Με θριαμβευτικούς λόγους περηφάνιας για την απίστευτα καλά προετοιμασμένη κυβέρνηση σχετικά με την εκπαίδευση, υποδεχτήκαμε φέτος γονείς, εκπαιδευτικοί και παιδιά(;) την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Σταθεροποίηση δαπανών, νέες μεταρρυθμίσεις, αλλαγές πρωτοποριακές, βιβλία στην ώρα τους, εκπαιδευτικοί στη θέση τους, προσφυγόπουλα ενταγμένα στις υπάρχουσες υποδομές και άγιος ο θεός. Ε, και επειδή το πολύ το κύριε ελέησον το βαριέται κι ο εργατομπαμπάς, ας γίνει και καμιά απεργία, στην οποία θα συμμετάσχει στην καλύτερη ένα 25%, έτσι για να ρίξουμε λίγη στάχτη στα μάτια. Όχι βέβαια ότι χάφτει κανείς το παραμύθι της δημόσιας δωρεάν εκπαίδευσης για όλους, όχι ότι όσοι εμπλέκονται άμεσα με την εργασία στον τομέα αυτόν πλέουν σε πελάγη ευτυχίας, που η κοινωνία που τόσο νοιάζεται για το μέλλον των παιδιών της θα ξεχάσει τους όποιους αγώνες δίνονται για διεκδικήσεις, προσλήψεις, δομές, και θα ξεκουνηθεί μόνο για ν’ ανεμίσει το σημαιάκι στην παρέλαση… αλλά να, πώς να αποφύγει κανείς την ειρωνεία μέσα σε όλο αυτό το κλίμα εκπαιδευτικού παροξυσμού*;
Δάσκαλοι και νηπιαγωγοί α΄ και β΄ φάσης, οργανικά και λειτουργικά κενά, πιθανά και πραγματικά, διορισμοί και μεταθέσεις, μόνιμοι και αναπληρωτές, δεσμεύσεις και υποσχέσεις, συντελεστές και μέσοι όροι, αρχαία ελληνικά ή γερμανικά, θρησκευτικά ή όχι, εξάωρο ή επτάωρο… Εντωμεταξύ, όλοι έχουν ή την αποψάρα τους ή τη δική τους θεώρηση ή έστω, είναι υπέρμαχοι κάποιας παιδαγωγικής θεωρίας για το τι είναι πιο δίκαιο και σωστό, για το τι και πώς θα πρέπει να είναι τα σχολειά. Όλοι κόπτονται για το καλό της νέας γενιάς και όλοι βιάζονται να κρίνουν και να κατακρίνουν. Θεσμοί, φορείς, οργανώσεις, κληρικοί, διανοούμενοι, γονείς, δάσκαλοι, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κάθε λογής γραμματέων και φαρισαίων. Όλοι εκτός από τα ίδια τα παιδιά φυσικά, γιατί αν ρωτήσεις οποιοδήποτε παιδί στο δρόμο, το πιο πιθανό είναι να σου πει ότι δε θέλει να πάει στο σχολείο. Αυτό βέβαια είναι άλλο θέμα, σωστά;
Όποιος όμως βιάζεται να βγάλει συμπεράσματα σίγουρα θα σκοντάψει, και οι παγίδες εδώ είναι πολλές. Γιατί καλές οι θεωρίες και τα λόγια, αλλά στη βράση κολλάει το σίδερο. Γιατί δεν μιλάμε απλά για απόψεις ή θεωρίες και δεν προκύπτουν ξαφνικά κάθε Σεπτέμβρη τα ίδια προβλήματα. Υπάρχει πάντα ένα συγκεκριμένο πολιτικό, κοινωνικό, ταξικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο, κατά την ιστορία την παλιότερη αλλά και τη χτεσινή, βράζει το όλο ζήτημα.
Ξεκινάμε. Κατά τον 18ο και 19ο αιώνα λοιπόν στη δυτική κοινωνία, η μετάβαση από τα καθεστώτα απόλυτης μοναρχίας στη δημιουργία εθνών-κρατών και η βιομηχανική επανάσταση, θέτουν όρους που καθιστούν έντονη την δραστηριοποίηση της εκάστοτε εξουσίας στη συγκρότηση εκπαιδευτικών συστημάτων. Ο ανερχόμενος καπιταλισμός χρειάζεται παραγωγικούς εργάτες και εθνικόφρονες πολίτες, γι’ αυτό και ο έλεγχος, η εποπτεία, τα πλαίσια λειτουργίας και τα γνωστικά περιεχόμενα ορίζονται αποκλειστικά από το κράτος. Στις περισσότερες περιπτώσεις σε άρρητη σχέση με την εκκλησία. Μέχρι εδώ κάτι μας θυμίζει.
