Στα τούρκικα υπάρχει η παροιμία «φίδι που δεν με ενοχλεί, ας ζήσει χίλια χρόνια», εσείς όμως θα γίνετε ο επόμενος στόχος του φιδιού που επιτρέψατε να επιζήσει.
~Αζίζ Νεσίν
Σε όλους προκάλεσε ενδιαφέρον και θαυμασμό η μαχητικότητα της φετινής εξέγερσης στην Τουρκία. Οι αιτίες που οδήγησαν σε μαζική αντίσταση σιγοβράζουν εδώ και δεκαετίες, πέρα από τα γεγονότα που ξεκίνησαν με αφορμή την πρόθεση της κυβέρνησης να μετατρέψει το πάρκο Γκεζί στην Πόλη σε ένα ακόμη εμπορικό κέντρο. Το πρόσωπο που ενσαρκώνει σήμερα τα αίτια είναι χωρίς αμφιβολία ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν· ένας αδίστακτος πολιτικός που ξεκίνησε ως δήμαρχος της Πόλης και κατέληξε να εκλέγεται πρωθυπουργός με συντριπτικά, χουντικά θα έλεγε κανείς, ποσοστά τα τελευταία δέκα χρόνια. Άρχισε την καριέρα του με ρητορική υπέρ των ελευθεριών, ενώ στην πορεία αποδείχτηκε ότι η μόνη ελευθερία που τον ενδιέφερε ήταν αυτή των αγορών. Η οργή του λαού στράφηκε ενάντια σε ένα διαπλεκόμενο εξουσιαστικό σύστημα που χτίζεται αργά αλλά σταθερά εδώ και πολλές δεκαετίες, και που πλέον δεν διστάζει να δολοφονεί απροκάλυπτα τους ανθρώπους, τη φύση και τον πολιτισμό. Βλέποντας το παρελθόν μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα το σήμερα.
Εμφάνιση του πολιτικού Ισλάμ
Το κοσμικό τουρκικό κράτος, που ιδρύθηκε το 1923 μέσα σε κλίμα προσέγγισης με τη Δύση, δεν μπόρεσε ποτέ να εξαλείψει τα ισλαμικά του στοιχεία. Μετά το τέλος του Β’ παγκόσμιου πολέμου, η θρησκεία χρησιμοποιήθηκε περισσότερο ως πολιτικός μοχλός ενάντια στην κομμουνιστική απειλή.
Τη δεκαετία του ’70 σχηματίστηκαν κυβερνήσεις συνεργασίας, γνωστές και ως κυβερνήσεις Εθνικού Μετώπου. Αυτές προσπάθησαν να αναχαιτίσουν το ανερχόμενο αριστερό κίνημα, προσλαμβάνοντας φασίστες και ισλαμιστές σε κρατικές θέσεις. Η κατάσταση αυτή έφτασε το απόγειό της τη δεκαετία του ’80, με την υποστήριξη που παρείχαν οι Η.Π.Α. στο στρατιωτικό φασιστικό πραξικόπημα του 1980, κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Αφγανιστάν. Τότε οι Η.Π.Α. υποστήριζαν τους Ταλιμπάν που πολεμούσαν εναντίον των σοβιετικών. Tα χρόνια της χούντας έγινε υποχρεωτικό το μάθημα των θρησκευτικών.
Η ισλαμική κεφαλαιοκρατία
Την ίδια δεκαετία άρχισε να αναπτύσσεται το λεγόμενο ισλαμικό κεφάλαιο, με πρωτοπόρο τον Φετχουλάχ Γκιουλέν και την παραθρησκευτική του οργάνωση, η οποία μέσω των δικών της εκπαιδευτικών ιδρυμάτων έδωσε τη δυνατότητα σπουδών και στέγασης σε πολλούς άπορους μαθητές. Έτσι στρατολογήθηκαν αρκετοί και τοποθετήθηκαν τελικά στον κρατικό μηχανισμό. Χρόνο με τον χρόνο μεγάλωσε το ισλαμικό κεφάλαιο, πολλαπλασιάζοντας τα κέρδη του μέσω εταιριών που κέρδιζαν δημόσιους διαγωνισμούς.
Η πορεία του Ερντογάν
Ο Ερντογάν αναδύθηκε σε αυτό το πολιτικό σκηνικό, όταν έγινε δήμαρχος της Πόλης την περίοδο 1994-1998. Με εξόφθαλμο λαϊκισμό και παίζοντας επιτυχώς τον ρόλο του καταπιεσμένου, προσπάθησε να γίνει αρεστός στα φτωχότερα στρώματα μιας απ’ τις μεγαλύτερες μητροπόλεις παγκοσμίως.
