Νομοσχέδιο ΑΕΙ: «η μητέρα όλων των μαχών»*

*«Αν δεν αλλάξουμε την Παιδεία δεν θα επέλθει αλλαγή σε κανέναν από τους τομείς. Αν δεν αλλάξουμε την Παιδεία δεν έχει νόημα απλά να επιτύχουμε τους δημοσιονομικούς στόχους. Οι αλλαγές στην Παιδεία είναι “η μητέρα όλων των μαχών”».

~Α. Διαμαντοπούλου, ομιλία στο Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), 29/11/2010

Οι χαλεποί καιροί της επέλασης του νεοφιλελευθερισμού (γνωστής και ως εποχή του μνημονίου) συνεχίζονται με την ψήφιση του νόμου-πλαίσιου για τα ΑΕΙ, προϊόν θεαματικής συναίνεσης της πλειοψηφίας των κοινοβουλευτικών εκπροσώπων του κεντρώου, δεξιού και ακροδεξιού χώρου. Τοποθετημένη χρονικά στα όρια της καλοκαιρινής ανάπαυλας αλλά πέρα από τα σύνορα της ανοχής των κοινωνικών στρωμάτων, η νέα επιδρομή στον κόσμο της εκπαίδευσης έρχεται να προστεθεί στη μακρά λίστα μέτρων-σοκ, που στοχεύουν στην αποδόμηση του κοινωνικού ιστού μέσα από τα ιστορικό ξαναμοίρασμα της τράπουλας μεταξύ των αφεντικών.

Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου

Σε αντίθεση με τα θυελλώδη μέτρα που προηγήθηκαν σε εργασιακά, ασφαλιστικό, υγεία, και εν γένει την ολική επίθεση στη σφαίρα του δημόσιου συμφέροντος, τα μέτρα, για την ένταξη του αστικού πανεπιστημίου στο φάσμα της «οικονομίας της γνώσης» που έρχεται, δεν είναι ούτε ουρανοκατέβατα ούτε προέκυψαν ως λύση-μονόδρομος που θα μας σώσει από μια φοβική κατάσταση χρεοκοπίας.

Ήταν το 1995, όταν η Eυρωπαϊκή Eπιτροπή έδωσε στη δημοσιότητα ένα κείμενο που επιγραφόταν ως «Λευκή Βίβλος για τη Διδασκαλία και τη Μάθηση». Επρόκειτο για το «ευαγγέλιο» του νεοφιλελευθερισμού για την ανώτατη εκπαίδευση: Στο όνομα της «ελευθερίας», του «προσωπικού» στοιχείου που χαρακτηρίζει τη μαθησιακή διαδικασία, και της οικονομικής «ευελιξίας» εγκαινίασε με ωμό και κυνικό τρόπο την ηθική και υλική εξόντωση του πανεπιστημίου. Με ποιον τρόπο; Πρώτα απαξιώνοντάς το ως αναποτελεσματικό, και έπειτα συνδέοντάς το άμεσα και οργανικά με τις ανάγκες και τους πόρους της καπιταλιστικής αγοράς. Στα χρόνια που ακολούθησαν η υποταγή στα προτάγματα της Λευκής βίβλου πήραν περισσότερο συγκεκριμένες μορφές: Διακήρυξη της Σορβόννης (Μάιος 1998), Διακήρυξη της Μπολόνια (Ιούνιος 1999), Πράγα (Μάιος 2001). Οι αποφάσεις που πάρθηκαν από τις κυβερνήσεις των κρατών της Ε.Ε. έβαλαν τις βάσεις για ένα φτηνό και πειθαρχημένο στους στόχους της καπιταλιστικής συσσώρευσης εκπαιδευτικό σύστημα, και από την άλλη δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την επίτευξη του μοντέλου εκπαίδευση-επιχείρηση. Έκτοτε τα νομοσχέδια Αρσένη (1997), Γιαννάκου (2006), Διαμαντοπούλου (2011) και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων κινούνται ακριβώς σ’ αυτό το πλαίσιο.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η μεταρρύθμιση Διαμαντοπούλου δεν συνιστά ελληνική ιδιοτυπία. Η υιοθέτηση ενός ενιαίου πλαισίου αναφοράς όπως αυτό ορίζεται από τη Συνθήκη της Μπολόνια είναι ήδη γεγονός για το σύνολο των χωρών της Ε.Ε. Ουραγός στην επιδιωκόμενη σύμπλευση ήταν μέχρι τώρα το ελληνικό Πανεπιστήμιο. Τα τελευταία 15 χρόνια, οι αλλεπάλληλες επιδρομές της εγχώριας ολιγαρχίας ενάντιά του προσέκρουαν στους αγώνες του φοιτητικού κινήματος: Ένα ρεύμα αντίστασης το οποίο παρ’ όλες τις αντιφάσεις και τα μυωπικά –πολλές φορές– προτάγματά του κατάφερνε να διατηρεί τα «κεκτημένα». Σήμερα στα πλαίσια μιας κρίσιμης εποχής για την κυριαρχία, μεταξύ σοκ και δέους, η ίδια πολιτική, φορώντας τον μανδύα του επείγοντος, καλείται να επιβάλει δια ροπάλου όλα όσα δεν κατάφερε μέχρι τώρα.

