Το παρόν κείμενο αποτελεί μετάφραση από την αγγλική απόδοση του κειμένου με τον τίτλο “Contagio” που δημοσίευσε ο Giorgio Agamben στις 11/3/2020
«Αυτόν που μολύνει! Πιάστε τον! Πιάστε τον! Πιάστε αυτόν που μολύνει!»
Alessandro Manzoni «Οι Αρραβωνιασμένοι»
Μια από τις πιο απάνθρωπες συνέπειες του πανικού που επιχειρούν να εξαπλώσουν στην Ιταλία, στην περίπτωση της λεγόμενης επιδημίας του κορωνοϊού, είναι η ιδέα της ίδιας της μετάδοσης, η οποία είναι ακριβώς αυτό που δικαιολογεί τα εξαιρετικά μέτρα έκτακτης ανάγκης που έχει υιοθετήσει η κυβέρνηση. Η ιδέα που ήταν ξένη στην ιπποκρατική ιατρική, βρίσκει τον πρώτο ανυποψίαστο πρόδρομο της στο πλαίσιο των λοιμών που ερήμωσαν κάποιες ιταλικές πόλεις ανάμεσα από το 1500 και το 1600. Αυτή είναι η φιγούρα του μολυντή που απαθανατίστηκε από τον Manzoni τόσο στη νουβέλα του [Οι Αρραβωνιασμένοι] όσο και στο διήγημα “Storia della Colonna Infame” («Ιστορία της διαβόητης στήλης»). Μια ανακοίνωση της πόλης του Μιλάνο που δημοσιοποιήθηκε κατά την πανώλη του 1576 καλώντας τους πολίτες να τους καταδίδουν, τους περιγράφει ως εξής:
«Έχοντας πληροφορηθεί από τον κυβερνήτη ότι κάποιοι άνθρωποι -οδηγούμενοι από έναν ψεύτικο ζήλο ευσπλαχνίας και με το σκοπό να τρομοκρατούν και να εκφοβίζουν τους ανθρώπους και τους κατοίκους της πόλης μας του Μιλάνο και να διεγείρουν αναταραχές- αλείφουν με μυρμήγκια (τα οποία καθώς λέγεται είναι μολυσματικά και μεταδοτικά) τους ανθρώπους, καθώς και τις πόρτες και τις καμάρες των σπιτιών και όλες τις γωνιές των περιοχών αυτής της πόλης και άλλα μέρη της πολιτείας, και με αυτό το πρόσχημα φέρνουν την πανώλη σε ιδιοκτησίες και στο δημόσιο, κάτι που προκαλεί πολλές ταλαιπωρίες, καθώς και σημαντική διαφθορά ανάμεσα στους ανθρώπους, κυρίως ανάμεσα σε εκείνους που πείθονται εύκολα, διατάσσεται ότι οποιοδήποτε άτομο οποιασδήποτε θέσης και κατάστασης, το οποίο εντός 40 ημερών από την παρούσα ανακοίνωση θα μαρτυρήσει το άτομο ή άτομα που είναι συμπαθούντες, συνεργοί ή γνώστες αυτής της αναίδειας, θα αμειφθεί με 500 σκούδα».
Mutatis mutandis* οι πρόσφατες διατάξεις (που έθεσε η ιταλική κυβέρνηση με διατάγματα που θα ήθελα να ελπίζω -αν και και δεν είναι παρά ψευδαίσθηση- ότι δε θα εγκριθούν από το κοινοβούλιο και δε θα μετατραπούν σε νόμους) στην ουσία μετασχηματίζουν κάθε άτομο σε εν δυνάμει “μολυντή”, ακριβώς όπως η νομοθεσία για την τρομοκρατία θεωρούσε, de facto** και de jure***, κάθε πολίτη εν δυνάμει τρομοκράτη. Η αναλογία είναι πράγματι τόσο σαφής που ο δυνητικός «μολυντής» που δε συμμορφώνεται με τις οδηγίες θα τιμωρείται με φυλάκιση. Η φιγούρα του υγιούς ή του ανυποψίαστου φορέα -που μολύνει πολλαπλάσια άτομα, ανήμπορα να προστατευθούν από αυτόν, όπως θα προστατεύονταν από τον «μολυντή»- παρουσιάζεται ακραία απειλητική.
Ακόμα πιο λυπηρό από τον περιορισμό της ελευθερίας που υπονοούν αυτά τα μέτρα είναι, κατά την άποψη μου, ο εκφυλισμός των σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους που παράγεται από αυτά. Ο άλλος, όποιος και να είναι, ακόμα και ένας αγαπημένος, δεν πρέπει να πλησιαστεί ή να αγγιχτεί -και μάλιστα πρέπει να παρεμβάλλεται απόσταση ανάμεσα σε εμάς και αυτόν. Σύμφωνα με κάποιους η ενδεδειγμένη απόσταση είναι 1 μέτρο, αλλά με βάση τις πρόσφατες προτάσεις των λεγόμενων ειδικών, θα πρέπει να είναι 4,5 μέτρα (αυτά τα 50 εκατοστά είναι ενδιαφέροντα!). Ο διπλανός, ο γείτονάς μας έχει απαλειφθεί. Είναι πιθανό, με βάση την ηθική ασυνέπεια των πολιτικών ηγετών μας, αυτές οι διατάξεις να προέρχονται, στο μυαλό αυτών που τις θέσπισαν, από τον ίδιο φόβο που σκοπεύουν να εγείρουν. Αλλά είναι δύσκολο να μη σκεφτεί κανείς ότι ως τελικό αποτέλεσμα δημιουργείται μια κατάσταση που είναι ακριβώς αυτό που συχνά έχουν επιδιώξει οι ηγέτες μας να πετύχουν: το κλείσιμο των πανεπιστημίων και των σχολείων και η μεταφορά των μαθημάτων online, η διασφάλιση ότι θα σταματήσουμε να συναντιόμαστε μεταξύ μας και να μιλάμε για πολιτική ή για κουλτούρα, ωθώντας μας στην απλή ανταλλαγή ψηφιακών μηνυμάτων ώστε, όταν είναι εφικτό, μηχανήματα να μπορούν να αντικαταστήσουν κάθε επαφή -κάθε μετάδοση- ανάμεσα σε ανθρώπινα όντα.
Επιμέλεια: z
* τῶν ἀλλαγέντων ἀλλακτέων (αυτά που έχουν αλλάξει πρέπει να αλλάξουν)
** κατά την πραγματικότητα
*** εκ νόμου
Αγγλική εκδοχή: bit.ly/3bnCQwy
Πρωτότυπο κείμενο (ιταλικά): bit.ly/33LT3cs
