I: Εισαγωγικά
Για να κατανοήσουμε το τι συμβαίνει ήδη από τα μέσα της περασμένης άνοιξης στο Χονγκ Κονγκ, καλό είναι να ξεκινήσουμε με κάποια εισαγωγικά ιστορικά δεδομένα για το καθεστώς διακυβέρνησης της πόλης, που διαφοροποιείται από αυτό της ηπειρωτικής Κίνας.
Το Χονγκ Κονγκ υπήρξε η τελευταία μεγάλη αποικία της Μ. Βρετανίας, η οποία και παραδόθηκε στην Κίνα μόλις το 1997, κατόπιν συμφωνίας των δύο κρατών. Η βάση της συμφωνίας αποτυπώνεται στην πολιτικό μοντέλο «μία χώρα, δύο συστήματα»: Η πόλη θεωρείται ως «Ειδική Διοικητική Περιφέρεια» της «Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας», κάτι που πρακτικά σημαίνει πως διατηρεί δικό της νομικό και πολιτικό σύστημα, δικό της νόμισμα (το δολάριο του Χονγκ Κονγκ), ενώ ακόμα και η οικονομία της, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Κίνα, είναι «καπιταλιστική».1 Το συνταγματικό έγγραφο του Χονγκ Κονγκ, ο «βασικός νόμος», όπως κατοχυρώθηκε από τη σύναψη της συμφωνίας παραχώρησης, εξασφαλίζει ότι η πόλη θα ξεκινήσει τη μετάβαση στην εκλογική δημοκρατία.
Στην ουσία του, το ημιαυτόνομο καθεστώς που απολαμβάνει το Χονγκ Κονγκ εισήχθη από τη Βρετανία, ώστε να διατηρηθούν τα επιχειρηματικά της συμφέροντα στην περιοχή. Από την άλλη βέβαια, η θέση που κατέχει η πόλη ως διεθνές οικονομικό κέντρο, είναι και αυτή που την καθιστά τόσο σημαντική για την ηπειρωτική Κίνα, με διεθνείς δημοσιογραφικούς οίκους να την παρομοιάζουν με «τους πνεύμονες από όπου αναπνέει η κινέζικη οικονομία».
II: Σύμβολα και Μύθοι
Το καθεστώς αυτό, με τον τρόπο που διαχωρίζει το Χονγκ Κονγκ από την ηπειρωτική Κίνα, έχει δημιουργήσει τη δική του μυθολογία γύρω από την (εθνική) ταυτότητα του «πολίτη του Χονγκ Κονγκ».
Λέγεται πως η πόλη ιδρύθηκε όταν κατέφυγαν πρόσφυγες και αντιφρονούντες (απέναντι στην κομμουνιστική κυβέρνηση), για να χτίσουν μία όαση πλούτου και ελευθερίας, όπου τα αστικά δικαιώματα, όπως είχαν αρχίσει να θεσμοθετούνται στον δυτικό κόσμο, θα διασφαλίζονταν από την ισχύ του νόμου. Υπό αυτή τη σκοπιά, οι πολίτες του Χονγκ Κονγκ θεωρούν τους εαυτούς τους ευνοημένους που ζουν σε ένα «κράτος δικαίου», και οποιαδήποτε απόπειρα παρέμβασης στην πολιτική ζωή από την ηπειρωτική ενδοχώρα αντιμετωπίζεται τουλάχιστον καχύποπτα. Αντίστοιχα, και η πολιτική έννοια της αριστεράς, περισσότερο για τις μεγαλύτερες γενιές, είναι ταυτισμένη με το κυβερνών κόμμα, το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ), έχοντας έναν ξεκάθαρα αρνητικό χρωματισμό, όταν μιλάμε εντός του πλαισίου που περιγράφεται παραπάνω.2
III: Τα βασικά γεγονότα
Η ιστορία των σημερινών ταραχών ξεκινά τον Φεβρουάριο του ’19, όταν η κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ καταθέτει ένα νομοσχέδιο σχετικά με την έκδοση εγκληματιών και φυγάδων, από το Χονγκ Κονγκ στην Ταϊβάν, την ηπειρωτική Κίνα και την Μακάου (επίσης ειδική διοικητική περιφέρεια που ανήκει στο κινεζικό κράτος). Ήδη από την κατάθεση του νομοσχεδίου εκφράζεται κριτική, η οποία σύντομα ξεφεύγει από τα όρια των νομικών κύκλων. Εκτός αυτών λοιπόν, ασκείται από επιχειρηματικούς ομίλους και ξένα κράτη που προέβλεπαν επιδείνωση του επιχειρηματικού κλίματος στο Χονγκ Κονγκ με την ψήφιση ενός τέτοιου νόμου, από δημοσιογραφικές οργανώσεις εκφράζοντας ανησυχίες για περιστολή της ελευθερίας του λόγου και του τύπου, από οργανώσεις και ΜΚΟ υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που διέβλεπαν πως ένας τέτοιος νόμος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μέσο εκφοβισμού εναντίον επικριτών της κυβέρνησης (του Χονγκ Κονγκ ή της Κίνας), διαδηλωτών και ακτιβιστών.
