ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ, ΦΥΛΛΟ #49

Ο «Αρχύτας» και η διαχρονική αρχή της διαπλοκής Στρατού-ΑΕΙ

Το Ιντερλούδιο

Κάπου στα βάθη της αρχαιότητας, ή μάλλον για την ακρίβεια 2400 χρόνια πριν, ο Αρχύτας ο Ταραντίνος περιφερόταν στην κάτω Ιταλία ως ένας από τους πλέον φημισμένους πυθαγόρειους φιλοσόφους της εποχής του. Στα πρότυπα του κλασικού ιδεώδους, αυτός ο Ταραντίνος κατάφερε να διανθίσει την καριέρα του με τις ιδιότητες του πολιτικού, του στρατιωτικού, του μαθηματικού, του εφευρέτη και του μηχανικού, ενώ λέγεται πως επινόησε την πρώτη αυτόνομη πτητική μηχανή παγκοσμίως. Ίσως κάπως έτσι να φαντασιώνονται το μέλλον τους κάποιοι από τους συναδέλφους ακαδημαϊκούς, που λίγο καιρό πριν έπαιρναν μέρος σε επίσημη εκδήλωση του Υπουργείου Οικονομικών, παρουσία του ίδιου του Υπουργού, μαζί με εκπροσώπους της ντόπιας πολεμικής βιομηχανίας. Σκοπός της εκδήλωσης αυτής δεν ήταν άλλος από την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας μεταξύ της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας (ΕΑΒ), του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (ΠΘ) με σκοπό την έρευνα, τον σχεδιασμό και στη συνέχεια τη βιομηχανική παραγωγή ενός μη επανδρωμένου στρατιωτικού αεροσκάφους (UAV drone) σταθερής πτέρυγας με την επωνυμία του αρχαίου εφευρέτη.

Η διαχρονικότητα

Εκδηλώσεις σαν και αυτή δυστυχώς δεν σπανίζουν στην καθημερινότητα της εγχώριας ακαδημίας. Το φαινόμενο της εντεινόμενης εμπορευματοποίησης των παραγώγων της έρευνας που διεξάγεται στα δημόσια πανεπιστήμια ή ινστιτούτα, καθώς επίσης και η τάση για αλληλεπικάλυψη των ερευνητικών δραστηριοτήτων με πολιτικό και στρατιωτικό προσανατολισμό στα πλαίσια των κρατικών φορέων, δεν αποτελούν παρά γνωστές στρατηγικές του κεφαλαίου στα πλαίσια της περιβόητης αναδιάρθρωσης. Παρ’ όλα αυτά, η έκταση που έχει λάβει η συγκεκριμένη είδηση τις τελευταίες μέρες, τόσο στα μεγάλα media όσο και σε διάφορους εθνικιστικούς-μιλιταριστικούς κύκλους, μας ώθησε να ασχοληθούμε λίγο παραπάνω με το ζήτημα. Τα κύρια σημεία στα οποία θέλουμε να εστιάσουμε στην συγκεκριμένη περίπτωση και είναι άξια αναφοράς είναι αφενός μεν το μέγεθος της συνεργασίας στα πλαίσια του μνημονίου (με την συμμετοχή 3 πανεπιστημίων), και αφετέρου δε το background του εργαστηρίου που έλαβε την πρωτοβουλία (το εργαστήριο στροβιλομηχανών της πολυτεχνικής του ΑΠΘ υπό τον Κ. Υάκινθο). Ειδικότερα σε ό,τι αφορά το δεύτερο θα πρέπει να επιμείνουμε, καθώς εργαστήρια σαν και του Κ. Υάκινθου πλασάρονται ως το νέο role model για τις τεχνολογικές σχολές.

