Η δεύτερη και πιο ώριμη περίοδος της αιγυπτιακής επανάστασης
«Φάτε ένα καλό πρωινό. Πάρτε ένα σακίδιο με μια μάσκα αερίου και γυαλιά κολύμβησης. Γράψτε το όνομά σας στο χέρι σας. Γράψτε τα στοιχεία σας σε ένα μήνυμα στο κινητό σας. Και πάμε στην πλατεία».
~Μήνυμα από τους επαναστατημένους της Ταχρίρ
«Ακόμα και εάν ο Ταντάουι μας δώσει όλα όσα θέλουμε θα παραμείνουμε στους δρόμους. Το επόμενο βήμα είναι η κατάληψη της κρατικής τηλεόρασης».
~Διαδηλωτής
Καταρχάς, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές η επαναστατική διαδικασία στην Αίγυπτο φαίνεται να διανύει τη δεύτερη περίοδό της. Μετά από συγκρούσεις περίπου 10 ημερών (19-28 Νοέμβρη του ’11), 42 επίσημα νεκρούς, περίπου 3000 τραυματίες, εκ των οποίων αρκετοί από πυροβολισμούς, την πτώση μιας κυβέρνησης και τον διορισμό μιας άλλης, και εν τέλει την έναρξη των εκλογών, φαίνεται η κατάσταση προσωρινά να εξομαλύνεται. Προσωρινά, γιατί προφανώς οι επαναστατημένοι παραμένουν στην πλατεία Ταχρίρ, και μάλιστα καλούν και σε μποϊκοτάρισμα των εκλογών, ο στρατός παραμένει στην εξουσία, και καμία από τις αιτίες της δεύτερης έκρηξης δεν έχει σταματήσει να υπάρχει ακριβώς όπως και πριν το τελευταίο δεκαήμερο. Αυτό που συμβαίνει στην Αίγυπτο είναι απλά εκεχειρία ανάμεσα στις αντιμαχόμενες πλευρές.
Η νέα φάση της επανάστασης ξεκίνησε όταν το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο (SCAF) ή αλλιώς η χούντα ανακοίνωσε την πρόθεσή της να διατηρήσει κάποιες πολύ σοβαρές εξουσίες ακόμα και μετά τις εκλογές, η νέα Βουλή να μην έχει λόγο για τις αμυντικές δαπάνες, και ο στρατός να έχει δικαίωμα βέτο σε όλα τα νομοσχέδια που αφορούν το στράτευμα. Εκτός από αυτό, η χούντα αποβλέπει σε νομοθετική ρύθμιση που καθιερώνει τον «προστατευτικό ρόλο» του στρατού στην ομαλή ζωή του τόπου, δηλαδή τη δυνατότητα άμεσης ανάμειξης στην άσκηση εξουσίας. Ο ίδιος ο επικεφαλής της χούντας, στρατάρχης Ταντάουι, πρώην τσιράκι του Μουμπάρακ, προοριζόταν για υποψήφιος πρόεδρος, σκέψη που απορρίφθηκε μετά τις πρώτες σφοδρές αντιδράσεις.
Οι προκλητικότατες κινήσεις της χούντας επιβεβαίωσαν δύο πράγματα: Πρώτον, ότι ο στρατός δεν ήρθε για να φύγει εύκολα, και δεύτερον ότι ο Μουμπάρακ δεν ήταν πρόσωπο, αλλά καθεστώς, το οποίο, αν και υπέστη μια πρώτη ήττα, παραμένει ακόμα στην εξουσία. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που ισχύει ακόμα, και επέτρεψε τη δίκη και καταδίκη 12.000 ανθρώπων από στρατοδικεία στη μετά Μουμπάρακ εποχή, δείχνει και κάτι ακόμα: Ότι η διακυβέρνηση του SCAF στην Αίγυπτο δεν διαφέρει σε τίποτα από την προηγούμενη. Στο τελευταίο συμπέρασμα είχαν καταλήξει πάρα πολλοί από τους διαδηλωτές που έριξαν τον Μουμπάρακ, ήδη από τους πρώτους μήνες μετά την Επανάσταση του Φλεβάρη. Η άρνηση του στρατού να επιστρέψει στα στρατόπεδα ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
