Δύο μέρες ΜΕ και ΓΙΑ τους πρόσφυγες
Εκδήλωση της εφημερίδας δρόμου Άπατρις για την προσφυγική κρίση
Το παρακάτω κείμενο αποτελεί την εισήγηση της εφημερίδας δρόμου Άπατρις γύρω από τα αίτια της προσφυγικής κρίσης αλλά και την συνολική στάση της Ευρώπης στο ζήτημα. Στην πραγματικότητα, η παρούσα ανάλυση με την συγκεκριμένη διάρθρωση επιχειρεί να εγείρει τον προβληματισμό, να βάλει ερωτήματα και να αναζητήσει πιθανές απαντήσεις μακριά από αυθεντίες. Αποτελεί έδαφος και χώρο για αναπτυχθεί, με αφορμή την συγκεκριμένη εκδήλωση, ακόμη περισσότερο ο προβληματισμός γύρω από το συγκεκριμένο θέμα. Οι ερωτήσεις που έχουν επιλεχθεί και οι απαντήσεις που έχουν δοθεί είναι ενδεικτικές και παράγωγες των σκέψεων και των συζητήσεων μας. Θα μπορούσαν στην θέση τους να είναι άλλες ή να είναι περισσότερες, αλλά η ουσία είναι στην συζήτηση.
Γιατί φεύγουν οι πρόσφυγες από τις χώρες τους;
Υπάρχουν αρκετές διαφορετικές περιπτώσεις προσφύγων ανάλογα με την εθνοτική ή τη θρησκευτική κατηγορία στην οποία ανήκουν. Οι κύριες ομάδες προσφύγων που αυτή τη στιγμή περνάνε τα σύνορα είναι:
-Σύριοι που φεύγουν από τη χώρα τους λόγω του πολυεμφυλίου πολέμου που λαμβάνει χώρα εκεί . Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι περισσότερα από δώδεκα εκατομμύρια άνθρωποι (ο μισός πληθυσμός της χώρας) έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους εκ των οποίων πέντε εκατομμύρια έχουν καταφύγει σε άλλες χώρες.
-Αφγανοί, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους ανήκουν στη σιιτική φυλή Χαζάρα και είχαν καταφύγει προ εικοσαετίας στο Ιράν, μετά την επικράτηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, όπου ζούσαν σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Πλέον φεύγουν και από το Ιράν όπου με νόμο του 2015 απειλούνται άμεσα με απέλαση.
– Ιρακινοί που προέρχονται κυρίως από τις περιοχές που έχει καταλάβει το Ισλαμικό Χαλιφάτο.
– πρόσφυγες από Αφρική που συνεχίζουν να εγκαταλείπουν τις χώρες τους και συγκεκριμένα από Ερυθραία όπου η οικονομία έχει καταρρεύσει και Κονγκό όπου μαίνονται εμφύλιες συγκρούσεις. Ανάμεσα στους βασικούς λόγους που μεταναστεύουν είναι για να μην υπηρετήσουν τη στρατιωτική θητεία που άτυπα είναι καταναγκαστικά έργα άγνωστης χρονικής διάρκειας.
Ποιοι κερδίζουν από τον πόλεμο στη Συρία;
Ανεξαρτήτως των αιτιών του εμφυλίου στη Συρία, ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομίας συντηρείται από τον ίδιο τον πόλεμο και την αναπαραγωγή του. Έτσι σε πρώτο χρόνο δραστηριοποιούνται στο πεδίο της μάχης μισθοφόροι και εταιρίες πολέμου, έμποροι όπλων και εταιρίες παροχής υπηρεσιών ασφάλειας, ακόμα και ολόκληρα κράτη που έχουν άρρηκτα συνδεδεμένη την οικονομία τους με τη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων. Ενώ σε δεύτερο χρόνο ωφελούνται κατασκευαστικές εταιρίες και γενικότερα εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην ανοικοδόμηση περιοχών. Προφανώς, ανάλογα με την έκβαση των επιχειρήσεων υπάρχει και έντονη οικονομική δραστηριότητα στην αλλαγή ιδιοκτησίας και την αξιοποίηση των πηγών ενέργειας και των πηγών πρώτων υλών.
Ποια είναι η κοινωνική/ταξική σύσταση που έχουν τα πλήθη των προσφύγων;
Όσον αφορά στους Σύριους πρόσφυγες οι ταξικές αντιθέσεις είναι ευδιάκριτες και στον τόπο προορισμού τους. Έτσι τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα είτε μένουν στη Συρία αλλάζοντας απλά περιοχή, είτε μεταναστεύουν προς Τουρκία, Ιορδανία, Ιράκ ή Λίβανο – στην πρωτεύουσα του οποίου αξίζει να σημειώσουμε ότι βρίσκονται πλέον περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες. Τα μεσαία στρώματα είναι αυτά που έχουν τη δυνατότητα να έρθουν προς την Ευρώπη, ενώ η μεγαλοαστική τάξη στο βαθμό που χρειάζεται να μεταναστεύσει καταφεύγει στη Σαουδική Αραβία.
