Στις 9 Μαΐου μια εκδήλωση με τίτλο “Έλα στην Αγορά” έλαβε χώρα έξω από τη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης στην Αθήνα. Την οργάνωσε το “ΣυνΑθηνά”, η πλατφόρμα που δημιούργησε ο δήμος Αθηναίων “για να στηρίξει και να διευκολύνει τις ομάδες πολιτών που με τις δράσεις τους βελτιώνουν την ποιότητα ζωής στην Αθήνα”. Στόχος της, κάτοικοι και δημότες “να σχεδιάσουν από κοινού τη νέα εποχή του ιστορικού κτιρίου της Δημοτικής Αγοράς Κυψέλης, στη Φωκίωνος Νέγρη”, σε μια περιοχή υψηλής εμπορευματοποίησης, με δεκάδες καφετέριες και εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα τραπεζοκαθισμάτων.
Η εκδήλωση ήταν άλλη μια στιγμή της επιχείρησης ενσωμάτωσης και αποπροσανατολισμού της αυτενέργειας των κατοίκων της πόλης και καθυπόταξής της σε αλλότριους σκοπούς. Ακόμη, επρόκειτο και για μια στιγμή υψηλής ειρωνείας: Ο χώρος τελούσε υπό κατάληψη από το τέλος του 2006, με την ιδιομορφία ότι αυτό γινόταν με τη συμμετοχή της “Ανοιχτής Πόλης”, της δημοτικής παράταξης του ΣΥΡΙΖΑ, με επικεφαλής τον σημερινό πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Τον Αύγουστο του 2012, λίγους μήνες πριν την επέμβαση στη Villa Amalias, ο δήμος Αθηναίων του Γιώργου Καμίνη αποφάσισε με τη συνδρομή των ΜΑΤ να πάρει πίσω τον χώρο της Αγοράς και το κατάφερε, χωρίς ουσιώδεις αντιδράσεις απ’ τους άμεσα ενδιαφερόμενους.
G. Kaminis & C.O. – Art Cultute and Real Estate company.
Τον Ιούλιο του 2013, περίπου 6 μήνες μετά τον “λεπτό” χειρισμό του στην υπόθεση της Villa Amalias, ο δήμαρχος Γιώργος Καμίνης εγκαινιάζει τη διαδικτυακή πλατφόρμα “ΣυνΑθηνά”, όπου συγκεντρώνονται οι δράσεις “ομάδων πολιτών”, τόσο άτυπων όσο και φορέων με κάποια νομική υπόσταση. Τον Οκτώβρη του ίδιου χρόνου, εγκαινιάζεται και η “στέγη ΣυνΑθηνά” στην πλατεία της Βαρβακείου, στο ιστορικό κέντρο της πόλης, για να στεγάσει εκ περιτροπής δράσεις αυτών των ομάδων. Πάνω από 150 ομάδες και φορείς έχουν καταχωρήσει έκτοτε δραστηριότητές τους σ’ αυτή την πλατφόρμα.
Εκείνη που πρότεινε, κατά δήλωσή της, στο δήμαρχο τη διαδικτυακή πλατφόρμα, αλλά και τη “στέγη ΣυνΑθηνά” είναι η κοσμοπολίτισσα Αμαλία Ζέπου, κοινωνική ανθρωπολόγος, γόνος διπλωματικής οικογένειας που επέστρεψε στην Ελλάδα μετά από δεκαετίες στο εξωτερικό για να κατοικήσει στο Μεταξουργείο το 2007.
Όπως διαβάζουμε σε διάφορα αγιογραφικά δημοσιεύματα και συνεντεύξεις στον ελληνικό και ξένο τύπο, κι όπως έχει πει κι η ίδια σε ομιλία της, με θέμα “Φέρνοντας κοντά κράτος και ομάδες πολιτών”, όταν έπεσε με αλεξίπτωτο στο υποβαθμισμένο Μεταξουργείο των τουρκόφωνων μουσουλμάνων από τη Θράκη και των Αλβανών μεταναστών, θεώρησε ότι δεν βρίσκεται σε μια ασφαλή γειτονιά και προσπάθησε γι’ αυτό να συναναστραφεί με τους γείτονες που είχαν ποικίλα προβλήματα: “με τα χαρτιά τους, με δάνεια, με εξώγαμα παιδιά, με διάφορα”. Στην πορεία διαπίστωσε πως οι ιθαγενείς “δεν ενδιαφέρονταν για την οικολογία του πλανήτη”, αλλά “είναι πολύ συνεργάσιμοι αν καταφέρεις να επικοινωνήσεις μαζί τους” και κατανόησε (σαν καλή κοινωνική ανθρωπολόγος) ότι υπήρχε και μια “αόρατη πόλη που δε τη βλέπαμε τόσα χρόνια”, η οποία “δεν ήταν έτσι όπως θα τη θέλαμε”.