Η αντίδραση στις βλέψεις του στρατού ήταν σφοδρότατη. Η πλατεία Ταχρίρ γεμίζει, όπως και οι πλατείες στην Αλεξάνδρεια, στην Ισμαήλια, το Σουέζ και άλλες πόλεις, και για ημέρες η Αίγυπτος συγκλονίζεται από την αρχή της δεύτερης επανάστασης. Οι μπάτσοι χρησιμοποιούν δακρυγόνα, πλαστικές και κανονικές σφαίρες και νευροπαραλυτικά αέρια, και σημαδεύουν τους εξεγερμένους στα μάτια, με ένα είδος μεταλλικής σφαίρας περιτυλιγμένη με καουτσούκ. Με αυτόν τον τρόπο ο οδοντίατρος Αχμέτ Χαράρα γίνεται σύμβολο της επανάστασης όταν χάνει και το δεύτερο μάτι του στις συγκρούσεις – το πρώτο το είχε χάσει στην επανάσταση του Φλεβάρη. Την τέταρτη μέρα η κυβέρνηση πέφτει, και στη θέση της διορίζεται μια άλλη με επικεφαλής τον Καμάλ Ελ- Γκατζούρι –για μια δεκαετία υπουργό του Μουμπάρακ– οξύνοντας και άλλο την κατάσταση. Από εκεί και πέρα οι συγκρούσεις επικεντρώνονται στην προσπάθεια των μπάτσων να πάρουν την Ταχρίρ, και στην προσπάθεια των εξεγερμένων να εισβάλουν στο λαομίσητο Υπουργείο Εσωτερικών. Εν τέλει την Ταχρίρ δεν θα την πάρουν ποτέ, ενώ στο Υπουργείο θα σχηματίσει οδοφράγματα ο στρατός, καθώς οι μπάτσοι φαίνεται να μην μπορούν να αντιμετωπίσουν πλέον τους διαδηλωτές. Κάπου στην Ταχρίρ συλλαμβάνονται και τρεις Αμερικάνοι φοιτητές που βρίσκονταν στο Κάιρο με πρόγραμμα σπουδών στο εξωτερικό, τους οποίους η χούντα κατηγορεί ότι πέταγαν μολότοφ στους μπάτσους. Ο ένας φαίνεται να είχε ανεβάσει ανάρτηση στο Twitter ότι «ήθελε να πεθάνει στην Ταχρίρ». Εξεγερμένοι πέφτουν νεκροί στην Ισμαήλια και την Αλεξάνδρεια, ενώ σε όλη τη χώρα αστυνομικά τμήματα και κυβερνητικά κτίρια δέχονται επιθέσεις. Σε όλη την Αίγυπτο οι φυλακές βράζουν και γίνονται τόσο απόπειρες απόδρασης από μέσα, όσο και απόπειρες εισβολής και απελευθέρωσης των κρατουμένων απ’ έξω.
Μπροστά στην τεράστια ορμή των μαζών, η χούντα αρχίζει να οπισθοχωρεί. Το Υπ. Εσωτερικών ανακοινώνει αναβολή των εκλογών για να τη διαψεύσει το SCAF αμέσως μετά, ενώ εκδίδεται και μια παράλογη ανακοίνωση όπου η χούντα ζητάει συγγνώμη για τους νεκρούς και υπόσχεται να τιμωρήσει τους ενόχους (!). Τις τελευταίες μέρες κάποιοι αξιωματικοί του στρατού αυτομολούν και πηγαίνουν στην Ταχρίρ, ενώ οι μπάτσοι παίρνουν οδηγίες να ηρεμήσουν, όχι προφανώς από ανθρωπισμό, αλλά από τον φόβο μην αρχίσουν οι εξεγερμένοι να τους παίρνουν τα όπλα. Λόγω της δυσχερέστατης θέσης στην οποία έχει περιέλθει ο Ταντάουι προτείνει δημοψήφισμα για τον ρόλο του στρατού. Το δημοψήφισμα απορρίπτεται από τους εξεγερμένους, που αν ο στρατός δεν φύγει από την εξουσία, δεν φεύγουν από την Ταχρίρ. Εν τέλει, τη Δευτέρα 28/11, και ενώ την Παρασκευή έχει προηγηθεί η μεγαλύτερη συγκέντρωση στη μετά Μουμπάρακ εποχή, αλλά και η πρώτη συγκέντρωση υποστηρικτών του στρατού με 20.000 άτομα, ξεκινούν σε τεταμένο κλίμα οι εκλογές, και παρ’ όλο που οι εξεγερμένοι καλούν σε μποϊκοτάζ και παραμένουν στην Ταχρίρ, ουσιαστικά αρχίζει η εκεχειρία. Μετά από ένα δεκαήμερο συγκρούσεων, οι δύο αντίπαλοι επιστρέφουν στις αρχικές τους θέσεις, και ετοιμάζονται για τον επόμενο γύρο.
