Ο εργασιακός κώδικας αντανακλά μια σχέση ισχύος (rapport de force)
Απ: Προκειμένου να κατανοήσουμε το εργασιακό περιβάλλον στη Γαλλία, θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε το μοντέλο που ισχύει σε μια ιστορική και θεσμική βάση;
Πρ: Για τα αφεντικά, ο εργασιακός κώδικας είναι «υπερβολικά ογκώδης», «υπερβολικά περίπλοκος», πάρα πολύ «περιοριστικός». Όλα αυτά αποτελούν έναν λόγο, που χρησιμοποιεί με τη σειρά του το MEDEF (ανώτερη οργάνωση των εργοδοτών) εδώ και δεκαετίες και που υιοθετείται τώρα και από την σοσιαλιστική κυβέρνηση.
Για να προετοιμαστεί λοιπόν το έδαφος για την κυβέρνηση, χρησιμοποιήθηκε μια έντονη προπαγάνδα για να χτυπηθεί η εργασιακή νομοθεσία και επομένως τα δικαιώματα των εργαζομένων με πρόσχημα την «απλούστευση».
Δεν είναι απλώς μια νομική κατασκευή αλλά ένα δίκαιο που γεννήθηκε μέσα από τους κοινωνικούς και συνδικαλιστικούς αγώνες. Είναι το δίκαιο των αγώνων, των « εργατικών ατυχημάτων », των απεργιών.
Η σύνταξη του πρώτου εργασιακού κώδικα αρχίζει το 1910, με την νομοθέτηση των πρώτων εργατικών νόμων, όπως αυτού για τον ελεύθερο μισθό της γυναίκας το 1907 (η γυναίκα μπορεί να έχει τον δικό της μισθό) αυτού που « εγγυάται την καταβολή του μισθού σε τακτά διαστήματα » (1909) ή του νόμου της 5ης Απρίλη 1910 « σχετικά με τις εργατικές και αγροτικές συντάξεις μετά τα 65 ».
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το κωδικοποιημένο εργασιακό δίκαιο είναι το αποτέλεσμα των διαδοχικών αγώνων της εργατικής τάξης για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας : ο περιορισμός της διάρκειας της εργασιακής ημέρας, της άδειας με αποδοχές, η αποζημίωση των εργατικών ατυχημάτων, κλπ είναι κεκτημένα που αποσπάστηκαν από τα αφεντικά, έγιναν κανόνας και από τα οποία επωφελούνται όλοι/ες οι εργαζόμενοι/ες.
Ο εργασιακός κώδικας είναι « ογκώδης », είναι ογκώδης μέσα από την ιστορικότητά του, από τα εκάστοτε νομοθετήματα, αλλά και συνολικά από όλη τη νομολογία που έχει προκύψει από τους οργανωμένους αγώνες των εργαζομένων.
Είναι ένας κώδικας που αντικατοπτρίζει την εξουσιαστική σχέση ανάμεσα στις δυο ιστορικά αντιμαχόμενες τάξεις, ενώ τελευταίες δεκαετίες έχουν καταγραφεί σε αυτόν όλες οι οπισθοδρομήσεις που έχει υποστεί η εργατική τάξη και οι οργανώσεις της, όπως για παράδειγμα η κυριακάτικη εργασία (2009), ή η εθνική διεπαγγελματική συμφωνία (ΕΔΣ) σχετικά με την « ανταγωνιστικότητα και την διασφάλιση της απασχόλησης » (2013).
Όμως παρά τις πολλές οπισθοδρομήσεις, που συνοδεύονται από την καταστροφή των εργαλείων ελέγχου και προσφυγής όπως η επιθεώρηση εργασίας ή το εργατοδικείο, ο εργασιακός κώδικας παραμένει ένα στήριγμα για τους/τις εργαζόμενους/ες με τις βασικές αρχές του να είναι ακόμα απαράκαμπτες. Να γιατί λοιπόν η κυβέρνηση θέλει να προχωρήσει ακόμα παραπέρα για να ικανοποιήσει το MEDEF : στόχος είναι να επανέλθουμε σταδιακά στην περίοδο προ του εργασιακού κώδικα, δηλαδή στην ατομική σύμβαση παροχής υπηρεσιών.
Στον εργασιακό κώδικα ισχύουν αυτή τη στιγμή δυο βασικές αρχές που παρουσιάζονται ως εξής :
1. Η αρχή της ιεράρχησης των κανόνων : ο ανώτερος κανόνας υπερισχύει του κατώτερου (ευρωπαϊκές συνθήκες, σύνταγμα, νομοθεσία, διατάγματα, κανονισμοί, μέχρι τη σύμβαση εργασίας).