Το 1999 ο Ερντογάν φυλακίζεται για τέσσερις μήνες, εξαιτίας ενός ανούσιου ποιήματος που διάβασε σε μια συγκέντρωση. Το 2001 ιδρύει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Έκτοτε κατάφερε να αυξάνει διαρκώς τα ποσοστά του, ακολουθώντας μια έξυπνη πολιτική. Σε αυτό βοήθησε η ανυπαρξία μιας ικανής αντιπολίτευσης, καθώς και η συστηματική παραπληροφόρηση μέσω των καθεστωτικών μέσων ενημέρωσης, τα οποία προβάλλουν την εικόνα μιας διαρκώς αναπτυσσόμενης και επιτυχημένης Τουρκίας, τόσο σε εσωτερικό όσο και εξωτερικό επίπεδο.
Έχοντας πάρει σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις το 40-50% των ψήφων, ο Ερντογάν ξεκίνησε την εκκαθάριση του στρατού, ενισχύοντας παράλληλα την αστυνομία, η οποία βρισκόταν από τα χρόνια του Οζάλ στα χέρια ισλαμιστικών και παραθρησκευτικών οργανώσεων. Ο στρατός θεωρείται από τους κεμαλιστές ως ο εγγυητής του κοσμικού κράτους, και αποτελεί θεσμό ταμπού. Με πρόφαση την υπόθεση Εργκενεκόν, ο Ερντογάν φυλάκισε τους αντιφρονούντες στρατιωτικούς, έχοντας πάρει προς το μέρος του τη δικαιοσύνη, αφού είχε ψηφιστεί με συνοπτικές διαδικασίες σχετική νομοθεσία. Οι συνοπτικές αυτές διαδικασίες αποτελούν πλέον συνήθη πρακτική. Οι βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος το μόνο που κάνουν είναι να σηκώνουν το χέρι τους για να ψηφίσουν συνοπτικά νόμους, τους οποίους δεν διαβάζουν καν. Το 2008 αλλά και φέτος, έφτασαν στο σημείο να καταψηφίσουν, δρώντας αντανακλαστικά, σχέδιο νόμου του δικού τους κόμματος, όταν έτυχε να το υπερψηφίσει κάποιος βουλευτής της αντιπολίτευσης.
Τα έργα του Ερντογάν
Ο Ερντογάν ανακάλυψε ότι ο ευκολότερος τρόπος για να δημιουργήσει μια αστική-ισλαμική τάξη είναι η ωμή εκμετάλλευση των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων. Με πρόφαση έναν «αστικό μετασχηματισμό», στις μεγάλες πόλεις έγινε ένα πραγματικό πλιάτσικο. Η ελέω πρωθυπουργού υπηρεσία κρατικών κτηρίων κατεδάφισε κτήρια σε υποβαθμισμένες περιοχές για να χτίσει έπειτα πολυτελείς περιοχές ή να κατασκευάσει άχρηστα δημόσια έργα.
Στην Τουρκία αυτή τη στιγμή, στα ποτάμια τοποθετούνται σωρηδόν υδροηλεκτρικοί σταθμοί, γίνονται διαγωνισμοί για πυρηνικούς σταθμούς, πωλούνται και λεηλατούνται δασικές εκτάσεις, ανεγείρονται παντού τζαμιά και εμπορικά κέντρα, σφραγίζονται ή κατεδαφίζονται ιστορικά κτήρια, καταστρέφονται αρχαιολογικοί χώροι από φράγματα, και επιβάλλεται πρωτοφανής καταστολή. Δόθηκαν άδειες για γενετικά τροποποιημένους σπόρους. Ενώ αποκαλύφθηκαν κυβερνητικές καταχρήσεις, αυξήθηκαν παράλληλα οι προσλήψεις στο δημόσιο με μέσο και με τη βοήθεια παραθρησκευτικών οργανώσεων. Αυξήθηκε επίσης ο αριθμός επιθέσεων και βιασμών σε γυναίκες, ο αριθμός των κούρδων δημοσιογράφων που συνελήφθησαν (πάνω από 100). Χριστιανοί ιερείς δολοφονήθηκαν, όπως και ο αρμένιος δημοσιογράφος Χραντ Ντινκ το 2007. Στις φυλακές των Αδάνων βιάζονται παιδιά κούρδων. Η δικαιοσύνη κωλυσιεργεί πάντοτε στην καταδίκη των υπευθύνων, και η συνδικαλιστική δράση παρεμποδίζεται.
Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, ο Ερντογάν με κάθε του κουβέντα φουντώνει την πόλωση στην κοινωνία, στρέφοντας την μια κοινωνική ομάδα εναντίον της άλλης. Είναι εξάλλου γνωστή η εχθρότητά του προς τους μη ορθόδοξους μουσουλμάνους Αλεβίτες, την οποία εκφράζει απερίφραστα. Η κυβέρνηση όμως αδρανεί στα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα που γίνονται στα ορυχεία, όπως και στον θάνατο των 35 κούρδων κατοίκων του χωριού Ουλούντερε το 2011. Οι εκρήξεις παγιδευμένων οχημάτων στο Ρεϊχανλί φέτος τον Μάη σκότωσαν 170 ανθρώπους, κάτι για το οποίο ευθύνονται οι λανθασμένοι χειρισμοί της κυβέρνησης στο συριακό ζήτημα.
Ωμή παρέμβαση στην προσωπική ζωή
Έχοντας τη σιγουριά της απόλυτης κυριαρχίας στην πολιτική ζωή, o Ερντογάν αποφάσισε να παρέμβει ακόμα και στις ελευθερίες και την προσωπική ζωή των ανθρώπων, επιβάλλοντας με αυτό τον τρόπο τη δική του ισλαμική ατζέντα. Προσπάθησε να κλείσει θέατρα, να περιορίσει το ίντερνετ, να αφαιρέσει το δικαίωμα των γυναικών για έκτρωση, να νουθετήσει τον κόσμο να κάνει τρία παιδιά. Με τη δικαιολογία ότι θέλει θρησκευόμενους νέους, κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στην κατανάλωση αλκοόλ και καπνού, καθώς και σε δημοφιλή και μη προσκείμενα σε αυτόν σήριαλ (βλ. Σουλεϊμάν). Επέβαλε την καταδίκη χιουμοριστικών περιοδικών και διαρκείς αυξήσεις στην τιμή της βενζίνης. Εξισλάμισε τον εθνικό αερομεταφορέα και τη δημόσια τηλεόραση, ενώ έκλεισε το δεύτερο κανάλι, το οποίο είχε πολιτιστικό πρόγραμμα. Από τα τελευταία του κατορθώματα είναι το κλείσιμο ιστοτόπων που υποστήριζαν τη θεωρία του Δαρβίνου.
Λάδι στη φωτιά
Ο λαός νοιώθοντας ασφυκτικά τον κλοιό να σφίγγει γύρω από την προσωπική του πλέον ζωή και βλέποντας τις αλλαγές που συμβαίνουν ειδικά τα τελευταία δέκα χρόνια σε οικολογικό και πολιτισμικό επίπεδο, ξέσπασε πλέον κατά τα γεγονότα του πάρκου Γκεζί. Η έκρηξη αυτή αγκάλιασε όλη την Τουρκία, σε μικρές και μεγάλες πόλεις. Έχοντας νοιώσει στο πετσί του ο καθένας την κρατική καταστολή και παρέμβαση ακόμα και στις προσωπικές του επιλογές, ένοιωσε ότι δεν είχε τίποτα να χάσει. Ειδικότερα οι νέοι άνθρωποι που δεν δίστασαν να κατέβουν στους δρόμους με την απαίτηση για μια πιο ελεύθερη ζωή.
Έχοντας ύφος παντογνώστη, ο Ερντογάν αντέδρασε διαρκώς με υπεροψία, χωρίς ψήγμα αιδούς. Η στάση που κράτησε από την αρχή των γεγονότων ήταν αυτή που εμψύχωσε τη δυναμικότητα του λαού. Θέλοντας να κάνει επίδειξη δύναμης απέναντι στους εξεγερμένους, και τη στιγμή που υπήρχαν ήδη νεκροί, δεν δίστασε να δηλώσει ότι «η αστυνομία έδρασε αρκετά δημοκρατικά». Όσο όμως δρούσε έτσι, τόσο φούντωνε και η οργή του λαού. Τελικά, μετά από δέκα χρόνια απόλυτης κυριαρχίας, η εικόνα του τσαλακώθηκε ανεπανόρθωτα, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι ουτοπιστές είναι όσοι πιστεύουν πως τα πράγματα θα παραμένουν αιωνίως ως έχουν.
Πηγή Άλπεων
