Έχουν περάσει κιόλας δύο χρόνια από την είσοδο της Ελλάδας στην εποχή των μνημονίων, της τρόικας, του ΔΝΤ, της ΕΚΤ κ.λπ. Με αυτόν τον τρόπο αναπαράγεται στον δημόσιο πολιτικό διάλογο η είσοδος της ελληνικής κοινωνίας στην εποχή της πιο πρόσφατης φάσης της διαρκούς καπιταλιστικής κρίσης. Οι αντιδράσεις των υποτελών κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων (προλεταρίων και βιαίως προλεταριοποιημένων μεσοαστών και μικροαστών) εξέλαβαν όλη αυτή τη περίοδο ποικίλα χαρακτηριστικά. Απεργίες, συγκρουσιακές διαδηλώσεις, διαδηλώσεις με εξεγερσιακό χαρακτήρα, προπηλακισμοί πολιτικών και άλλων φιλομνημονιακών δημοσίων προσώπων, «κίνημα των πλατειών», δημιουργία συνοικιακών λαϊκών συνελεύσεων, παρεμβάσεις στις εθνικές γιορτές κ.ά. Δύο χρόνια μετά, και η διάρρηξη του προηγούμενου κοινωνικού συμβολαίου έχει πια οριστικοποιηθεί αφήνοντας πίσω συντρίμμια. Αυτή η αλλαγή στο επίπεδο της ενσωμάτωσης στην κοινωνική πυραμίδα, τόσο του προλεταριάτου όσο και των μικροαστικών στρωμάτων, αναζητεί το αντίστοιχό της στο πεδίο της πολιτικής. Παρατηρείται μια αναδιάταξη στην πολιτική συγκρότηση των από κάτω η οποία κινείται ανάμεσα στη ρήξη και την επανενσωμάτωση. Η διαδικασία αυτή αγγίζει τους κύριους διαχειριστές του προηγούμενου κοινωνικού συμβολαίου (ΠΑ.ΣΟ.Κ.), την Αριστερά που έχοντας επενδύσει στην αναμενόμενη εξαθλίωση του κόσμου, προσμένει να επαληθέψει τη θεωρία του «ώριμου φρούτου» μέσα από την εκλογική της άνοδο, και ασφαλώς την άκρα Δεξιά (ή απλά Δεξιά) η οποία επωφελείται από τη μετατόπιση της κουβέντας από την (δομική) καπιταλιστική κρίση στα στενά όρια της «υπό κατοχής Ελλάδας» και του λαού της.
Το μικροαστικό-πατριωτικό (κατ’ ουσίαν αμιγώς εθνικιστικό) φαντασιακό παράγει πλέον τη δική του αφήγηση σχετικά με τα αίτια της κρίσης και τις πιθανές διεξόδους από αυτή. Η εφαλτήρια εκδίπλωση αυτών των θέσεων κατά μια έννοια προέκυψε μέσα από τους «αγανακτισμένους» και τις πλατείες το περασμένο καλοκαίρι. Αναλύσεις σχετικά με τις πλατείες, τον ρόλο τους, τα χαρακτηριστικά τους και τις πιθανές συνέπειες έγιναν πολλές. Σε αυτό που θα θέλαμε να σταθούμε εδώ είναι ο ρόλος τους στην ανάπτυξη ενός τύπου εθνολαϊκού κινηματισμού. Είναι προφανές πως οι συγκεκριμένες διαμαρτυρίες επιχειρήθηκε να καθοριστούν εξ’ αρχής σε σχέση με το τι όφειλαν να είναι και τι όχι μέσα από τα μίντια και τον κυρίαρχο λόγο. Στην πορεία τα ίδια κανάλια διαμόρφωσης του κυρίαρχου λόγου επικέντρωσαν αποκλειστικά στον πατριωτικό–μικροαστικό συρφετό της πάνω πλατείας [1], αγνοώντας τις όποιες διαδικασίες διαμορφώνονταν από το πλήθος στην λεγόμενη κάτω πλατεία. Αυτό το εμετικό συνονθύλευμα πρώην (ή και νυν) πελατών των αστικών κομμάτων που μούντζωνε, έψελνε τον εθνικό ύμνο και φώναζε προδότες τους πολιτικούς ήταν η πρώτη μαζική παρουσία των αγανακτισμένων νοικοκυραίων στο τοπίο της «αντι-μνημονιακής» αντίστασης. Το «κίνημα των πλατειών» μπολιάστηκε με τις εντελώς ιδιαίτερες ελληνικές πολιτικές και ιστορικές συνθήκες με αποτέλεσμα να έχει διττή απόληξη. Από τη μια οι περιφερόμενοι αγανακτισμένοι των παρελάσεων, οι νεόκοποι ψηφοφόροι της χρυσής αυγής και του αντι-μνημονιακού φασίστα Καμμένου, και από την άλλη οι ελπιδοφόρες λαϊκές συνελεύσεις στις γειτονιές