Σενάριο νέο-φιλελεύθερης φαντασίας

Το παρόν άρθρο δεν φιλοδοξεί να αναλωθεί σε μια αναλυτική εξέταση των άρθρων που συναπαρτίζουν το νέο νομοσχέδιο για την ανώτατη εκπαίδευση. Ωστόσο έχει ενδιαφέρον να ομαδοποιήσουμε τις πιο προκλητικές διατάξεις που ψηφίστηκαν μέσα σε κλίμα συναίνεσης από ηλιοκαμένους και φιλελεύθερους ταγούς.

Α. Μέτρα για την «αυτοτέλεια» των πανεπιστημίων

Στη νεοφιλελεύθερη ρητορική ο όρος «αυτοτέλεια» σημαίνει κατάργηση των υπαρχόντων θεσμικών εγγυήσεων που μέχρι τώρα απέτρεπαν την πολύπλευρη «ιδιωτικοποίηση» του ίδιου του δημόσιου πανεπιστημίου. Πλέον ως ανώτατο όργανο ορίζεται το «Συμβούλιο του Ιδρύματος» με 15 μέλη, το οποίο απαρτίζεται και από εξωπανεπιστημιακούς παράγοντες προερχόμενους από τον χώρο των επιχειρήσεων και της αστικής πολιτικής. Οι παραπάνω ασκούν διοικητικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες πλην των ακαδημαϊκών, για τις οποίες υπεύθυνη είναι η Σύγκλητος. Τα Τμήματα διατηρούνται για λόγους φολκλόρ πολιτικής. Με λίγα λόγια προκρίνεται ένα μοντέλο βαθύτατα ολιγαρχικό, μέσα από ένα πλέγμα εξουσιών ευέλικτο και ανεξέλεγκτο που προσομοιάζει απίστευτα στο πολίτευμα που μας ορίζει σήμερα – αυτό που κάποιοι από καθαρή διαστροφή εξακολουθούν να το αναγνωρίζουν ως δημοκρατικό…

Παράλληλα υπεισέρχονται «κανόνες» στη χρηματοδότηση: «ένα μέρος της δημόσιας χρηματοδότησης» (και όχι το σύνολο) κατανέμεται στα Ιδρύματα με βάση την ανταπόκρισή τους σε «δείκτες ποιότητας» και τα «επιτεύγματά τους». Οι δείκτες αυτοί συμπυκνώνονται στη φράση «πόσο καλά είναι δικτυωμένο το Πανεπιστήμιο στη ντόπια και διεθνή αγορά, και πόσο “αποδοτικοί” είναι οι φοιτητές και οι απόφοιτοί του ως προς τα κριτήρια που θέτουν οι μελλοντικοί εργοδότες τους». Σε περίπτωση φυσικά που οι στόχοι που θέτει το εκάστοτε Ίδρυμα δεν υλοποιηθούν, η χρηματοδότηση αίρεται. Στον κανιβαλισμό πανεπιστημιακού επιπέδου που έπεται, κομβικό ρόλο θα διαδραματίσει ο διευθυντής οικονομικής ανάπτυξης (manager), ευθύνη του οποίου είναι η άντληση κονδυλίων από ιδιώτες, η διασύνδεση του Πανεπιστημίου με την αγορά, η «αξιοποίηση και διαχείριση» όλων των πόρων του ΑΕΙ (πλην των δημόσιων). Στο έλεος ενός ΝΠΙΔ εγκαταλείπονται η σίτιση, η στέγαση, τα κυλικεία και ό,τι εντάσσεται στη φοιτητική μέριμνα… αντίο εστία, αντίο λέσχη.