Η Ζέπου συνδέθηκε με τους Atenistas (μια πρωτοβουλία του δημοσιογράφου της “Καθημερινής” Δημήτρη Ρηγόπουλου και του γραφίστα Τάσου Χαλκιαδάκη, γνωστού απ’ το μπλογκ Athensville) και με την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία “κμ πρότυπη γειτονιά”, ένα απ’ τα εργαλεία του Ιάσωνα Τσάκωνα, με τον οποίο θ’ ασχοληθούμε και παρακάτω. Κάπως έτσι πρέπει να εξηγείται και η προνομιακή της πρόσβαση στον δήμαρχο Καμίνη, που της ανέθεσε απ’ το καλοκαίρι του 2013 το χειρισμό της υπόθεσης “ΣυνΑθηνά”, δηλαδή της ενσωμάτωσης δια της κολακείας μια σειράς πρωτοβουλιών, που κατά τ’ άλλα θα μπορούσαν να έχουν ενδιαφέροντα αποτελέσματα στον αστικό ιστό, παρά τον ελλιπή πολιτικό τους προβληματισμό. Για τη Ζέπου (που από επιστημονική σκοπιά μάλλον θα πρέπει να την εντάξουμε στην καλύτερη παράδοση της κοινωνικής ανθρωπολογίας ως δεκανικιού της αποικιοκρατίας!), πρωτοβουλίες όπως οι Atenistas δείχνουν ότι αναπτύσσεται στην πόλη “μια νέα υπερηφάνεια”, ενώ ξυπνά μια “αταβιστική μνήμη” ενεργητικότητας που ανάγεται στις γυναίκες που σκούπιζαν το δρόμο έξω απ’ την πόρτα τους κι ήταν περήφανες για το αποτέλεσμα…
Η Ζέπου ανήκει βέβαια στον “καλό κόσμο” της πρωτεύουσας και δε μπορεί παρά να φέρει ένα εγγενές μίσος προς τους ξεβράκωτους. Εξάλλου, φυσικοί της συνομιλητές είναι όσοι σχεδιάζουν μακροπρόθεσμα τις κερδοσκοπικές τους κινήσεις στον αστικό χώρο, ντύνοντάς τις με άφθονη αθηναιολατρική ιδεολογία κι εισαγόμενο urban εναλλακτισμό. Η ομιλία της που αναφέρθηκε παραπάνω, για παράδειγμα, οργανώθηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο CFCOMPANY των Στέλιου Κούτσικου και Στάμου Φαφαλιού (της γνωστής εφοπλιστικής οικογένειας της Χίου) στο σαλόνι του Ιδρύματος Κατακουζηνού, ενώ δημοσιεύεται μαζί με άλλες ομιλίες της ίδιας σειράς σε ιστοσελίδα που διατηρεί το Ίδρυμα Μποδοσάκη. Μεταξύ των άλλων συμμετεχόντων στις ομιλίες, ο αθηναιογράφος δημοσιογράφος της “Καθημερινής” Νίκος Βατόπουλος, ο καθηγητής του ΕΜΠ και σύμβουλος του Rethink Athens (του ιδιωτικού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού του Ιδρύματος Ωνάση) Παναγιώτης Τουρνικιώτης και βέβαια ο πολύς επιχειρηματίας του κτηματομεσιτικού κλάδου Ιάσων Τσάκωνας (εφοπλιστικός γόνος κι αυτός). Οι Κούτσικος και Φαφαλιός κατασκευάζουν, πωλούν κι ενοικιάζουν ακίνητα στην περιοχή του Γκαζιού. Ο Τσάκωνας είναι ιδιοκτήτης 35 ακινήτων στην περιοχή του Κεραμεικού και του Μεταξουργείου, συνολικής δομημένης επιφάνειας 21.000 τμ σε έδαφος 7.500 τμ. Στη δική του ομιλία με τίτλο “Το πείραμα του Μεταξουργείου”, που δόθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2014, αναπτύσσει αναλυτικά και χωρίς αναστολές το κερδοσκοπικό του σχέδιο και τις προϋποθέσεις του για το σύνολο της περιοχής: ενσωμάτωση του δικού του πλάνου στον πολεοδομικό σχεδιασμό, τροποποίηση των σχετικών νομοθετημάτων και κανονισμών, απώθηση των ανεπιθύμητων δραστηριοτήτων που εδρεύουν στην περιοχή (με αιχμή την πορνεία που συνδέεται βέβαια με τη σωματεμπορία κι άρα είναι απ’ όλους κατακριτέα) και, φυσικά, χρηματοδότησή του από δημόσια “χρηματοδοτικά εργαλεία”, όπως το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Jessica.
Καταστολή. Η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος.
