«Είναι αγώνας αντίστασης για να μην θαφτούμε ζωντανοί! Είναι αγώνας για την ελπίδα, για την ελευθερία, για την ίδια τη ζωή».
~Κρατούμενοι Φυλακών Κορυδαλλού
Η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, θέλοντας να ισοπεδώσει κάθε είδους αντίσταση, να καταστρέψει κάθε δίοδο για μια ανάσα ελευθερίας, και εν γένει να επιβάλει τον «σωφρονισμό», όπως η ίδια η ακροδεξιά πολιτική της τον αντιλαμβάνεται, ψήφισε τον Οκτώβρη τον νέο Σωφρονιστικό Κώδικα.
Η αλλαγή του Σωφρονιστικού Κώδικα πραγματοποιήθηκε κατόπιν οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τον «εκσυγχρονισμό των ελληνικών καταστημάτων κράτησης και του συστήματος που υπηρετούν», και απαιτούν την εναρμόνιση της χώρας με την Ευρώπη. Έτσι, οι ελληνικές αρχές σε αγαστή συνεργασία με τις ευρωπαϊκές, υπηρετώντας το δόγμα «Νόμος και Τάξη» ψήφισαν τον πιο αναχρονιστικό σωφρονιστικό, αυστηροποιώντας τον, όπως έκαναν πριν λίγα χρόνια και με τον Ποινικό. Πρόεδρος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που δημιούργησε αυτό το σχέδιο νόμου, ήταν η διαβόητη πρώην Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής, Σοφία Νικολάου (σ.σ. να θυμίσουμε ότι επί των ημερών της είχε θεωρηθεί «δολοφόνος κρατουμένων», μετά από συνεχή περιστατικά με θανάτους φυλακισμένων σε ολόκληρη την χώρα). Η ίδια ουσιαστικά υπήρξε πρωτεργάτρια του δόγματος της μηδενικής ανοχής εντός των τειχών, και έθεσε ως στόχο να καταργήσει επί της ουσίας πολλά κεκτημένα δεκαετιών.
Ως συνέλευση θεωρούμε πως η πολιτική για το έγκλημα και τις φυλακές, όπως αυτή αποτυπώνεται στους κατά καιρούς ποινικούς και σωφρονιστικούς κώδικες, είναι ένα μέρος μιας συνολικής πολιτικής που επιχειρεί να εφαρμοστεί σε κάθε πεδίο της κοινωνικής ζωής και βέβαια της οικονομίας. Οι νομοθετικές αλλαγές και οι τροποποιήσεις του σωφρονιστικού κώδικα είναι αντανακλάσεις των κοινωνικών και ταξικών συσχετισμών σε κάθε συγκυρία. Είναι αντανακλάσεις ακόμα και των διεθνών γεωπολιτικών συσχετισμών, της πορείας της διεθνούς πολιτικής σκηνής και οικονομίας, και των κατευθύνσεων των διακρατικών σχηματισμών, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, και των συσχετισμών εντός τους. Καμία έκφανση της πολιτικής δεν πρέπει να εξετάζεται μεμονωμένα, αλλά πάντα άρρηκτα συνδεδεμένα με την μεγάλη εικόνα.
Στην παρούσα συγκυρία, με την –σοβούσα για σχεδόν 15 χρόνια– οικονομική κρίση να βαθαίνει εκ νέου λόγω των επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης και του πολέμου στην Ουκρανία, με την ενεργειακή κρίση, την πιθανή επερχόμενη επισιτιστική, και τις παγκόσμιες πληθωριστικές πιέσεις να δημιουργούν ένα αβάσταχτο οικονομικά μείγμα για την πλειονότητα των μεσαίων στρωμάτων και κυρίως των προλεταρίων και των φτωχών, τα κράτη διεθνώς, έτσι και το ελληνικό, αναδιατάσσουν τις δυνάμεις τους, προσαρμόζουν –προς την αντιδραστική και συντηρητική κατεύθυνση– τις πολιτικές τους, και οχυρώνονται απέναντι σε εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Οχυρώνονται σε όλα τα επίπεδα. Από το υλικό επίπεδο των εξοπλισμών στρατού και αστυνομίας, μέχρι τις σχετικές αντεργατικές και κατασταλτικές νομοθεσίες κάθε είδους και βέβαια την προπαγάνδα. Το ελληνικό κράτος, πάνω στις ίδιες ράγες, έχει εξαπολύσει, με ιδιαίτερη ένταση στα χρόνια της διακυβέρνησης ΝΔ, μια ολομέτωπη επίθεση σε κάθε κοινωνικό και οικονομικό πεδίο. Αντεργατικά νομοσχέδια, αντιμεταρρυθμίσεις και αστυνομία στα πανεπιστήμια, λεηλασία του φυσικού περιβάλλοντος, τροφοδότηση της ακρίβειας υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου, βίαιη καταστολή των κομματιών που αντιστέκονται και συμμετέχουν σε οποιουδήποτε είδους αγώνα. Ο νέος σωφρονιστικός κώδικας, όπως όλες οι αλλαγές σε ποινικό και σωφρονιστικό δίκαιο των τελευταίων χρόνων, είναι μέρος αυτής της συνολικής πολιτικής. Και είναι το μέρος εκείνο που το κράτος θεωρεί πάντα πιο εύκολο να εφαρμόσει, αφού μέσω της προπαγάνδας και της φίμωσης στην πληροφόρηση, τα θέματα που αφορούν το έγκλημα και τις φυλακές συνήθως παραμένουν στην αφάνεια ή εργαλειοποιούνται στην κατεύθυνση της κοινωνικής συναίνεσης. Υπάρχουν όμως και φορές που η οργή των κολασμένων και των ξεχασμένων εντός των τειχών ξεσπά βίαια κατά των δυναστών τους. Που η μαχητικότητα και η θέληση για αξιοπρεπή ζωή επιτίθεται στη βία του θεσμού της φυλακής και αποσπά νίκες, που στην ιστορία των ελληνικών φυλακών είναι αρκετές, και είναι αυτές που κέρδισαν όσα σήμερα οι κρατούμενοι και οι κρατούμενες παλεύουν να διατηρήσουν και να διευρύνουν.
Η φλόγα της αντίστασης έχει ανάψει
Οι κρατούμενοι των ελληνικών κολαστηρίων στέλνουν το δικό τους μήνυμα αντίστασης ενάντια στον νέο αυστηροποιημένο σωφρονιστικό κώδικα πραγματοποιώντας έναν κύκλο κλιμακούμενων κινητοποιήσεων. Άλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά που οι φυλακισμένοι εξεγείρονται απέναντι στον Σ.Κ., με αντίστοιχες κινητοποιήσεις να παίρνουν μεγάλες διαστάσεις και να κερδίζονται με αίμα, όπως στις εξεγέρσεις στις φυλακές Μαλανδρίνου το 2007, την απεργία πείνας των πολιτικών κρατουμένων το 2008, την μαζική απεργία πείνας των πολιτικών κρατουμένων το 2015, αλλά και πιο πρόσφατα κατά την διετία 2017-18 στις φυλακές Κορυδαλλού, και την εξεγερτική κινητοποίηση στη Θήβα κατά την περίοδο της πανδημίας.
Από τις 28/10 κρατούμενοι των φυλακών Κορυδαλλού (πτέρυγες Α,Β,Γ,Δ,Ε) και σταδιακά κρατούμενοι από τις φυλακές Λάρισας, Κέρκυρας, Άγιου Στέφανου Πάτρας, Τρικάλων και Δομοκού προχώρησαν σε κινητοποιήσεις. Ως πρώτο βήμα, αρνούνται να συμμετέχουν στο μεσημεριανό κλείδωμα-καταμέτρησή τους από τους δεσμοφύλακες, ενώ σε μερικές από τις παραπάνω φυλακές έχουν αρνηθεί και τα μεροκάματα, πρακτική που αναμένεται να πάρει καθολικές διαστάσεις. Σε μετέπειτα χρόνο αναμένεται να συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις και οι κρατούμενοι των φυλακών Κομοτηνής, Διαβατών, όπως και των φυλακών νέων Αυλώνας. Η αρχική αυτή αντίδραση μπορεί να φαντάζει συμβολική αλλά αποτελεί μια ουσιαστική αντίσταση των φυλακισμένων με τα λιγοστά μέσα που διαθέτουν. Ακόμη και αν οι κρατούμενοι δεχτούν εκβιασμούς από την υπηρεσία, δηλώνουν έτοιμοι να κλιμακώσουν τον αγώνα τους και να τον φτάσουν μέχρι τέλους…
Ο Σωφρονιστικός Κώδικας ψηφίστηκε για πρώτη φορά το 1999 και ανά 4-5 χρόνια, και συνήθως μετά από κάθε αλλαγή της κυβέρνησης, τροποποιούταν με σκοπό την εξυπηρέτηση της εκάστοτε πολιτικής. Αποτελεί ένα σύνολο κανόνων διαχείρισης των φυλακισμένων, και καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας των κολαστηρίων, ενώ παράλληλα υποτίθεται ότι κατοχυρώνει και διασφαλίζει τα δικαιώματα των κρατούμενων. Δικαιώματα που έχουν κατακτηθεί μετά από αγώνες, θυσίες, πειθαρχικά και εξεγέρσεις που έλαβαν χώρα τις τελευταίες δεκαετίες. Σε αυτό το σημείο να θυμίσουμε ότι ο Σωφρονιστικός Κώδικας (σε αντίθεση με τον Ποινικό) έχει αναδρομική ισχύ, δηλαδή αφορά και επηρεάζει και τους κρατούμενους που βρίσκονται αυτή τη στιγμή μέσα στα ελληνικά κολαστήρια και εκτίουν τις ποινές τους.