2. Η αρχή της εύνοιας : Η πρώτη αρχή δεν εφαρμόζεται σε περίπτωση που ο κατώτερος κανόνας ευνοεί περισσότερο τους εργαζόμενους.
Όμως ύστερα από τους νόμους του 1982 (επί σοσιαλιστικής κυβέρνησης), οι « κοινωνικοί εταίροι » μπορούν να αποφασίσουν διατάξεις λιγότερο ευνοϊκές από αυτές του νόμου, εάν ο νόμος αυτός το επιτρέπει, ενώ από το 2004, μπορούν να ισχύσουν κανόνες που είναι λιγότερο ευνοϊκοί από τη συλλογική σύμβαση.
Τέλος, η ΕΔΣ υποσκάπτει ακόμα περισσότερο τον εργασιακό κώδικα συμπεριλαμβάνοντας ότι: Στο εξής μια επιχείρηση μπορεί να αυξήσει το χρόνο εργασίας, να μειώσει τους μισθούς, να απολύσει χωρίς λόγο, κλπ. συνάπτοντας συμφωνία εργασιακών σχέσεων η οποία υπερισχύει της νομοθεσίας.
Οι συμφωνίες αυτές όμως γίνονται ως τώρα κατ’ εξαίρεση… Σκοπός της κυβέρνησης είναι αυτές οι εξαιρέσεις να μπούνε στο σύνταγμα, να αντικαταστήσουν δηλαδή τον εργασιακό κώδικα με συμβάσεις που θα γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε κάθε επιχείρηση, και να πραγματοποιήσει έτσι την μεγαλύτερη επιθυμία του MEDEF !
Όλοι και όλες μαζί, με συνδικαλιστική ενότητα.
Απ: Ποια είναι τα υποκείμενα του αγώνα και με τι είδους χαρακτηριστικά, διεκδικήσεις και προτάγματα κατεβαίνουν στο δρόμο; Υπάρχει συντονισμός και κοινά σημεία μεταξύ τους;
Πρ: Παρόλο που ορισμένες συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν επιλέξει εδώ και χρόνια να μην αντιδρούν στις αποφάσεις της εργοδοσίας, οι περισσότερες συνδικαλιστικές οργανώσεις παραμένουν αρκετά μαχητικές, παρά τις κάποιες προσπάθειες για « πιο ήπιες αντιδράσεις ». Απέναντι στον « εργατικό νόμο », υπάρχει συνδικαλιστική ενότητα με τακτικά μαζικά απεργιακά καλέσματα. Αποτελεί επίσης αλήθεια το γεγονός ότι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, αν και συσπειρώνουν συγκεκριμένο αριθμό συνδικαλιζόμενων εργαζομένων, παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο την οργάνωση των διαδηλώσεων.
Όσον αφορά την ιστορία των κινητοποιήσεων, αυτές ξεκίνησαν στις 9 Μάρτη με ένα κάλεσμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις φοιτητικές οργανώσεις. Το συνδικαλιστικό κίνημα ακολούθησε, δίνοντας το εναρκτήριο λάκτισμα για κινητοποιήσεις μακράς διάρκειας. Η οργανωμένη αντίδραση στο νόμο έφτασε στο απόγειο στις 31 Μάρτη με μια ακόμα μαζική απεργία και δυναμικές πορείες που πραγματοποιήθηκαν σε διάφορες πόλεις. Στο μεταξύ, φοιτητές/τριες και μαθητές/τριες συνέχισαν τις πορείες και τις καταλήψεις χωρίς όμως να καταφέρουν την πραγματική κλιμάκωση των κινητοποιήσεων.
Μετά τις διαδηλώσεις της 31ης Μάρτη, ένα κάλεσμα για κατάληψη των πλατειών σημάδεψε την αρχή του κινήματος « Όλη τη νύχτα στο πόδι » (Nuit debout), κυρίως στο Παρίσι, στην Place de la République, αλλά ταυτόχρονα και σε όλη τη Γαλλία.
