«Ο πιο ευτυχισμένος -είτε βασιλιάς είτε χωριάτης- είναι αυτός που βρίσκει γαλήνη στο σπίτι του».
~Βόλφγκανγκ Γκαίτε
Το ρητό που ξεκινά αυτό το κείμενο είναι ακριβώς αυτός ο άγραφος νόμος ο οποίος εγγυάται το δικαίωμα κάθε όντος, στο να έχει μια κατοικία που να ανταποκρίνεται στις επιθυμίες του αλλά και στο απαραβίαστο αυτής. Στη χώρα που κάποιοι βάφτισαν Ελλάδα, η αρπακτικότητα της αυτοκρατορίας του χρήματος καταργεί ακόμη και αυτό το δικαίωμα. Από πρώτης Ιανουαρίου 2014 απελευθερώνονται οι πλειστηριασμοί, οι κατασχέσεις και οι εξώσεις, ακόμη και της πρώτης κατοικίας, για οποιοδήποτε χρέος κυρίως προς τις τράπεζες αλλά και το κράτος.
Οι πρώτες εκτιμήσεις μιλούν για ένα πρώτο κύμα κατασχέσεων 150 χιλιάδων κατοικιών. Ήδη στον νομό Αττικής έχουν κατατεθεί δικαστικά οι πρώτες αγωγές από ξένες εταιρίες, οι οποίες πριν είχαν φροντίσει να αγοράσουν τα δάνεια πρώτης κατοικίας των τραπεζών σε χαμηλές τιμές.
Οι εταιρείες αυτές πηγαίνουν σε ρημαγμένες χώρες σαν τη δικιά μας (με το αζημίωτο βέβαια προς τους πολιτικούς που τους ανοίγουν τον δρόμο), και αγοράζουν σε σετ τα δάνεια με τα σπίτια, τα οποία εξίσου μεταπωλούν σε σετ. Δηλαδή ένας Ευρωπαίος με το 1/30 του κόστους που πήρατε εσείς το σπίτι σας θα αποκτά 4-5 ακίνητα στην Ελλάδα.
Το πρόβλημα της Στέγης τα τελευταία χρόνια απετέλεσε το αντικείμενο αισχροκέρδειας, εκμετάλλευσης και αφαίμαξης του εισοδήματος από εργολάβους, κτηματομεσίτες και τράπεζες. Το «όνειρο ενός κεραμιδιού πάνω από το κεφάλι μας» κατέληξε να γίνει ο εφιάλτης για εκατομμύρια έλληνες και μετανάστες, ειδικά για αυτούς που κατέφυγαν στις τράπεζες για να πάρουν ένα σπίτι. Του οποίου, αφού «φούσκωσαν» την αξία απόκτησης, αφού ο ιδιοκτήτης του κατέβαλε ένα σημαντικό ποσό από το εισόδημά του, τώρα απαξιώνεται από το σκάσιμο της φούσκας που δημιούργησε ο ίδιος μηχανισμός των κάθε είδους εμπλεκομένων (εργολάβοι, μεσίτες, τράπεζες).
Από στραβή καμινάδα, βγαίνει στραβός καπνός
«Όποιος κυριαρχεί, είναι πάντοτε ο κληρονόμος όλων των νικητών».
~Βάλτερ Μπένγιαμιν
Η φούσκα των ακινήτων έχει αποτελέσει μοχλό συσσώρευσης πλούτου σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά και οικονομική κατάρρευση. Αρκεί να θυμηθούμε ότι η οικονομική επίθεση που δεχόμαστε ξεκίνησε πριν έξι περίπου χρόνια από τις Η.Π.Α., με την κατάρρευση των δανείων για την απόκτηση κατοικίας.
Αφού πρώτα κερδοσκόπησαν μέσω των υπέρογκων τόκων και των ίδιων των δανείων των τραπεζών, τώρα όλοι αυτοί απαιτούν την κατάσχεση των σπιτιών μας, έχοντας φροντίσει πρώτα να τα υποθηκεύσουν με τα «ψιλά γράμματα» των δανειακών συμβάσεων.
