Επιστολή προς τους ιάπωνες συντρόφους
(22/4/2011)
Αγαπητοί σύντροφοι
Σας γράφουμε για να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας σε μια εποχή που είναι ακόμη νωπός ο πόνος από την απώλεια ή την εξαφάνιση δικών σας ανθρώπων και που θα πρέπει να φαντάζει αδύνατον το να ξαναφτιαχτεί η ζωή από τα συντρίμμια που άφησε ο σεισμός, το τσουνάμι και η διαρροή στους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Σας γράφουμε επίσης για να σκεφτούμε μαζί σας τι μπορεί να σημαίνει η ιστορική αυτή στιγμή που σημαδεύεται από το πιο φρικτό πυρηνικό δυστύχημα, για το μέλλον μας, για την πολιτική των αντικαπιταλιστικών κοινωνικών κινημάτων, καθώς και για τα θεμελιώδη ζητήματα της καθημερινής αναπαραγωγής της ζωής.
Σχετικά με το μέλλον μας και την πολιτική των αντικαπιταλιστικών κινημάτων ένα είναι σίγουρο. Η παρούσα κατάσταση στην Ιαπωνία μπορεί δυνητικά να πλήξει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στο καπιταλισμό περισσότερο από οποιαδήποτε συμφορά στον «υποανάπτυκτο» κόσμο και φυσικά πολύ περισσότερο από την προηγούμενη πυρηνική καταστροφή στο Τσερνομπίλ. Γιατί στη δική σας περίπτωση δεν μπορεί να εφαρμοστεί καμία από τις εξιλεωτικές δικαιολογίες που συνήθως επιστρατεύονται στις ανθρωπογενείς καταστροφές. Οι λιμοί στην Αφρική εύκολα αποδίδονται, εντελώς λανθασμένα αλλά πειστικά, στην έλλειψη κεφαλαίου και τεχνικού know-how, δηλαδή στην έλλειψη ανάπτυξης. Το δυστύχημα στο Τσερνομπίλ ανάγεται δήθεν στην τεχνοκρατική μεγαλομανία των συγκεντρωτικών σοσιαλιστικών κοινωνιών. Όμως ούτε η υπανάπτυξη, ούτε ο σοσιαλισμός μπορούν να κατηγορηθούν για ένα δυστύχημα στην Ιαπωνία του 21ου αιώνα, την τρίτη μεγαλύτερη καπιταλιστική οικονομία στον κόσμο με την πιο προηγμένη τεχνολογία του πλανήτη. Οι συνέπειες του σεισμού, του τσουνάμι και μοιραία, της βλάβης στους πυρηνικούς αντιδραστήρες δύσκολα θα αποδίδονταν στην έλλειψη καπιταλιστικής ανάπτυξης. Απεναντίας, αποτελούν την πιο ξεκάθαρη απόδειξη ότι ο χάι τεκ καπιταλισμός όχι μόνο δεν μας προστατεύει από τις καταστροφές, αλλά εντείνει την απειλή κατά της ανθρώπινης ζωής φράζοντας ταυτόχρονα κάθε έξοδο διαφυγής. Γι’ αυτό και τα γεγονότα στην Ιαπωνία είναι δυνητικά επικίνδυνα και απονομιμοποιητικά για τις παγκόσμιες καπιταλιστικές δομές εξουσίας. Η αλυσίδα των τήξεων που συνέβησαν ή αυτών που επαπειλούνται αποτελεί ενσάρκωση αυτού που επιφυλάσσει για μας ο καπιταλισμός, των κινδύνων στους οποίους μας εκθέτει χωρίς καμία μέριμνα για την επιβίωσή μας. Μας αποκαλύπτει ό,τι μπορούμε να περιμένουμε από ένα μέλλον όπου, από την Κίνα ως τις ΗΠΑ, η μία χώρα μετά την άλλη σχεδιάζουν τον πολλαπλασιασμό των πυρηνικών τους εγκαταστάσεων.
Γι’ αυτό και γίνονται τόσα πολλά, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, για να υποβαθμιστεί η σοβαρότητα της κατάστασης στις εγκαταστάσεις της Νταΐτσι στη Φουκουσίμα και να εξαφανιστούν από την κοινή θέα οι δραματικές καθημερινές εξελίξεις μέσα και έξω από το σταθμό.
Οι άνθρωποι των επιχειρήσεων και οι πολιτικοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι η καταστροφή στη Φουκουσίμα αποτελεί βαρύτατο πλήγμα στην κοινωνική νομιμοποίηση της πυρηνικής ενέργειας και ως ένα βαθμό στη νομιμοποίηση της ίδιας της καπιταλιστικής παραγωγής. Αυτή τη στιγμή διεξάγεται μια τεράστια ιδεολογική εκστρατεία ώστε το πλήγμα αυτό να μην γίνει αφορμή για παγκόσμιο ξεσηκωμό ενάντια στην πυρηνική ενέργεια, ούτε, ακόμη περισσότερο, για διαδικασίες επαναστατικών αλλαγών. Το γεγονός ότι η πυρηνική καταστροφή στην Ιαπωνία λαμβάνει χώρα παράλληλα με την εξάπλωση των εξεργερσιακών κινημάτων στις πετρελαιοπαραγωγικές περιοχές της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής αναμφισβήτητα επιτείνει την ανάγκη των κυριάρχων να μας πείσουν, με όλα τα στοιχεία εναντίον τους, ότι όλα είναι υπό έλεγχο. Όμως μακράν απέχει αυτό από την πραγματικότητα, το ξέρουμε καλά, όπως ξέρουμε ότι βιώνουμε μια κρίση ολοένα και βαθύτερη. Είμαστε μάρτυρες της «μη βιωσιμότητας» του ενεργειακού τομέα, του κύριου καπιταλιστικού τομέα από τη δεκαετία του 1970, στις δύο εκφάνσεις του, τα πυρηνικά και το πετρέλαιο.
Ίσως να βοηθούσε λοιπόν, στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε την κρίση, να εξετάσουμε τη συμφορά στη Φουκουσίμα μαζί με διάφορα άλλα σενάρια, έτσι δηλαδή όπως παρουσιάζεται στα δελτία ειδήσεων στις ΗΠΑ, σενάρια που φαινομενικά δεν έχουν τίποτε κοινό ούτε μεταξύ τους, ούτε με την πυρηνική καταστροφή.
Λιβύη: Εκεί το ΝΑΤΟ και τα Ηνωμένα Έθνη συνεργάζονται με τον Καντάφι για να καταστείλουν την εξεγερμένη νεολαία, της οποίας τα αιτήματα για καλύτερες συνθήκες ζωής και περισσότερη ελευθερία μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την απρόσκοπτη ροή του πετρελαίου.
– Ακτή Ελεφαντοστού: Εκεί, στρατιώτες της Γαλλίας, των Ηνωμένων Εθνών και της Africom (του στρατιωτικού βραχίονα των ΗΠΑ στην Αφρική) ένωσαν τις 10 Να ξαναχτίσουμε τη μυρμηγκοφωλιά τους; 11 δυνάμεις τους για να φυτέψουν στην κυβέρνηση έναν αξιωματούχο της Παγκόσμιας Τράπεζας, ειδική επιλογή της ΕΕ, για τον έλεγχο της πιο σημαντικής χώρας στη Δυτική Αφρική μετά τη Νιγηρία και τη δημιουργία μιας στέρεας γέφυρας, ελεγχόμενης από την Africom, που να συνδέει τα πετρελαϊκά κοιτάσματα της Νιγηρίας με αυτά της Αλγερίας και του Τσαντ.
– Μπαχρέιν: Εκεί, καλούν το στρατό της Σαουδικής Αραβίας να πνίξει στο αίμα διαδηλώσεις για τη δημοκρατία.