Οι πρώτες διαδηλώσεις οργανώνονται από το «Μέτωπο για τα αστικά ανθρώπινα δικαιώματα» (Civil Human Rights Front – CHRF)3 τον Μάρτιο, με συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων ατόμων. Ενόψει της επανεξέτασης – δεύτερης ανάγνωσης του κατατεθειμένου νομοσχεδίου, που είχε προγραμματιστεί για τις 12 Ιούνη από την ολομέλεια του νομικού συμβουλίου, καλείται και πάλι πορεία με κατάληξη το κτίριο του συμβουλίου, στις 9 Ιούνη. Η διαδήλωση αυτή θα είναι και η μαζικότερη στην ιστορία του Χονγκ Κονγκ, με πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους να την πλαισιώνουν. Παρά το μέγεθος της διαδήλωσης, η Κάρι Λαμ, επικεφαλής της κυβέρνησης του Χονγκ Κονγκ (και εκλεκτή του Πεκίνου), ανακοίνωσε ότι η διαδικασία θα συνεχιστεί κανονικά, οπότε και ξεσπούν συγκρούσεις με την αστυνομία.
Την ημέρα επανεξέτασης είχε προκηρυχθεί γενική απεργία, και από νωρίς το πρωί οι διαδηλωτές βρίσκονταν στον δρόμο με καθιστικούς αποκλεισμούς και συγκρούσεις με την αστυνομία. Η υπέρμετρη αστυνομική βία, ειδικά απέναντι σε ειρηνικά πλήθη αλλά και δημοσιογράφους, η απόκρυψη των αναγνωριστικών αριθμών από τους μπάτσους, και οι συλλήψεις τραυματιών από τα νοσοκομεία πήραν διεθνείς διαστάσεις, και ως αίτημα των διαδηλωτών προστέθηκε η απαίτηση να διεξαχθεί ανεξάρτητη έρευνα για την αστυνομική βαρβαρότητα. Στις 15 Ιούνιου ανακοινώθηκε πως αναστέλλεται το νομοσχέδιο, όμως οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού διεκδικώντας την πλήρη απόσυρσή του. Κορυφαία στιγμιότυπα αφενός η διαδήλωση της 1ης Ιουλίου, επέτειος της συμφωνίας παράδοσης του Χονγκ Κονγκ, όπου ένα τμήμα των διαδηλωτών αποσπάστηκε από την πορεία και μπήκε στο κτίριο του νομικού συμβουλίου, «βανδαλίζοντας κυβερνητικά σύμβολα». Αφετέρου η διήμερη κατάληψη του «Διεθνούς Αερολιμένα του Χονγκ Κονγκ» (το όγδοο μεγαλύτερο αεροδρόμιο στον κόσμο), που οδήγησε στην ακύρωση ή την καθυστέρηση πολλών πτήσεων.
Το νομοσχέδιο αποσύρθηκε πλήρως στις 4 του Σεπτέμβρη, γεγονός που έδωσε ώθηση για νέες εντονότερες κινητοποιήσεις, διαδηλώσεις και συγκρούσεις με τα υπόλοιπα 4 αιτήματα, που εντωμεταξύ έχουν ενσωματωθεί στον αγώνα. Αυτά είναι:
α) η διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας για την αστυνομική αυθαιρεσία και βαρβαρότητα
β) η παύση των διώξεων για όλους τους συλληφθέντες και τις συλληφθείσες στις διαδηλώσεις
γ) η ανάκληση του χαρακτηρισμού «στάση» (riot) για τα γεγονότα στο Χονγκ Κονγκ (!)
δ) παραίτηση της επικεφαλής της κυβέρνησης και καθολική ψηφοφορία για την εκλογή αντικαταστάτριάς της, καθώς και νέου νομικού συμβουλίου
IV: Τεχνολογία
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η θέση που έχει η τεχνολογία στην καθημερινή ζωή της Κίνας, και πώς χρησιμοποιήθηκε από τα δύο στρατόπεδα κατά την περίοδο των ταραχών. Κυρίως για να δούμε όλες τις πιθανές χρήσεις εργαλείων, που ακόμα και εμείς χρησιμοποιούμε, και τα αντίστοιχα πεδία ανταγωνισμού που ανοίγονται.