Πέρα από τις απεργίες και τις διαδηλώσεις, οι άνθρωποι ξεκίνησαν να συναντιούνται για να συζητήσουν πάνω στις προοπτικές και στη συνέχεια του κινήματος. Η αντίδραση αυτή έχει επίσης άμεση σύνδεση με το « μόνιμο » πλέον καθεστώς έκτακτης ανάγκης που εγκαθιδρύεται στη Γαλλία ερχόμενη να αντιπαρατεθεί σε αυτό, ένα καθεστώς που δίνει απόλυτη εξουσία στην αστυνομία και περιορίζει κάθε δικαίωμα στη διαδήλωση. Παρότι το κράτος δεν έχει απαγορέψει μέχρι στιγμής τις διαδηλώσεις, μπορεί μέσω αυτού να το κάνει οποιαδήποτε στιγμή*. Με αυτή την έννοια οι συγκεντρώσεις « Όλη τη νύχτα στο πόδι » είναι από μόνες τους και εξ ορισμού μια διαμαρτυρία ενάντια στο καθεστώς έκτακτης ανάγκης που μας επιβάλλεται.
Το κίνημα « Όλη τη νύχτα στο πόδι » έρχεται να καταγγείλει επίσης συνολικά το έργο της κυβέρνησης αυτής: την αυταρχικότητα, το αστυνομοκρατούμενο κράτος, το θεσμικό ρατσισμό, την εύνοια στην εργοδοσία, κλπ. Όσον αφορά τη σύστασή του είναι ένα κίνημα πολιτών με ανθρώπους από διαφορετικούς ορίζοντες που αποτελείται όμως κυρίως από νέους και από άτομα των μεσαίων και ανώτερων κοινωνικών τάξεων, ενώ στις απεργίες και τις διαδηλώσεις, συμμετέχει το σύνολο των συνδικάτων, με εργαζόμενους/ες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, καθώς και φοιτητικές οργανώσεις με τη συμμετοχή των νέων παρόλα αυτά να παραμένει αρκετά χαμηλή.
Κάτω το αστυνομοκρατούμενο κράτος.
Απ: Υπάρχει κοινωνική πόλωση σαν συνέπεια ή λόγω του πολύ προσφάτου καθεστώτος έκτακτης ανάγκης; Βλέπει δηλαδή κάποιος κόσμος εχθρικά (ή ως εχθρό) τους εξεγερμένους; Η δεξιά και ακροδεξιά τι λέει ή δεν λέει για τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα;
Πρ: Με το καθεστώς έκτακτης, έχει εγκατασταθεί ένα πραγματικά αστυνομοκρατούμενο κράτος, με μπάτσους και στρατιωτικούς στους δρόμους. Απέναντι στις κινητοποιήσεις, η κυβέρνηση προσπάθησε να παίξει το χαρτί της καταστολής. Οι πρώτες φοιτητικές διαδηλώσεις αντιμετώπισαν άγρια καταστολή. Το κράτος χρησιμοποιεί τη στρατηγική της έντασης και της σύγκρουσης. Προσπαθεί να διχάσει τους/τις διαδηλωτές/τριες και να δημιουργήσει ένα κλίμα φόβου. Συχνές συγκρούσεις πραγματοποιούνται στο Παρίσι, αλλά και σε άλλες μεγάλες πόλεις (Ρεν, Λυόν, Νάντη κ.α.).
Στις συγκρούσεις με την αστυνομία πρωταγωνιστούν κυρίως νέοι οι οποίες αποτελούν και μια απάντηση στην εκτεταμένη βία από πλευρά της. Αν και σαν συλλογικότητα δεν συμμεριζόμαστε την θέληση να συγκρουστούμε με την αστυνομία – που έχει καλύτερο εξοπλισμό και εκπαίδευση από εμάς – βρισκόμαστε όμως πάντα εκεί για ν’ αντισταθούμε στην οργανωμένη καταστολή. Η CGT, ένα από τα μεγαλύτερα συνδικάτα άρχισε μια εκστρατεία κατά της αστυνομικής βίας (να θυμίσουμε ότι στις 26 Οκτώβρη 2014 η αστυνομία σκότωσε έναν διαδηλωτή, τον Ρεμί Φρες σε διαδήλωση ενάντια στην κατασκευή φράγματος) ενώ πολλές μαρτυρίες και βίντεο δείχνουν την άγρια καταστολή της αστυνομίας.
Θα μπορούσαμε επίσης να δούμε τη στρατηγική των συγκρούσεων με την αστυνομία σαν μια κίνηση απελπισίας και θυμού, απέναντι σε μια κινητοποίηση που δεν εξαπλώνεται αρκετά και σε μια κυβέρνηση που παίρνει αυταρχικά μέτρα κοινωνικής οπισθοδρόμησης και που δε διστάζει να περάσει το νόμο με τη βία χωρίς να ψηφιστεί από τους/τις βουλευτές. Πράγματι, μπροστά στην άρνηση ορισμένων σοσιαλιστών βουλευτών να ψηφίσουν το νόμο, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε το άρθρο 49-3 του συντάγματος που επιτρέπει να περαστεί ένας νόμος σε ισχύ χωρίς να ψηφιστεί. Εννοείται ότι αυτοί οι βουλευτές δεν έγιναν ξαφνικά (ένα χρόνο πριν τις εκλογές) «εκπρόσωποι του λαού» που η κυβέρνηση προσπαθεί να φιμώσει. Καμία αληθινή » και «νόμιμη» «δημοκρατία» δεν καταπατήθηκε, απλώς φάνηκε για άλλη μια φορά το ολοκληρωτικό καθεστώς τους. Το πέρασμα του νόμου με τη βία έδωσε καινούργια πνοή στις διαδηλώσεις που επιτίθενται στοχευμένα, μεταξύ άλλων, στα γραφεία του Σοσιαλιστικού κόμματος.
Αναφερόμενοι εν συντομία στη στάση της δεξιάς, αυτή καταδικάζει τις διαδηλώσεις και ζητάει άμεσα την απαγόρευσή τους με πρόσχημα το καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Κάνει επίσης κριτική στην κυβέρνηση γιατί θεωρεί τον εργασιακό νόμο υπερβολικά «φιλολαϊκό».
Απ: Μπορείτε να μας πείτε πώς νοούνται το πνεύμα και η δράση της αλληλεγγύης, τι γίνεται δηλαδή για παράδειγμα με τους κατασταλμένους/συλληφθέντες διαδηλωτές;
Πρ: Όσον αφορά την απάντηση απέναντι στην οργανωμένη κρατική καταστολή, αν και υπάρχει αλληλεγγύη στους συλληφθέντες των κινητοποιήσεων, δεν υπάρχει συντονισμός αυτής σε εθνικό επίπεδο. Ο συντονισμός των επιτροπών αγώνα γίνεται για να αποφασιστούν οι κοινές δράσεις και οι ημερομηνίες των κινητοποιήσεων ενώ σε αυτόν περιλαμβάνονται και οι διασυνδικαλιστικές συνελεύσεις. Ο συντονισμός των δυο κινημάτων παρόλα αυτά παραμένει δύσκολος παρά το γεγονός ότι ο κόσμος συμμετέχει σε όλες τις δράσεις που έχουν καλεστεί.
Πρέπει να πούμε ότι παρότι οι κινητοποιήσεις δεν εξαπλώνονται, η μεγάλη πλειοψηφία των Γάλλων αντιτίθεται στον εργασιακό νόμο (σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις) ενώ την ίδια στιγμή, κυβέρνηση προσπαθεί να διχάσει τον κόσμο και να τον ωθήσει να καταδικάσει τις συγκρούσεις.
Απ: Ποια είναι η συμμετοχή σε αυτόν το αγώνα, στις υπόλοιπες πόλεις πέραν του Παρισιού και τι μορφή θεωρείτε ότι παίρνει το κίνημα γενικότερα;
Πρ: Τελικά το συγκεκριμένο κίνημα δεν είναι αποκλειστικά ζήτημα των της γαλλικής μητρόπολης καθώς αναπτύσσεται λίγο πολύ και εκτός Παρισιού σε μικρές και μεγάλες πόλεις. Καθένας προσπαθεί μέσα σε αυτό να προωθήσει τις δικές του διεκδικήσεις οι οποίες μπορεί να επεκτείνονται και σε διεκδικήσεις σε τοπικό επίπεδο ανοίγοντας ζητήματα τόσο στην κεντρική πολιτική σκηνή αλλά και άλλα που αφορούν περισσότερο την τοπική κοινωνία.
Το κίνημα κατά του «εργασιακού νόμου» αποτελεί όπως φαίνεται ένα ευρύ μέτωπο που έχει αποκτήσει κάποια διάρκεια στο χρόνο ενώ οι συγκεντρώσεις « Όλη τη νύχτα στο πόδι » είναι επίσης μια νέα μορφή κινητοποίησης που δοκιμάζει και αναπτύσσει διαφορετικές πρακτικές. Θα γίνουν νέες δράσεις και απεργίες. Μένει να δούμε πού θα οδηγήσει όλο αυτό. Δεν περιμένουμε τίποτα από τους πολιτικούς. Όλα χτίζονται στο δρόμο.
Συλλογικότητα Proudhon
Μετάφραση: μεταφραστική ομάδα ΆΠΑΤΡΙΣ
*τη στιγμή που γραφόταν το κείμενο δεν είχαν αρχίσει ακόμα οι απαγορεύσεις. Οι σύντροφοι προέβλεψαν σωστά.