Σε αυτό το πλαίσιο, η καταστροφή στη Φουκοσίμα δεν αποτελεί απειλή για το διεθνές κεφάλαιο επειδή πολλοί άνθρωποι θα αναπτύξουν καρκίνο, λευχαιμία, θα χάσουν τα σπίτια τους, τα μέσα της επιβίωσής τους, θα δουν τη γη και το νερό μολυσμένα για τα επόμενα χιλιάδες χρόνια. Ο κίνδυνος για το διεθνές κεφάλαιο είναι ο εξής: Υποχωρώντας μπρος στις λαϊκές κινητοποιήσεις, οι κυβερνήσεις θα προσπαθήσουν να εγκαθιδρύσουν νέους κανονισμούς και νέα σχέδια για πυρηνικούς σταθμούς, ενώ την επομένη της καταστροφής στη Φουκουσίμα οι πυρηνικές μετοχές θα πέσουν κατακόρυφα, προσβάλλοντας έτσι σφοδρά για τις επόμενες δεκαετίες μια από τις κύριες πηγές καπιταλιστικής συσσώρευσης. Αυτές οι ανησυχίες εξηγούν τις επαίσχυντες δηλώσεις που μεταδόθηκαν ενορχηστρωμένα τις τελευταίες εβδομάδες (από το Παρίσι στη Ρώμη και από κει στην Ουάσινγκτον), που λένε, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι η πυρηνική ενέργεια είναι μονόδρομος, αλλά και ότι απουσιάζει κάθε διεθνής βοήθεια προς τους πληθυσμούς που ζουν κοντά στους αντιδραστήρες με το λιωμένο καύσιμο. Πού είναι τα αεροσκάφη που μεταφέρουν τρόφιμα, φάρμακα και κουβέρτες; Πού είναι οι γιατροί, οι νοσοκόμες και οι μηχανικοί; Πού είναι τα Ηνωμένα Έθνη, που τόσο πρόθυμα πολεμούν στην Ακτή του Ελεφαντοστού; Μάταια αναρωτιόμαστε. Είναι σαφές ότι, όσον αφορά την ΕΕ και τις ΗΠΑ, η γραμμή είναι να γίνει ό,τι είναι δυνατόν ώστε να μην εγγραφεί στη συνείδηση του κόσμου η πυρηνική συμφορά, μην τυχόν και προξενηθεί παγκόσμια αποστροφή προς την πυρηνική ενέργεια και προς όλους εκείνους που εν γνώσει τους εξέθεσαν τόσο πολλούς ανθρώπους στους κινδύνους της.
Υπάρχει ωστόσο και ένα ακόμη στοιχείο στην αντίδραση των πολιτικών στη συγκυρία. Στις αντιδράσεις, κυρίως των αμερικανών πολιτικών, στο τσουνάμι και την πυρηνική καταστροφή στην Ιαπωνία, παρατηρούμε πώς, με τον πιο εξόφθαλμο τρόπο, ξεκινά μια εποχή όπου ο καπιταλισμός απεκδύεται κάθε πρόφαση ανθρωπιστική και αρνείται κάθε δέσμευση για την προστασία της ανθρώπινης ζωής. Ένα μήνα μετά την εκδήλωσή της, η καταστροφή που εκτυλίσσεται στην Ιαπωνία έχει ήδη καταχωνιαστεί σε μια γωνία των βραδινών ειδήσεων, όπως αποσιωπάται πλέον και οτιδήποτε έχει σχέση με την πετρελαιοκηλίδα στον Κόλπο του Μεξικού. Κι όχι μόνον αυτό, αλλά ακούμε επανειλημμένα ότι οι καταστροφές είναι αναπόφευκτες, ότι καμία ενεργειακή λύση δεν είναι ασφαλής, ότι εν τέλει μαθαίνουμε από τις καταστροφές, ότι δεν υπάρχει λόγος να κάνουμε πίσω, και ότι –άκουσον, άκουσον– δεν είναι όλα μαύρα, αφού στο κάτω-κάτω όταν χάνει το Τόκυο, κερδίζει η Οσάκα!
Πρόκειται για το ίδιο δόγμα που μας σέρβιραν στις συζητήσεις για τη χρηματοπιστωτική κρίση. Οι ειδικοί σήμερα συμφωνούν ότι είναι αδύνατον να αποτρέψεις τις μεγάλες οικονομικές κρίσεις, αφού, όσο έξυπνες και να είναι οι κυβερνητικές ρυθμίσεις, οι τραπεζίτες ξέρουν και τις παρακάμπτουν. Όπως είπε ο Πωλ Ρόμερ, καθηγητής οικονομικών στο Στάνφορντ, σε μια συνέντευξή του στους New York Times στις 11 Μαρτίου 2011: «Κάθε δεκαετία περίπου, το ισχύον σύστημα χρηματοπιστωτικών ρυθμίσεων οδηγείται σε συστημική χρηματοπιστωτική κρίση». Με άλλα λόγια, όσοι από μας είμαστε σε συνταξιοδοτικά ταμεία, έχουμε κάποιες οικονομίες στην άκρη ή έχουμε πάρει δάνειο, πρέπει όπως και να το κάνουμε να είμαστε προετοιμασμένοι για περιοδικές απώλειες.