Ο νέος «Αρχύτας»

Με βάση τους οραματιστές του, ο Αρχύτας junior θα είναι ένας multitasker αντάξιος του προγόνου του, καθώς όπως ανέφερε ο Δ. Παπακώστας (CEO της ΕΑΒ) «το συγκεκριμένο drone θα είναι πολλαπλών ρόλων.[…] Θα είναι ένα “Μάτι στον Ουρανό”, το οποίο θα έχει πολύ υψηλή τεχνολογία ώστε να παίρνει την πληροφορία που χρειάζεται πάνω από κρίσιμες υποδομές όπως και σε κρίσιμες καταστάσεις.[…] Θα το σχεδιάσουμε έτσι για επιτήρηση, φύλαξη των συνόρων αλλά και πιο εξειδικευμένες αποστολές» ενώ όπως πρόσθεσε στη συνέχεια ο κοσμήτορας της πολυτεχνικής του ΑΠΘ, εμπνευστής και πλασιέ του drone, Κ. Υάκινθος «θα παρέχει τη δυνατότητα για πάρα πολλούς χρήστες […] θα μπορεί να αξιοποιηθεί από τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας όπως και την πολιτική προστασία». Σε ό,τι αφορά τον καταμερισμό της εργασίας, ο κύριος καθηγητής ανάφερε ότι «εμείς, ως ΑΠΘ, θα σχεδιάσουμε το συγκεκριμένο Αερόχημα, το ΔΠΘ μαζί με το ΠΘ θα αναπτύξουν τα συστήματα κατανομής ισχύος –power management– για τον κινητήρα και τις μπαταρίες, όπως και θα επιλέξουν συσκευές για τις ασύρματες επικοινωνίες, τις τηλεπικοινωνίες, την αρχιτεκτονική του Σταθμού Εδάφους, ενώ η ΕΑΒ θα αναλάβει να το κατασκευάσει και να κάνει τις μελέτες για τα εσωτερικά δομικά του στοιχεία». Ως ημερομηνία έναρξης του προγράμματος ορίστηκε η 1η Σεπτέμβρη, ενώ για τα 2,5 χρόνια που θα διαρκέσουν οι παραπάνω ενέργειες αναμένεται να δαπανηθούν 1,5 εκατομμύρια ευρώ. Σε ό,τι αφορά τη συνέχεια, οι συντελεστές του προγράμματος έκαναν μία αρκετά αισιόδοξη πρόβλεψη για μαζική παραγωγή του μοντέλου χωρίς να αναλωθούν σε λεπτομέρειες.

Η «σκούφια» του

Δεν είναι η πρώτη φορά όμως που οι συγκεκριμένοι ακαδημαϊκοί προβάρουν τα χακί. Η ομάδα του Εργαστηρίου Μηχανικής Ρευστών & Στροβιλομηχανών, του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ, υπό τον Κ. Υάκινθο, τρέχει παράλληλα και σε διαφορετικά στάδια εξέλιξης κι άλλα προγράμματα που σχετίζονται με την τεχνολογία των στρατιωτικών UAV drones, και μάλιστα σε συνεργασία με το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, τις Ένοπλες Δυνάμεις αλλά και την εγχώρια και διεθνή πολεμική βιομηχανία. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα εξής:

Το Project LOTUS: Πρόγραμμα συγχρηματοδοτούμενο από την ευρωπαϊκή Commission με 9.7 εκ. € στα πλαίσια του πακέτου EDIDP (European Defense Industrial Development Program) για τον σχεδιασμό ενός drone τύπου stealth, με σκοπό τη φύλαξη των εναέριων και θαλάσσιων συνόρων της. Συντονίστρια η πολεμική βιομηχανία συμφερόντων Κόκκαλη Intracom DEfence – IDE (μεταξύ των έργων που έχει αναλάβει συγκαταλέγονται ο σχεδιασμός της ενδοεπικοινωνίας του ΝΑΤΟϊκου στρατού, τα συστήματα τηλεκατεύθυνσης των πυραύλων τύπου patriot κ.ά.), το Πανεπιστήμιο Πατρών (ΠΠ), η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) και μεγάλες βιομηχανίες του κλάδου από την Κύπρο, την Ισπανία και την Ολλανδία.