της Αθήνας. Η δεξιά ακτιβίστικη απόληξη του φαινομένου είναι πια ορατή τόσο στην παρουσία «αγανακτισμένων» πολιτών στις εθνικές γιορτές, όσο και στη συμμετοχή μικροαστών-πατριωτών σε προπηλακισμούς πολιτικών και λοιπών δημοσίων προσώπων. Επίσης θα πρέπει να σημειωθεί η παρουσία ενός (ολιγομελούς βέβαια) κομματιού της ακροδεξιάς στα εξεγερσιακά γεγονότα της 12ης Φλεβάρη. Μπορεί οι ίδιες οι πλατείες τελικά να αντιμετώπισαν την βίαιη καταστολή και να μην μπόρεσαν να μετεξελιχθούν σε ουσιαστικές πολιτικές δομές (μιλάω για τις συνελεύσεις) αλλά οι δύο εκφάνσεις διαμαρτυρίας που ενυπήρχαν εξ’ αρχής σε αυτές (πάνω–κάτω πλατεία) τελικά παρήγαγαν τα φαινόμενα που περιγράφησαν πιο πάνω. Το ίδιο το υπόδειγμα των πλατειών πάντως με τη συνθηματολογία για άμεση ή αληθινή δημοκρατία δεν μετεξελιχθηκε σε αντι-εξέγερση όπως κάποιοι φοβούνταν, ελλείψει προλεταριακής οργής και ταξικής καθαρότητας αλλά μάλλον δέχτηκε την βίαιη καταστολή του κράτους το περσινό καλοκαίρι στην 48ωρη απεργία του Ιουνίου.
Η δεξιά αναδιατάσσεται…
Μέσα από την αντίθεση που ενυπήρχε στο πλατειακό πλήθος τελικώς ανατράφηκε ο δεξιός ριζοσπαστισμός. Είναι πιθανό κάτι τέτοιο να συνέβαινε ούτως ή άλλως ειδικά από από τη στιγμή που η αφήγηση για τα αίτια της κρίσης είχε μετατοπιστεί στο πεδίο της «εθνικής προδοσίας». Ήταν θέμα χρόνου αυτή η αφήγηση να βρει και κινηματική έκφραση. Οι περιθωριοποιημένοι (ακρο)δεξιοί της μεταπολίτευσης, βλέποντας το ΠΑ.ΣΟ.Κ. να πλειοδοτεί επιτυχημένα ακόμα και σε πατριωτισμό, διαφύλαξαν τις συνωμοσιολογικές ηλιθιότητές τους για την Ελλάδα και τους Έλληνες, τις εμπλούτισαν με τη νέα μυθολογία των 90’s (βλ. μετανάστες, σκοπιανό κ.λπ.) και σήμερα με τη βοήθεια (και) του διαδικτύου κάνουν επίδειξη της λοβοτομημένης τους νοητικής αντίληψης. Είναι δεδομένο πως η επίθεση θα συμπεριλάβει και την κατεστημένη Αριστερά. Η μυθολογία της «υπερβολικής δημοκρατίας» που μας «έβλαψε» και της «διεφθαρμένης Μεταπολίτευσης» που μας οδήγησε στην καταστροφή, είναι κεντρική στην ιδεολογική πλατφόρμα του δεξιού αντι-μνημονιακού ριζοσπαστισμού. Ακόμα και ο ιδεότυπος της διαμαρτυρίας συνίσταται σε αντιδράσεις μιας μάζας που αναμένει τον …εθνικό ηγέτη καβάλα στο άλογο. Αυτός ο συρφετός των εθνικά ταπεινωμένων απειλεί πλέον να συγκροτήσει την (ακρο)δεξιά σε υπολογίσιμη κινηματική-πολιτική δύναμη, και το χειρότερο, να αποκτήσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα μετά από δεκαετίες κινηματική δομή και χαρακτηριστικά (αντι)εξεγερσιακής δύναμης. Αυτή η εκδοχή της εγχώριας δεξιάς είναι η συμπληρωματική εκδοχή της μνημονιακής-κυβερνητικής Ν.Δ., η οποία προσπαθεί να υπερβεί την ριζοσπαστικοποίηση από τα δεξιά της, ενσωματώνοντας όση πίεση της ασκείται. Το ΛΑ.Ο.Σ. ως άλλη εκδοχή της αστικής δεξιάς τελικά απειλείται με πλήρη σύνθλιψη από αυτή την πίεση. Ουσιαστικά οι δύο αυτές εκδοχές της δεξιάς σήμερα αποτελούν τις δύο μελλοντικές δυνητικές επιλογές του ελληνικού κεφαλαίου. Η μία είναι μέσα στο ευρώ, σε ένα κοινωνιοκτόνο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο, και η άλλη στα πλαίσια μιας εθνικής αναδίπλωσης και περιχαράκωσης με την προσμονή οι όποιες μικρο-παροχές δοθούν να συνδεθούν με το μεγαλείο της «αναγεννημένης Ελλάδας».
