Στον χώρο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης το e-learning είχε αρχίσει να μπαίνει σιγά σιγά και πριν τον covid-19. Ένας μικρός αριθμός φροντιστηρίων λειτουργούσε είτε αμιγώς μέσω διαδικτύου, είτε και μέσω αυτού. Όλο και περισσότερα φροντιστήρια (κυρίως μεγάλα) έμπαιναν δειλά δειλά στον κόσμο του e-learning, με σκοπό φυσικά τη διεύρυνση των περιοχών στις οποίες στοχεύουν για την πελατεία τους (δεν απευθύνονται πλέον μόνο στη γειτονιά τους, αλλά σε όλο τον ελλαδικό χώρο). Με την έλευση του covid-19, τα φροντιστήρια (αν όχι όλα, σίγουρα η συντριπτική τους πλειοψηφία) αναγκάστηκαν να μπουν σε αυτό το «παιχνίδι». Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόχειρα και τσαπατσούλικα, ώστε να μπορούν να δικαιολογήσουν τα δίδακτρα που θα ζητούσαν από τους γονείς-πελάτες τους.
Μάλλον το μόνο θετικό για τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες από την εξ αποστάσεως εργασία μπορεί να θεωρηθεί το ότι γλιτώνουν χρόνο και χρήματα από τις μετακινήσεις τους από το ένα φροντιστήριο στο άλλο. Αυτό όμως είναι πολύ λίγο μπροστά σε όσα χάνουν. Δουλεύοντας από την «άνεση του σπιτιού», οι εργαζόμενοι και εργαζόμενες αναγκάζονται να πληρώνουν από την τσέπη τους τόσο την αγορά όσο και την συντήρηση του υλικοτεχνικού εξοπλισμού που απαιτείται για τα μαθήματα, όπως υπολογιστές, γραφίδες, κάμερες κ.α. Επίσης για να γίνει το μάθημα σωστά, πρέπει να διαθέτουμε χώρο που να έχει ησυχία, αυτό πρακτικά σημαίνει ένα επιπλέον δωμάτιο, άρα και μεγαλύτερο σπίτι, και κατά συνέπεια υψηλότερο ενοίκιο. Εκτός από αυτά, προφανώς επιβαρυνόμαστε και με αλλά λειτουργικά έξοδα όπως ρεύμα και ίντερνετ. Ταυτόχρονα, όλα αυτά τα γλυτώνουν τα αφεντικά, μειώνοντας έτσι τα λειτουργικά έξοδα των φροντιστηρίων, μιας και δεν χρειάζονται ούτε τόσες αίθουσες, ούτε τους ίδιους πόρους με πριν, ούτε καν τα ίδια αναλώσιμα. Με εύκολα μαθηματικά λοιπόν μπορούμε να καταλάβουμε ποιος είναι κερδισμένος και ποιος χαμένος. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι στην περίοδο της καραντίνας, όχι μόνο ζητήθηκε από τους καθηγητές και τις καθηγήτριες να βρουν άμεσα τα υλικοτεχνικά μέσα για να κάνουν τα μαθήματα. Σε πολλές περιπτώσεις τους ζητήθηκε −απαιτήθηκε− η αναβάθμιση τόσο αυτών (αγορά καλύτερης κάμερας ή γραφίδας) όσο και της σύνδεσής τους στο διαδίκτυο, κάτι που απαιτεί την επένδυση ενός διόλου ευκαταφρόνητου ποσού, το οποίο φυσικά το κάλυψαν οι ίδιοι οι καθηγητές.
Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι που αλλάζει είναι αυτό του ωραρίου, καθώς εισάγονται ειδικές πλατφόρμες με τις οποίες οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούν να επικοινωνούν με τους/τις εκπαιδευτικούς, ή ακόμα χειρότερα με την υποχρεωτική χρήση των social media για την επικοινωνία. Έτσι οι μαθητές-πελάτες έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνούν 24 ώρες το 24ώρο, 7 ημέρες την εβδομάδα. Αυτό πρακτικά αυξάνει σημαντικά τις ώρες εργασίας, οι οποίες μάλιστα δεν θα πληρωθούν και ποτέ. Ένας ακόμα παράγοντας που αυξάνει τις ώρες εργασίας (που φυσικά ούτε αυτές συνυπολογίζονται στον μισθό) είναι η προετοιμασία των μαθημάτων και η διόρθωση των ασκήσεων-διαγωνισμάτων. Αυτά έτσι και αλλιώς μας επιβαρύνουν, όμως όταν πρέπει να γίνουν ηλεκτρονικά, μπορεί να χρειαστεί και ο τριπλάσιος χρόνος. Τέλος, μέσω της τηλεκπαίδευσης είναι πιο εύκολο να ζητηθούν επιπλέον ώρες, ακόμα και τα σαββατοκύριακα. Όλα αυτά λοιπόν συντελούν στην αύξηση και την ελαστικοποίηση του ωραρίου μας, και ουσιαστικά στην έμμεση μείωση του ωρομισθίου μας.
Το τρίτο σημαντικό σημείο είναι αυτό του ελέγχου. Σε πρώτη φάση, αν το φροντιστήριο διαθέτει πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης, δίνεται στα αφεντικά πληθώρα εργαλείων για αυτό το σκοπό − είναι εξάλλου ένα από τα κυριότερα selling point τους. Έτσι, μέσα από τέτοιες πλατφόρμες πολύ εύκολα μπορούν να δουν, όχι μόνο πόση ώρα ήμασταν συνδεδεμένοι σε αυτή, αλλά και τι ακριβώς κάναμε, πόσο άμεσα απαντήσαμε στα μηνύματα και πόσο γρήγορα διορθώνουμε ασκήσεις και διαγωνίσματα. Φυσικά αυτά τα βλέπουν με ακρίβεια και οι πελάτες-γονείς. Σε αυτό το σημείο αξίζει να πούμε για το δεύτερο μεγάλο selling point των πλατφορμών, αυτό της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Έτσι οι γονείς-πελάτες μπορούν να αξιολογήσουν τους εκπαιδευτικούς. Οι αξιολογήσεις αυτές είναι στη διάθεση των αφεντικών, με ό,τι συνεπάγεται αυτό… Σε δεύτερη φάση μπορεί να είναι ορατές και στους πελάτες-γονείς, έτσι ώστε αυτοί να επιλέξουν ποια/ος θα κάνει μάθημα στα παιδιά τους. Αποτέλεσμα αυτού μπορεί να είναι και ο κανιβαλισμός μεταξύ των συναδέλφων, για ένα καλύτερο προφίλ και περισσότερες ώρες μαθημάτων. Βέβαια, πολλά από αυτά στον ελλαδικό χώρο είναι σε πρωτόλεια κατάσταση, γιατί τα ελληνικά αφεντικά σε μεγάλο βαθμό είναι αφενός τεχνολογικά αναλφάβητα, και αφετέρου φραγκοφονιάδες, όμως στο εξωτερικό αποτελούν καθημερινότητα. Πολλά φροντιστήρια έχουν εντάξει εδώ και αρκετό καιρό πλατφόρμες, όπου οι εκπαιδευτικοί αξιολογούν σε κάθε μάθημα την απόδοση των μαθητριών και των μαθημάτων, έτσι ώστε οι γονείς-πελάτες αλλά και η διεύθυνση του φροντιστηρίου να έχουν τον πλήρη έλεγχό τους. Φυσικά οι καθηγητές/τριες είναι υποχρεωμένοι να τις συμπληρώνουν μετά από κάθε μάθημα, μια διαδικασία που απαιτεί επιπλέον χρόνο ενασχόλησης. Μεγάλη αλυσίδα φροντιστηρίων τους υποχρεώνει να την συμπληρώνουν εντός 24 ωρών, γιατί μετά κλειδώνει, και στο σύστημα θα φαίνεται σαν να μην έχουν δουλέψει την ώρα αυτή, και δεν θα την πληρωθούν μιας και η μισθοδοσία τους υπολογίζεται βάσει αυτής.