Το Τακτικό Αεροσκάφος DELAER RX-3 (tactical UAV) των 250 κιλών: Ένα drone αντίστοιχης τεχνολογίας που θα λειτουργεί και σαν μεταγωγικό σε εμβέλεια 65 χιλιομέτρων, με πεδίο μελέτης και εφαρμογής τα ελληνικά ακριτικά νησιά. Πρόκειται πάλι για project σε συνεργασία με την IDE και χρηματοδότηση από την ΕΕ (στα πλαίσια του ΕΠΑνΕΚ 2014-2020), ενώ ως partners συμμετέχουν εταιρείες ελληνικών συμφερόντων.

Να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο πως και το ίδρυμά μας έχει συμμετάσχει ουκ ολίγες φορές σε παρόμοια προγράμματα: από το Jason και το Poseidon, μέχρι το Andromeda και το Sirius – η εμμονή της ονοματοδοσίας των προγραμμάτων με θεϊκές/μυθικές υπάρξεις χρήζει περισσότερης έρευνας, αλλά μάλλον δεν είμαστε εμείς οι πλέον αρμόδιοι να το κρίνουμε. Ο τωρινός αντιπρύτανης Ι. Χατζηγεωργίου, στην τελευταία δια ζώσης σύγκλητο του ΕΜΠ (Φεβρουάριος 2020), είχε αναφέρει, σε έξαλλη κατάσταση και μην κρατώντας ούτε τα προσχήματα, πως «δεν θα απολογηθεί σε κανέναν για την αυτονόητη συνεργασία του ΕΜΠ με τον ελληνικό στρατό». Ο φανερός ή λανθάνων μιλιταρισμός αρκετών ακαδημαϊκών έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί ταμπού, ακόμα κι αν αρκετοί από τους εσωτερικούς κανονισμούς των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων απαγορεύουν ρητά την οποιαδήποτε εμπλοκή τους σε έρευνα για πολεμικούς σκοπούς. Προφανώς αυτή η τυπική απαγόρευση διασαλεύεται με την πρώτη ευκαιρία, όταν το υλικό συμφέρον το επιτάσσει. Μόνο οι αγώνες του αντιπολεμικού κινήματος μέσα στις σχολές μπορούν να αποτελέσουν ουσιαστικό ανάχωμα.

Μία κλεφτή ματιά στον κόσμο των Υάκινθων

Η καταγραφή των παραπάνω στοιχείων απεικονίζει από ποιους και με τι τρόπο γίνονται αυτού του τύπου οι μπίζνες στα πανεπιστήμια. Παρ’ όλα αυτά για τους Υάκινθους του ελληνικού πανεπιστημίου, οι μπίζνες, πέρα από το κύρος και τον πλούτο, σηματοδοτούν και ένα ολόκληρο όραμα για την αστική τάξη. Τα λεγόμενα των συντελεστών της εκδήλωσης στο Υπ. Οικονομικών το σκιαγραφούν απόλυτα:

«Είναι αλήθεια ότι στη χώρα μας διαπιστώνεται, παρά την πρόοδο των τελευταίων ετών, διαχρονική υστέρηση στην ανάπτυξη δημιουργικών συνεργασιών μεταξύ των ελληνικών πανεπιστημίων και φορέων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα[…]. Με την πρωτοβουλία που από κοινού αναπτύσσουμε, δίνουμε ένα νέο καλό παράδειγμα. […] Σας καλώ όλες και όλους, παλαιούς και νέους εμπλεκόμενους –συνεργάτες ουσιαστικά–, να εντείνετε τις προσπάθειες, με αίσθημα εθνικής ευθύνης». (Χ. Σταϊκούρας – Υπ. Οικονομικών)