Παράλληλα ο παγκόσμιος πλούτος συγκεντρωμένος στα χέρια λίγων και ο «κοπανιστός αέρας» των δανειακών και χρηματιστηριακών προϊόντων (μετοχές, ομόλογα, CDS, κ.α.) αποζητά να αποκτήσει εμπράγματη αξία και μάλιστα σε μορφή γης. Αυτός ο αέρας είναι που θεριεύει τη βουλιμία επενδυτών, τραπεζιτών και του real estate γενικώς. Έτσι, με την αρωγή του κράτους κάθε οφειλέτης τραπεζών είναι δέσμιος με το διεθνές μάλιστα «δίκαιο» ξένων επενδυτικών κεφαλαίων, μιας και τα περισσότερα δάνεια έχουν εκχωρηθεί σε ξένους οίκους. Συνοδοιπόρος των αρπαχτικών του real estate είναι και το κράτος. Αφού φόρτωσε με δυσβάσταχτους φόρους τον λαό, περιέκοψε μισθούς και συντάξεις, θέριεψε την ανεργία και την ανασφάλεια, κατήργησε κάθε προνοιακή πολιτική και επέβαλε τη μεθοδευμένη φτωχοποίησή μας, έρχεται τώρα σαν «τοκιστής και με το νόμο» να κατάσχει πέρα από μισθούς, συντάξεις, μικροκαταθέσεις και το «κεραμίδι πάνω από την κεφαλή μας», την πρώτη και μοναδική κατοικία, έχοντας απαλλάξει με νόμο και εκ προοιμίου τον εαυτό του. Ο νόμος Κατσέλη, όπως είναι γνωστό, επιτρέπει τους πλειστηριασμούς της μοναδικής και κύριας κατοικίας για οφειλές στο δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, ΔΕΚΟ, Δήμους, δημόσια νοσοκομεία, κ.λπ. ανεξαρτήτως ποσού οφειλής και αξίας του ακινήτου.
Επί δεκαετίες το νομικό και θεσμικό πλαίσιο προστάτευε μόνο τους μεγαλοϊδιοκτήτες. Η απουσία θεσμικού πλαισίου και πολιτικής για τη λαϊκή στέγη επέτρεψε σε κάθε εργολάβο την αισθητική υποβάθμιση, τη λεηλασία του περιβάλλοντος στο όνομα μιας ανάπτυξης, στην οποία για χρόνια στρατεύθηκαν κάθε είδους συμφέροντα και κερδοσκόποι.
Η στέγη ως μέσο έλεγχου και καταστολής
«Όταν οι άνθρωποι θεωρούν ορισμένες καταστάσεις ως πραγματικές, αυτές είναι πραγματικές στις επιπτώσεις τους».
~W. I. Thomas
Ο εικοστός πρώτος αιώνας είναι μια εποχή ακραίας καπιταλιστικής και ιμπεριαλιστικής επίθεσης. Ένα από τα πιο επιθετικά της χαρακτηριστικά είναι η ραγδαία αύξηση της (κοινωνικής) ανισότητας στο εσωτερικό των χωρών, αλλά και μεταξύ τους. Το 1996, το άθροισμα των περιουσιών των 358 πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο (όλοι τους δισεκατομμυριούχοι), ήταν ίσο με το συνολικό εισόδημα του 45% του παγκόσμιου πληθυσμού, δηλαδή περίπου 2,3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Σήμερα, ο πληθυσμός της γης ζει κατά κύριο λόγο στις πόλεις. Τουλάχιστον το ένα τρίτο από τα τρία δισεκατομμύρια των ανθρώπων που κατοικούν στις πόλεις ζει αυτή τη στιγμή σε παραπήγματα. Υπάρχουν περίπου 350 χιλιάδες παράγκες σε όλο τον κόσμο και προβλέπεται ότι, μέχρι το 2020, ο μισός πληθυσμός των πόλεων μπορεί να ζει σε καθεστώς δριμύτατης φτώχειας σε έναν «Πλανήτη Παραγκουπόλεων».
