O Sliman Mansour, γεννημένος έναν χρόνο πριν τη Nakba, είναι Παλαιστίνιος καλλιτέχνης ο οποίος κατά την πρώτη Intifada, μαζί με τον Tayseer Barakat, Nabil Anani και την Vera Tamari, δημιούργησαν την καλλιτεχνική κολλεκτίβα New Visions (1987-1993). Σε αντίδραση στην ισραηλινή κατοχή αλλά και τη λογοκρισία που αυτή επέβαλε στο πολιτικό περιεχόμενο (ακόμα και στη ζωγραφική στα χρώματα της παλαιστινιακής σημαίας), δημιούργησαν έργα που αντικατοπτρίζουν με μοναδικούς τρόπους πράξεις του παλαιστινιακού sumud. Το έργο του πραγματεύεται την παλαιστινιακή ταυτότητα, τη σύνδεση με τη γη, ενώ το “Jamal al-Mahamil” (camel of hardship) έγινε από τις χαρακτηριστικές εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν στην πρώτη Intifada.. Σην κατεχόμενη Παλαιστίνη η πρόσβαση σε υλικά γίνεται μόνο μέσα από ισραηλινό εμπόριο. Ο Silman έβρισκε αντιφατική τη χρήση αυτών των υλικών, και έψαξε στο περιβάλλον γύρω του για να μπορέσει να τα αντικαταστήσει. Έτσι με τη χρήση υλικών όπως χέννα, κόκκων καφέ, πηλού κ.ο.κ. ξεκίνησε ένα καλλιτεχνικό μποϊκοτάζ στο Ισραήλ. Την ίδια ιδέα είχε ταυτόχρονα και ο Nabil Anani.
Το έργο των καλλιτεχνών της κολλεκτίβας μάς μεταφέρει στην καρδιά της παλαιστινιακής αντίστασης, όχι μόνο μέσω της θεματογραφίας, αλλά και της αισθητικής που δημιουργείται από την χρήση υλικών βγαλμένων πολλές φορές από το ίδιο το κατεχόμενο χώμα. Έτσι βλέπουμε να χρησιμοποιείται η πέτρα, υλικό αναδόμησης και μέσο αντίστασης πάνω στο οποίο αποτυπώνει ο Barakat την εξορία και τον εκτοπισμό, αλλά και την απόδοση στο έργο τους της σχέσης των παλαιστινίων με την ελιά και τα πορτοκάλια της Γιάφφα, η οποία φαίνεται αδιάρρηκτη και τρυφερή. Η New Visions μάς έδειξε πώς η τέχνη μπορεί να γίνει μέσο αντίστασης και πολιτισμικής επιβίωσης.
Η τέχνη ως εργαλείο επιβίωσης έχει αναδειχθεί επίσης από νεότερα καλλιτεχνά, όπως από την Malak Mattar, η οποία επεξεργάστηκε το τραύμα των διαρκών ισραηλινών βομβαρδισμών, αλλά και των βίαιων θανάτων που αντίκρισε μέσω της ζωγραφικής. Όπως αφηγείται, μέσα στην ανοιχτή φυλακή που λέγεται Γάζα, έχει συχνά την αίσθηση της απόλυτης απομόνωσης από τον κόσμο. Η ζωγραφική ήταν για τη Mattar ένας τρόπος να νιώθει ότι αυτό που βλέπει, αυτό που βιώνει, υπάρχει. Η πράξη να δημιουργείς κάτι μέσα στο πολεμικό χάος, όπου η ζωή σου μειώνεται σε μία διαρκή άμυνα, προσφέρει μία κρίσιμη νοηματοδότηση. Αυτήν την άρνηση να είναι απλά ένα αριθμός βλέπουμε στο έργο της. Με τις γυναικείες φιγούρες της παίζει με τις αντιλήψεις του δυτικού για τις παλαιστίνιες, ενώ σταμάτησε να χρησιμοποιεί σύμβολα ειρήνης διεκδικώντας πλέον τον συμβολισμό της επιδίωξης της ελευθερίας.
