Δεν ανήκω στη Γενιά Ζ του Μαρόκου. Γεννήθηκα το 1996 —μόλις ένα βήμα πριν από αυτούς— αλλά τους καταλαβαίνω περισσότερο από πολλούς της ηλικίας μου. Μεγάλωσα μέσα στα ίδια κατεστραμμένα σχολεία και νοσοκομεία που εκείνοι τώρα παλεύουν να αλλάξουν. Είδα ό,τι βλέπουν σήμερα: Μια χώρα χωρισμένη ανάμεσα σε δύο Μαρόκα — ένα για τους πλούσιους και ένα για όλους τους άλλους.
Το Μαρόκο όπου μεγαλώσαμε
Όταν τελείωσα το λύκειο με καλούς βαθμούς, πίστεψα ότι η ζωή μου επιτέλους ξεκινά. Είχα γίνει δεκτός σε μια σχολή πληροφορικής βάσει επιδόσεων. Όμως, όταν ξεκίνησαν τα μαθήματα, ανακάλυψα ότι η θέση μου είχε πουληθεί. Κάποιος άλλος την είχε πάρει μέσω διαφθοράς. Πέρασαν μήνες αγώνα, επαφών και τύχης μέχρι να την πάρω πίσω. Όταν τελικά μπήκα στην τάξη, ήταν ήδη Νοέμβριος.
Αυτή η εμπειρία μού έδειξε πως στο Μαρόκο, το μέλλον σου μπορεί να κλαπεί με μια υπογραφή — εκτός αν έχεις κάποιον «γνωστό» στο σωστό γραφείο.
Το σύστημα υγείας δεν είναι καλύτερο. Μια μέρα λιποθύμησα στο σχολείο. Το ασθενοφόρο δεν ήρθε ποτέ, κι έτσι ο καθηγητής μου με πήγε στο νοσοκομείο με το αυτοκίνητό του. Οι νοσοκόμες ζήτησαν φακελάκι. Όταν αρνηθήκαμε, με κατηγόρησαν ότι είμαι τοξικομανής. Μου έκαναν ένεση που με έριξε σε κώμα για επτά ώρες. Οι εξετάσεις αργότερα απέδειξαν ότι δεν υπήρχαν ναρκωτικά στο σώμα μου. Έκανα καταγγελία, αλλά τίποτα δεν άλλαξε.
Αυτό είναι το Μαρόκο που γνωρίζω: μια χώρα όπου η δικαιοσύνη υπάρχει μόνο για όσους μπορούν να την πληρώσουν.
Δύο Μαρόκα, δύο πραγματικότητες
Υπάρχουν δύο Μαρόκα.
Το ένα είναι το πραγματικό Μαρόκο — εκεί που ζει ο απλός κόσμος. Εκεί όπου τα νοσοκομεία δεν έχουν οξυγόνο, τα σχολεία δεν έχουν δασκάλους και όταν καλείς την αστυνομία σε ρωτούν αν υπάρχει αίμα πριν αποφασίσουν να έρθουν.
Το άλλο είναι το Μαρόκο-βιτρίνα — αυτό που δείχνουν στην τηλεόραση. Είναι οι πολυτελείς αυτοκινητόδρομοι, τα σύγχρονα στάδια, τα μεγάλα επενδυτικά έργα όπως το Anfa Place και το Παγκόσμιο Κύπελλο 2030. Ένα Μαρόκο όπου ένα εισιτήριο συναυλίας κοστίζει περισσότερο από τον μισθό ενός εργάτη.
Όταν οκτώ γυναίκες πέθαναν σε νοσοκομείο του Αγκαντίρ, δεν ήταν απλώς μια τραγωδία — ήταν ένας καθρέφτης. Έδειξε τι συμβαίνει όταν το κράτος χτίζει στάδια αντί για νοσοκομεία, όταν η εικόνα έχει μεγαλύτερη αξία από τη ζωή. Οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν δεν ήταν τυχαίες· ήταν η φωνή μιας γενιάς που αρνείται να ζει σε αυτή τη διπλή πραγματικότητα.
Γιατί ξεσηκώθηκε η Γενιά Ζ
Η Γενιά Ζ δεν είναι σαν εμάς. Μεγάλωσαν σε έναν ψηφιακό κόσμο — γρήγορο, ενημερωμένο και παγκόσμιο. Έχουν δει την αδικία παντού, όχι μόνο στη χώρα τους. Έζησαν την πανδημία, είδαν πολέμους ζωντανά στις οθόνες τους, είδαν οικονομίες να καταρρέουν πριν καν μπουν στην αγορά εργασίας.
Αλλά έμαθαν την ανεξαρτησία. Το ένα τρίτο της Γενιάς Ζ παγκοσμίως είναι αυτοαπασχολούμενοι ή επιχειρηματίες. Δεν περιμένουν από το σύστημα να τους εξυπηρετήσει· δημιουργούν το δικό τους. Κινούνται γρήγορα, σκέφτονται γρήγορα και απαιτούν αποτελέσματα γρήγορα.
Όταν η κυβέρνηση ζητά υπομονή, ακούνε δικαιολογίες. Όταν οι θρησκευτικοί ηγέτες λένε ότι οι πλημμύρες είναι τιμωρία του Θεού και όχι αποτέλεσμα κακής υποδομής, ακούν χειραγώγηση. Δεν επαναστατούν ενάντια στην πίστη — επαναστατούν ενάντια στην υποκρισία.
Η Γενιά Ζ απλώς ρωτά: γιατί να κληρονομήσουμε τη σιωπή σας;
Η κυβέρνηση και ο καθρέφτης
Κάθε κυβέρνηση φοβάται τη μέρα που οι νέοι θα σταματήσουν να υπακούν. Στο Μαρόκο, οι διαδηλώσεις σόκαραν τους ισχυρούς γιατί ήρθαν από παντού — από πόλεις, χωριά, φοιτητές και εργάτες — οργανωμένες διαδικτυακά, χωρίς ηγέτες.
Οι διαδηλωτές επικρίνουν την κυβέρνηση, όχι τον βασιλιά. Ξέρουν ότι η μοναρχία προσφέρει ένα επίπεδο σταθερότητας και προστασίας που άλλες χώρες έχασαν. Αλλά σταθερότητα χωρίς αξιοπρέπεια δεν είναι ειρήνη· είναι σιωπηλή ταπείνωση.
Αυτό που ζητά η Γενιά Ζ δεν είναι χάος — είναι λογοδοσία.
Το μάθημα αυτής της γενιάς
Είμαι μόλις έναν χρόνο μεγαλύτερος από τη Γενιά Ζ, αλλά ζηλεύω το θάρρος της. Η δική μου γενιά έμαθε να προσαρμόζεται· η δική τους έμαθε να αντιστέκεται.
Δεν είναι τέλειοι. Μερικές φορές ο θυμός τους είναι ωμός και συναισθηματικός. Αλλά είναι ειλικρινής. Είναι ο θυμός που γεννιέται από την ελπίδα — την πίστη ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν.
Αν η κυβέρνηση είναι σοφή, θα τους ακούσει. Γιατί ό,τι φωνάζει σήμερα η Γενιά Ζ, η επόμενη γενιά θα το ουρλιάξει δυνατότερα αύριο.
Είναι η πρώτη μαροκινή γενιά που απαιτεί αλλαγή όχι ως όνειρο, αλλά ως δικαίωμα. Και αυτή τη φορά, δεν θα επιστρέψουν στη σιωπή.
Anas D