Ο χωροταξικός και οικιστικός σχεδιασμός των πόλεων, υπακούοντας πλέον στις ανάγκες των κερδοσκόπων γης αλλά και στην πανοπτική καταστολή, αλλάζει τη μορφή των πόλεων. Τόσο σε μικρή (ακόμη) κλίμακα, κυρίως στην Αθήνα, αλλά και σε μεγάλη κλίματα σε πόλεις του εξωτερικού -ειδικά στη Λατινική Αμερική (Μπουένος Άιρες, Ρίο ντε Τζανέϊρο, κ.α.)- όπου εκεί η φτωχοποίηση και η αρπαγή γης έχουν εμφανισθεί εδώ και δεκαετίες, έχουμε από τη μία πλευρά τεράστιες παραγκουπόλεις (φαβέλες), και από την άλλη διαμερίσματα συγχρόνως «εντειχισμένα» με πλήρη έλεγχο από κάμερες, ιδιωτικούς οπλισμένους φρουρούς ασφαλείας, περιπολίες της αστυνομίας, απαγόρευση εν τέλει ακόμη και διάβασης όσων ανθρώπων δεν πληρούν τα οικονομικά κριτήρια των κατοίκων τους. Δημιουργούνται έτσι οι λεγόμενες Κλειστοπόλεις (κατά τον Πωλ Βιριλιό), όπου ο «αέρας» της ανοικτής πόλης, της Κοσμόπολης, θα παραχωρήσει τη θέση του στον φόβο, στην έννοια της ασφάλειας και του πλήρους ταξικού διαχωρισμού μέσα στις ίδιες τις πόλεις. Αυτή η μεθοδευμένη ερημοποίηση και η διαίρεση της κοινωνίας με ταξικά-οικονομικά κριτήρια αποβλέπει στην ανύψωση της ατομικότητας, και εν τέλει του ίδιου του φασισμού.
Το πιο ανησυχητικό όμως απ’ όλα είναι πως το δικαίωμα στη δωρεάν στέγαση αμφισβητείται με την ανοχή της ίδιας της κοινωνίας (λόγω αδιαφορίας, απάθειας και αποπολιτικοποίησης ή άκρατου συντηρητισμού και αλλοτρίωσης) όλο και περισσότερο, αντί να συμβαίνει το αντίθετο, αντί δηλαδή να απορρίπτονται μαζικά στις συνειδήσεις των πολιτών οι πολιτικές δαιμονοποίησης της φτώχειας. Έτσι η στέγαση μετατρέπεται σε προνόμιο για λίγους, με τραγικές συνέπειες για τις κοινωνίες μας.
Ενάντια στον Καπιταλισμό και την ατομική ιδιοκτησία
«η ελευθερία δεν είναι ατομική, είναι κοινή και ισότιμη».
Αρκετές φορές θα έχετε ίσως ακούσει ή διαβάσει ότι οι αναρχικοί στοχεύουν στη κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Αυτό όμως απέχει έτη φωτός από τη βρώμικη προπαγάνδα της αυτοκρατορίας του χρήματος ότι: «οι αναρχικοί-κομμουνιστές θα μας πάρουν τα σπίτια». Λέγοντας «κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας» δεν εννοούμε τίποτε περισσότερο από την απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας από τα χέρια των λίγων και τον ισότιμο διαμοιρασμό της στα χέρια όλων. Ως άνθρωποι που παλεύουμε για την ελευθερία θεωρούμε σαν απαραίτητο συστατικό κάθε ανθρώπου να διαθέτει ένα καταφύγιο όπου θα απολαμβάνει τη θαλπωρή του, και η ελεύθερη απόλαυση μιας κατοικίας περιλαμβάνει την ελεύθερη παροχή της άνευ οποιουδήποτε χρηματικού αντιτίμου. Η κατοικία δεν είναι ιδιοκτησία με την άποψη της οικονομικής συσσώρευσης. Συγκεκριμενοποιεί έναν χώρο όπου η ευχαρίστηση να είσαι με τον εαυτό σου, την οικογένειά σου, τους συγγενείς σου και τους φίλους σου συναντά την απόλαυση μίας ελεύθερης ζωής γεμάτη φιλοξενία έξω από τη μάταιη έγνοια του χρήματος. Αυτό που επιδιώκουμε και αγωνιζόμαστε είναι η