Μια άνευ προηγούμενου παραβίαση των δικαιωμάτων των κρατουμένων
Ο νέος Σωφρονιστικός Κώδικας χαρακτηρίζεται ως άκρως αναχρονιστικός, μέσω του οποίου επιβάλλεται μια περαιτέρω τιμωρία στον κρατούμενο. Ουσιαστικά η κυβέρνηση εκδικείται κρατούμενους που έχουν διαπράξει συγκεκριμένα είδη εγκλημάτων. Τους επιβάλλει μια δεύτερη ποινή που την εκτίουν παράλληλα με την πρώτη.
Επανέρχεται δε ο χαρακτηρισμός «Σωφρονιστικό Κατάστημα» αντί για «Κατάστημα Κράτησης» που ίσχυε από το 1999 μέχρι και σήμερα. Έρχεται, δηλαδή, ξανά στο προσκήνιο η αντιμετώπιση του παραβάτη ως κάποιου εγκληματία τον οποίο η πολιτεία έχει χρέος να σωφρονίσει. Η εξουσία παρουσιάζεται ως «τάξη» που σωφρονίζει, ενώ ο παραβάτης ως «αταξία» που τιμωρείται.
Η εκδικητικότητα του κράτους απέναντι σε συγκεκριμένες κατηγορίες κρατουμένων και εγκλημάτων, και η προστασία άλλων ειδεχθών είναι έκδηλη. Όσοι/ες βρίσκονται στα ελληνικά κολαστήρια κατηγορούμενοι/ες για τρομοκρατικές ή εγκληματικές οργανώσεις, ληστείες ή αδικημάτα περί ναρκωτικών πρέπει να υποστούν το μένος του νέου σωφρονιστικού, με άδειες και υφ’ όρων απολύσεις πολύ αργότερα από ό,τι ίσχυε μέχρι σήμερα. Στον αντίποδα, ακόμα και βιαστές ή όσοι κατηγορούνται για οικονομικά εγκλήματα αντιμετωπίζονται, για ακόμη μια φορά, προνομιακά.
Έτσι, βιαστές θα μπορούν να πάρουν άδεια στο 1/5 της ποινής τους, ενώ ένας πολιτικός κρατούμενος, κατηγορούμενος με τον 187 ΠΚ, στα 5/6 της υποχρεωτικής του ποινής, εφαρμόζοντας ουσιαστικά ένα νέο καθεστώς εξαίρεσης. Πιο συγκεκριμένα, ένας καταδικασθείς σε 20 χρόνια για βιασμό έχει δικαίωμα να πάρει άδεια στα 4 χρόνια, σε αντίθεση με κάποιον που έχει καταδικασθεί για τις συγκεκριμένες κατηγορίες (τρομοκρατία, εγκληματική οργάνωση, ληστείες, αδικήματα περί ναρκωτικών) το δικαίωμα άδειας ξεκινάει στα 7μισή χρόνια.
Σύμφωνα με το άρθρο 50 του νέου νόμου, όσον αφορά την τακτική άδεια, οι πολύ-ισοβίτες δικαιούνται να ζητήσουν άδεια μετά από την έκτιση 22 χρόνων, αντί για 12 χρόνια, όπως ίσχυε μέχρι σήμερα. Γνωρίζοντας πως η υφ’ όρον απόλυση για όσους εκτίουν ποινή πολλαπλών ισοβίων είναι τα 25 έτη, γίνεται αντιληπτό πως για όσους κρατούμενους έχουν τελέσει βαριά κακουργήματα καταργείται ουσιαστικά το δικαίωμα στην άδεια. Παράλληλα για όσους έχουν καταδικαστεί σε ισόβια θεσπίζεται το δικαίωμα αίτησης στα 12 χρόνια, αντί για 10, όπως ήταν μέχρι σήμερα. Αλλαγές πραγματοποιούνται και στην εκπαιδευτική άδεια, αφού με το άρθρο 53 διευρύνονται οι τυπικές προϋποθέσεις για τη χορήγησή της (π.χ. ελάχιστο διάστημα παραμονής στη φυλακή από 4 μήνες για υπόδικους ή κατάδικους σε ποινή φυλάκισης μέχρι 2 χρόνια για κατάδικους σε ισόβια κάθειρξη), ενώ τροποποιούνται εκ νέου οι λόγοι μη χορήγησης ή ανάκλησής της.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ουσιαστικά επαναφέρονται οι φυλακές τύπου Γ’, «παραλλαγμένες» με το όνομα Σωφρονιστικά Καταστήματα Αυξημένης Ασφάλειας (άρθρο 12 σ/ν), όπως και θεσπίζεται η απαγόρευση μεταγωγής σε Αγροτικές Φυλακές για συγκεκριμένες κατηγορίες κρατουμένων (άρθρο 21 σ/ν).
