Ο Κόκκινος Θερισμός (Σημειώσεις για τον θάνατο του ποδοσφαίρου)

I

Κάθε κοινωνικό σύστημα, όσο άδικο, παράλογο, αναχρονιστικό,  δυσλειτουργικό και εάν είναι,
εάν δεν εκραγεί εν τέλει ισορροπεί

Πρώτος  Νόμος  της Κοινωνικής  Ισορροπίας

Η σχέση κεφαλαίου-εξουσίας δεν είναι ούτε μονοσήμαντη, ούτε γραμμική με την έννοια ότι από την κατοχή του ενός προκύπτει και η κατοχή του άλλου. Αντιθέτως, ζούμε σε μια εποχή που η ρευστοποίηση του κοινωνικού συμβολαίου δημιουργεί για τους κεφαλαιούχους την αναγκαιότητα απόκτησης και κατοχής πραγματικής εξουσίας, η οποία και μεταφράζεται στα εξής: έδαφος, στρατός, στελεχικό δυναμικό. Οι περιπτώσεις μαρινάκη/πειραιά, μελισσανίδη/νέας φιλαδέλφειας, σαββίδη/θεσσαλονίκης δείχνουν αυτήν ακριβώς την ανάγκη για εδαφικοποίηση της εξουσίας αυτών των κεφαλαίων προκειμένου να συγκρουστεί με ευνοϊκούς όρους τόσο στο εσωτερικό της αστικής τάξης, όσο και πολύ περισσότερο με τις επικίνδυνες τάξεις που θα πρέπει να υποταχθούν στη νέα κατάσταση.

Με το κοινωνικό σύστημα στην ελλάδα να παραμένει σε κρίση, και τους δεσμούς μεταξύ κοινωνικών τάξεων να παραμένουν επισφαλείς, η δημιουργία κοινών διαταξικών ταυτοτήτων αποτελεί μια κάποια λύση για τη διατήρηση της, ακόμα λανθάνουσας, κοινωνικής ισορροπίας. Ελλείψει μάλιστα της ηττηθείσας κοινωνικής εξέγερσης (αντιμνημονιακά 2009-12) και συνολικά οποιουδήποτε συλλογικού φαντασιακού για το ξεπέρασμα του καπιταλισμού, τον κενό χώρο έρχονται να καλύψουν ομάδες συμφερόντων που έχουν πλέον τη δυνατότητα μαζικής στρατολόγησης από το πλεονάζον ανθρώπινο δυναμικό. Ο ολυμπιακός, ο πάοκ και οι υπόλοιπες ομάδες-επιχειρήσεις εμφανίζονται ως συνεκτικά κοινωνικά σύνολα, τα οποία καταφέρνουν να διατηρούν ισχυρούς δεσμούς στο εσωτερικό τους παρά τον προφανή αντικατοπτρισμό των κοινωνικών τάξεων και στο εσωτερικό της εκάστοτε εξέδρας. Η λατρεία στην ιδέα (της ομάδας), η πιθανή επαγγελματική αποκατάσταση, η ιεραρχία της εξέδρας, η αίσθηση της συλλογικής ταυτότητας και η επιδίωξη της ανωτερότητας, μέσω της κατωτερότητας του αντιπάλου, είναι στοιχεία που θυμίζουν έντονα την κατασκευή των εθνών ακριβώς γιατί τόσο ο ολυμπιακός, όσο και η ελλάδα είναι ιδεολογίες και τίποτα περισσότερο.

Η επιχειρηματική φύση του ποδοσφαίρου δεν έρχεται να καταστρέψει την -δομικά χρήσιμη για την εξουσία- θεαματική εικόνα του, αλλά να την εμπλουτίσει. Η εικόνα του σαββίδη να κυνηγάει κρατώντας ένα όπλο στο χέρι τον διαιτητή είναι, όπως έδειξε και η ποινή που του επιβλήθηκε [1], άλλη μια εντυπωσιακή φάση του αγώνα ενός αθλήματος που πλέον λειτουργεί και ως μηχανισμός παραγωγής εξουσίας.

