| in vitro |
Μία διαχρονική κριτική στην επιστήμη βασίζεται στην παραδοχή ότι τα περιεχόμενα της έρευνας καθορίζονται από το κεφάλαιο που τη χρηματοδοτεί, και πως το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας στρέφεται γύρω από τα εταιρικά συμφέροντα, που περιορίζουν τα ερευνητικά προγράμματα σύμφωνα με τις ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς. Τα τεκμήρια και τα συμπεράσματα που εντέλει χρησιμοποιούνται ευρέως, βρίσκονται σε άρρηκτη σύνδεση με την ανάγκη του καπιταλιστικού συστήματος για μεγιστοποίηση της παραγωγικότητας, αξία που τίθεται πιο ψηλά σε σημασία και από την ίδια τη ζωή. Από την εκβιομηχάνιση και με την πάροδο του χρόνου, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή στα μεταπολεμικά χρόνια, διευρύνθηκε το χάσμα μεταξύ τεχνολογικής ικανότητας και οικολογικής γνώσης του ανθρώπου. Ήταν αδύνατο να προβλεφθούν οι οικολογικές επιπτώσεις μεγάλων τεχνικών έργων και χρήσης γιγαντιαίων παραγωγικών μονάδων, ακόμη κι αν ο πολιτισμός κατείχε τα τεχνικά μέσα υλοποίησής τους. Ο βιομηχανικός τρόπος παραγωγής πρωτογενών προϊόντων και η παγκοσμιοποίηση, εκκινώντας από ανάγκη για περισσότερα και καλύτερα αγαθά για τον καταναλωτή, επέφεραν ριζικές αλλαγές στο πεδίο της επιστήμης.
Αντίστροφα, η επιστήμη και η τεχνολογία επέφεραν τρομακτικές διαστάσεις στις δυνατότητες της βιομηχανίας. Μέσα στο πεδίο των βιοεπιστημών, δηλαδή τους επιστημονικούς κλάδους που περιλαμβάνουν τη μελέτη ζωντανών οργανισμών (μικροβίων, φυτών, ζώων, ανθρώπων), με αναπόσπαστο εργαλείο τη διεξαγωγή πειραμάτων σε εργαστηριακούς και μη πληθυσμούς*, εξελίχθηκε ραγδαία η βιοτεχνολογία και η γενετική βελτίωση. Σκοπός τους τέθηκε μεταξύ άλλων η τελειοποίηση των αγροτικών και ζωικών προϊόντων, καθώς και των παραγωγικών ζώων. Διαδεδομένες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι οι ελεγχόμενες διασταυρώσεις, αλλά και η βιοτεχνολογική παρέμβαση στη γενετική πληροφορία (DNA/RNA) των οργανισμών. Επεξηγηματικά, αρχή των μεθόδων αυτών είναι να επιλέγονται και να προστίθενται στον υπό μελέτη οργανισμό τα γονίδια εκείνα που είναι υπεύθυνα για επιθυμητά από τον ερευνητή χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα αυτά που ελέγχουν την ποιότητα ή ποσότητα του γάλακτος στα γαλακτοπαραγωγικά ζώα, ή την ανθεκτικότητα ζώων και φυτών σε ασθένειες.
Σε αυτή τη διαδικασία, όσο αξιοθαύμαστο κι αν φαντάζει ένα τέτοιο επίτευγμα, είναι δεδομένο πως υπάρχουν επιπλοκές, κάποιες προβλέψιμες και άλλες όχι, είτε στο ελεγχόμενο περιβάλλον του πειράματος είτε σε δεύτερο χρόνο όπου πλέον οι πατενταρισμένες ποικιλίες έχουν διαχυθεί στο εμπόριο. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί πως μέσα στη διαδοχή των γενεών, είναι πιθανό μαζί με το επιθυμητό χαρακτηριστικό που φέρουν τα επιλεγμένα γονίδια, να επικρατήσουν και άλλα γονίδια, τα οποία όμως είναι υπεύθυνα για γενετικές ασθένειες, ή τη μη ανθεκτικότητα σε συνθήκες του περιβάλλοντος. Και αυτά εμφανίζονται ακριβώς λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης στη γενετική πληροφορία όπου ήταν «κρυμμένα». Έτσι, οι στοχευμένες παρεμβάσεις απαιτούν περαιτέρω βελτίωση ή ρύθμιση, σε ένα οργανικό σύστημα που αδυνατεί να ισορροπήσει. Άλλο ένα απτό παράδειγμα είναι οι βελτιωμένες ποικιλίες φυτών με αυξημένη παραγωγικότητα, οι οποίες δεν γίνεται να επιβιώσουν χωρίς τεράστιες ποσότητες λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και νερού άρδευσης. Δεν είναι πάντα εφικτό να αντιστραφεί η κατάσταση, ούτε οι ερευνητές μπορούν να «προλάβουν» τις μετέπειτα συνέπειες για το οικοσύστημα που διακατέχεται από ενδοσυμβιωτικές και ανταγωνιστικές σχέσεις.
