Η μακρά προεκλογική περίοδος κινήθηκε από μεριάς της Νέας Δημοκρατίας στο επίμαχο «ζήτημα του νόμου και της τάξης και από την μεριά του σύριζα στην υπεράσπιση μιας «φιλολαϊκής πολίτικης» διαχείρισης , ως προπαγανδιστικής απάντησης στο ακραίο νεοφιλελευθερισμό και την ευθεία, αναίσχυντη, επίθεση της Ν.Δ. στα ταξικά κεκτημένα. Την επόμενη μέρα όμως μόνο ο διαχειριστής είναι αυτός που θα αλλάξει. Οι στοχεύσεις των παραπάνω μπλοκ εξουσίας για το προσανατολισμό του «ελληνικού κρατικού εποικοδομήματος» δεν διαφέρουν. Η ανάπτυξη που αμφότεροι οι κεντρικοί πόλοι εξουσίας ευαγγελίζονται, αφορούν την τουριστική μονοκαλλιέργεια, τα φαραωνικά ενεργειακά έργα και τη λειτουργία αυτού του άκρου της Ευρώπης ως κεντρικού μεταφορικού κόμβου.
Στο βιβλίο γεωγραφίας της 5ης τάξης δημοτικού διαβάζουμε «Η γεωγραφική θέση (σημ.:της Ελλάδας) έδωσε στη χώρα μας τη δυνατότητα να είναι ο σύνδεσμος της Ευρώπης με τις χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Οι χερσαίες και οι θαλάσσιες συγκοινωνίες και οι μεταφορές των προϊόντων μεταξύ των τριών αυτών ηπείρων γίνονται διά μέσου της ηπειρωτικής Ελλάδας ή των θαλασσών της». Βεβαία στη σημερινή συγκυρία θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κατάσταση είναι ελάχιστα πιο σύνθετη αν συμπεριλάβουμε σε αυτήν τις μεγάλες εργολαβικές κατασκευές των συγκοινωνιακών έργων και τις ακόμη μεγαλύτερες εταιρίες διαχείρισής τους.
Ανάπτυξη στις μεταφορές
Και μπορεί την σήμερον ημέρα να κάνουμε την διαδρομή της Αθηνάς-θεσσαλονικής σε τέσσερις ώρες με το τρένο, χάρη στον εκσυγχρονισμό της γραμμής και λόγω της αξίας της ως εμπορική σύνδεση του λιμανιού του Πειραιά με τα βαλκάνια αλλά ..οι πολλοί.. οι κατεξοχήν χρήστες της οδού αυτής ξοδεύουν πολλ,ά και συνήθως για να φτάσουν στους παράπλευρους προορισμούς τους συνεχίζουν να διαβαίνουν από κακοτράχαλους παράδρομους.
Η βελτιστοποίηση των εμπορικών οδών, αφορά τη μεγαλύτερη και γρηγορότερη κυκλοφορία του κεφαλαίου (time based competition), τις μεγάλες εργολαβίες και τον τουρισμό, αλλά όχι τη βελτιστοποίηση της καθημερινότητας του πολίτη. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε την επόμενη των εκλογών καθώς ένα μεγάλο μέρος αυτών των έργων βρίσκονται ήδη σε τροχιά. Τέτοια είναι οι μεγάλες επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό των λιμανιών (κυρίως αυτό αφορά αυτά της Θεσσαλονίκης, Αλεξανδρούπολης, Καβάλας και Πάτρας) κεντρικών οδικών δικτύων και συγκεκριμένων αεροδρομίων και σε επόμενο χρόνο, η σχεδίαση για παραποτάμια σύνδεση με κεντρική Ευρώπη μέσω Δούναβη και τη σιδηροδρόμιση της Εγνατίας.
Τρανό παράδειγμα των στοχεύσεων αποτελεί και το αεροδρόμιο στο Καστέλι Ηρακλείου Κρήτης, που περιλαμβάνει ένα μεγάλο όγκο οδικών και κατασκευαστικών έργων. Τα έργα αυτά εκτίνονται πάνω σε έναν από του λίγους εύφορους κάμπους της Κρήτης, κατασκευάζοντας ένα αεροδρόμιο που όχι μόνο θα καταστρέψει και θα μολύνει καλλιεργήσιμη γη αλλά επιπλέον –και βάση της μελέτης– θα αυξήσει τόσο τους χρόνους πτήσης και κατ’ επέκταση και το κόστος αυτών. Ένα έργο με καθαρά «αναπτυξιακό ρόλο» όσον αναφορά το κατασκευαστικό κεφάλαιο* και την όλο ένα και μεγαλύτερη επέκταση της τουριστικής βιομηχανίας, αλλά με μηδαμινή αξία για τους κατοίκους.
Ανάπτυξη στην Ενέργεια
Τα μεγάλα έργα που σχετίζονται με την παραγωγή και διαχείριση της ενέργειας είναι ίσως ο βασικότερος στόχος για την «ανάπτυξη» την επομένης μέρας των εκλογών, όπως δείχνει τουλάχιστον η μιντιακή επικαιρότητα.