«Η συνεργασία μεταξύ Βιομηχανίας και Πανεπιστημίων γίνεται πραγματικότητα, μέσω αυτού του προγράμματος. Μέχρι τώρα, είχαν γίνει μόνο σπασμωδικές κινήσεις σε αυτόν τον τομέα. Τα Πανεπιστήμια έχουν τις ικανότητες, το ανθρώπινο δυναμικό που μπορεί κάλλιστα να συνεισφέρει και σε άλλα έργα. Και εμείς, ως ΕΑΒ, στοχεύουμε στην πολύ στενή συνεργασία μαζί τους, αξιοποιώντας και το Εκπαιδευτικό Κέντρο μας, όχι μόνο για να υλοποιηθούν ερευνητικά προγράμματα, αλλά και για να βοηθήσουμε νέους, που θα μπορέσουν, μέσω της εταιρείας, να εκπονήσουν διπλωματικές εργασίες, διδακτορικές διατριβές κ.λπ.». (Δ. Παπακώστας – CEO EAB)

Με απλά λόγια…

Για το κεφάλαιο και τους πολιτικούς του εκπροσώπους η επιχειρηματικοποίηση της έρευνας αποτελεί μοχλό ανάπτυξης για την οικονομία. Η εδραιωμένη πλέον κρατική υποχρηματοδότηση των δημόσιων πανεπιστημίων, που αποτελούν και την πλειοψηφία στη χώρα, είναι μία πάγια τακτική για να δικαιολογήσουν το «χάρισμα» κρατικών υπηρεσιών στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως είναι λόγου χάρη οι υπηρεσίες της μέριμνας, η τάση αυτή εκφράζεται μέσω της εξωτερίκευσης των δαπανών (outsourcing) σε εργολαβικές εταιρείες. Στο χώρο της έρευνας αυτό μεταφράζεται με την όλο και μεγαλύτερη εξάρτηση από τα ανταγωνιστικά προγράμματα. Η ερευνητική διαδικασία λαμβάνει χώρα εντός των ιδρυμάτων με ευρωπαϊκά ή κρατικά χρήματα προς όφελος ιδιωτικών συμφερόντων, χωρίς όμως να συνεισφέρει με κάποιον τρόπο στην συμπλήρωση του τακτικού τους προϋπολογισμού. Αντί να έχουμε δηλαδή ιδιωτική χρηματοδότηση σε κρατικά ιδρύματα, όπως ευαγγελίζονται, έχουμε την αντίστροφή διαδικασία, δηλαδή «δωρεά» των κρατικών υποδομών και του ερευνητικού τους δυναμικού στις εταιρείες για να θησαυρίσουν. Ουσιαστικά, τα ΑΕΙ και τα Ερευνητικά ωθούνται ώστε από ένα σημείο και μετά να λειτουργούν τα ίδια με ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια (δίδακτρα σε μεταπτυχιακά, προσέλκυση εξωτερικής χρηματοδότησης) και να αποτελούν ένα (άτυπο ή επίσημα αναγνωρισμένο) «οικοσύστημα νεοφυούς επιχειρηματικότητας» (spin off/start-up εταιρείες, πατέντες) με managers κάποια μέλη ΔΕΠ ή ερευνητές βαθμίδας. Η παραπάνω διαδικασία, το «πετυχημένο προφίλ» του Κ. Υάκινθου και τα μεγάλα και ακριβά πρότζεκτ ακριβώς αυτό εκφράζουν.

Αλλά ποιοι βγάζουν τη λάντζα για να θησαυρίζουν οι Υάκινθοι και οι φίλοι τους; Φυσικά, όπως αναφέρει ο κύριος Παπακώστας, οι νέοι «που θα μπορέσουν, μέσω της εταιρείας, να εκπονήσουν διπλωματικές εργασίες, διδακτορικές διατριβές κ.λπ.». Είναι γνωστό άλλωστε ότι η ίδια η διαδικασία παραγωγής του ερευνητικού-διδακτικού έργου χαρακτηρίζεται από την υποαμειβόμενη, ανασφάλιστη και επισφαλή εργασία, αφού οι μόνιμες θέσεις ερευνητικού, διδακτικού, τεχνικού και διοικητικού προσωπικού είτε καταργούνται είτε αντικαθίστανται από συμβασιούχους (κατά βάση μπλοκάκηδες), εξωτερικούς συνεργάτες και εργολαβικούς εργαζόμενους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διόγκωση της μάζας των μεταδιδακτόρων ερευνητών (postdoc), οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις καλύπτουν τις πάγιες ανάγκες των ιδρυμάτων. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στους υποψήφιους διδάκτορες (ΥΔ) και σε ένα μέρος των μεταπτυχιακών φοιτητών (αυτοί που εμπλέκονται σε ερευνητικές διπλωματικές εργασίες), οι οποίοι αποτελούν κατά κοινή ομολογία την «ατμομηχανή» της ερευνητικής διαδικασίας. Παρά το πλήθος και την αξία τους, οι ερευνητές αυτοί συχνά έρχονται αντιμέτωποι με την εργοδοτική αντίληψη ότι αποτελούν ένα δυναμικό «μεταφοιτητών» σε καθεστώς «μαθητείας». Η ευεργεσία προς τους νέους που ευαγγελίζεται ο κύριος Παπακώστας δεν είναι δηλαδή τίποτα άλλο παρά στυγνή εκμετάλλευση των συναδέλφων μας!

