«Η κουλτούρα των ανθρώπων ήταν πάντοτε
ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για τον αναρχισμό».
~Αμπέλ Παζ
«Το μεγάλο όνειρο του Ντουρούτι και του Ασκάσο ήταν να ιδρύσουν σε όλες τις μεγάλες πόλεις του κόσμου αναρχικούς εκδοτικούς οίκους. Η μεγαλύτερη επιχείρηση αυτού του είδους θα έπρεπε να έχει την έδρα της στο Παρίσι (…) εκεί, στο κέντρο της παγκόσμιας διανόησης, θα εμφανίζονταν τα σπουδαιότερα έργα της σύγχρονης σκέψης σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Γι’ αυτόν τον σκοπό, ιδρύθηκαν οι “Διεθνείς Αναρχικές Εκδόσεις”, που βγάλαν πολλά βιβλία, φυλλάδια κι εφημερίδες σε διαφορετικές γλώσσες. Η γαλλική κυβέρνηση καταδίωξε αυτή τη δουλειά με όλα τα αστυνομικά μέσα. (…) Δεν τους άρεσε καθόλου που η ομάδα Ντουρούτι εμφανιζόταν και στον πολιτιστικό τομέα».
~Κανόβας Θερβάντες
Τα παραπάνω λόγια των δύο παλιών αναρχικών αγωνιστών του ισπανικού εμφυλίου πολέμου αντικατοπτρίζουν με γλαφυρό τρόπο την πάντα ζωντανή και παθιασμένη σχέση του απανταχού ελευθεριακού κινήματος με τον πνευματικό πολιτισμό και την καλλιέργεια της αγάπης για το διάβασμα, τη γνώση και –κατ’ επέκταση– το βιβλίο, ως φορέα τους.
Μέσα από τις λαϊκές βιβλιοθήκες που τα αναρχοσυνδικαλιστικά εργατικά συνδικάτα άνοιγαν στους τόπους όπου δραστηριοποιούνταν, τα ελευθεριακά σχολεία που ιδρύονταν (και εξακολουθούν να λειτουργούν και σήμερα) και την έντονη σύγχρονη έντυπη-εκδοτική παραγωγή του κινήματος στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, οι αναρχικοί παρότρυναν πάντα τους εργάτες, τους άνδρες, τις γυναίκες, τα παιδιά αλλά και γενικά τους εκμεταλλευόμενους, να μορφώνονται και να αποκτούν συνείδηση της ανθρώπινης ουσίας, της κατάστασής τους και της αξίας της ελευθερίας.
…Μπορεί λοιπόν η Βικελαία Βιβλιοθήκη Ηρακλείου να μην έχει να κάνει με αναρχικές εκδόσεις, με τέτοιες όμως παρακαταθήκες στις ιδεολογικές αποσκευές μας, και με δεδομένο το ενδιαφέρον μας για τα τοπικά δρώμενα, δεν θα μπορούσαμε να μείνουμε ασυγκίνητοι απέναντι στο μείζον τοπικό ζήτημα που κάποιοι συμπολίτες μας –προς τιμήν τους– ανέδειξαν μέσα από την πρωτοβουλία που συγκρότησαν, και το οποίο έχει να κάνει αφενός με τη γενικότερη εγκατάλειψη της Βιβλιοθήκης από πλευράς δήμου Ηρακλείου (καθότι δημοτική), και αφετέρου με τη βούληση του τελευταίου να παραχωρήσει ένα μικρό μόνο μέρος του ανακαινιζόμενου κτιρίου «Αχτάρικα» στο κέντρο (στο οποίο στεγαζόταν η Βικελαία πριν αρχίσει η ανάπλασή του) για τη λειτουργία της. Το τι θέλει να κάνει με το υπόλοιπο δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς, αν έχει στοιχειώδη επίγνωση της κυρίαρχης «λογικής» της εποχής μας: Ναό της κατανάλωσης και του εμπορεύματος – μαγαζιά, καφέ-μπαρ και δεν συμμαζεύεται (λες και δεν έχουνε ήδη γεμίσει βιτρίνες και τραπεζοκαθίσματα όλοι σχεδόν οι –μέχρι πρότινος– δημόσιοι χώροι).