Αφενός λοιπόν, από πλευράς διαδηλωτών, μεγάλο κομμάτι των τηλεπικοινωνιών έγινε μέσω εφαρμογών όπως το Telegram και το WhatsApp, που επιτρέπουν την άμεση ανταλλαγή μηνυμάτων, ενώ η κρυπτογράφησή τους δεν επιτρέπει τον έλεγχο από το κινέζικο κράτος.
Ακόμα, στα μέτρα που παίρνουν για να προστατέψουν την ταυτότητά τους, περιλαμβάνεται και η χρήση εισιτηρίων μίας διαδρομής για τη μετακίνηση στην πόλη, αντί για τις προσωποποιημένες κάρτες τους, και η χρήση «μαύρων» καρτών SIM για ανώνυμη τηλεφωνική επικοινωνία.
Στον αντίποδα, το κινεζικό κράτος έχει προχωρήσει σε πρακτικές που είναι εντελώς εκτός της ελληνικής πραγματικότητας. Η πιο τραβηγμένη περίπτωση είναι η εξέταση των κινητών τηλεφώνων ατόμων που περνούσαν τα σύνορα του Χονγκ Κονγκ με κατεύθυνση την κινεζική Σενζέν. Σε αυτή την περίπτωση, αφού οι ταξιδιώτες κρατούνταν για κάποιο χρονικό διάστημα, κρατικοί υπάλληλοι ήλεγχαν την κάθε συσκευή, έχοντας στη διάθεσή τους όλα τα δεδομένα της, ανατρέχοντας μάλιστα στις τραβηγμένες φωτογραφίες των συγκεκριμένων ημερών που σημειώθηκαν συγκρούσεις με την αστυνομία.
Σε μία ακόμα περίπτωση, η αστυνομία του Χονγκ Κονγκ αξιοποιώντας ένα «παράθυρο» ασφαλείας της εφαρμογής Telegram4, εντόπισε τον διαχειριστή μιας ομαδικής συνομιλίας με πάνω από 10.000 μέλη, και αφού πραγματοποίησε έρευνα στο σπίτι του, τον διέταξε να «ξεκλειδώσει» το κινητό του, μάρκας Xiaomi. Η σχέση της συγκεκριμένης εταιρίας με το Κόμμα είναι ευρέως διαδεδομένη. Έχοντας όλους τους servers της στην Κίνα, λέγεται ότι μοιράζεται βάσεις δεδομένων με μεγάλα στελέχη του ΚΚΚ, στις οποίες υπάρχουν όλα τα στοιχεία που ανεβάζουν οι χρήστες από τις συσκευές Xiaomi στο cloud τους, δηλαδή στον προσωπικό διαδικτυακό τους χώρο για αποθήκευση δεδομένων. Πέραν αυτών όμως, από τη μαρτυρία του συλληφθέντα προκύπτει πως του ξεκαθάρισαν ότι θα χακάρουν το κινητό του, αν δεν το «ξεκλειδώσει» ο ίδιος. Κάτι που όπως φαίνεται είναι εφικτό καθώς η Xiaomi αφήνει μία «πίσω πόρτα» στη συσκευή, από την οποία, η ίδια η εταιρία, μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση…
V: Κοινωνικές διεργασίες
Ακόμα και μέχρι τις αρχές του Οκτώβρη οι διαδηλώσεις συνεχίζονται. Η αστυνομική βία έχει ενταθεί, ενώ οι κινητοποιήσεις είναι απομαζικοποιημένες μετά την απόσυρση του νομοσχεδίου. Το βασικό αίτημα, που υποδεικνύει και την επιθυμία για έναν πιο δημοκρατικό καπιταλισμό, ικανοποιήθηκε.
