Στις μέρες μας δυστυχώς βρισκόμαστε απέναντι σε μια ζοφερή πραγματικότητα, τη σταδιακή και μεθοδευμένη κατάρρευση του (ό,τι απέμεινε από αυτό) Εθνικού Συστήματος Υγείας (Ε.Σ.Υ.). Οι σοβαρές ανεπάρκειες σε υποδομές, εξοπλισμό, ελλείψεις και των πιο βασικών υλικών, και κυρίως οι δεκάδες χιλιάδες κενές οργανικές θέσεις ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, καθιστούν το Ε.Σ.Υ. ιδιαίτερα επικίνδυνο για την ασφάλεια και τη ζωή των πολιτών.
(…) Μέχρι τη δεκαετία του ‘70 δεν υπήρχε Ε.Σ.Υ. Κάθε νοσοκομείο είχε τον δικό του σχεδιασμό, λειτουργούσε αυτόνομα και ανεξάρτητα με συμβάσεις με κάποια μόνο ασφαλιστικά ταμεία και σε καθεστώς σχεδόν δουλείας για τους ειδικευόμενους γιατρούς. Το Ε.Σ.Υ., σχεδιασμένο αρχικά με βάση τη μικρή υγειονομική περιφέρεια, προσπάθησε να έρθει κοντά στον ασθενή με τα αγροτικά ιατρεία (εκατοντάδες σε όλη την Ελλάδα) μέχρι τα μεγάλα καινούργια νοσοκομεία που χτίσθηκαν εκείνη την εποχή (μερικά από αυτά πανεπιστημιακά), με την πρόσληψη προσωπικού αλλά κυρίως με τη συνολική πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, και την πλήρη υγειονομική κάλυψη του πληθυσμού. Έτσι σχεδιασμένο, παρ’ όλο που πολύ γρήγορα αυτοακυρώθηκε και άρχισε η σταδιακή αποδόμησή του (π.χ. καθιέρωση συμμετοχής στη φαρμακευτική δαπάνη) κατάφερε τότε να καλύψει σημαντικά τις υγειονομικές ανάγκες της κοινωνίας.
Παρά την υπεροχή του σε σχέση με την προηγούμενη υγειονομική κατάσταση της χώρας, το Ε.Σ.Υ. ήταν ένα σύστημα ουσιαστικά μετέωρο. Ορισμένα κομμάτια υγειονομικής κάλυψης, στοιχεία απαραίτητα για την ολοκλήρωσή του και την πλήρη ανταπόκρισή του στις ανάγκες της κοινωνίας, παρέμειναν από την αρχή εκτός Ε.Σ.Υ., αποτελώντας την αχίλλειο πτέρνα του παρά τις υποσχέσεις που δίνονται από την ίδρυση του αφειδώς. Το κομμάτι της ψυχικής υγείας παρέμεινε για πολλά χρόνια το όνειδος και το άλγος ολοκλήρου του συστήματος υγείας, ενδεικτικό του τρόπου με τον όποιο το κράτος αντιμετωπίζει τους υπηκόους του. Για την ιστορία θα αναφερθώ στον άθλιο και απάνθρωπο χαρακτήρα των δομών ψυχικής υγείας με τα ψυχιατρεία κολαστήρια, με καθηλώσεις και βασανισμούς ασθενών, όπως το περίφημο κολαστήριο της Λέρου. Σήμερα ακόμη παραμένουν εκεί έγκλειστοι σε άθλιες συνθήκες και με ελάχιστη ιατρική κάλυψη.
Δεμένο στον ασφυκτικό γραφειοκρατικό μηχανισμό του κράτους το Ε.Σ.Υ., με τους αρμόδιους υπουργούς να διαδέχονται ο ένας τον άλλον (ο καθένας πιο άσχετος και πιο αμοραλιστής από τον προηγούμενο) μαζί με ένα ατέλειωτο αριθμό συμβούλων τους, παραδόθηκε σταδιακά σε ιδιωτικά συμφέροντα.
