Τόσο σήμερα όσο και στο πρόσφατο παρελθόν βλέπουμε ένα μεγάλο μέρος των εκκενώσεων καταλήψεων να πραγματοποιείται σε κτίρια τα οποία ανήκουν στο πανεπιστήμιο. Η επίθεση αυτή έχει διττή σημασία, καθώς πέρα από την προσπάθεια να καταστείλει μια κοιτίδα αντίστασης και αμφισβήτησης του υπάρχοντος συστήματος εκμετάλλευσης, επιδιώκει να εξασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξει κανένα ανάχωμα για την οικονομική εκμετάλλευση αυτών των χώρων. Έτσι το κράτος σε συνεργασία με τα ΜΜΕ χρησιμοποιεί σαν πολιορκητικό κριό την «αξιοποίηση» της περιούσιας των πανεπιστημίων, προσθέτοντας και την απαραίτητη ανομία της οποίας οι καταλήψεις αποτελούν εστία. Αλλά τι εννοούν όταν μιλάνε με αυτόν τον αμφίσημο όρο της αξιοποίησης; Ποια θα είναι αυτή η αξιοποίηση και ποιους θα ωφελήσει; Πριν όμως προσπαθήσουμε να απαντήσουμε αυτά τα ερωτήματα θα ήταν κάλο να ρίξουμε μια μάτια στην εξέλιξη του πανεπιστημίου.
Το μαζικό δημόσιο πανεπιστήμιο ξεκίνησε να αναπτύσσεται στα πλαίσια του μεταπολεμικού κοινωνικού συμβολαίου, και έκτοτε λειτούργησε σαν ένας μηχανισμός τόσο κοινωνικής αναπαραγωγής όσο και ενσωμάτωσης και κοινωνικής ανέλιξης . Στην εποχή μας βέβαια, οι ανάγκες του κεφαλαίου έχουν αλλάξει, μαζί με αυτές και το πανεπιστήμιο έχει περάσει σε μια σαφώς διαφορετική ιστορική φάση: Το κράτος με τη νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση (και) του πανεπιστημίου προώθησε την λειτουργία στο πλαίσιο της λογικής μιας επιχείρησης, αλλά και την άμεση σύνδεσή του με την αγορά. Αυτό είχε άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των φοιτητών με τη σταδιακή απόσυρση από τη φοιτητική μεριμνά – δηλαδή το κομμάτι του έμμεσου μισθού που έπαιρναν οι φοιτητές μέσω της σίτισης, της στέγασης, των φθηνών εισιτήριων και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης – την εντατικοποίηση του προγράμματος σπουδών και την αύξηση της αποδοτικότητάς τους· καθώς και τη στροφή των σπουδών αλλά και της έρευνας σε άμεσα αξιοποιήσιμα προϊόντα για τον καπιταλισμό. Σήμερα βλέπουμε το πανεπιστήμιο να έχει προχωρήσει κα πέρα από αυτό, καθώς όχι μόνο λειτουργεί στη λογική επιχείρησης, αλλά μετατρέπεται και το ίδιο σε επιχείρηση μπαίνοντας στη διαδικασία να παράξει άμεσα υπεραξία.Έτσι, φτιάχνει το ίδιο προϊόντα που πουλάει σε εταιρίες ή κρατικούς οργανισμούς, επιβάλει δίδακτρα (προς το παρόν μόνο) στα μεταπτυχιακά, δημιουργεί σύντομους κύκλους σεμιναρίων με αντίτιμο, ενώ τελευταία το βλέπουμε να μπαίνει δυναμικά και στον τομέα του real estate, νοικιάζοντας κτίρια φιλέτα αλλά και κατασκευάζοντας φοιτητικές εστίες με στόχο την ενοικίαση των δωματίων τους στους φοιτητές.