Προκειμένου να επιβιώσουν στο νέο περιβάλλον τους ξεκινούν σαρωτικές συγχωνεύσεις, κατατμήσεις, μετονομασίες και καταργήσεις ΑΕΙ και σχολών βάσει οικονομικο-κοινωνικών κριτηρίων και αποδόσεων (καλλικράτης). Φιλοσοφικές σχολές, τμήματα ανθρωπιστικών σπουδών και εν γένει οι αποκαλούμενες «θεωρητικές» επιστήμες είτε υποβαθμίζονται είτε αφανίζονται από τον χάρτη, καθώς δεν συνάδουν με τις ανάγκες της αγοράς, δεν προσελκύουν επενδυτές, δεν παράγουν κέρδος, δεν «συμφέρουν». Για του λόγου το αληθές δεν έχει παρά να ανατρέξει κανείς στο παράδειγμα των δεκάδων σχολών της Αγγλίας που καταργήθηκαν τα τελευταία χρόνια, με πιο πρόσφατο το διεθνούς φήμης πανεπιστήμιο Φιλοσοφικών Σπουδών του Middlesex. Ταυτόχρονα όμως, ενώ τα μη επικερδή εξοβελίζονται, τα επικερδή αποκτούν το δικαίωμα να ιδρύουν θυγατρικά παραρτήματα σε άλλες χώρες π.χ. στα Βαλκάνια (ιμπεριαλισμός).

Επωδός στο κρεσέντο μέτρων δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από μια ξεκάθαρη τρομοκρατική απειλή: Σε περίπτωση που παρέλθουν «άπρακτες οι προθεσμίες» από 01/09/2012 «αναστέλλεται η επιπλέον της βασικής χρηματοδότησης (σ.σ. αυτής δηλαδή που επαρκεί απλά για φως, νερό, τηλέφωνο κατά το κοινώς λεγόμενο) του ιδρύματος».

Β. Μέτρα για την υποτέλεια των φοιτητών

Θεσπίζονται τρεις κύκλοι σπουδών (τριετής προπτυχιακός, μονοετής μεταπτυχιακός, μονοετής διδακτορικός) και ένας σύντομος (διετής) προκειμένου να εναρμονιστούν τα ελληνικά με τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, όχι μόνο ως προς τη δομή αλλά και ως προς των κατακερματισμό σπουδών και επαγγελματικών δικαιωμάτων των φοιτητών. Για την παρακολούθηση του δεύτερου κύκλου σπουδών εισάγονται δίδακτρα. Καταλύοντας κάθε έννοια σεβασμού της λογικής μας, το νομοσχέδιο κρύβεται πίσω από το δάχτυλό του: Όταν σήμερα τα 4ετή και 5ετή πτυχία δεν έχουν σχεδόν καμία αξία στην ελληνική αγορά εργασίας, τι να το κάνεις το 2ετές ή 3ετές πτυχίο; Μοιραία οι φοιτητές, λοιπόν, θα αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να παρακολουθούν στο σύνολό τους και τον δεύτερο κύκλο σπουδών, ο οποίος όμως δεν θα είναι καθόλου δωρεάν. Το ύψος δε των διδάκτρων θα αφήνεται στη «διακριτική» ευχέρεια των πανεπιστημιακών αρχών και θα είναι υψηλό. Ο συνειρμός που προκύπτει εύλογα, ότι δηλαδή «η πλειονότητα που δεν θα μπορεί να πληρώσει δίδακτρα, θα αποθαρρύνεται και να σπουδάσει» είναι πιθανός αλλά στερείται φαντασίας. Εξηγούμαστε: το νομοσχέδιο προβλέπει ότι οι φοιτητές πρώτου κύκλου «έχουν δικαίωμα να λάβουν άτοκο εκπαιδευτικό δάνειο από πιστωτικά ιδρύματα της χώρας με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Για τον σκοπό αυτό το ελληνικό δημόσιο δύναται να συνάψει προγραμματικές συμβάσεις με τα πιστωτικά ιδρύματα, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις». Με την καλπάζουσα ανεργία στη χώρα μας, η σύναψη τέτοιων δανείων θα υποθηκεύσει το μέλλον των αυριανών φοιτητών, όπως συνέβη και σε χώρες όπως η Αγγλία και οι Η.Π.Α., όπου για πρώτη φορά φέτος στην Αμερική το χρέος των δανείων για την αποπληρωμή διδάκτρων έφτασε στα $829 δις, ξεπερνώντας αυτό των πιστωτικών καρτών ($826,5 δις). Τα φοιτητικά δάνεια είναι ωρολογιακές βόμβες, κατασκευασμένες έτσι ώστε να εκπυρσοκροτούν όταν ο οφειλέτης είναι μακριά από το πανεπιστήμιο, ένας μηχανισμός παραγωγής μελλοντικών χρεωκοπημένων που τόσο κατά τη διάρκεια όσο και με το πέρας των σπουδών τους θα παλεύουν με το πιστόλι στον κρόταφο – όμηροι ενός χρέους που δεν αποπληρώνεται μόνο με χρήμα αλλά και με υποταγή.

