
Το χρήμα κυκλοφορεί ελεύθερα, χωρίς σύνορα, χωρίς τελωνεία, αλλά ο άνθρωπος μπορεί να βρεθεί φυλακισμένος για το απλό έγκλημα του να είναι «παράνομος», δηλαδή επειδή δεν έχει χαρτιά. Βέβαια, κανείς δεν ζήτησε διαβατήριο από τον Χριστόφορο Κολόμβο, κανείς δεν απαίτησε άδεια εργασίας ή πιστοποιητικό καλής διαγωγής από τον Φραγκίσκο Πιζάρο ή από τον Ερνάν Κορτές, ούτε από τόσους και τόσους δολοφόνους των ιθαγενών, που διέσχισαν τη θάλασσα από την Ευρώπη της Αναγέννησης ως τις ακτές της Αμερικής. Πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω στον χρόνο, αρκετά πιο παλιά, εάν η παγκόσμια αμνησία δεν μας εμποδίζει να ανακτήσουμε την πρώτη μας μνήμη, ας αναρωτηθούμε από πού προερχόμαστε. Το ανθρώπινο ταξίδι πάνω στη γη άρχισε από την Αφρική. Από εκεί ξεκίνησαν να κατακτήσουν τον πλανήτη οι πρόγονοί μας. Ακόμη και οι πιο λευκοί από τους λευκούς κατάγονται από την Αφρική. Ίσως αρνούμαστε να θυμόμαστε την κοινή μας καταγωγή (γιατί ο ρατσισμός προκαλεί αμνησία) ή γιατί δεν μπορούμε να πιστέψουμε πως εκείνα τα μακρινά χρόνια η χώρα μας ήταν ολόκληρος ο κόσμος. Ένας απέραντος χάρτης δίχως σύνορα, και πως τα πόδια μας ήταν το μοναδικό απαιτούμενο διαβατήριο.
Ευάγριος Αληθινός