Επιστρέφοντας λοιπόν στο θέμα μας, πάμε να δούμε πώς το πανεπιστήμιο αξιοποιεί την περιουσία του μετά τις απαραίτητες εκκενώσεις των κατειλημμένων χώρων που στεγάζονταν σε αυτή. Είναι Δεκέμβρης του 2009, η κατάληψη του κτιρίου Παπαδοπέτρου στα Χάνια εκκενώνεται με στόχο τη μετατροπή του σε πολιτιστικό στέκι φοιτητών. Ένα φθηνό ψέμα, όπως αποδεδείχθηκε, καθώς επιστρέφοντας στο 2019 δεν έχει γίνει ακόμα τίποτα, μόνο που το «πολιτιστικό κέντρο» έχει μετατραπεί σε «ινστιτούτο δια βίου μάθησης», κάτι το οποίο εύκολα θα μπορεί να παράγει κέρδος για το πολυτεχνείο πουλώντας σύντομους κύκλους σπουδών. Βεβαία σε αυτά τα χρονιά που έχουν περάσει, το πολυτεχνείο Κρήτης είχε μια ακόμα μεγαλύτερη πρωτοπορία, τη μακροχρόνια ενοικίαση του κτιρίου που σήμερα στεγάζεται η κατάληψη Rosa Nera σε ξενοδοχειακό όμιλο με στόχο να κάνει το κτίριο ξενοδοχείο. Αυτή βεβαία η πρωτοπορία δεν άργησε να βρει μιμητές και σε μεγαλύτερους παίχτες. Έτσι το Α.Π.Θ. πρόσφατα αποφάσισε να νοικιάσει το νεοκλασικό κτίριο στη λεωφόρο Νίκης 39, με σκοπό βεβαία να «αξιοποιηθεί» ως πολυτελές ξενοδοχείο. Το συγκεκριμένο κτίριο αποτελούσε κατάληψη μέχρι το 2016 που εκκενώθηκε από την κυβέρνηση του σύριζα. Πιο συντηρητικά ανοίγει τα φτερά του και το Πανεπιστήμιο Αθηνών, που μέσω της διεύθυνσης κληροδοτημάτων, διαθέτει πλήθος κτιρίων για μακροχρόνια μίσθωση, κατάλληλων για ξενοδοχειακές μονάδες από τον Πειραιά μέχρι το κέντρο της Αθήνας. Διαφημίζοντας ότι τα έσοδα της αξιοποίησης θα διατεθούν για φοιτητικές υποτροφίες, προσφέρει ένα αμφιβόλου ποιότητας καρότο για τη συναίνεση των φοιτητών στη συμμετοχή του πανεπιστημίου στην ταχύτατα αναπτυσσόμενη βιομηχανία του real estate. Τέλος, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στην πρόσφατη καινοτομία του πανεπιστήμιο Κρήτης που ανοίγει μια νέα αγορά ανακοινώνοντας ότι τα δωμάτια στις καινούργιες εστίες που θα κατασκευάσει θα στοιχίσουν μόλις 100 ευρώ τον μήνα.
Σε αυτές τις συνθήκες, όπως και σε μια επιχείρηση, βλέπουμε πως το πανεπιστήμιο με τον όρο αξιοποίηση αναφέρεται στην ανάπτυξη νέων πεδίων κερδοφορίας ή στη βελτιστοποίηση αυτών που υπάρχουν ήδη. Παρόλα αυτά είναι λυπηρό να βλέπουμε κομμάτια της κοινωνίας που στο παρελθόν είχαν συνταχθεί εναντία στην επιχειρηματοποίηση των πανεπιστημίων να αποδέχονται τη θυσία των καταλήψεων, προτάσσοντας όμως την αξιοποίηση υπέρ των φοιτητών, κάτι το όποιο στην καλύτερη περίπτωση φαντάζει κενό νοήματος καθώς το πανεπιστήμιο με τη μετατροπή του σε επιχείρηση δεν έχει κανένα λόγο να επενδύσει κεφαλαίο σε βιβλιοθήκες, εστίες, λέσχες και πολιτιστικά κέντρα για τους φοιτητές, από την στιγμή που αυτά δεν μπορούν να του αποδώσουν κέρδος. Αντιθέτως, όλοι εμείς που βρισκόμαστε από την πλευρά των εκμεταλλευόμενων έχουμε κάθε λόγο να επενδύσουμε στις καταλήψεις, τόσο στα πανεπιστήμια όσο και έξω απ’ αυτά, κερδίζοντας εργαστήρια για την ανατροπή του υπάρχοντος κόσμου εκμετάλλευσης και καταπίεσης.
foreign_voice
*Για μεγαλύτερη εμβάθυνση στην ιστορική εξέλιξη του πανεπιστήμιου από μια ταξική σκοπιά προτείνουμε το βιβλίο: «ΚΡΙΣΗ, ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ» από τις εκδόσεις κόκκινο νήμα