Ένα ακόμη πεδίο εφαρμογής της επιστήμης είναι να διερευνά και να αποφασίζει ποιες είναι οι πιο αποδοτικές μέθοδοι και τεχνοτροπίες που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής. Σε αυτές σήμερα συγκαταλέγονται οι μονοκαλλιέργειες και οι εντατικές μονάδες εκτροφής, που έχουν αποδειχθεί πρωταγωνιστές στην εξασθένηση των οργανισμών και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Καθώς υπάρχουν παραδείγματα ιών στην πρόσφατη ιστορία, όπως η γρίπη των πτηνών, των χοίρων, αλλά και η νόσος των τρελών αγελάδων, που μεταπήδησαν από κτηνοτροφικά ζώα, θα ήταν παράλειψη να μην εξεταστεί και η σχέση μιας επιδημίας με την εντατική κτηνοτροφία.
Είναι γνωστό πως οι συνθήκες εγκλεισμού των ζώων στα σύγχρονα εκτροφεία και σφαγεία, (πουλερικών, χοίρων, βοοειδών) είναι ιδανικές για την εξάπλωση μιας επιδημίας. Η ταχεία μετάδοση μιας ασθένειας οφείλεται στην ίδια τη μαζική συγκέντρωση, σε συνδυασμό με την ακατάσχετη χορήγηση αντιβιοτικών και την ποιότητα της τροφής τους. Επιπλέον, αυτής της κλίμακας γεωργία και κτηνοτροφία, καθώς και η ανεξέλεγκτη επέκταση των βιομηχανικών ζωνών και του αστικού ιστού εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος, ευνοούν την ταχύτερη εξέλιξη των ιών. Η ίδια συνθήκη του συγκεντρωτισμού σε αυτό το τεχνητό περιβάλλον φαίνεται ικανή να επιφέρει και τη μετάδοση ιών στον ανθρώπινο πληθυσμό· ιών που μπορεί να υπάρχουν χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια χωρίς να έχουν μεταδοθεί στον άνθρωπο, και πλέον όμως μεταφέρονται, εξελίσσονται ή μεταλλάσσονται.
Αντίστοιχα, μέσα από την επέκταση της βιομηχανικής γεωργίας και της εκμετάλλευσης όλο και περισσότερων παρθένων εδαφών, οι περιοχές κατοικίας των αγρίων ζωών συρρικνώνονται και τελικά αυτά είτε συγκεντρώνονται σε όλο και απομακρυσμένες περιοχές, όλο και πιο κοντά το ένα στο άλλο, είτε γειτνιάζουν με παραγωγικές δραστηριότητες και εκτίθενται σε ασθένειες των εξημερωμένων ζώων.
| στη μητρόπολη |
Η ταχεία διάδοση του ιού ξεκίνησε από τη Wuhan, την πιο πυκνοκατοικημένη πόλη στην Κεντρική Κίνα, και σημαντικό συγκοινωνιακό κόμβο για τη χώρα με δεκάδες δρόμους ταχείας κυκλοφορίας και σιδηροδρόμων. Εκεί, το εργατικό δυναμικό απασχολείται σε μεγάλο ποσοστό σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας χάλυβα και σκυροδέματος, χρησιμοποιεί καθημερινά τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τροφοδοτείται από κεντρικές αγορές της περιοχής.
«Η φιλελεύθερη οργή για την “ακαθαρσία”, με όλο τον σιωπηρό ρατσισμό της, εξακολουθεί να καθορίζει αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως αυτόματη ιδεολογία των περισσότερων ανθρώπων, όταν αυτοί έρχονται αντιμέτωποι με τις πολιτικές διαστάσεις πραγμάτων όπως οι επιδημίες του κορωνοϊού ή του SARS.