Ξεκινώντας από τα έργα σε σχέση με τις εξορύξεις, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τις άμεσες συνέπειες αυτού του είδους «ανάπτυξης» τις έχουμε δει ήδη με την εμπειρία από την περίπτωση των εξορύξεων (για πολύτιμα μέταλλα εκεί) στις Σκουριές, και την ωμή λεηλασία του περιβάλλοντος σε συνδυασμό με την καταστολή όσων αντιστέκονται σε αυτήν. Η ακραία εκμετάλλευση με όλες τις καταστροφικές συνέπειές της, γενικεύεται σε όλο τον δυτικό ελλαδικό χώρο μέσω των αδειών έρευνας για την εξόρυξη υδρογονανθράκων (βλ.To παιχνίδι της εξορύξης πετρελαίου αλλάζει σκακιέρα).
Στο κομμάτι της διαχείρισης και παραγωγής ενέργειας λαμβάνει καιρό μια επιχείρηση πράσινου μάρκετινγκ με στόχο την επιλεκτική ενημέρωση σε σχέση με την παραγωγή, ενώ παράλληλα η εκμετάλλευση και η εμπορία της ενέργειας έρχεται να επιβεβαιώσει τους φόβους των τοπικών περιβαλλοντικών κινημάτων, οι οποίοι τώρα γίνονται πραγματικότητα. Αυτή η «πράσινη» επιχείρηση προσπαθεί να μας πείσει για τη λύση του ενεργειακού ζητήματος μέσω εναλλακτικών μορφών ενέργειας, οι οποίες παράγουν λιγότερους ή καθόλου ρύπους και επιπλέον ανανεώνονται. Κάτι μάλλον που είναι το πλέον θεμιτό σε ένα πρώτο άκουσμα. Είναι όμως έτσι; Τα έργα που σχετίζονται με την ενέργεια συναινούν στο αντίθετο.
First thing first, που λεν και στο χωριό μας, η ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας θα συνεχίσει να βασίζεται στην καύση λιγνίτη όπως δείχνει η κατασκευή της νέας λιγνιτικής μονάδας στην Πτολεμαΐδα (Πτολεμαΐδα V). Παράλληλα, η φιλολογία περί πράσινης ανάπτυξης προσπαθεί να δικαιολογήσει την εγκατάσταση βιομηχανικού τύπου μονάδων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Β.Α.Π.Ε.) από τα Άγραφα έως την Κρήτη. Σε συνδυασμό με την ηλεκτρική υποθαλάσσια διασύνδεση της Κρήτης, έχουν ως στόχο την εξαγωγή «πράσινης» ενέργειας με προφανή σκοπό το κέρδος. Αποκαλυπτικό για τις προθέσεις του κράτους και του κεφαλαίου είναι το σχέδιο της ΔΕΗ για τη διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο, όπου για τον σκοπό αυτό πρόκειται να συνδεθούν εκατοντάδες ανεμογεννήτριες στα νησιά ώστε να συνεισφέρουν στην παραγωγή. Ενώ τα νησιά τα οποία δεν θα διασυνδεθούν με το δίκτυο άρα και δεν θα μπορούν να πωλούν ενέργεια, θα ηλεκτροδοτηθούν αυτόνομα δίκτυα Α.Π.Ε. τα οποία είναι απείρως μικρότερα σε κλίμακα, καταρρίπτοντας τον ισχυρισμό της ανάγκης των Β.Α.Π.Ε. για την ενεργειακή αυτονομία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πιλοτική εφαρμογή στην Τήλο, καθώς και η περίπτωση της Ικαρίας που παράγει το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας του νησιού από ένα αιολικό πάρκο με τρείς ανεμογεννήτριες (ισχύος 2,7 ΜW) και δύο δεξαμενές νερού που «επικοινωνούν» μέσω ενός μικρού υδροηλεκτρικού σταθμού 3,1 MW. Έτσι λοιπόν, δυνητικά, οι Α.Π.Ε. θα μπορούσαν σε μια άλλη κοινωνία να αποτελούν τη λύση στην ενεργειακή αυτονομία, χωρίς μάλιστα να χρειάζεται η ακραία περιβαλλοντική εκμετάλλευση. Σήμερα όμως, ο καπιταλισμός τις έχει καταστήσει σε άλλη μια βιομηχανία, μια πράσινη –μόνο κατ’ όνομα– εκδοχή της Πτολεμαΐδας.
Ανάπτυξη τώρα και στον τουρισμό
εδώ η φθηνή πρόσχαρη ηλιόλουστη πραγμάτια στα πόδια του δολαρίου… aka τουρίστα
O τουρισμός φυσικά δεν μπορεί να λογιστεί σαν κάτι ξέχωρο από τις μεταφορές, την ενέργεια αλλά και την ίδια την έννοια της «ανάπτυξης», καθώς αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία. Φυσικά και ο τουρισμός περιλαμβάνει μεγάλα έργα, τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες all included, αλλά και τις δύο προηγούμενες κατηγορίες μεγάλων έργων που πολλές φορές γίνονται υποστηρικτικά προς αυτόν, ειδικά στη περίπτωση της Ελλάδας που πλέον πρέπει να μιλάμε για μια επέκταση του τουρισμού σε όλη την κοινωνική ζωή.