Εάν η επανάσταση του Φλεβάρη στην Αίγυπτο εντυπωσίασε με την ορμή που σάρωσε τον Μουμπάρακ, η νέα φάση της εντυπωσιάζει με τα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά της και με τον τρόπο που οι μάζες μπορούν και ξεπερνάνε όλα τα πολιτικά οδοφράγματα που στήνονται μπροστά τους, και ριζοσπαστικοποιούνται συνεχώς. Εδώ δεν χρειάζεται να αναφερθεί το προφανές, ότι το παραμύθι, σύμφωνα με το οποίο ο στρατός είναι εγγυητής της επανάστασης, κατάρρευσε ήδη από τις πρώτες μετεπαναστατικές συγκρούσεις τον Ιούλιο. Σίγουρα όμως χρειάζεται να αναφερθεί ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα, κόμμα με τεράστια λαϊκή βάση, που έχει υποστεί τεράστιες διώξεις από το καθεστώς, και που φαίνεται να έρχεται πρώτο στις εκλογές, εκδιώχθηκε βίαια από την Ταχρίρ. Οι επαναστατημένοι δεν μπορούν να της συγχωρήσουν τη συμβιβαστική της στάση την τελευταία περίοδο, ούτε άλλωστε και η ίδια της η νεολαία που διασπάστηκε και τάχθηκε με την πλευρά της επανάστασης. Αξίζει επίσης να αναφερθούν τα μηνύματα και η πορεία αλληλεγγύης της Ταχρίρ στο κίνημα του Occupy στην Αμερική. Αξίζει να αναφερθεί, τέλος, ότι ακόμα και οι ομάδες «Κίνημα της 6ης Απρίλη» και «Συμμαχία της Επαναστατημένης Νεολαίας», που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της επανάστασης και που σίγουρα δεν μπορούν να χαρακτηριστούν πασιφιστικές ή ρεφορμιστικές, φαίνεται να ξεπερνιούνται και να αναγκάζονται να καταδικάζουν ή να δηλώνουν ότι δεν έχουν σχέση με διάφορα συγκρουσιακά γεγονότα όπως οι επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα ή κυβερνητικά κτίρια. Αν το επίπεδο της επαναστατικότητας των μαζών κρίνεται και εν μέρει από την ικανότητά τους να ξεπερνούν τις πρωτοπορίες τους, τότε σίγουρα στην Αίγυπτο βρίσκονται σε πολύ καλό δρόμο.
Αυτό που σηματοδοτεί τον δεύτερο κύκλο των ταραχών στην Αίγυπτο είναι ότι η μετεξέλιξη από δημοκρατική επανάσταση σε κοινωνική δεν είναι απλά πιθανή αλλά αναπόφευκτη. Η χούντα παραμένει στην εξουσία γιατί ένα στρατιωτικό καθεστώς είναι το μοναδικό αρμόδιο να διαχειρίζεται μια εκρηκτική κοινωνική κατάσταση. Ούτε η χούντα ούτε η επόμενη κυβέρνηση έχουν σκοπό να επιλύσουν τα τεράστια κοινωνικά προβλήματα –αυτό είναι εκτός πλάνων του παγκόσμιου καπιταλισμού– αυτό που έχουν σκοπό να κάνουν είναι να επιβληθούν στρατιωτικά πάνω στον λαό. Πίσω από το αίτημα για δημοκρατία κρύβεται ο συνεχής ταξικός πόλεμος πιο έντονος από ποτέ. Το φανερώνει η δημιουργία ανεξάρτητων εργατικών σωματείων αμέσως μετά την επανάσταση του Φλεβάρη, τα τοπικά συμβούλια γειτονιάς που δημιουργήθηκαν την ίδια εποχή, και οι κινήσεις οργάνωσης στη βάση της κοινωνίας. Το φανερώνει επίσης το μεγάλο κομμάτι των εξεγερμένων που πλέον μιλάει για τη συνέχιση της επανάστασης μέχρι να ξεριζωθεί τελείως το καθεστώς. Το φανερώνει η επαναστατική αδιαλλαξία της Ταχρίρ.
*Ταραχές και στην Τυνησία τις τελευταίες μέρες του Νοέμβρη. Και εκεί το νέο καθεστώς αδυνατεί να ικανοποιήσει τις «παράλογες» απαιτήσεις των μαζών που μάλλον δύσκολα θα σταματήσουν να συγκεντρώνονται σε πλατείες και να πυρπολούν αστυνομικά τμήματα…
Βαγιάν