Αλλά και έτσι να μην είναι τα πράγματα, το ζήτημα είναι απλό:
Έρευνα δεν κάνουμε για μπάτσους και στρατό!

Ακόμα και να πετύχουμε τις «ιδανικές» εργασιακές συνθήκες (αυτές που διατείνεται ότι μπορεί να προσφέρει ο καπιταλισμός), ακόμα και να πετάξουμε όλες τις εταιρείες από τα πανεπιστήμια, σε καμία μα καμία περίπτωση δεν είμαστε διατεθειμένοι να βάψουμε άμεσα ή έμμεσα τα χέρια μας με το αίμα των ταξικών μας αδελφών. Δεν υπάρχει καμία περίπτωση να γίνουμε άλλο ένα γρανάζι στην πολεμική τους μηχανή Η επιτήρηση των συνόρων και οι μαζικές δολοφονίες μεταναστών σε ξηρά και θάλασσα δεν είναι παρά πτυχή του πολέμου των σύγχρονων κρατών ενάντια στον εσωτερικό εχθρό, που δεν είναι άλλος από την εργατική τάξη και τους απανταχού της Γης εξαθλιωμένους. Οι φράχτες και τα drones δεν είναι λιγότερο θανατηφόρα από τις φρεγάτες που οργανώνουν τα pushbacks, τις τρύπιες βάρκες των διακινητών ή τα πραγματικά πυρά των εθνοφρουρών. Είναι ένα ακόμα κομμάτι στο παζλ το οποίο διάφοροι καλοθελητές ακαδημαϊκοί τρέχουν να συμπληρώσουν (με το αζημίωτο) στο όνομα της «εθνικής ευθύνης» και της «ουδετερότητας της επιστήμης».

Για αυτούς τους λόγους και άλλους τόσους, οι Υάκινθοι και όλοι οι φίλοι τους θα μας βρούνε απέναντι. Απαιτούμε την άμεση παύση του προγράμματος Αρχύτας και κάθε ανάλογου. Ο μοναδικός δρόμος για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι οι ταξικοί αγώνες μέσα και έξω από τα πανεπιστήμια. Με κοινούς αγώνες ντόπιων και μεταναστών ενάντια στους αποκλεισμούς. Με την αυτοοργάνωση εργαζομένων και φοιτητών στα εργαστήρια και τις αίθουσες που θα πάνε να πατήσουν το πόδι τους οι καραβανάδες.

Research Critique
αυτοοργανωμένο σχήμα ερευνητών/διδακτορικών ΕΜΠ

Δείτε και διαβάστε επίσης (ενδεικτικά)

Για τον Αρχύτα και τα αντίστοιχα προγράμματα στο ΑΠΘ

Για παλαιότερους αγώνες στο ΕΜΠ

Tags

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Ανακοίνωση για τη συνεργασία του στρατού με τα πανεπιστήμια και το νέο ερευνητικό πρόγραμμα «Γρύπας»

Περί των ανεξάρτητων συμφερόντων της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής

Βιβλιοθηκονομία και άλλες υποσχέσεις μάχης