Ο τουρισμός έχει και έναν ακόμα ρόλο ως κεντρικός αναπτυξιακός άξονας στον ελλαδικό χώρο, και προέρχεται από το γεγονός ότι χρειάζεται μεγάλη ένταση εργασίας για να παράγει το πολυπόθητο κέρδος. Επομένως πέρα από τον ήλιο και τη θάλασσα, χρειάζονται ξενοδοχεία, καφέ, εστιατόρια, bar και όλα αυτά με τη σειρά τους χρειάζονται πολύ πολύ κόσμο για να τα δουλεύει. Άρα ο τουρισμός είναι χώρος που προσφέρει ευκαιριακή και εποχιακή εργασία σε πολύ κόσμο. Αυτού του είδους η εργασία για να παράγει ακόμα μεγαλύτερη υπεραξία πρέπει να είναι εντατική. Είναι τυπικό εξάλλου τη «σεζόν» να δουλεύεις 7ημέρες την εβδομάδα, 10ώρες την μέρα και όλα αυτά με μισά ένσημα στην καλύτερη των περιπτώσεων. Η τουριστική καλλιέργεια προωθείται από τους κρατούντες ως μονοκαλλιέργεια, και όπως συμβαίνει σε κάθε τέτοια μορφή εξοντωτικής καλλιέργειας το «χωράφι» δεν μπορεί να είναι γόνιμο για καιρό. Έτσι ο τουρισμός ως βασική παραγωγική διαδικασία, είναι ένα από τα βασικά μέσα για τον βιοπορισμό που μπορεί να εξασφαλίσει την καπιταλιστική συσσώρευση στην Ελλάδα. Δεν μπορεί όμως αυταπόδεικτα να προσφέρει επαρκώς τις συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης, για όσους τουλάχιστον δεν διαχειρίζονται κάποιο airbnb. Όσο δεν υπάρχει η καλλιεργήσιμη γη –στην οποία έχουν κτιστεί ξενοδοχεία– και οι καλλιεργητές που να παράγουν επαρκώς τροφή, καθώς και οι κοινωνικές δυνάμεις που θα διεκδικήσουν την καταστροφή αυτού του συγκεκριμένου οικονομικού μοντέλου, τόσο ένα εναλλακτικό βιοποριστικό μοντέλο βρίσκεται μακριά.
Η ανάπτυξη, έχουμε δει να περνάει πάνω απ’ το περιβάλλον και τον άνθρωπο προς χάριν του κεφαλαίου. Τα «οφέλη» του τουρισμού και της επέκτασής του σε όλη την κοινωνική ζωή –από τη στέγη και την εργασία μέχρι την κουλτούρα– τα έχουμε βιώσει ως εργάτες/τριες στο πετσί μας.
Και τώρα καλούμαστε να διαλέξουμε αν η «Α»νάπτυξη θα μας φορεθεί με ευθεία και ωμή καταστολή όπως διακηρύσσει ότι θα κάνει η ν.δ. ή με κίνητρα για τη συμμετοχή μας σε αυτήν, όπως έχει κάνει ο σύριζα μέχρι στιγμής, ώστε να πάρουμε και εμείς ένα κομματάκι από αυτήν. Σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα που στοχεύουν οι διαχειριστές της εξουσίας είναι ακριβώς το ίδιο.
ΑP | foreign_voice
*1 Η «ανάπτυξη» χρησιμοποιείται στο κείμενό μας με αυθύπαρκτη αξία, καθώς στις μέρες μας παύει να είναι ένα απλό ουσιαστικό. Τόσο για την προπαγάνδα του κράτος και το κεφάλαιο που της έχουν προσδώσει μια θετική αυταξία. Όσο και για το ανταγωνιστικό κίνημα που αντιλαμβάνεται τις συνέπειες της ανάπτυξης, όταν ορθώνεται από τους παραπάνω πόλους εξουσίας από αρνητικές έως και επιθετικές.
*2 Το κατασκευαστικό κεφάλαιο δεν ωφελείται μόνο κατά τη διάρκεια της κατασκευής, καθώς αναλαμβάνει μετά και τη διαχείριση. Σε μερικές περιπτώσεις ωφελείται ακόμα και από την κατασκευή και διαχείριση των εκτάσεων του παλαιού αεροδρομίου. Βλ. Την περίπτωση του ελληνικού και την κατασκευή στην περιοχή του πρώην αεροδρομίου μιας περίκλειστης πόλης, τουρισμού, κατοικίας και εμπορίου, που όπως έλεγε και το σλόγκαν στα διαφημιστικά σποτάκια, «ίσως το παιδί σας και να μην χρειαστεί να βγει ποτέ από εκεί μέσα».