O Hazem Harb είναι παλαιστίνιος καλλιτέχνης του οποίου το έργο φέρνει στο προσκήνιο το παλαιστινιακό τραύμα, τη μνήμη, την ταυτότητα και τις πληγές της ισραηλινής κατοχής. Στο έργο Archeology of an Occupation μάς δείχνει φωτογραφικό υλικό πριν και μετά την Nakba οπτικοποιώντας την αποικιοκρατική βία.
Όσο η τέχνη είναι έκφραση, και όσο η έκφραση ενός λαού που απομονώνεται, σιωπάται και σκοτώνεται είναι πράξη πεισματικής αντίστασης, όπου και αν κοιτάξουμε θα βρίσκουμε τα σημάδια της. Είναι σε πίνακες που έχουν την τύχη να λάβουν λίγη προσοχή παραπάνω, αλλά είναι και στους τοίχους με γκράφιτι και συνθήματα, είναι στα παραδοσιακά κεντήματα Τατρίζ, που γεμίζουν με σύμβολα παλαιστινιακής παρακαταθήκης και κρυμμένες παλαιστινιακές σημαίες. Η παλαιστινιακή τέχνη είναι μία πράξη δημιουργίας μέσα στην καταστροφή, είναι μία πράξη Sumud.
Φλυαρία
Sliman Mansour, “Rituals Under Occupation” (1989), λάδι σε καμβά.
Η αποτύπωση της παλαιστινιακής σημαίας στην τέχνη είναι απαγορευμένη από το κατοχικό καθεστώς.
Sliman Mansour, “From the River to the Sea” (2016), λάδι σε καμβά.
Τα πορτοκάλια της Γιάφφα είναι από τους χαρακτηριστικούς συμβολισμούς της παλαιστινιακής αντίστασης.
Sliman Mansour,
Camel of hardship (1973)
Sliman Mansour,
“The Village Awakens” (1987)
Λιθογραφία σε χαρτί
Tayseer Barakat, Exile No. 2 (1988),
Λιθογραφία σε χαρτί
Tayseer Barakat, Exile No. 3 (1988),
Λιθογραφία σε χαρτί
Vera Tamari, Palestine, 2013
Vera Tamari, Tales of a tree (2002), Εγκατάσταση μεικτών μέσων, βασισμένη σε μία πραγματική ελιά που καταστράφηκε από τον ισραηλινό στρατό
Nabil Anani, Jerusalem (2012)
Malak Mattar, Last Breath (2023)
Malak Mattar, Red Figure with a jar (2021), αριστερά
Girl with the pink dress (2020), δεξιά
Malak Mattar
Άτιτλο 6, Archeology of Occupation (2015), Hazem Harb
Γκράφιτι αγνώστου προελεύσεως
Γκράφιτι αγνώστου προελεύσεως
Αριστερά: Η Ουμ Αντνάν κεντάει και φοράει ένα παλαιστινιακό τόμπε σε στιλ σαβάλ στην πόλη αλ-Μαζράα ας-Σαρκίγια, ένα χωριό στη Ραμάλα. Η φωτογραφία τραβήχτηκε το 1988 (από τον Τζος Ντρέι), κατά τη διάρκεια της Πρώτης Ιντιφάντα, και δείχνει τις καθημερινές δραστηριότητες γυναικών που υποβάλλονταν σε απαγόρευση κυκλοφορίας όλο το 24ωρο που είχε επιβάλει ο ισραηλινός στρατός, ο οποίος απαγόρευε στους Παλαιστίνιους να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους, για μέρες, εβδομάδες ή και μήνες. Το κεντημένο τμήμα στο στήθος που φοράει ήταν ένα συνηθισμένο στυλ της δεκαετίας του 1970-1980, ενώ το τμήμα στο στήθος που κεντάει αντανακλά στυλ που φοριόντουσαν στις δεκαετίες του 1980-1990. Δεξιά: Μια Παλαιστίνια γυναίκα που φοράει το «φόρεμα της σημαίας» ή thobe al-intifada για μια καρτ ποστάλ που δημιουργήθηκε από το Κέντρο Μελετών και Συλλογής Λαϊκής Κληρονομιάς As-Sanabil (δεκαετία του 1990). Ψηφιακό Αρχείο Παλαιστινιακού Μουσείου
Παλαιστινιακό φόρεμα,
τέλη 20ου αιώνα