Παράλληλα, «στο πλαίσιο της ελευθερίας επιλογών», τα προγράμματα σπουδών ανατρέπονται με τέτοιον τρόπο ώστε να μοιάζουν περισσότερο με ευέλικτα προγράμματα κινητής τηλεφωνίας. Έτσι αποφασίζεται ένα ευρωπαϊκό σύστημα πιστωτικών μονάδων (credits), που βάζει ταφόπλακα στην ενότητα της επιστήμης. Κάθε μάθημα, δηλαδή, αντιπροσωπεύει κάποιες διδακτικές μονάδες και το πτυχίο αποτελεί απλά άθροισμά τους. Οι φοιτητές έχουν «αυξημένη ελευθερία επιλογών» σε σπουδές που έχουν οργανωθεί στη βάση «ανάπτυξης σύγχρονων δεξιοτήτων». Επιλέγουν, δηλαδή, τις ατομικές τους διαδρομές, συλλέγοντας διδακτικές μονάδες, που οδηγούν σε πτυχία πολλών ταχυτήτων, σαφώς μη ισοδύναμα. Ευνόητη είναι και η κατάργηση της συλλογικής κατοχύρωσης επαγγελματικών δικαιωμάτων στο πτυχίο.

Επιπλέον ο νέος νόμος πλαίσιο ξεκαθαρίζει τους λογαριασμούς του με οτιδήποτε περιττό. Έτσι, αφήνει ανοιχτό κάθε ενδεχόμενο να καταργηθούν τα έντυπα συγγράμματα από φέτος, καθώς προβλέπεται η διάθεση ηλεκτρονικών βιβλίων και σημειώσεων. Για τη δωρεάν διανομή συγγραμμάτων με τη μορφή που τα γνωρίζουμε θα απαιτείται υπουργική απόφαση, χωρίς καμία απολύτως χρονική δέσμευση! Πικρή γεύση για ό,τι περιγράφεται δοκιμάζουν οι ανήλικοι μαθητές Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων όλης της χώρας από την αρχή του νέου σχολικού έτους… τυχαίο;

Εφεξής περιττοί καθίστανται για τα πανεπιστήμια και οι στοχοποιημένοι ως «αιώνιοι φοιτητές», άνθρωποι που είτε οι συνθήκες (ανάγκη για εργασία) είτε από προσωπική επιλογή επέλεξαν να διακόψουν τις σπουδές για κάποιο χρονικό διάστημα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τη μερίδα των φοιτητών που επιβαρύνει σε μηδενικό βαθμό τα πανεπιστημιακά ιδρύματα, μιας και δεν δικαιούται ούτε δωρεάν συγγράμματα, ούτε φοιτητικά πάσο, ούτε στέγαση, ούτε σίτιση. Η επίθεση εναντίον τους προφανώς έχει να κάνει με τη χρηματοδότηση που θα λαμβάνουν από δω και στο εξής τα δημόσια πανεπιστήμια, κριτήριο για την οποία είναι και ο αριθμός των εγγεγραμμένων φοιτητών τους. Όσοι λιγότεροι τόσο πιο αναιμική και η στήριξη του κράτους.