Στην Ιαπωνία βλέπουμε λοιπόν τη στιγμή της αλήθειας για το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Το σύστημα αυτό, μετά από πέντε αιώνες εκμετάλλευσης εκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη, μετά από ατέλειωτα λιβανίσματα ότι η επιστήμη θα διανοίξει την οδό της αέναης τελειοποίησης του ανθρωπίνου γένους, αποφάσισε τελικά ότι δεν είναι δουλειά του να προσφέρει λύσεις στα μεγάλα ανθρώπινα προβλήματα, πεπεισμένο σίγουρα ότι έχουμε τόσο έντονα ταυτιστεί με το κεφάλαιο, ότι έχουμε τόσο ανεπίστρεπτα χάσει κάθε ικανότητα και βούληση να δημιουργήσουμε οτιδήποτε εναλλακτικό προς το κεφάλαιο, που δεν θα μπορέσουμε να ξεχωρίσουμε το μέλλον του από το δικό μας, όσο κι αν μας έχει αποδείξει πόσο θεμελιακά καταστροφικό είναι για τη ζωή μας. Μας έρχεται στο μυαλό η απάντηση που έδωσε ο κύριος Τσίπμαν, αξιωματούχος της FEMA (της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Χειρισμού Καταστάσεων Έκτακτης Ανάγκης στις ΗΠΑ), όταν, πριν από τριάντα χρόνια, τον ρώτησαν αν οι αμερικανικοί θεσμοί θα μπορούσαν να επιβιώσουν ενός πυρηνικού πολέμου με τη Σοβιετική Ένωση. «Νομίζω» είπε, «ότι τελικά μάλλον θα επιβίωναν…Τα μυρμήγκια κάποια στιγμή ξαναχτίζουν τη μυρμηγκοφωλιά τους, που λένε».
Θεωρούμε χρέος μας να αποδείξουμε ότι ο Τσίπμαν κάνει λάθος, ότι δεν είμαστε ανεγκέφαλα εργατικά έντομα που ξαναχτίζουν μηχανικά τη φωλιά τους όσες φορές κι αν καταστραφεί.
Πιστεύουμε ότι θα είναι μεγάλη πολιτική συμφορά αν στους επόμενους μήνες, όλα επανέλθουν στο ρυθμό τους, αν δεν φουντώσει ένα ευρύ παγκόσμιο κίνημα διαμαρτυρίας ενάντια σε όσα υφίστανται οι άνθρωποι στην Ιαπωνία και όλοι μας, όσο το θαλάσσιο ρεύμα θα μεταφέρει στις ακτές μας τη ραδιενέργεια που διαρρέει από τις κατεστραμμένες εγκαταστάσεις.
Θεωρούμε ωστόσο ότι οι αντιδράσεις στη πυρηνική καταστροφή στην Ιαπωνία δεν θα έπρεπε να περιοριστούν στο αίτημα να σταματήσει η κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών και να πάψουν να λειτουργούν οι υφιστάμενοι, ούτε στο να στραφούν οι επενδύσεις προς την ανάπτυξη τεχνολογίας «καθαρής ενέργειας». Σαφώς και θα πρέπει η διαρροή στη Φουκουσίμα να πυροδοτήσει ένα παγκόσμιο αντιπυρηνικό κίνημα. Πιστεύουμε όμως, κρίνοντας και από την εμπειρία μας της επόμενης μέρας του δυστυχήματος στο Three Mile Island, ότι το κίνημα αυτό δεν θα έχει πιθανότητες επιτυχίας αν ο αγώνας για την κατάργηση των πυρηνικών σταθμών και των πυρηνικών όπλων έχει τη στενή προσέγγιση του αντιπυρηνικού κινήματος της δεκαετίας του 1980, σύμφωνα με την οποία η πυρηνική ενέργεια είναι ζήτημα ειδικό και ξεχωριστό απ’ όλα τ’ άλλα, με το σκεπτικό ότι αν δεν παλέψουμε πρώτα εναντίον της δεν θα είμαστε εδώ για να παλέψουμε για τα άλλα ζητήματα… Πιστεύουμε ότι είναι κοντόθωρο το επιχείρημα, αφού ο θάνατος, η γενοκτονία και η οικολογική καταστροφή έχουν πολλές μορφές. Στην πραγματικότητα, δεν είναι εξαιρέσεις η προτεινόμενη συνέχιση και διασπορά των πυρηνικών εγκαταστάσεων και η κυνική αδιαφορία που επιδεικνύουν οι πολιτικοί παγκοσμίως μπρος στον πιθανό αφανισμό εκατομμυρίων ανθρώπων υπό το πυρηνικό καθεστώς. Είναι συμπτώματα της συνολικής τους σχέσης τους με το κεφάλαιο και το κράτος. Η πραγματική απειλή για τους ανθρώπους σε όλον τον πλανήτη είναι αυτή ακριβώς η σχέση.
Οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας ως το πρίσμα μέσα από το οποίο θα αναλύσουμε την παρούσα σχέση μας με το κεφάλαιο και θα ενώσουμε τους αγώνες και τις μορφές της αντίστασής μας. Χωρίς μια τέτοια προσέγγιση, οι πολιτικές μας δραστηριότητες θα παραμείνουν αδύναμες, διαχωρισμένες και αποσπασματικές όπως ακριβώς και τα ρεπορτάζ για τη Λιβύη, την Ακτή του Ελεφαντοστού και την Ιαπωνία στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων.
Ένα πρώτο βήμα σ’ αυτήν την κατεύθυνση είναι το να ξεκαθαρίσουμε ότι η Πυρηνική Ενέργεια ουδεμία σχέση έχει με τις ενεργειακές ανάγκες, όπως και η εξάπλωση των πυρηνικών όπλων ουδεμία σχέση είχαν με την υποτιθέμενη απειλή του κομμουνισμού. Η πυρηνική ενέργεια δεν είναι απλώς μια μορφή ενέργειας, είναι μια συγκεκριμένη μορφή καπιταλιστικής συσσώρευσης και κοινωνικού ελέγχου που επιτρέπει στο κεφάλαιο να συγκεντρώνει την εξαγωγή της εργασιακής υπεραξίας, να αστυνομεύει τις κινήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων, να επιτυγχάνει τοπική ή διεθνή ηγεμονία με την απειλή της εξόντωσης. Ένας από τους κύριους στόχους της είναι η πρόληψη της αντίστασης, η δημιουργία συνθηκών υποταγής και παθητικότητας όπως αυτές που είδαμε στις συμφορές που προξένησε το κεφάλαιο στη Νέα Ορλεάνη του τυφώνα Κατρίνα, στην Αϊτή και τώρα στην Ιαπωνία, όπως αυτές που παλαιότερα επέτρεψαν στη γαλλική και την αμερικανική κυβέρνηση να δοκιμάσουν τις ατομικές τους βόμβες με εκατοντάδες εκρήξεις στον αέρα και υπογείως στον Ειρηνικό, χρησιμοποιώντας ως πειραματόζωα ολόκληρους πληθυσμούς από τα Νησιά Μάρσαλ ως την Ταϊτή.
Η πυρηνική ενέργεια θα καταστραφεί μόνον αν τα κοινωνικά κινήματα την αντιμετωπίσουν πολιτικά, δηλαδή όχι μόνον ως καταστροφική μορφή ενέργειας, αλλά και ως στρατηγική συσσώρευσης και τρόμου, ως μέσο υποτίμησης της ζωής μας. Θα καταστραφεί αν ο αγώνας εναντίον της αποτελεί συνέχεια των αγώνων ενάντια στη χρήση της «χρηματοπιστωτικής κρίσης», ή ενάντια στις περικοπές στην παιδεία και την υγεία. Σε μια τέτοια προοπτική διεκδικήσεων, όσοι ζούμε στις ΗΠΑ, θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και το αίτημα για αποζημιώσεις στους απογόνους των ανθρώπων που έπεσαν θύματα των αμερικανικών πυρηνικών επιθέσεων και δοκιμών. Ο αγώνας μας οφείλει να ξυπνά τη μνήμη των εγκλημάτων που συντελέστηκαν στο παρελθόν με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας, ξεκινώντας από τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Γιατί με τη μνήμη έρχεται και η απαίτηση για δικαιοσύνη.
Αλληλεγγύη Σίλβια και Τζωρτζ
Sylvia Federici, George Caffentzis
Μεταφράστηκε και δημοσιεύτηκε στις σημειώσεις της Στέπας τχ. 1 Εκδόσεις των Ξένων