Και φτάσαμε πλέον στην κατάρρευση, οι αλλαγές που έρχονται είναι σαρωτικές. Οι αρμόδιοι υπουργοί, υποτελείς της τρόικας, έχουν ήδη διαγράψει τη διάλυση του Ε.Σ.Υ. Παρά τις μεγαλόσχημες διακηρύξεις, δεν υπάρχει ούτε πρόκειται να υπάρξει κανένας σχεδιασμός. Ο περίφημος υγειονομικός χάρτης, για τον οποίο γίνεται πολύς λόγος τελευταία, για τον υπουργό και τους συμβούλους του συνιστά απλά λογιστική κατάσταση. Όλα αποτελούν έξοδα που πρέπει να μειωθούν. Τίποτα περισσότερο. Ουσιαστικά ένας υγειονομικός χάρτης αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για την καταγραφή των υγειονομικών αναγκών της κοινωνίας, και του σχεδιασμού τρόπων για την επίλυσή τους, και θα αποκάλυπτε με τον πλέον διαφανή τρόπο τον βαθμό που υστερούν οι υποδομές από τις ανάγκες, καταγράφοντας τη νοσηρότητα, τη θνησιμότητα και το ποσοστό εμφάνισης ενός νοσήματος στον πληθυσμό. Όταν όμως το υπουργείο μιλά για υγειονομικό χάρτη εννοεί ουσιαστικά πόσες και ποιες μονάδες θα κλείσει επιχειρώντας με επιστημονικοφανή τρόπο κοινωνική συναίνεση. Η αντίστροφη μέτρηση ήδη έχει αρχίσει, ανακοινώσεις για κλείσιμο «περιττών νοσοκομείων» που βρέθηκαν λειψά, συγχωνεύσεις και ενοποιήσεις νοσοκομειακών μονάδων, και ταυτόχρονα βασικές ελλείψεις υλικών, προμήθειες υλικών υποβαθμισμένης ποιότητας, είναι μερικά από όσα επιχειρούνται.
Το πιο σημαντικό όμως στην περίοδο που διανύομε είναι η σταδιακή κατάργηση του ανοιχτού χαρακτήρα και της καθολικής πρόσβασης στο Ε.Σ.Υ., καθώς και η σταδιακή επιβολή πληρωμής (με κόστη που σταδιακά θα αυξηθούν και δεν θα καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία). Η δημόσια και δωρεάν υγεία για όλους, αίτημα των κοινωνικών αγώνων της μεταπολίτευσης, έχει οριστικά τελειώσει. Σήμερα και το ελάχιστο αντίτιμο εισιτηρίου για το πολύτιμο αγαθό της υγείας είναι μεγάλο για κάποια κομμάτια του πληθυσμού (ολοένα αυξανόμενα) που αναζητούν τρόφιμα στα σκουπίδια.
Συγχρόνως, πάνω στις ελλείψεις και την ανυποληψία του δημόσιου συστήματος υγείας, στήνεται βιομηχανία ιδιωτικών ομίλων που αποκομίζουν τεράστια κέρδη, στηριζόμενοι κυρίως στο ξενοδοχειακό κομμάτι του νοσοκομείου καθώς είναι το κύριο προϊόν που έχουν να πουλήσουν.
Η επιβολή κατάστασης κοινωνικού σοκ είναι πάγια τακτική του Δ.Ν.Τ. από τις χώρες που πέρασε, κατασκευάζοντας ανθρώπους άβουλους αδρανείς, εθισμένους στην απώλεια, ανίκανους να αντιδράσουν στη λαίλαπα των μέτρων που καθημερινά καταφθάνουν ισοπεδώνοντας κάθε κοινωνικό αγαθό. Το χειρότερο ακόμη και από την κατάρρευση του εθνικού συστήματος υγείας θα είναι να το δεχόμαστε ως αυτονόητο και να μην αγωνιζόμαστε για αυτό.
Η υγεία είναι πολυτιμότερο και αδιαπραγμάτευτο αγαθό για όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους, και οφείλουμε ως κοινωνία να το υπερασπιστούμε με κάθε μέσο. Η κοινωνική έκρηξη έρχεται και το εθνικό σύστημα υγείας πρέπει να είναι το πρώτο για τους αγώνες που έρχονται.
Ν. Σ.
παιδίατρος, Γενικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου
