Ο οίκτος τους βρίσκεται στην ασπλαχνιά τους, η δύναμή τους
στην ελαφρότητά τους, η ελπίδα τους στην ανυπαρξία ελπίδας.
~Πιερ Πάολο Παζολίνι
2019 και τα έμφυλα ζητήματα έχουν μπει σε πρώτο πλάνο τα τελευταία χρόνια, ωθούμενα αρχικά από τα αναβλύζοντα κινήματα και ενίοτε φτάνοντας -σε πολύ μικρότερο ποσοστό- στον δημόσιο λόγο των δικαιωματικών πολιτικών. Με παρακαταθήκη τους αγώνες του προηγούμενου αιώνα, και πολιτικοποιώντας τις κοινές εμπειρίες των ατόμων εντός της πατριαρχίας εκ νέου στο σήμερα, το φεμινιστικό και λοατκια+ κίνημα δημιουργεί ρωγμές τόσο στις στερεοτυπικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις για τα φύλα και τους ρόλους τους, όσο και στους κυριαρχικούς πυλώνες που στέκεται η κοινωνία και οι θεσμοί της. Όλα αυτά διότι η πρώτη ιεράρχηση στις κοινωνίες βρίσκεται στη δομή της οικογένειας και τους ρόλους που πρέπει να έχει το κάθε άτομο μέσα σε αυτήν. Αμφισβητώντας αυτούς τους ρόλους, αμφισβητείς στην ουσία τα θεμέλια αυτού του οικοδομήματος.
Παρόλα αυτά, η αιχμή αυτών των κινημάτων έχει χαθεί ουκ ολίγες φορές μέσα στην ιστορία και τα παραδείγματα είναι πολλά. Από το κίνημα των σουφραζετών, μέχρι την εξέγερση του stonewall, όλα βρεθήκαν αντιμέτωπα αρχικά με την καταστολή και σύντομα με την αφομοίωση. Στον ελλαδικό χώρο μπορούμε να δούμε πώς η κάποια επαναστατικότητα των λοατκια+ ατόμων την εποχή της μεταπολίτευσης, σύντομα μετατράπηκε στο lifestyle των ‘90’s για να καταλήξει σε μία υποτυπώδη θεσμική υπόσταση και εκπροσώπηση μέσα σε 2 δεκαετίες. Την ίδια στιγμή όμως, η θέση της γυναίκας είχε ελάχιστα βελτιωθεί και τα λοατκια+ άτομα παρέμεναν στο περιθώριο στα μάτια της κοινωνίας. Τα ξεροκόμματα δικαιωμάτων από το αστικό κράτος αποδεικνύεται άλλη μία φορά ότι αποτελούν ίσως την καλύτερη πολιτική καταστολής των κινημάτων λειτουργώντας ως βαλβίδα αποσυμπίεσης, ενώ η πολυπόθητη ορατότητα για την οποία δοθήκαν τόσες μάχες, εντός του καπιταλισμού μεταφράζεται σε καινούργιο αγοραστικό κοινό. Στις επετείους έμφυλων και ταξικών αγώνων παρελαύνουν εταιρείες, χρυσοί χορηγοί και πολιτικάντηδες που ζητιανεύουν ψήφους, ενώ τα μαγαζιά γεμίζουν χρωματιστά προϊόντα για την «ευαισθητοποίηση» των καταναλωτών. Ο καρκίνος του μαστού χρησιμοποιείται ως η καλύτερη διαφήμιση ροζ προϊόντων περιποίησης και η βουλή και οι πρεσβείες γεμίζουν με χρώματα του ουράνιου τόξου μπας και ξεπλύνουν τα εγκλήματά τους. Με λίγα λόγια, η προσπάθεια αποπολιτικοποίησης ενός κινήματος είναι ολοφάνερη.