Ο στείρος αντι-μνημονιακός πολιτικός λόγος…
Ο άλλος βασικός λόγος στον οποίο οφείλεται η εκκόλαψη του δεξιού ριζοσπαστισμού είναι ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκε η αντιπολιτευτική τακτική της Αριστεράς από την υπογραφή του πρώτου μνημονίου και μετά. Συνοπτικά αυτή χαρακτηρίστηκε από την υιοθέτηση μιας πατριωτικής αντι-κατοχικής συνθηματολογίας, με τις δυνάμεις του μνημονίου (εισαγόμενες και εγχώριες) να βρίσκονται στο στόχαστρο. Η πολιτική άρχισε να περιστρέφεται γύρω από την Ελλάδα, την «πατρίδα που πουλιέται», τους «προδότες Έλληνες πολιτικούς», το τοκογλυφικό (ξένο) κεφάλαιο. Όλα αυτά τα στοιχεία απαρτίζουν έναν ιδεολογικό τόπο που είναι κυρίαρχος στο μικροαστικό φαντασιακό. Η κουβέντα έχει πλέον μετατοπιστεί δραματικά από τις πρωτογενείς αιτίες τις κρίσης, δηλαδή την κατάρρευση των αμερικανικών πιστωτικών ιδρυμάτων το 2008 εξαιτίας της κρίσης των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων, ένα μόνο σύμπτωμα από την πρωτοφανή κρίση αναπαραγωγής στην οποία έχει περιέλθει ο παγκόσμιος καπιταλισμός. Πολιτικές δυνάμεις όπως η Κ.Ο.Ε. ή η ΑΡ.ΑΝ. [2], μαζί με τους εκπροσώπους του αριστεροδεξιού πατριωτισμού (Θεοδωράκης, Καζάκης) έχουν δώσει τον κυρίαρχο τόνο στον τρόπο που (παραδοσιακά) η Αριστερά στην Ελλάδα σχηματοποιεί την λαϊκή αντίσταση με όρους εθνικής καταπίεσης. Αυτοί πρώτοι σήκωσαν τις ελληνικές σημαίες στις πλατείες όταν ακόμα και οι βαρεμένοι εθνικόφρονες τις είχαν κρυμμένες στις τσάντες τους. Στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν είναι καινούριο. Από την εποχή του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) μέχρι το πασοκικό «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» (σύγχρονο σύνθημα της Χρυσής Αυγής) όλες οι εκδοχές μιας φιλόδοξης λαϊκής αριστερής ή «αριστερής» πολιτικής παρέμβασης, όφειλαν να δώσουν πατριωτικά διαπιστευτήρια προκειμένου να επιβιώσουν πολιτικά. Ο Τσίπρας μόλις πρόσφατα κατηγόρησε αυτούς που κυβερνούν για έλλειψη ελληνικότητας. Η αριστερά σε αυτή την εκδοχή της λειτουργεί κατά κανόνα ως οργανικό τμήμα του εθνικού κορμού, και μάλιστα με πιθανότητες ανάληψης μελλοντικά της εξουσίας, όχι πιεζόμενη από τα πληβειακά ριζοσπαστικοποιημένα κομμάτια, αλλά προσκαλεσμένη από τις ίδιες τις ελίτ να διαχειριστεί μια πιθανή χρεωκοπία με αριστερό άλλοθι. Η ασάφεια και η επικινδυνότητα του «αγώνα» γενικώς και αορίστως κορυφώθηκε με την επίσκεψη της Χρυσής Αυγής στο εργοστάσιο της Χαλυβουργίας. Εκεί φάνηκε πως πολύ απλά δεν είναι κοινός τόπος (στο μυαλό όχι απλά των εργατών, ούτε κάποιων τυχαίων εργατών, αλλά του πιο μαχητικού κομματιού ‒υποτίθεται‒ της εργατικής τάξης, το οποίο επηρεάζεται από το μεγαλύτερο κόμμα της αριστεράς στην Ελλάδα και το οποίο εν τέλει βρίσκεται 3 μήνες σε απεργία), ο χωρίς δεύτερη κουβέντα διωγμός των ναζί από το εργοστάσιο. Όπως είπε και ο πρόεδρος του σωματείου «Όλη η Ελλάδα είναι μαζί μας» υποδεχόμενος τους μαχαιροβγάλτες της Χρυσής Αυγής.