Τέτοιου είδους περιεχόμενα και διεκδικήσεις είναι πολύ λογικό να γίνονται, εκτός από αφετηρία, και όρια των αγώνων. Από τη Γαλλία με τα κίτρινα γιλέκα, μέχρι και το Χονγκ Κονγκ με τις ομπρέλες του, οι κινητοποιήσεις για τη δημιουργία ενός βιωσιμότερου καπιταλισμού, δέχονται -δικαίως μέχρι ενός σημείου- κριτική από μεγάλο φάσμα του ριζοσπαστικού και επαναστατικού κινήματος. Όποιος οραματίζεται έναν κόσμο εντελώς διαφορετικό, κατανοεί πως από όπου και να εκκινήσει μία μαζική συλλογική κινητοποίηση, αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί να διευρύνει τα περιεχόμενα και τους στόχους της, στοχεύοντας στη ρίζα των προβλημάτων…
Παρόλα αυτά, τέτοιου τύπου διαδικασίες, ειδικά όταν αποκτούν διάρκεια στον χρόνο, δεν θα πρέπει να μας αφήνουν αδιάφορες. Αντιθέτως, θα πρέπει να εκτιμήσουμε την τεράστια αξία που κρύβουν ως ιδιαίτερες κοινωνικές διεργασίες, που δημιουργούν νέες σχέσεις μεταξύ των υποκειμένων: Η αλληλεπίδραση, η ζύμωση και η χάραξη μίας πορείας από κοινού φέρνουν στο προσκήνιο το συλλογικό αίσθημα, διαρρηγνύοντας την κουλτούρα του ατομισμού που κυριαρχεί. Αυτό με τη σειρά του δημιουργεί το έδαφος για να σπάσει ο φόβος, που η κυριαρχία καλλιεργεί συστηματικά μέσω των μηχανισμών πειθάρχησης, ελέγχου και καταστολής. Και έτσι, το ξεγλίστρημα από τη νομιμοφροσύνη, και η επακόλουθη ανυπακοή και εναντίωση στις προσταγές του νόμου παίρνουν σάρκα και οστά. Το βίωμα της εξέγερσης είναι μία αρκετά δυνατή εμπειρία, που αφήνει χρήσιμα, και πάνω απ’ όλα ριζοσπαστικά, εργαλεία στο άτομο. Και αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να σνομπάρουμε…
Υποσημειώσεις:
1. Προφανώς μιλάμε για δύο καπιταλιστικές οικονομίες. Η διαφορά έγκειται στον τρόπο παρέμβασης του κράτους στην οικονομική ζωή. Τηρουμένων των αναλογιών, αλλά και των ιδιαιτεροτήτων, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το μοντέλο της ηπειρωτικής Κίνας «κρατικό καπιταλισμό» (αυτό που ο κόσμος εκεί αντιλαμβάνεται ως «κομμουνισμό») , και το αντίστοιχο του Χονγκ Κονγκ ως κάτι πιο κοντινό στα δυτικού τύπου κράτη (με την ορολογία που επικρατεί εκεί, να είναι αυτή του «κράτους δικαίου» ή του «καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς»).
2. Το απόγευμα της 12ης Ιουνίου, εν μέσω συγκρούσεων μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας, κάποια μέλη ενός (παλιού και «διαδεδομένου») σοσιαλδημοκρατικού κόμματος είχαν αναλάβει να δίνουν οδηγίες μέσω του μικροφώνου στις διαδηλώτριες και τους διαδηλωτές που βρίσκονταν στις μπροστινές γραμμές, για το προς τα πού θα μπορούσαν να υποχωρήσουν, αν κάτι πήγαινε στραβά, αλλά και ποιες ανάγκες του «μετώπου» χρειάζονται κάλυψη. Λόγω της δυσπιστίας και της καχυποψίας απέναντι σε τέτοια κόμματα, και γηραιότερους ακτιβιστές, ο περισσότερος κόσμος δεν αξιοποίησε αυτές τις πληροφορίες, και προτίμησε αυτές που διαδίδονταν από στόμα σε στόμα, ή μέσω ιδιωτικών συνομιλιών σε online chats.
3. Πρόκειται για μία οργάνωση υπέρ της δημοκρατίας, η οποία απαρτίζεται από περίπου 50 ΜΚΟ και πολιτικές ομάδες, και δραστηριοποιείται στο Χονγκ Κονγκ.
4. Σε αντίθεση με τις προσωπικές συνομιλίες, οι ομαδικές συνομιλίες στη συγκεκριμένη εφαρμογή δεν είναι κρυπτογραφημένες «από άκρη σε άκρη».
Μέσα σε αυτό το τρίμηνο των ταραχών στο Χονγκ Κονγκ, η συλλογική αντίσταση βρήκε πολλούς, διαφορετικούς και ευρηματικούς τρόπους να εκφραστεί. Αντίστοιχα, και η καταστολή ξέφυγε από τα στενά αστυνομικά πλαίσια, με χαρακτηριστικότερη την επίθεση από τις μαφιόζικές «Τριάδες» σε πλήθος διαδηλωτών. Όλα αυτά δεν μπορούν να χωρέσουν μέσα σε ένα κείμενο καταγραφής. Παρακάτω επισυνάπτονται κάποιοι χρήσιμοι σύνδεσμοι για περαιτέρω μελέτη:
- https://tinyurl.com/yy234m23 & https://tinyurl.com/y2k3v562
(τα πλέον κατατοπιστικά κείμενα, 2 συνεντεύξεις από μία αναρχική συλλογικότητα στο Χονγκ Κονγκ, με συμμετοχή στις κινητοποιήσεις) - https://tinyurl.com/yxuwj9ay (για την κατάσταση της εργατικής τάξης στο Χονγκ Κονγκ)
- https://twitter.com/chuangcn (έντυπο και blog που εξετάζει την καπιταλιστική ανάπτυξη στην Κίνα από ανταγωνιστική – κινηματική σκοπιά)
Trans Iberian Wolve