Κατά πόσο όμως οι αγώνες για το έμφυλο ζήτημα δίνονται για την κατάρρευση αυτού του συστήματος, όπου η ανισότητα και η εκμετάλλευση αποτελούν θεμέλια για την επιβίωσή του; Ο Martin Duberman, στο βιβλίο του «Has the gay movement failed?» (Απέτυχε το γκέι κίνημα; – 2018) θέτει καίρια ερωτήματα για τις δικαιωματικές διεκδικήσεις του λοατκια+ κινήματος και το κατά πόσον οι πολιτικές ένταξης και κανονικοποίησης αφαιρούν από την ριζοσπαστικότητά του. Κι ενώ αυτό επ’ ουδενί δεν σημαίνει ότι οι αγώνες για την ζωή και αξιοπρέπεια σε μια αδηφάγα κοινωνία είναι περιττοί – αν μη τι άλλο αναγκαίοι – , η ανάλυση των προνομίων εντός της πατριαρχίας φέρει πολύ πιο συχνά το ατομικό στοιχείο, έναντι του συλλογικού. Η χρήση του προνομίου περιορίζεται περισσότερο ως μέσο επίθεσης, παρά ανάλυσης των κοινωνικών συσχετισμών, ενδυνάμωσης στα πιο καταπιεσμένα κομμάτια της κοινωνίας ή αλληλεγγύης μεταξύ τους. Είναι εν τέλει η κατάργηση των προνομίων που αποζητείται ή η απόλαυση περισσότερων από κάποια ομάδα πληθυσμού; Η φεμινίστρια Françoise d’Eaubonne απαντά, σε μία συνέλευση του FHAR (Ομοφυλοφιλικό μέτωπο επαναστατικής δράσης), με την εξής φράση: «Λέτε ότι η κοινωνία θα πρέπει να ενσωματώσει τους ομοφυλόφιλους, εγώ λέω ότι οι ομοφυλόφιλοι πρέπει να αποσυνθέσουν την κοινωνία».
Η ίδια η έννοια του δικαιώματος δεν είναι άχρονη, ούτε πανανθρώπινη μέσα στην ιστορία. Εμφανίζεται σε συγκεκριμένα χρονικά και χωρικά σημεία και εκφράζει συγκεκριμένες δυναμικές. Δίνεται και παίρνεται αναλόγως και πάντα κρύβει μέσα στην ασάφειά της ένα πρόσωπο: το άτομο το οποίο ζητάει κάτι να του δοθεί. Το άτομο το οποίο απευθείας ιεραρχεί τον εαυτό του κάτω από τον εγγυητή των ελευθεριών του και πάνω από όποιον δεν τις έχει. Μία έννοια εν ολίγοις που παραμένει τόσο λίγη απέναντι σ’ αυτό που πολεμάμε και τόσο ποταπή μπροστά στην χειραφέτηση και την ελευθερία που αποζητάμε . Κατά την Σιμόν Βέιλ: «η έννοια του δικαιώματος τοποθετημένη στο κέντρο των κοινωνικών συγκρούσεων, καθιστά πέρα ως πέρα αδύνατο κάθε ψήγμα αγάπης. […] Μία κοπέλα που την βάζουν με το ζόρι σε πορνείο δεν θα μιλήσει για τα δικαιώματά της. Σε μία τέτοια περίσταση, αυτή η λέξη είναι τόσο ανεπαρκής που φαίνεται γελοία». Τα δικαιώματα εν τέλει μπορεί να είναι ανάσες ελευθερίας για τις οποίες αγωνιζόμαστε, αλλά χωρίς την σύγκρουση για την κατάργηση των κυριαρχικών σχέσεων και συστημάτων, χωρίς φροντίδα συντροφικότητας και αλληλεγγύης, αυτός ο κόσμος θα συνεχίσει να μην μας εμπερικλείει όλα. Πώς λοιπόν ενωμένες οι κραυγές μας μπορούν να συμπράξουν; Ας βρεθούμε ξανά στους δρόμους….
eretmo