Στις 28 Μαΐου ο Καμίνης μιλούσε μαζί με την κοσμήτορα της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ Ελένη Μαΐστρου σε εκδήλωση της Επιστημονικής Εταιρείας Δικαίου Πολεοδομίας και Χωροταξίας με τίτλο “Δικαίωμα στην Πόλη” με την ευγενική υποστήριξη της Τράπεζας Πειραιώς. Ο τίτλος αυτός είναι απαλλοτριωμένος, βέβαια, από τον μαρξιστικό προβληματισμό της δεκαετίας του ’60 για την πόλη και την ταξική πάλη. Το ομώνυμο βιβλίο του Ανρί Λεφέβρ, που τίποτα δεν έχει να κάνει με Καμίνηδες και Σάλλες, έχει κυκλοφορήσει και στα ελληνικά το 1977, σε μετάφραση του Πάνου Τουρνικιώτη, τον οποίο συναντήσαμε παραπάνω ως υπεύθυνο του Rethink Athens. Την υποκλοπή του τίτλου του σημαντικού βιβλίου του Λεφέβρ έχει διαπράξει βέβαια κι ο Καμίνης, δίνοντας στο συνδυασμό του το ίδιο όνομα. Αν σκεφτεί κανείς ότι τέτοιες εκδηλώσεις με τέτοιους τίτλους οργανώνονται από τέτοιους φορείς μετά την ψήφιση του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας-Αττικής, το οργουελικό σκηνικό συμπληρώνεται εφιαλτικά. Ειδικά μάλιστα όταν η συζήτηση μπορεί να περιλαμβάνει αποστροφές όπως η παρακάτω, που ακούστηκε, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκαν στον τύπο απ’ τα χείλη του Καμίνη: “Δεν μπορώ να έχω δημοτικούς αστυνομικούς άοπλους όταν πάνε να επιβάλουν την τάξη στο Γκάζι, όπου υπάρχει μαφία, τα Εξάρχεια ή αλλού και να πρέπει για κάθε τους κίνηση να συνεννοούμαι με την αστυνομία”.
Συμμετοχική αρπαγή Α.Ε.
Στο μεταξύ, ο δήμος Αθηναίων συνεχίζει τα “συμμετοχικά” του εγχειρήματα, διοργανώνοντας και ηλεκτρονική δημόσια διαβούλευση για την τύχη 4 κτιρίων της πόλης, μεταξύ αυτών και η Δημοτική Αγορά Κυψέλης. Στη σχετική ιστοσελίδα διαβάζουμε ότι η Αγορά μετά το 1970 “έγινε πεδίο απρόσμενων μεταστροφών της τύχης” και ακόμη ότι “τα χρόνια της κρίσης έμοιαζε σαν τον καθρέφτη της υποβαθμισμένης καθημερινότητας των πολιτών της περιοχής” – κουβέντα, βέβαια, για τα 6 χρόνια κατάληψης… Έτσι τώρα η Δημοτική Αγορά πρέπει να ξαναγίνει “αυτό που λέει και το όνομα της. Τόπος συνάντησης, συναναστροφής και επικοινωνίας του δήμου. Των πολιτών και των κατοίκων της γειτονιάς” – ή, τέλος πάντων, εκείνων των κατοίκων που θα προσέλθουν με καλή πίστη και χαμόγελο στο κάλεσμα του δήμου· αυτών που “είναι πολύ συνεργάσιμοι αν καταφέρεις να επικοινωνήσεις μαζί τους”, όπως θα έλεγε κι η Αμαλία Ζέπου, αλλά λίγα έχουν να κερδίσουν τελικά από τη νομιμοποίηση που προσφέρουν σε κτηματομεσιτικά και άλλα συμφέροντα καλυμμένα με το μανδύα του εθελοντισμού και του ακτιβισμού. Γι’ αυτό άλλωστε φορείς όπως το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ή το Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης χρησιμοποιούν την πλατφόρμα “ΣυνΑθηνά” για “να προσεγγίσουν δραστήριους πολίτες”, όπως μας πληροφορεί η Ζέπου στην παραπάνω ομιλία της.
Παράλληλα, το χρήμα ρέει: Η Ζέπου, που απ’ τον περασμένο Σεπτέμβριο ανέλαβε αντιδήμαρχος Κοινωνίας των Πολιτών & Δημοτικής Αποκέντρωσης, μετράει την επιτυχία της βράβευσης του “ΣυνΑθηνά” με ένα εκατομμύριο δολάρια στο διαγωνισμό “Mayors Challenge” του Ιδρύματος Bloomberg Philanthropies. Το ίδρυμα ανήκει βέβαια στον δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία Μάικλ Μπλούμπεργκ, ο οποίος όχι και τόσο παρεμπιπτόντως είναι και δήμαρχος της Νέας Υόρκης από το 2001, λίγο μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους.
Ο αστικός χώρος είναι το έδαφος των σύγχρονων ταξικών συγκρούσεων ακόμη κι όταν αυτές δεν είναι ορατές με πρώτη ματιά. Στις συγκρούσεις αυτές, η καθοδήγηση που προσφέρουν οι κερδοσκόποι της γης στα πολιτικά τους φερέφωνα, τόσο στο κεντρικό κράτος όσο και στους δήμους, δεν αρκεί. Είναι αναγκαίο να συμπληρωθεί με εργαλεία ενσωμάτωσης των καλόπιστων και αποκλεισμού όσων θέτουν τον εαυτό τους σε ανταγωνιστική θέση στα ζητήματα του χώρου, όπως το κίνημα των καταλήψεων. Γιατί, βέβαια, δε θα γινόταν διαφορετικά: “Ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν”…
π.