Στην περίοδο της καραντίνας όμως, ακόμα και τα φροντιστήρια που δεν είχαν δώσει ούτε ένα ευρώ για πλατφόρμες βρήκαν τη λύση. Δημιούργησαν group στο messenger ή το skype για κάθε τμήμα για να γίνονται τα μαθήματα, στα οποία εκτός των εκπαιδευτικών και των μαθητ(ρι)ών, βρίσκονται και οι γραμματείς ή ακόμα και τα ίδια τα αφεντικά, έτσι ώστε να ελέγχουν με «φυσικό» τρόπο όλα όσα αναφέραμε παραπάνω. Τελευταίο επίπεδο ελέγχου είναι οι ίδιοι οι πελάτες-γονείς, πολλοί από τους οποίους παρακολουθούν «κρυφά» τα μαθήματα, και μετά κάνουν υποδείξεις για το ποιος είναι ο σωστός τρόπος να κάνουμε το μάθημα, και τα ανάλογα παράπονα στα αφεντικά φυσικά. Δεν είναι λίγες και οι φορές που πολλές/οί από εμάς έχουμε καταλάβει ότι στα μαθήματα μπαίνουν με ψεύτικους λογαριασμούς τα ίδια τα αφεντικά για να μας ελέγξουν.
Το τελευταίο κομμάτι στο οποίο το e-learning επιφέρει σημαντικές αλλαγές, είναι αυτό των σχέσεων τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των μαθητών/τριών. Η αποξένωση είναι μονόδρομος. Με αυτό τον τρόπο οι συνάδελφοι θα συναντιόνται σπάνια ή και καθόλου, με αποτέλεσμα να είναι πιο δύσκολη η συλλογικοποίησή τους και η συνδικαλιστική δράση. Οι καθηγητές/τριες δεν έχουν την ίδια αλληλεπίδραση με τους μαθητές και τις μαθήτριες, με αποτέλεσμα η σχέση αυτή να είναι αποστειρωμένη. Τέλος, και οι μαθήτριες με τους μαθητές χάνουν τη φυσική επαφή μεταξύ τους. Το κομμάτι της κοινωνικοποίησης είναι, ή θα έπρεπε να είναι, ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, και με αυτόν τον τρόπο χάνεται, ή στην «καλύτερη» περίπτωση διαμεσολαβείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Στην καραντίνα τα αφεντικά διαλαλούσαν πως δεν έπρεπε να σταματήσουν τα μαθήματα προς όφελος μόνο των μαθητών/τριών· η πραγματικότητα ήταν τελείως διαφορετική. Φρόντισαν να συνεχιστούν στις περισσότερες περιπτώσεις με προχειρότητα, και χωρίς έγνοια για το παιδαγωγικό κομμάτι, ώστε απλά να έχουν μια δικαιολογία για να ζητήσουν τα δίδακτρα, και να μην τους φύγουν δυσαρεστημένοι οι πελάτες τους. Όπως σε κάθε κρίση, έτσι και σε αυτή τα αφεντικά βρίσκουν τρόπους, όχι για να χάσουν τα λιγότερα, αλλά για να κερδίσουν τα περισσότερα. Τα περισσότερα φροντιστήρια, ενώ έβγαλαν τους υπαλλήλους τους σε αναστολή, τους υποχρέωναν, ακόμα και με την απόλυση, να συνεχίσουν να εργάζονται από το σπίτι. Έτσι, και με αφορμή τα ψίχουλα που δόθηκαν σαν επίδομα από το κράτος, είδαμε πολλά και διάφορα: Κάποια φροντιστήρια συνέπτυξαν τα υπάρχοντα τμήματα, έτσι ώστε να μειώσουν τον αριθμό των τμημάτων και να αυξήσουν τον αριθμό των μαθητών σε αυτά, με αποτέλεσμα