ΙΙ

Ένα αποτελεσματικό αστυνομικό κράτος δεν χρειάζεται αστυνομία

Το παράδοξο του Μπάροουζ

 

Η αστυνομία δεν είναι τίποτα περισσότερο από προστάτης του εμπορεύματος και της ομαλής ροής του, και συνεπώς εάν αυτή τη λειτουργία μπορεί να τη φέρει εις πέρας ένας ιδιωτικός στρατός τότε η παρουσία των μπάτσων είναι περιττή. Οι αεκτζήδες στη νέα φιλαδέλφεια και οι γαύροι στον πειραιά μπορούν να εγγυηθούν την τάξη στην περιοχή, για να ανθίσει η επιχειρηματική δραστηριότητα γύρω από το γήπεδο, που φυσικά και δεν εξαντλείται εντός του. Σουβλατζίδικα, καφετέριες, μπουτίκ αλλά και, νόμιμες ή παράνομες, εταιρίες παροχής ασφάλειας, δίκτυα διανομής ναρκωτικών, στοιχηματζίδικα αποτελούν μια διαδικασία αναπαραγωγής του κεφαλαίου η οποία μπορεί πλέον να αυτοπροστατευτεί. Η δημιουργία ιδιωτικών στρατών δεν έρχεται φυσικά να αμφισβητήσει τον ρόλο του κράτους [2] ως ρυθμιστή των κοινωνικών συγκρούσεων, αλλά να τον επιβεβαιώσει.

Η οικονομική φύση του γηπέδου συμπληρώνει την ιδεολογική χρήση του ως μηχανισμού εκτόνωσης της κοινωνικής οργής. Η εικόνα των χιλιάδων κραυγάζοντων οπαδών να ξοδεύουν τη συμπιεσμένη κοινωνική ενέργεια εντός ενός περίκλειστου χώρου, ειδικά διαμορφωμένου για να απορροφά αυτή την έκρηξη είναι η αντιστροφή μιας ιδανικής, αλλά και λογικής, πραγματικότητας, όπου αυτό το πλήθος θα εκτόνωνε την οργή του στα σύμβολα της καπιταλιστικής κοινωνίας, θα έκλεβε τα εμπορεύματα που του στερούν και θα συγκρουόταν με τους μπάτσους – είναι η προσομοίωση της κοινωνικής σύγκρουσης φυλακισμένης σε άλλο χώρο, χρόνο και με άλλα περιεχόμενα. Κυρίως όμως είναι ο χουλιγκανισμός ως μισθοφορική έκφραση της κοινωνικής οργής που αποτελεί το κυρίως πρόβλημα, μολύνοντας τις κατώτερες τάξεις με μια αντίληψη-κράμα ιδιοτέλειας, θρησκευτικής προσήλωσης και τυφλής βίας.

Επιπροσθέτως, και με τη σύμφωνη γνώμη των μεγάλων κοινωνικών κομματιών που αδυνατούν να δουν την πραγματική χρήση του γηπέδου, η πανοπτική φύση της εξέδρας και οι κάθε είδους αθλητικοί νόμοι αποτελούσαν πάντα πρόδρομο μέτρων επιτήρησης που αργά ή γρήγορα θα ισχύσουν και για την υπόλοιπη κοινωνία.