Σήμερα, ένα μεγάλο μέρος του θησαυρού της Βικελαίας (βιβλία, εφημερίδες, ιστορικά αρχεία κ.λπ.) σαπίζει παρατημένο σε υγρά και βρώμικα υπόγεια, βρίσκεται σκόρπιο από ‘δω κι από ‘κει, προσωπικό δεν υπάρχει παρά ελάχιστο, και πόροι ικανοί να δώσουν ώθηση σ’ αυτή τη σπουδαία πνευματική εστία της πόλης (από τις ελάχιστες που απέμειναν μετά την επιδρομή της λογικής της «ανάπτυξης» και της εμπορευματοποίησης των πάντων) δεν προβλέπονται.
Δεν είμαστε διατεθειμένοι να παραμείνουμε αδιάφοροι απέναντι σ’ αυτήν την πραγματικότητα. Απαιτούμε και μεις την παραχώρηση ολόκληρου του κτιρίου «Αχτάρικα» στη Βιβλιοθήκη, την τροφοδότησή της με όλους τους αναγκαίους πόρους και ενέργειες ώστε να στελεχωθεί επαρκώς, να συντηρηθεί και να αξιοποιηθεί το υλικό της.
Η υπόθεση όμως αυτή μας αφορά και μας ενδιαφέρει και για έναν άλλο λόγο, που βρίσκεται στον πυρήνα της συνολικής κοινωνικοπολιτικής μας θεώρησης:
Η Κίνηση πολιτών που συστήθηκε για να διεκδικήσει για την εν λόγω Βιβλιοθήκη αυτά που αδιαπραγμάτευτα της ανήκουν, είναι μια πρωτοβουλία ανθρώπων ακηδεμόνευτη, μακριά από παρατάξεις, συμφέροντα και παρασκήνια, που συστάθηκε με γνώμονα μια κοινή ανάγκη των ανθρώπων αυτών να έχουν λόγο και ενεργό ρόλο σε ό,τι θεωρούν ότι αφορά τη ζωή τους, και με σκοπό να ασκήσουν πίεση από τα κάτω, βασιζόμενοι στη δυναμική του «απλού» κόσμου, ώστε να αποσπάσουν από την Αρχή (εν προκειμένω ο δήμος Ηρακλείου) αυτά που η τελευταία αυθαίρετα θέλει να τους (μας) στερήσει.
Βλέπουμε σε τέτοιες (αυτοοργανωμένες) κινήσεις την υλοποίηση ενός από τα βασικά προτάγματα της ελευθεριακής θεώρησης που, ανάμεσα σε άλλους τρόπους δράσης, προτάσσει την αυτόβουλη ενεργοποίηση των ανθρώπων σε όλα τα επίπεδα (ξεκινώντας από το τοπικό), ώστε να σχηματίσουν ομάδες πίεσης που, με βάση οριζόντιες, αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, θα επανοικειοποιηθούν και θ’ ανοίξουν «χώρους» (και άρα δυνατότητες κίνησης και συνεπώς ελευθερίας) κόντρα στη βούληση της εξουσίας.
Για τους λόγους αυτούς θα συμμετέχουμε όπως μπορούμε (και) σ’ αυτήν την προσπάθεια, και καλούμε όλον τον κόσμο να συστρατευτεί σ’ αυτήν, και να προσφέρει ό,τι και όπως μπορεί, ώστε να ευοδωθεί. Προσβλέπουμε δε κι ευελπιστούμε, αυτό να αποδειχτεί για πολλούς ένα σχολείο για ευρύτερες κοινωνικές διεκδικήσεις με ανάλογο χαρακτήρα στο άμεσο μέλλον.