οργάνωση μιας κοινωνίας με τέτοιον τρόπο ώστε κάθε άτομο, άνδρας ή γυναίκα, να αντιμετωπίζεται, από τη στιγμή που γεννιέται, επί ίσοις όροις, σε ό,τι έχει να κάνει με την ανάπτυξη των ιδιαίτερων δυνατοτήτων του/της, τη χρήση της εργασίας του/της για την ατομική και κοινωνική πρόοδο η οποία περιλαμβάνει όλα αυτά τα «προνόμια» τα οποία σήμερα αποκτώνται μέσω της χρηματικής ιδιοκτησίας. Ένας άνθρωπος που πεθαίνει από ασιτία, που έχει ισοπεδωθεί από τη φτώχεια και που φτάνει σε σημείο να πεθαίνει άστεγος από το κρύο και την πείνα, ή βλέπει όσους αγαπάει να υποφέρουν το ίδιο αλλά δεν μπορεί να τους βοηθήσει, δεν είναι ελεύθερος. Αυτός ο άνθρωπος είναι σκλάβος. Στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική κατάσταση που ζούμε σήμερα δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια πρόσβαση στα μέσα επιβίωσης, αλλά, αντίθετα, βρίσκονται σε έναν κόσμο που σημαδεύεται από τις ανισότητες και τα προνόμια. Για τους λίγους πλούσιους η ζωή μπορεί να είναι ευτυχισμένη, αλλά για τη μεγάλη μάζα του λαού, για τους εργαζόμενους, τους αγρότες, κ.λπ., ο αγώνας για επιβίωση είναι διαρκής, σε έναν κόσμο φτώχειας μέσα στην αφθονία. «Η πραγματική ατομικότητα» δεν μπορεί να υπάρξει με κανέναν τρόπο για τους απλούς ανθρώπους στις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες, γιατί δεν υπάρχει ισότητα κι αλληλεγγύη.
Το Αναρχικό πρόταγμα
«Είμαστε τα παιδιά ενός ερειπωμένου κόσμου που προσπαθούν να αναγεννηθούν σε ένα κόσμο που πρέπει να ξαναδημιουργηθεί. Το να μάθουμε να είμαστε Ανθρώπινοι είναι η μόνη ριζοσπαστικότητα».
~Raoul Vaneigem
Εκείνο που είναι απαραίτητο είναι να συγκροτηθεί μια κοινωνία στην οποία να είναι αδύνατη η εκμετάλλευση και η κυριαρχία ανθρώπου από άνθρωπο. Που η κοινωνία, με άλλα λόγια, να είναι τέτοια ώστε τα μέσα επιβίωσης κι ανάπτυξης της εργασίας να μπορεί να είναι ελεύθερα και ανοιχτά σε όλους, κι όλοι να θέλουν να συνεργαστούν, σύμφωνα με τις επιθυμίες τους, στην οργάνωση της κοινωνικής ζωής. Αναπόσπαστη προϋπόθεση αυτής της χειραφέτησης είναι η κατοχή των παραγωγικών μέσων, της γης και των εργαλείων της εργασίας, που συνεπάγεται την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Κάθε πλούτος που αποσπάται από τους λίγους μεγαλοϊδιοκτήτες και διατίθεται στο σύνολο του κοινωνικού ιστού σύμφωνα με τις ανάγκες του καθενός μας, είναι μια πρόοδος, ένα βήμα στον δρόμο για την αναρχία. Το δικαίωμα στην στέγαση είναι αυτονόητο και μη διαπραγματεύσιμο. Εκτός κι αν συμφωνήσουμε με τις ολιγαρχίες, πως δεν έχουν όλοι δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, αλλά μόνο όσοι στέκονται αντάξιοι της ανηθικότητας που επιβάλλει η διαδικασία αναρρίχησης στη θέση του ισόβιου εξουσιαστή.
* για τη συγγραφή του παραπάνω άρθρου αντλήθηκαν στοιχεία από το ίντερνετ και χρησιμοποιήθηκαν, τροποποιημένα από τον συγγραφέα, αποσπάσματα από κείμενα των Μιχαήλ Μπακούνιν και Ερρίκο Μαλατέστα.
Ευάγριος Αληθινός