Και όποιος αντέξει…
Το πολιτικό σύστημα στην κατάσταση που βρίσκεται τώρα, προσπαθεί να διαχειριστεί την κρίση προς όφελος της ομαλής αναπαραγωγής του καπιταλισμού. Η άκρα δεξιά αναδιατάσσεται προσπαθώντας να μετατραπεί στον πολιτικό και στρατιωτικό πυλώνα μιας (παθητικής ή ενεργητικής) αντι-εξέγερσης. Η στείρα αντι-μνημονιακή, πατριωτική συνθηματολογία είναι το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται. Οι συνθήκες διαχείρισης της κρίσης επιτάσσουν πλέον την προσφυγή στη στρατηγική της έντασης. Οι εμφυλιοπολεμικές κορώνες δίνουν και παίρνουν ενώ οι α-νόητες επικλήσεις σε παρελθούσες ιστορικές καταστάσεις [3] επιδιώκουν τη μεταφορά του φόβου στο στρατόπεδο των από κάτω. Οι ομάδες πολιτοφυλακής, τα τεράστια ποσοστά που λαμβάνει η ναζιστική Χ.Α. στις δημοσκοπήσεις, τα γεγονότα στη Ρόδο και αυτά που συνέβησαν την 25η Μαρτίου, η επιτυχής διασπαστική κίνηση του φασίστα Καμμένου, φανερώνουν τη δυναμική που έχει αυτή τη στιγμή η αντι-μνημονιακή δεξιά. Το στοίχημα για την κυριαρχία αυτή τη στιγμή είναι να ενσωματώσει κάποια από τα αιτήματα αυτού του κόσμου χωρίς να καταφύγει ανοικτά σε μια θεσμική εκτροπή. Η διαχείριση του πολεοδομικού κέντρου της Αθήνας συμπεριλαμβάνει τους τρεις μεγάλους πυλώνες του εσωτερικού εχθρού. Περιορισμός διαδηλώσεων, εκκένωση καταλήψεων, επιχειρήσεις σκούπα έναντι σε μετανάστες. Αυτή είναι η διαρκής ατζέντα του επαπειλούμενου ολοκληρωτισμού που θα συμπληρώσει αρμονικά τον οικονομικό στραγγαλισμό που ήδη υφιστάμεθα. Φτωχοί σε σιγή νεκροταφείου. Πόλεις-στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σε αυτή την προοπτική τα ακροδεξιά κομμάτια θα εγγυηθούν την τάξη και την ασφάλεια χέρι-χέρι με το επίσημο κράτος. Η στείρα αντι-μνημονιακή ρητορεία αυτήν την πολiτική εξυπηρετεί, τουλάχιστον όσον αφορά στους μετανάστες και στον ριζοσπαστικό αντικαθεστωτικό χώρο. Γιατί τελικά ο εσωτερικός εχθρός είναι το διακύβευμα.
Μένιος
1. Ο διαχωρισμός μεταξύ πάνω και κάτω πλατείας χωροταξικά αναφέρεται στην Αθήνα. Πολιτικά διαίρεσε και τις πλατείες άλλων πόλεων μεταξύ των οποίων και της Πάτρας ,από την οποία πηγάζει και η όποια εμπειρική γνώση του γράφοντος σε σχέση με τις πλατείες.
2. Χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την προκήρυξη της λαϊκής συνέλευσης της Πλ. Γεωργίου στην Πάτρα εν όψει 25ης Μαρτίου. Στη συνέλευση αυτή έχουν μεγάλη επιρροή οι συγκεκριμένες παρατάξεις: «[…] Δεν θα τους αφήσουμε όμως να μας κάνουν σύγχρονους “ραγιάδες”! Ο λαός έχει ιστορική μνήμη! Σήμερα τιμάμε τους αγωνιστές που δεν προσκύνησαν αρχόντους και κοτζαμπάσηδες. Τους τιμάμε κάνοντας το δικό μας αγώνα. Ορθώνοντας το ανάστημά μας στους νέους κοτζαμπάσηδες κι αρχόντους, ντόπιους και ξένους! (…) Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους. Η 25η Μαρτίου και η Ελληνική Επανάσταση στον καιρό του Μνημονίου και της Τρόικας ξαναγίνονται επίκαιρα. Διεκδικούμε πάλι σήμερα την ανεξαρτησία μας και την προκοπή του τόπου μας. Αρνούμαστε αυτή τη μέρα να τη γιορτάζουμε μαζί με τους πρωταγωνιστές της υποτέλειας, αρνούμαστε αυτή τη μέρα να στεκόμαστε πλάι στους σύγχρονους κοτζαμπάσηδες. […] Να φύγουν όσοι παραδίδουν τη χώρα στους τοκογλύφους και στην τρόικα. Να φύγουν όσοι προσδοκούν να είναι “άξιοι” συνεχιστές της υποτέλειας».
3. Βλέπε «Το σύνδρομο της Βαιμάρης»,
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=432730