Γιατί ένα μέρος των κοινωνιών στρέφεται στον τζιχαντισμό;
Τα αίτια της ανόδου του τζιχαντισμού και του πολιτικού Ισλάμ είναι πολυσύνθετα. Η συνεχής αύξηση της φτώχειας και η αδυναμία του καπιταλισμού να συνεχίσει να ηγεμονεύει ιδεολογικά επί των συγκεκριμένων κοινωνιών αποτελούν σίγουρα σημαντικό παράγοντα της εμφάνισης αυτού του φαινομένου. Ταυτόχρονα η διέξοδος της θρησκείας σαν μέσο ριζοσπαστικοποίησης ελλείψει οποιασδήποτε αντικαπιταλιστικής προοπτικής αλλά και η χρησιμοποίηση από τη δύση ένοπλων θρησκευτικών ομάδων, είτε για την καταστολή όποιων κινημάτων εμφανίστηκαν κατά καιρούς, είτε χρηστικά κατά τη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων δημιούργησαν τις προοπτικές τόσο για την ανάπτυξη τέτοιων δομών που απέκτησαν οικονομική και πολιτική υπόσταση, όσο και για την εδραίωση του μισθοφορισμού σαν επιλογή εξόδου από τη φτώχεια.
Τι προηγήθηκε της συριακής κρίσης;
Ο συριακός εμφύλιος είναι κομμάτι και μετεξέλιξη της Αραβικής Άνοιξης, μιας σειράς εξεγέρσεων και επαναστάσεων που ανέτρεψαν ή επιχείρησαν να ανατρέψουν τα ολοκληρωτικά καθεστώτα των χωρών της Μέσης Ανατολής. Σε κάθε χώρα η έκβαση της κατάστασης ήταν διαφορετική. Στην Τυνησία, η ανατροπή του Μπεν Άλι οδήγησε σε μερικό εκδημοκρατισμό, ενώ στην Αίγυπτο μετά την επανάσταση και την ανατροπή του καθεστώτος εκδηλώθηκε πραξικόπημα και σε δεύτερο χρόνο επικράτησε ένα στρατοκρατικό καθεστώς αποτελούμενο από τους ίδιους ανθρώπους κατείχαν την εξουσία και επί Μουμπάρακ. Στην Υεμένη, ο επί δύο δεκαετίες πρόεδρος Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ παραιτήθηκε έπειτα από μία μεγάλη εξέγερση, χωρίς ωστόσο να σημειωθεί οποιαδήποτε κοινωνική αλλαγή με αποτέλεσμα την εκ νέου εξέγερση – ένοπλη αυτή τη φορά – κυρίως του σιιτικού πληθυσμού και την έναρξη πολυεθνικής επιχείρησης καταστολής της. Στο Μπαχρέιν, η εξέγερση κατεστάλει από το στρατό της Σαουδικής Αραβίας που εισέβαλλε στη χώρα για να επιβάλλει την τάξη. Στη Λιβύη, στην οποία από τις πρώτες μέρες της εξέγερσης ήταν έντονη η γεωπολιτική σημασία της, η ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι οδήγησε σε μια χαώδη κατάσταση στην οποία φυλετικές και θρησκευτικές ομάδες συγκρούονται για την κατανομή της εξουσίας, ενώ ,τέλος, στη Συρία η αιματηρή καταστολή των αρχικών διαδηλώσεων οδήγησε στην άμεση στρατιωτικοποίηση της σύγκρουσης και μέσω της ανάμειξης διαφόρων κρατών (ΗΠΑ, Ιράν, Ρωσία, Ε.Ε, Τουρκία, Σ. Αραβία) σε ένα αιματηρό πολυεμφύλιο ανάμεσα σε διάφορες πολιτικές, θρησκευτικές, εθνοτικές ομαδοποιήσεις.