»Αλλά οι εργάτες έχουν λίγο έλεγχο πάνω στις συνθήκες υπό τις οποίες εργάζονται. Και σίγουρα, ενώ οι ανθυγιεινές συνθήκες όντως διαρρέουν εκτός εργοστασίου μέσω της μόλυνσης των προμηθειών τροφίμων, αυτή η μόλυνση είναι στην πραγματικότητα ακριβώς η κορυφή του παγόβουνου. Αυτές οι συνθήκες αποτελούν τη νόρμα που περιβάλλει όσους εργάζονται σε τέτοιους χώρους ή ζουν σε κοντινούς προλεταριακούς οικισμούς. Και αυτές οι συνθήκες υποβιβάζουν την υγεία σε επίπεδο πληθυσμού, κάτι που προσφέρει ακόμα καλύτερες συνθήκες για την εξάπλωση των πολλών επιδημιών του καπιταλισμού».
~Απόσπασμα από τη μπροσούρα “Social Contagion: Microbiological Class War” των Chuang
Η σχέση κυκλοφορίας του κεφαλαιοκρατικού συστήματος, με την εξάπλωση των ιογενών λοιμώξεων είναι στενή, αφού για να μολύνει ένας ιός με ταχύτατους ρυθμούς μια ολόκληρη ενδοχώρα, και ελάχιστες μέρες μετά να διασπαρθεί σχεδόν παγκοσμίως, είναι δεδομένο ότι προαπαιτείται ο ενοποιημένος παγκόσμιος καπιταλισμός, ως σύστημα που αναπαράγεται και εξελίσσεται μέσα από την ολοένα μεγαλύτερη, πυκνότερη και ταχύτερη κυκλοφορία κεφαλαίων, εμπορευμάτων, ανθρώπων.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, που χαρακτηρίζεται από τη συγκέντρωση μεγάλων πληθυσμών στα αστικά κέντρα, και τον συνωστισμό των εργατ.ρι.ών στις μεγάλες μονάδες παραγωγής, στέκεται αδιάφορος και καθόλου ενοχικός για την κοινωνική οργάνωση η οποία αποτυπώνεται πιο καθαρά σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης. Όμως, το ίδιο το κεφάλαιο, έχοντας απορροφήσει το άτομο στους θεσμούς, είναι που διαμορφώνει το αστικό οικοδόμημα και τα δίκτυα συγκοινωνίας, έτσι ώστε να εξυπηρετούν τη διάρθρωση της παγκόσμιας παραγωγής και διανομής των προϊόντων υποταγμένα στις παγκόσμιες αλυσίδες διακίνησης αγαθών.
Τα όρια της πόλης να ανταπεξέλθει στις ανάγκες μας είναι φυσικά και πεπερασμένα. Το τελευταίο διάστημα για όσοι/ες μένουμε στις πόλεις, μέσα από το lockdown διαφάνηκε η απόλυτη εξάρτησή μας από την εμπορευματική δραστηριότητα που φτάνει σε μας ως τελικό προϊόν, διαδικασία η οποία είδαμε να ελέγχεται από το κράτος, και μας προσδένει σε μία εξάρτηση που τελικά επηρεάζει τόσο την πρόσβαση μας στα πραγματικά απαραίτητα αγαθά, όσο και την ελευθερία μας. Η αδυναμία του συστήματος να διαφυλάξει τη δημόσια υγεία αποτυπώνεται στο γεγονός ότι ο περιορισμός της διασποράς εμφανίστηκε ως η μόνη λύση για τη διαχείριση της πανδημίας, και έτσι ήταν κοινωνικά αποδεκτό το να επιβληθεί το καθεστώς της απαγόρευσης κυκλοφορίας και της διάχυσης του φόβου, απέναντι σε έναν υγειονομικό κίνδυνο.Ζούμε εδώ, και είναι καιρός να διεκδικήσουμε τα αυτονόητα.
Να πολεμήσουμε τον εχθρό που απαιτεί την πειθάρχηση του νου και του σώματος.
γκρίνο
* Γνωρίζουμε ότι το ερευνητικό ινστιτούτο Ιολογίας της Ουχάν, μέσα στο έργο του, διερευνούσε τον ιό SARS- CoV2 και μελετούσε την ασθένεια του κορονωϊού των νυχτερίδων, μολύνοντάς τες με ιούς SARS.
Δεν μπορούμε, και ούτε έχει νόημα, να καταμερίσουμε ευθύνη στους συγκεκριμένους ερευνητές για την πιθανότητα εξάπλωσης του ιού από ανθρώπινο λάθος.