Ειδική μνεία γίνεται στη δημιουργία ενός οργάνου προσφυγής εντός των φυλακών, με σκοπό να εξετάζει τα όποια αιτήματα των κρατουμένων. Επί της ουσίας, επιχειρείται να αποφεύγεται η ευρωπαϊκή προσφυγή, ώστε να μην «εκτίθεται» η χώρα διεθνώς για ζητήματα δικαιωμάτων των φυλακισμένων, κάτι που έχει γίνει ουκ ολίγες φορές, ενώ αρκετές φορές έχουν επιβληθεί και σχετικά πρόστιμα και καταδίκες.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί πως ο χρόνος επιλογής της τροποποίησης του κώδικα δεν είναι τυχαίος. Η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (ΕΠΒ), ύστερα από επίσκεψη που πραγματοποίησε τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2021 στην Ελλάδα, σε έκθεσή της προανήγγειλε την πρόθεσή της για την έκδοση δεύτερης δημόσιας δήλωσης σχετικά με τις αναξιοπρεπείς και προσβλητικές συνθήκες κράτησης στις ελληνικές φυλακές. Σημειώνεται πως η συγκεκριμένη επιτροπή από το 1992 μέχρι σήμερα έχει χρειαστεί να παρέμβει μόλις δέκα φορές κατά πέντε χωρών.
Η γλαφυρή αυτή πραγματικότητα μιας χώρας, οι φυλακές της οποίας έχουν χωρητικότητα 6.500 ατόμων, ενώ αυτή τη στιγμή «φιλοξενούν» 14.500 κρατούμενους, συμπληρώνεται με τις άθλιες συνθήκες που επικρατούν εντός τους.
Καμία ουσιαστική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, με γιατρούς να επισκέπτονται τις μεγαλύτερες φυλακές της χώρας για λίγες ώρες την εβδομάδα, ακόμα και εν μέσω πανδημίας, και την υπηρεσία να δίνει ψυχοτρόπα χάπια με το κιλό ώστε να ελέγχει και να καταστέλλει τις όποιες αντιδράσεις. Οι διεφθαρμένοι σωφρονιστικοί που σπρώχνουν ναρκωτικά στους εξαθλιωμένους, συμπληρώνουν το ψηφιδωτό της άθλιας κατάστασης. Όσο και αν ο Γενικός Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής, Κωνσταντίνος Παπαπαθανασίου, διατείνεται πως η τηλεϊατρική και η «απαγόρευση κάθε δυσμενούς διακριτικής μεταχείρισης των κρατουμένων» που ρυθμίζονται στον νέο Κώδικα προστατεύουν τις ζωές των κρατουμένων, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από ένα επικοινωνιακό τρικ.
***
Καμία και κανείς από μας δεν τρέφει αυταπάτες για την κατεύθυνση των κρατικών πολιτικών, εντός ή εκτός φυλακών. Στηρίζουμε με όλες τις δυνάμεις μας κάθε αγώνα και κάθε αίτημα των αγωνιζομένων κρατουμένων, έχοντας πάντα ως όραμα την καταστροφή του θεσμού της φυλακής. Η σύσταση και επιβίωση κράτους και καπιταλισμού είναι συνυφασμένη με την εκμετάλλευση, και οικοδομήθηκε πάνω στις πλάτες των καταπιεσμένων. Η κυριαρχία εξελίσσεται επιστρατεύοντας πολλαπλούς μηχανισμούς εξουσίας, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από πολυπλοκότητα, ευελιξία και διεύρυνση στο κοινωνικό πεδίο, καθιστώντας τους ικανούς να ανταποκριθούν στις διαρκώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες. Σε κάθε συνθήκη, όμως, είτε αποτελώντας ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας, είτε ένα σκληροτράχηλο καθεστώς βασισμένο στην καταστολή, ο ρόλος της συμπυκνώνεται στην επιβολή της κοινωνικής ειρήνης και την εξόντωση ή την απομόνωση των αποκλινουσών συμπεριφορών. Η τιμωρία και ο «σωφρονισμός» των τελευταίων επιβάλλονται από τη δημοκρατία. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η ύπαρξη της φυλακής γίνεται απαραίτητο αλλά και αναπόσπαστο κομμάτι στη ροή της καπιταλιστικής μηχανής. Όλα αυτά φανερώνουν τη συνεχή οχύρωση του κράτους απέναντι σε όσους αγωνίζονται για την καταστροφή του. Και όσο οξύνεται ο αγώνας (αποδράσεις, απεργίες πείνας, εξεγέρσεις κ.λπ.) θα εντείνει και το κράτος από τη μεριά του τον πόλεμο που διεξάγει από πάντα.