Γιατί διαλύονται τόσο εύκολα τα συγκεκριμένα κράτη;
Τα αραβικά κράτη σχεδόν στο σύνολό τους δεν αποτελούσαν περιοχές με σαφή διακριτά χαρακτηριστικά μεταξύ τους, αλλά διοικητικές περιοχές που μετεξελίχτηκαν σε ανεξάρτητες χώρες. Συνεπώς τα σύνορα μεταξύ τους δεν βασίζονται ούτε σε εθνοτικές διαφοροποιήσεις, ούτε σε φυσικά όρια (ποτάμια, βουνά) είναι εξ’ ολοκλήρου τεχνητά και συνεπώς ο βασικός λόγος και η μοναδική συνεκτική δύναμη της συγκρότησης αυτών των περιοχών σε διακριτά κράτη είναι η ολοκληρωτική εξουσία με την οποία κυβερνήθηκαν από την ύπαρξη τους μέχρι σήμερα. Με την κατάρρευση των ολοκληρωτικών καθεστώτων, ρευστοποιούνται συνεπώς και τα σύνορα μεταξύ τους, όπως διαφαίνεται μετά από γεγονότα. Συγκεκριμένα, η ύπαρξη του Ισλαμικού Χαλιφάτου, η αυτονόμηση της Ροτζάβα, η πολυεθνική επιχείρηση εναντίον των σιιτών ανταρτών της Υεμένης και η εξαΰλωση των κρατικών δομών της Λιβύης.
Γιατί είναι κλειστά τα σύνορα της Ευρώπης για τους πρόσφυγες;
Οι λόγοι είναι πολυσύνθετοι. Είναι δεδομένο ότι σε περίοδο οικονομικής κρίσης υπάρχει πρόβλημα ενσωμάτωσης στην ευρωπαϊκή οικονομία τόσο μεγάλων φτωχωποιημένων πληθυσμών, στο βαθμό που κινδυνεύει η συστημική σταθερότητα και δημιουργούνται νέες ισορροπίες. Ταυτόχρονα η πολιτική των κλειστών συνόρων οδηγεί στη παρανομοποίηση των προσφύγων και μεταναστών και μέσω αυτής στη δημιουργία μιας αόρατης γενιάς εργαζομένων μειωμένου εργατικού κόστους και ανύπαρκτων εργασιακών/κοινωνικών δικαιωμάτων. Παράλληλα, η δημιουργία των hot-spots σαν μηχανισμό ταξινόμησης ανθρώπων ανάλογα με τις εργασιακές τους ικανότητες , οι οποίες αποτελούν το βασικό κριτήριο εισόδου, αποτελεί μια πρωτοφανή δυστοπική εξέλιξη στη διαχείριση των ανθρώπινων προσφυγικών ή μεταναστευτικών ροών. Ταυτόχρονα, σημαντικό ρόλο παίζει και η αυξανόμενη συντηρητικοποίηση του πολιτικού ευρωπαικού χώρου που πλέον υιοθετεί μια αντίληψη συγκεκριμένων πολιτιστικών πεδίων, τοποθετώντας την «χριστιανική» Ευρώπη σαν ένα τέτοιο, και μέσω αυτής της αντίληψης, την αντι – ισλαμική ρητορική στα πλαίσια της θωράκισης απέναντι στη σύγκρουση των πολιτισμών που υποτίθεται ότι διεξάγεται. Απόρροια αλλά και παράγοντας του τελευταίου είναι και η άνοδος των ακροδεξιών πολιτικών κομμάτων που τρέφονται και ταυτόχρονα αναπαραγάγουν τα φοβικά σύνδρομα μεγάλων κομματιών του ευρωπαϊκού πληθυσμού, στρέφοντας όλο το δημόσιο διάλογο σε προνομιακά πεδία για το φασιστικό λόγο όπως η ασφάλεια και ο κίνδυνος που διατρέχουν οι δυτικές αξίες.
Πόσο εύκολο είναι να περάσει ένας πρόσφυγας στην Ευρώπη;
Η Ευρώπη – Φρούριο είναι θωρακισμένη στρατιωτικά, νομικά και διοικητικά. Η συνεχείς επαναπροωθήσεις των πλοιαρίων των προσφύγων, οι οποίοι μόνο όταν βρίσκονται στη θάλασσα περισυλλέγονται σαν ναυαγοί είναι μόνο η πρώτη γραμμή άμυνας. Οι περιπολίες της Frontex και οι φράχτες που υψώνονται πλέον ανάμεσα σε διάφορες χώρες, η αυξανόμενη συμμετοχή του στρατού στη διαχείριση των πληθών των προσφύγων και το ειδικό νομικό καθεστώς που υιοθετούν πλέον χώρες σαν την Ουγγαρία με το οποίο «εγκλήματα» που έχουν σχέση με την παράνομη είσοδο στη χώρα αντιμετωπίζονται με πολυετή φυλάκιση, είναι η απάντηση της Ε.Ε στη προσφυγική κρίση.
Οι Ραδιοζώνες Ανατρεπτικής Έκφρασης ηχογράφησαν την εκδήλωση και είναι διαθέσιμη στο αρχείο τους.