Τέλος, απόλυτη ήταν η συμφωνία των κομμάτων εξουσίας για κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου προς δόξαν της καταστολής, που ανεμπόδιστα πλέον θα διαβαίνει τις πύλες των πανεπιστημίων αμφισβητώντας το δικαίωμα του κινήματος να οργανώνει την πάλη του ανεξάρτητα από το κράτος και του θεσμούς ενσωμάτωσής του. Λεπτομέρειες για την ιστορία, τον ρόλο και την ουσία του πάγια αυτού στοχοποιημένου χώρου θα βρείτε σε αναλυτικό άρθρο του ίδιου φύλλου.

Όταν οι αγορές νομοθετούν …

Στον ελλαδικό χώρο, αν η Παιδεία μέχρι τώρα παρέμενε ως μίασμα στον περίβολο της εκκλησίας των αγορών, με το καινούργιο νομοσχέδιο εξαγνίζεται και εγκαθίσταται, πλέον θριαμβευτικά, στο Ιερό.

Η κατάργηση κάθε έννοιας δημόσιας και δωρεάν παιδείας (και υγείας) είναι αδήριτη ανάγκη σήμερα για το κεφάλαιο. Είναι «ζήτημα ζωής και θανάτου» του ίδιου του συστήματος η «παραγωγή» παθητικών, συναινετικών, δογματικών, υπομονετικών, εξουσιαζόμενων, συντηρητικών προσωπικοτήτων, που αντιστέκονται στην απελευθερωτική ορμή της κοινωνίας που ασφυκτιά.

Το περί παιδείας νομοσχέδιο βάζει όλες τις προδιαγραφές για να καταστήσει την παιδεία ένα ελκυστικό και σύγχρονο προϊόν που θα μοσχοβολά και θα αστράφτει στα ράφια. Ένα προϊόν χρειάζεται βιτρίνα για να προβληθεί, καλή και τριζάτη συσκευασία, καλό μάρκετινγκ και διαφήμιση, χρειάζεται μάνατζερς για να σχεδιάζουν την παραγωγή, χρειάζεται πιστοποίηση και τυποποίηση, κοστολόγηση, μα πάνω απ’ όλα χρειάζεται κάθε βράδυ να γεμίζει τα τσουβάλια με φρέσκο χρήμα.

Στη Μ. Βρετανία η αξία των εξαγωγών εκπαιδευτικής βιομηχανίας ανέρχεται στις 28 δις λίρες, ποσό διπλάσιο σε σχέση με άλλους βασικούς παραγωγικούς πυλώνες της όπως π.χ. οι κατασκευαστικές, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και οι υπηρεσίες υγείας. Η ρητορική που θέλει τα δημόσια πανεπιστήμια να ανεβάζουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών ,και να ρίχνουν τις τιμές των διδάκτρων μέσω του ανταγωνισμού, τόσο μεταξύ τους όσο και με τα ιδιωτικά εγχώρια ή εισαγόμενα ιδρύματα, είναι τουλάχιστον κυνική: Οι καταργήσεις σχολών, ο τεχνοκρατικός σκοταδισμός, ο αποκλεισμός χαμηλών και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων, τα χρέη και η εργασιακή περιπλάνηση θα είναι οι πρώτες συνέπειες που θα κληθεί να δοκιμάσει η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας.

«Η ανοικοδόμηση του κεφαλαίου και του Κράτους, έτσι όπως πραγματοποιείται σήμερα, προτείνει έναν επαναπροσδιορισμό των ταξικών σχέσεων μέσω νέων προοπτικών. Αυτοί που κατέχουν και θα κατέχουν στο μέλλον τα τεχνολογικά όργανα, θα έχουν και την εξουσία και θα καταφέρουν να διαχειριστούν τη συναίνεση. Αυτοί θα είναι οι “εντός” σε μια πραγματικότητα κυριαρχίας. Οι υπόλοιποι θα είναι οι “εκτός”, καταδικασμένοι σε μια “παθητική” χρήση της τεχνολογίας. Η τελειοποίηση αυτής της διαδικασίας θα επιτευχθεί μέσω της απώλειας όσων κατέχει η τάξη των “εκτός” και σε πρώτο επίπεδο, του πολιτισμού της. Αυτοί που υφίστανται αυτήν την πίεση είναι οι νέοι. Ανάμεσά τους θα φανεί ποιοι θα είναι οι μελλοντικοί “εκτός” και “εντός”».