Συνεχίζοντας, η θέσπιση της υποχρεωτικής δημόσιας δωρεάν παιδείας, την οποία η αστική τάξη θεωρεί κατάκτησή της, παρουσιάζεται ως δυνητικό δικαίωμα των πολιτών που επιτρέπει τη συμμετοχή ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων στους εκπαιδευτικούς θεσμούς με σκοπό την εξάλειψη του αναλφαβητισμού, τη χειραφέτηση και τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας. Tο κράτος έτσι ενεργοποιεί ακόμα περισσότερο την εξουσία του, καθιστώντας το δικαίωμα αυτό καθήκον των πολιτών, ενώ θεσπίζει κυρώσεις σε περίπτωση μη επιτέλεσής του. Δηλαδή πιο απλά, αν θελήσει κάποιος να αμφισβητήσει τα κυρίαρχα συστήματα διδασκαλίας και προσπαθήσει να αλλάξει κάτι, τιμωρείται. Και εδώ κάτι μας θυμίζει, αλλά τι; Τέλοσπαντων.
Παράλληλα πολλές ριζοσπαστικές ιδέες γεννιούνται, εμπνευσμένες από τα κηρύγματα του διαφωτισμού, οι οποίες εκφράζονται τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο κυρίως μέσω του αναρχισμού, του μαρξισμού και της λεγόμενης φροϋδικής αριστεράς. Δημιουργείται έτσι μια παράδοση που εξελίχτηκε σε αυτό που ονομάζουμε γενικότερα σήμερα «ελευθεριακή εκπαίδευση. Οι αρχές της βασίζονται στην αμοιβαία βοήθεια και αλληλεγγύη, την κοινωνικοποίηση μέσω συλλογικών, αντιαυταρχικών και αντιιεραρχικών διαδικασιών. Σα στόχο θέτει την προώθηση της προσωπικής αυτονομίας και της κριτικής σκέψης και υποστηρίζει την ελευθερία επιλογής μορφωτικών πεδίων, την αυτοδιεύθυνση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, την αυτοδιαχείριση της διδακτέας ύλης, την ανακάλυψη της νέας γνώσης και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
Α, εδώ είμαστε! Στη σύγχρονη Ελλάδα της αριστεράς. Από τα παραπάνω φαίνεται να εμπνεύστηκε ή να αντέγραψε και ο υπουργός τον υπέροχο λόγο που έβγαλε, όπου χαρακτηριστικά ανέφερε: «Όραμα, ένα σχολείο όπου θα πνέει άνεμος δημοκρατίας και δημιουργίας, που θα τονώνει την πρωτοβουλία και το μεράκι των εκπαιδευτικών, ένα σχολείο που δε θα είναι εξεταστικό κέντρο, δε θα υπηρετεί τον άκρατο ανταγωνισμό αλλά θα είναι ένα σχολείο ποιότητας και ισότητας, συμμετοχής και συνεργασίας, ένα σχολείο που θα οικοδομεί στερεή και βαθιά γνώση, εξάπτοντας την περιέργεια και τη φαντασία των παιδιών και καλλιεργώντας την κριτική τους σκέψη».
Μάλλον για κάποιο άλλο μέρος θα μιλάει και δεν είναι σίγουρο αν εδώ γελάμε ή κλαίμε. Μετά όμως από το μεγάλο ιστορικό άλμα μας πάνω από αναρίθμητους αγώνες, εκτελέσεις αντιφρονούντων, παιδομαζώματα, εξελληνισμούς, πατρίδες-θρησκείες- οικογένειες, βασιλιάδες και χούντες, ποδιές, αρρένων και θηλέων, τεντιμπόιδες, ρόδας-τσάντας και κοπάνας, προσευχές, παρελάσεις, ξύλο και τιμωρίες, αποβολές, αυτοκτονίες και καταθλίψεις λόγω πανελλαδικών, διώξεις και απομακρύνσεις αγωνιζόμενων εκπαιδευτικών, απαγορεύσεις συνδικαλιστικών και πολιτικών μηνυμάτων, καταπατήσεις ασύλου, καταλήψεις, απεργίες, χημείο και πολυτεχνείο, ένα είναι το μόνο σίγουρο.