Παρακάτω δημοσιεύουμε αποσπάσματα από το Δελτίο Τύπου της Πρωτοβουλίας Πολιτών για τη Βικελαία, όπως εκδόθηκε μετά την πρώτη λαϊκή συγκέντρωση που κάλεσε στο κέντρο προς ανάδειξη του ζητήματος:
Ηράκλειο,18 Απριλίου 2011
Κατευθυνόμενος από την Κνωσσό προς το κέντρο το Ηρακλείου το 1941 ο Χένρυ Μίλλερ γράφει: «Η αντίθεση ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν ήταν συντριπτική, λες και το μυστικό της ζωής είχε στο μεταξύ χαθεί… Σκέφτομαι τώρα την έλλειψη εκείνων των βασικών στοιχείων της ζωής που κάνουν δυνατή την αληθινή κοινωνία των ανθρώπων. Η μεγάλη, η θεμελιώδης έλλειψη, που είναι προφανής παντού στον πολιτισμένο κόσμο, είναι η παντελής στέρηση οποιουδήποτε είδους κοινοτικής ύπαρξης. Έχουμε γίνει πνευματικοί νομάδες· οτιδήποτε σχετίζεται με την ψυχή είναι ετοιμόρροπο, ριγμένο εδώ κι εκεί από τον άνεμο σαν τα απομεινάρια ενός ναυαγίου στη θάλασσα».
Οι 2,000 που βρεθήκαμε το Σάββατο 9 Απριλίου 2011 στην Βικελαία, οι 1470 που υπέγραψαν επί τόπου, οι 1000 τόσοι που έχουν υπογράψει τις επόμενες μέρες, ο κόσμος που αγωνιά και αναρωτιέται «τι άλλο θα κάνουμε» και «αν θα κάνουμε κάτι και για το πάρκο», δεν είναι ο κόσμος που δεν τον νοιάζουν τα μεγάλα προβλήματα του τόπου, δεν είναι ο κόσμος που έχει «ύποπτα κίνητρα», δεν είναι ο κόσμος που πλέει σε πελάγη ανεμελιάς και ευτυχίας, δεν είναι ο κόσμος που άγεται και φέρεται από μικροκομματικά και μικροσυνδικαλιστικά συμφέροντα, δεν είναι ο κόσμος που δεν έχει με τι άλλο να ασχοληθεί, δεν είναι ο κόσμος που ζει κλεισμένος στη γυάλα μιας ελίτ, δεν είναι ο κόσμος που «είδε φως και μπήκε». Είμαστε ο κόσμος που δεν αντέχει τη βασική, τη θεμελιώδη στέρηση της κοινοτικής ύπαρξης. Είμαστε ο κόσμος που αρνείται να ψάχνει στον άνεμο και στα απομεινάρια των ναυαγίων για ό,τι τρέφει την ψυχή και της δίνει ανάστημα (…) Την εποχή που η πνευματική νομαδοποίηση παρουσιάζεται ως άγραφος και αμετάκλητος νόμος της κοινωνίας, και αποτελεί την πιο σίγουρη πηγή πλουτισμού εις βάρος μας, εμείς τιμάμε το ανάστημά μας και τη δύναμή μας. Είμαστε πολλοί και ζητάμε στέγη για τον πολιτισμό, τα γράμματα, τις τέχνες, την ψυχή μας. Για να μπορούμε να ζητήσουμε και την στέγη για τον άρρωστο, τον άνεργο, τον μετανάστη, τον αδύναμο. Για να ζητήσουμε να γίνει ο άνθρωπος ίσος με τον άνθρωπο. Και έπεται συνέχεια.
Δικτυακός τόπος στον οποίο μπορούν να υπογράφουν όσοι δεν υπόγραψαν το Σάββατο στη συγκέντρωση:
http://www.gopetition.com/petition/44551/signatures-page4.html.
E-mail της κίνησης στο οποίο μπορούμε να απευθυνόμαστε όλοι: politesvikelaia@hotmail.com.
Τέλος, βρίσκεται υπό κατασκευή ο ιστότοπος της κίνησης στον οποίο θα μπορούμε να επικοινωνούμε ηλεκτρονικά.
Πολίτες για τη Βικελαία