να μειωθούν οι ώρες των εκπαιδευτικών και να τους πληρώσουν λιγότερο. Σε άλλες περιπτώσεις απαιτήθηκε οι καθηγήτριες/ες να δουλέψουν χωρίς να πληρωθούν από τα αφεντικά, μιας και θα παίρναν τα ψίχουλα του επιδόματος. Το πιο ακραίο όμως που ακούσαμε ήταν φροντιστήρια που ήθελαν να βγάλουν τους μίσους εργαζόμενούς τους σε αναστολή, και οι άλλοι μισοί να συνεχίσουν να δουλεύουν κανονικά, όμως όσοι παίρναν το επίδομα να δημιουργούσαν ένα ταμείο με τα λεφτά από όλα τα επιδόματα μαζί, και μετά αυτό να διαμοιραζόταν σε όλους τους εργαζόμενους του φροντιστηρίου, ώστε να καλυφθούν από εκεί και οι μισθοί όσων δούλευαν. Όλα αυτά φυσικά με το πρόσχημα ότι δεν βγαίνουν, γιατί δεν θα πάρουν δίδακτρα αυτούς τους μήνες. Η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική. Εκτός όλων τον φοροελαφρύνσεων που πήραν, η πλειοψηφία των πελατών-γονιών πλήρωσαν κανονικά τα δίδακτρα, έτσι απλά τα αφεντικά θελήσαν να γλιτώσουν τα έξοδα για τη μισθοδοσία τον καθηγητών/τριών για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.
Στην μετά-καραντίνας εποχή έχουμε δει ήδη τα πρώτα σημάδια από το διαδικτυακό μέλλον που έρχεται στον χώρο της εκπαίδευσης. Δεν είναι λίγες οι αναφορές που κάνουν τα αφεντικά πως πρέπει να είμαστε έτοιμες/οι (με ό,τι αυτό συνεπάγεται), σε περίπτωση που από τον Σεπτέμβριο χρειαστεί να κάνουμε πάλι τα μαθήματα διαδικτυακά λόγω καραντίνας. Δεν έχουν χάσει χρόνο, και έχουν ξεκινήσει να διαφημίζουν τις νέες υπηρεσίες διαδικτυακών φροντιστηρίων, έτσι ώστε να μεγαλώσει η πελατεία τους. Δεν είναι δύσκολο να σκεφτούμε άλλη μια αρνητική παρακαταθήκη που θα αφήσει πίσω της η καραντίνα. Στο διάστημα αυτό απαιτήθηκε από πολλούς καθηγητές και καθηγήτριες να δουλέψουν (από το σπίτι τους) και τις αργίες, έτσι ώστε να γίνουν αναπληρώσεις των ωρών που είχαν χαθεί. Δεν είναι διόλου απίθανο λοιπόν να απαιτείται και στο κοντινό μέλλον να γίνονται αναπληρώσεις χαμένων ωρών μέσω διαδικτύου σε αργίες. Ή ακόμα και όταν έναν μαθητής/τρια ή καθηγητής/τρια είναι άρρωστη/ος, να επιστρατεύεται πάλι η τηλεκπαίδευση, ώστε να μην χαθούν ώρες. Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε και την προσπάθεια εγκατάστασης καμερών στις σχολικές τάξεις των δημόσιων σχολείων με αφορμή τον covid-19, αγνοώντας εντελώς την ιδιωτικότητα των μαθητριών, των μαθητών και των εκπαιδευτικών.
Η μόνη λύση στο δυστοπικό μέλλον που μας επιφυλάσσουν, όχι μόνο στον χώρο των φροντιστηρίων και της εκπαίδευσης, είναι να συλλογικοποιηθούμε και να αντισταθούμε στις αλλαγές που θέλουν να μας επιβάλουν. Να μην πληρώσουμε ξανά εμείς την κρίση τους.
cyber teacher