Ότι τα κράτη και οι εκάστοτε κυβερνήσεις, όσες μεταρρυθμίσεις και μετατροπές κι αν κάνουν, δεν έχουν καμία διάθεση ή πρόθεση να αλλάξουν ριζικά το εκπαιδευτικό σύστημα. Γιατί το χρειάζονται σαν μέσο διαμόρφωσης των ηθικών, κοινωνικών και πολιτικών πεποιθήσεων του πληθυσμού προς όφελός τους. Γιατί είναι δουλειά τους, για την οποία πληρώνονται αδρά χάρη στις δικές μας ψήφους, να κόβουν και να ράβουν εγκύκλιους και κονδύλια. Γιατί έχει ριζωθεί βαθιά στα μυαλά της κοινωνίας ότι το κράτος είναι το μόνο που αποφασίζει τελικά τι μέλλει γενέσθαι. Γιατί η ανάθεση των διαφόρων πτυχών των ζωών μας έχει γίνει συνήθεια. Και η μόνη διαφορά της συνήθειας με τον τάφο είναι οι διαστάσεις τους.
Άπαπα μακάβρια πράγματα. Απλώς έτσι είναι η κατάσταση και δεν αλλάζει, γι’ αυτό το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να δουλεύουμε περισσότερο για να πληρώσουμε ένα καλύτερο φροντιστήριο και να γλύφουμε συχνότερα το δάσκαλο. Πρώτα ο θεός και μετά η Παπαστράτος θα φροντίσουν για την επαγγελματική κατάρτιση του άνεργου μεν, πτυχιούχου δε παιδιού μου. Και έξω απ’ τον χορό πολλά μπορεί να πει ο κάθε άσχετος ρομαντικός. «Ξέρετε τι αγώνα ρίχνουμε και εμείς οι έρμοι οι γονείς καθημερινά να διαβάσουμε τα παιδιά μας για να γίνουν άνθρωποι σαν εμάς»; Τόσο αγώνα που δεν προλαβαίνουμε να τα αφήσουμε να παίξουν στην πλατεία, αλλά να χαζέψουν ατελείωτες ώρες στην τηλεόραση και τον υπολογιστή. Όλα κι όλα. Η αλήθεια να λέγεται. Πράγματι υπάρχουν γονείς που αγωνίζονται για το δικαίωμα των παιδιών στη μόρφωση αλλά και για ένα αλλιώτικο σχολείο.
Όπως οι γονείς στο Ωραιόκαστρο για παράδειγμα, που δεν ήθελαν να κολλήσουν τα παιδιά τους καμιά αρρώστια από τα προσφυγάκια και απείλησαν με κατάληψη του σχολείου αν τολμήσουν να πατήσουν το πόδι τους εκεί. Δεν εναντιώθηκαν δηλαδή αυτοί στις υποκριτικές κατά τα άλλα υποσχέσεις της κυβέρνησης, για ένταξη των προσφύγων στις υπάρχουσες δομές μετά τις κανονικές ώρες μαθημάτων; Ή όπως οι γονείς που αγωνίστηκαν μέσω πληκτρολογίου για να καταδικάσουν τη φασιστική συμπεριφορά του συλλόγου στο δημοτικό του Ωραιόκαστρου. Δεν αντιστάθηκαν αυτοί οι γονείς στον κοινωνικό αποκλεισμό και τον ρατσισμό;
Τώρα για τα παιδιά που μένουν ακόμα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή για τα ασυνόδευτα ανήλικα που περνάνε τα βράδια τους στα κρατητήρια ποιος θα αγωνιστεί; Ε, τίποτα αλληλέγγυοι. Για τα παιδιά που γεννήθηκαν κωφά, με αυτισμό ή με κινητικές αναπηρίες; Ε, κάνας αδιόριστος της ειδικής αγωγής. Για τα παιδιά των Ρομά; Άντε μωρέ τώρα με τους βρωμόγυφτους, αφού δεν τα στέλνουν στο σχολείο και τα βάζουν να κλέβουν…
Το σχολείο δεν είναι για όλους. Ακόμα και ότ(αν) γίνεται για όλους, είναι για να ρουφάει, να αφομοιώνει και να αναπαράγει πάνω στους μαυροπίνακες και τα θρανία τις ταξικές ανισότητες, τα στερεότυπα, τον σεξισμό, τον ωχαδερφισμό και τον κοινωνικό κανιβαλισμό. Είδατε εσείς καμιά άλλη κοινωνία; Στα όνειρά σας ίσως;
Όσο για τον χορό που λέγαμε παραπάνω, η σχολική πραγματικότητα αποτελεί μια πραγματικά πολύ δύσκολη υπόθεση και αυτό το ξέρουν καλά μόνο όσοι είναι κομμάτι της. Ελάχιστες είναι όμως οι εξαιρέσεις που επιλέγουν να χορέψουν σε ένα ταψί γεμάτο αντιφάσεις και εμπόδια, χωρίς να λιμπίζονται την πίτα. Εξαιρέσεις, στις οποίες αξίζει να αφιερωθεί ένα άλλο ολόκληρο κεφάλαιο. Όσο για τα παιδιά, πρωτάκια, έφηβα ή πιο ενήλικα μεγάλα, ας μάθουν και λίγα ψιλά γράμματα να ξεστραβωθούν, να διαβάσουν και καμιά υποσημείωση, μπας και θυμηθούν να κατεβάσει η γκλάβα τους καμιά καλύτερη ιδέα που να μην έχει τόσα λόγια σαν αυτά εδώ, αλλά πιο πολλές και ουσιαστικές δράσεις και αντιδράσεις.