ΙΙΙ

Η πολιτική είναι η συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα

Το Αντίστροφο του Αξιώματος του Κλαούζεβιτς

 Σε μια κοινωνία όπου οι εργασιακές και οι κοινωνικές σχέσεις βιώνονται όλο και περισσότερο με χαρακτηριστικά ισχύος και επιβολής είναι λογικό τα πρωταθλήματα να κρίνονται όλο και λιγότερο στο γήπεδο. Ειδικά όταν οι πρόεδροι των μεγαλύτερων ομάδων είναι εφοπλιστές, μεγαλέμποροι ναρκωτικών ή λαθρέμποροι πετρελαίου, και ταυτόχρονα αποτελούν και τους μεγαλύτερους οικονομικούς παράγοντες της χώρας, είναι λογικό η πολεμική φύση του ποδοσφαίρου να επικρατεί της αθλητικής. Ταυτόχρονα, η ποδοσφαιρική σύγκρουση είναι απλά το ένα επίπεδο μιας αναμέτρησης με στόχο την κεντρική εξουσία – ο σαββίδης έχει τους παπάδες, τον φραγκούλη, τον συριζα και την υποστήριξη της ρωσίας, ο μαρινάκης τους εφοπλιστές, τους φασίστες, μεγάλο κομμάτι του μαύρου κεφαλαίου και των μπάτσων και τεράστιο κομμάτι του τύπου. Το ελληνικό κράτος δεν αποτελεί έναν ενιαίο μηχανισμό –χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν λειτουργεί έτσι όταν αμφισβητείται από τα κάτω– αλλά ένα πλέγμα σχέσεων εξουσίας ανάμεσα σε πόλους που ενίοτε συμμαχούν και ενίοτε αλληλοσφάζονται. Με απλά λόγια, εντός του αστικού κράτους υπάρχει ήδη σε εξέλιξη ένας πόλεμος με οικονομικό, πολιτικό, ακόμα και γεωστρατηγικό ενδιαφέρον που σταδιακά διαχέεται στην κοινωνία.

Παράλληλα, οι κινήσεις στην κορυφή της καπιταλιστικής πυραμίδας δημιουργούν τις αντίστοιχες κινήσεις και στη βάση της, μια βάση σταθερά διαπεδαγωγημένη με τις αξίες του κοινωνικού κανιβαλισμού, του κτηνώδους ατομικισμού και της ανέλιξης επί πτωμάτων. Οι οπαδικές συγκρούσεις αντικαθιστούν την ταξική σύγκρουση διαστρεβλώνοντας όλα τα περιεχόμενά της – είναι η ανάγκη του ανθρώπου για επιβίωση που τον κάνει ντελιβερά στα σουβλατζίβικα της αεκ, και είναι η επιθυμία του για επιβολή που τον κάνει μπράβο του μαρινάκη. Η οριζόντια κοινωνική σύγκρουση είναι παρούσα ακριβώς μέσω της απουσίας της – όταν όλη η κοινωνία αλληλοσφάζεται κανείς δεν μπορεί να δει ψηλά. Ακόμα και όταν ο ορίζοντας είναι πεντακάθαρος. [3]

IV

Ένα  κοινωνικό σύστημα είναι δυνατό να ισορροπεί ικανοποιώντας ένα πολύ μικρό μέρος του κοινωνικού συνόλου, μια μικρή αλλά αποφασισμένη, οπλισμένη και ενωμένη συντεχνία.

Δεύτερος Νόμος  της Κοινωνικής  Ισορροπίας

Στις 28 Μαρτίου, καμιά διακοσαριά οπαδοί του ολυμπιακού/μπράβοι του μαρινάκη συγκρούστηκαν με τους μπάτσους έξω από κτήριο όπου θα μιλούσε ο υπουργός οικονομικών, έχοντας ως σύνθημα «το κράτος είναι ο ολυμπιακός». Μπορεί ακόμα αυτό το σύνθημα να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αλλά φανερώνει τις μύχιες προθέσεις του προέδρου της συγκεκριμένης ομάδας, καθώς μια ματιά στην εξουσία που έχει συγκεντρώσει το συγκεκριμένο υποκείμενο είναι χαρακτηριστική γα το πού πάει το πράγμα. Πέρα από εφημερίδες, εταιρίες real estate, καράβια, εταιρίες ενέργειας κ.λπ., ο μαρινάκης είναι αυτή τη στιγμή σκιώδης δήμαρχος του πειραιά -ενός λιμανιού κομβικής θέσης για τις εμπορευματικές ροές από αφρική και ασία- και ταυτόχρονα μεγαλέμπορος ηρωίνης. Διαθέτει δηλαδή και το παράνομο εμπόρευμα και την –έστω διαμοιρασμένη με την cosco– περιοχή για να το αποθηκεύσει, νοθεύσει και μεταπωλήσει. Σε αυτή την περίπτωση είναι το κράτος που υποτάσσεται στην εξουσία του μαύρου κεφαλαίου, και η κραυγή «το κράτος είναι ο ολυμπιακός» αποκτά την έννοια «όλο το κράτος είναι ο ολυμπιακός», αποκτώντας έτσι ιμπεριαλιστικά (!) χαρακτηριστικά, αφού προσδοκεί να επεκτείνει την εξουσία του και εκτός πειραιά αμφισβητώντας την κεντρική εξουσία.