~Αλφρέδο Μαρία Μπονάνο, «Οι νέοι σε μια μεταβιομηχανική κοινωνία»

Στις μέρες μας ζούμε την ολοκληρωτική αναδόμηση του κοινωνικού ιστού και της συναίνεσης που είχε επιβληθεί μεταπολεμικά, με αντάλλαγμα το λεγόμενο «κράτος πρόνοιας και δικαίου». Την ώρα που το κοινωνικό συμβόλαιο γίνεται στάχτη και περνά στη λήθη της ιστορίας, το κράτος αποκτά την πραγματική του μορφή. Αυτή για την οποία δημιουργήθηκε. Δηλαδή, τον φύλακα και το εργαλείο της εκάστοτε άρχουσας τάξης, χωρίς κοινωνικά, δημοκρατικά, ηθικά προσκόμματα και επικαλύψεις. Μέσα σ’ ένα κλίμα ολοκληρωτικής προπαγάνδας από κατευθυνόμενα Μ.Μ.Ε., προωθεί μια πολιτική πρωτοφανούς κοινωνικής βαρβαρότητας ταυτισμένη με τα πιο τυχοδιωκτικά συμφέροντα των ισχυρότερων μερίδων του ελληνικού κεφαλαίου και της διεθνούς τοκογλυφίας. Σε αυτές τις συνθήκες πολέμου το φοιτητικό κίνημα καλείται να πρωταγωνιστήσει στη «μητέρα όλων των μαχών». Ο αγώνας αυτός θα είναι χαμένος πριν ακόμη δοθεί αν και εφόσον τα αιτήματα των φοιτητών δηλητηριαστούν με τη διαμεσολάβηση και την αυταπάτη του προτάγματος για έναν πιο «δίκαιο» καπιταλισμό. Σε συνθήκες κοινωνικής και πολιτικής ανισότητας, το δίκαιο το φτιάχνουν οι ισχυροί για να το επωμίζονται οι ανίσχυροι…

Ο μοναδικός μονόδρομος που οφείλουμε να υποστούμε από δω και πέρα είναι ο δρόμος και η μάχη για την προάσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύη, της πραγματικής δικαιοσύνης που πηγάζει μόνο μέσα από την ισότητα και την ελευθερία. Είναι πιο αναγκαίο από ποτέ το εκπαιδευτικό κίνημα να συνδεθεί με το εργατικό σε τροχιά γενικευμένης επίθεσης για να νικηθεί ο φόβος. Διότι η αποσάθρωση της κοινωνίας δεν είναι κάτι που θα έρθει, είναι ήδη εδώ, βρισκόμαστε ήδη μέσα στη διαδικασία της λεηλασίας των ονείρων και της υποθήκευσης του μέλλοντος, και επ’ αυτού πρέπει να πάρουμε θέση!

Οι εργάτες φωνάζουν για ψωμί
Οι έμποροι φωνάζουν γι’ αγορές
Οι άνεργοι πεινούσαν
Τώρα πεινάνε κι όσοι εργάζονται
Αυτοί που αρπάνε το φαΐ απ’ το τραπέζι
Κηρύχνουν τη λιτότητα
Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσήματα
Ζητάνε θυσίες
Οι χορτάτοι μιλάνε στους πεινασμένους
Για τις μεγάλες εποχές που θα’ρθουν
Αυτοί που τη χώρα σέρνουνε στην άβυσσο
Τι περιμένετε;
Ότι οι κουφοί παραχωρήσεις θα σας κάνουν;
Κι ότι οι αχόρταγοι κάτι θε να σας δώσουν!
Οι λύκοι θα σας ταΐσουνε
αντί να σας καταβροχθίσουν!
Από φιλία.
Θα σας προσκαλέσει η τίγρη να της βγάλετε τα δόντια,
τέτοια περιμένετε!