ManoRoco
*1. Παροξυσμός: ουσιαστικό αρσενικό/ ετυμολογία: [<αρχ. παροξυσμός < παροξύνω]
-κάθε αιφνίδιο, βίαιο ξέσπασμα
-σύντομη, απότομη και εντονότατη εκδήλωση των συμπτωμάτων ασθένειας
-(μεταφορικά) η μανία
*2. Εκπαιδευτικός παροξυσμός/ στίχοι < μουσική από ΑΝΤΙ…
«ΩΩΩ!! μωρό μου, θα μεγαλώσεις
και θα πας στο σχολειό μου
στο σχολειό που το ‘φτιαξα για σένα
αφιερωμένο στα μυαλά τα τακτοποιημένα
πριν πας θα ‘θελα να ξέρεις
είν’ ο θεσμός που δεν ξεφεύγεις
είναι ένας εργοδότης μ’ αχαλίνωτο μυαλό
προϊόν που μετατρέπει το δικό σου εαυτό…
Δεν θέλω να σε τρομάξω
αλλά πες μου πώς θα μπορέσω
να διαφημίσω και να νταντέψω
αυτή την κοινωνία τη μέσα κι έξω
Μάθηση για λογαριασμό των άλλων
γνώσεις, ρουτίνα για μυαλό μεγάλων
προγράμματα προκάτ κι αυτιστικά
πανάκεια για άτομα γραφειοκρατικά
σπατάλη κι ανταγωνισμός των νέων
όλα για την όαση των ψευδαισθήσεων
εξαναγκασμός, περιορισμός και νεύρωση
ο κύριος δρόμος για την αλλοτρίωση
κηδεμονία, χειραγώγηση στο παρασκήνιο
χαμόγελα και πλαδαρή θεωρία στο προσκήνιο
Σ’ ένα κόσμο που πιστεύει στο σχολείο
σ’ ένα κόσμο που θέλει να ‘ναι ακροατήριο
σ’ ένα κόσμο που πιστεύει στο σχολείο
σ’ ένα κόσμο που θέλει να ‘ναι ακροατήριο
Πιστεύει κανείς σ’ αυτή τη μηχανορραφία
εκεί που τ’ αυτιά σου δέχονται την ήπια βία
σε μια μανία γεμάτη εξετάσεις και βαθμολογία
πιστεύει κανείς σ’ αυτή την αυταπάτη;
Άβουλα δασκαλάκια, πότε θα γίνει το πάρτυ;
Πιστεύει κανείς σ’ αυτό τον πειθαναγκασμό;
μαθαίνεις ποτέ με σχεδιασμό;
Θα καθοδηγηθείς και θα ταπεινωθείς
νιώθεις τη θολούρα της παιδοβιομηχανίας
θα αναγνωριστείς και θα προσαρμοστείς
πιάνεις τη λιπαρή πατούσα της κυριαρχίας
Άμεση εμπειρία,, επιθυμία, επαφή
χωρίς σχολεία, βόλτα στους δρόμους και ζωή
άρνηση των ρόλων που ήδη έχουν ετοιμαστεί
αυτή η κοινωνία να γίνει τώρα προσιτή»