Τα αιτήματα των κρατουμένων
- Επιστροφή των φυλακών στην αρμοδιότητα του υπουργείου Δικαιοσύνης.
- Κατάργηση των φυλακών τύπου Γ’ (αυξημένης επιτήρησης επίσημα). Πλέον δεν θα αφορούν ειδικές κατηγορίες κρατουμένων με καταδίκες για συγκεκριμένα εγκλήματα π.χ. τρομοκρατία (όπως μέχρι τώρα), αλλά γενικώς «απείθαρχους» κρατούμενους. Κρατούμενοι δηλαδή στους οποίους έχει καταλογιστεί ακόμη και το παραμικρό πειθαρχικό (π.χ. για την κατοχή κινητού) θα καταλήγουν εκεί, με αποτέλεσμα να βιώνουν ένα καθεστώς αυξημένου ελέγχου. Θυμίζουμε ότι στις εν λόγω φυλακές οι κρατούμενοι δεν δικαιούνται καν μεροκάματα, οπότε και δεν υπάρχει η δυνατότητα μείωσης της πραγματικής (σκαστής) ποινής.
- Καμία εξαίρεση στις άδειες με βάση τις κατηγορίες. Να επιστρέψουν στο 1/5 της ποινής για όλους (από τα 5/6) και στα 8 χρόνια για πολυισοβίτες. Με το υπάρχον νομοθέτημα ισοβίτες δεν θα έχουν δικαίωμα για άδεια μέχρι τα 12 χρόνια, και οι πολυισοβίτες μέχρι τα 22. Πολύ σημαντική ρύθμιση που αφορά πάνω από 1.200 κρατούμενους, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία.
- Δικαίωμα για αίτημα μεταγωγής σε αγροτικό κατάστημα κράτησης για όλους ανεξαιρέτως.
- Καμία τροποποίηση του άρθρου 53 σχετικά με τις εκπαιδευτικές άδειες. Με βάση τα όσα εμπεριέχει ο νέος Σ.Κ., ακόμα και η διέξοδος για σπουδές εργαλοιοποιείται, καθώς θα πρέπει να έχει εκτιθεί ένα μέρος της ποινής του κρατούμενου, και να μην έχει καθόλου πειθαρχικά παραπτώματα.
- Η υφ’ όρον απόλυση να γίνεται ανεξάρτητα με τα πειθαρχικά του κρατούμενου.
- Άμεση χορήγηση αδειών σε ανθρώπους με 67% και άνω αναπηρία. Τα συμβούλια των φυλακών να εξετάζουν κατά προτεραιότητα τα αιτήματά τους.
Όλοι και όλες οι σύντροφοι/ισσες εκτός των τειχών να σταθούμε αλληλέγγυοι/ες στον αγώνα των φυλακισμένων. Όσοι λησμονούν τους αιχμαλώτους του κοινωνικού και ταξικού πολέμου, ξεχνούν τον ίδιο τον πόλεμο.
ΝΙΚΗ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ
ΑΜΕΣΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΙΤΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥΣ
ΚΑΝΕΙΣ/ΚΑΜΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ/Η
ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ ΚΕΛΙΟΥ
Συνέλευση Αλληλεγγύης στους φυλακισμένους, φυγόδικους
και διωκόμενους αγωνιστές
*Προσθήκη της εφημερίδας: Από τις 23/11 οι κρατούμενοι των φυλακών Κορυδαλλού προχώρησαν σε κλιμάκωση των κινητοποιήσεων, αρνούμενοι και το καθιερωμένο μεσημεριανό κλείδωμα των προαυλίων που κανονικά πραγματοποιείται από τις 11:00 μέχρι τις 14:30.