 Η ποδοσφαιροποίηση της πολιτικής ζωής έρχεται να ολοκληρώσει την αποϊδεολογικοποίηση της κεντρικής πολιτικής σύγκρουσης, όπως την ξεκίνησε ο σύριζα εξευτελίζοντας την έννοια της αριστεράς. Με τα πολιτικά κόμματα να μάχονται για την εξουσία και τη δεδομένη φύση της, χωρίς πλέον να διαφοροποιούνται ούτε στη χρήση ή όχι του μνημονίου, αλλά μόνο στη διαχείρισή του, επανερχόμαστε σε μια πολιτική σύγκρουση με όρους προ-ιδεολογικούς, φατριαστικούς. Είναι το τέλος της -πάντα ψευδούς- ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ των τάξεων και της σοσιαλδημοκρατίας ως πολιτικής έκφρασής της, που κάνει την κατάσταση πιο κυνική, απογυμνωμένη από ψευδαισθήσεις. Έτσι και αλλιώς ήταν η ύπαρξη της παγκόσμιας αριστεράς που όριζε την ιδεολογική σύγκρουση – τα πολιτικά κόμματα προϋπήρχαν των ιδεολογιών ακόμα και στην ελλάδα: στα μέσα του 19ου αιώνα ήταν το γαλλικό, το αγγλικό και το ρώσικο κόμμα και οι οπαδοί τους που συγκρούονταν για τη εξουσία και την ιδιοτελή χρήση της, ενώ την μίζερη δεκαετία του ’90 η σύγκρουση μεταξύ πασοκ και ν.δ είχε σαφή αποϊδεολογικοποιημένα χαρακτηριστικά και αποτελούσε διαμάχη μεταξύ ομάδων συμφερόντων γα την κατανομή και τη χρήση των ευρωπαϊκών κεφαλαίων.

Το χέρι του σαββίδη να πιάνει το όπλο του συμβολίζει και αυτό με τη σειρά του το τέλος του κοινωνικού συμβολαίου, την ισχύ μια ομάδας συμφερόντων επί του κοινωνικού συνόλου. Η εξουσία δεν είναι θέμα αριθμών ή ποσότητας και σίγουρα όχι δικαίου ή αδίκου – κυρίως έχει να κάνει με την ισορροπία των όπλων, και αυτή η αστική τάξη δείχνει τα (ολοκαινούργια) δόντια της προς κάθε κατεύθυνση και σίγουρα προς τις υποτελείς τάξεις. Αν χρειαστεί στον επόμενο διαιτητή θα του δέσουν τα μάτια και θα τον εκτελέσουν στη μέση του γηπέδου προς παραδειγματισμό.

Υποσημειώσεις:

[1] εάν εισέβαλε ο πρόεδρος μια ομάδας με όπλο στον αγωνιστικό χώρο σε κάποια χώρα με διαφορετικούς συσχετισμούς εξουσίας η λογική ποινή θα ήταν (τουλάχιστον) ο υποβιβασμός. Ο παοκ μέσω της ξεκάθαρης διαπλοκής σαββίδη-σύριζα τιμωρήθηκε με τρεις βαθμούς μείον και τρεις αγωνιστικές κεκλεισμένων των θυρών.

[2] χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει στο μέλλον

[3] τόσο καθαρός που πρέπει κάποιος να είναι τυφλός για να μην βλέπει ότι ο μαρινάκης είναι υπεράνω νόμων

Ο Κόκκινος Θερισμός είναι νουάρ μυθιστόρημα του Ντάσιελ Χάμμετ που δείχνει την κατάσταση σε μια πόλη όπου επικρατεί η κανιβαλιστική συμμορίτικη φύση του κεφαλαίου μετά την ήττα μιας δυναμικής εργατικής εξέγερσης.

Βαγιάν