*Το παρακάτω κείμενο προέκυψε έπειτα από διαμονή στο νησί τον Ιούλιο του ’16, δεν περιλαμβάνονται στοιχεία που έγιναν αργότερα
Από τα περσινά γεγονότα των μεγάλων μεταναστευτικών ροών στα νησιά του Αιγαίου, πιθανότατα η τραγικότερη και ρατσιστικότερη συμπεριφορά κατοίκων εμφανίζεται στην Κω – αρκετά ακραία συμπεριφορά υπήρξε και σε άλλα νησιά των Δωδεκανήσων όπως σε Λέρο και Σύμη, αν και οι μεταναστευτικές ροές εκεί ήταν πολύ μικρότερες. Οι Κώες φρόντισαν να εκδηλώσουν τον πιο μικροαστικό και φασιστικό εαυτό τους, με πρώτο και καλύτερο τον δήμαρχο τους, Γιώργο Κυρίτση, και με τους χρυσαυγίτες να τους δείχνουν τον δρόμο. Ας γίνει όμως μια απόπειρα να περιγραφούν πιο αναλυτικά οι αιτίες που γέννησαν τα φαινόμενα…
Η Κως ήταν ανέκαθεν ένα νησί εύπορο, με αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή και μικρή βιομηχανική δραστηριότητα. Την εποχή των επιδοτήσεων από την Ε.Ε. για την ενίσχυση της τουριστικής «βιομηχανίας» της χώρας, ξεκινάει μια νέα σελίδα για το νησί, καθώς με μικρό αρχικό κεφάλαιο ανοίγουν διαφόρων ειδών τουριστικές επιχειρήσεις. Αρκετοί ντόπιοι, πλέον εκτός από την σταθερή τους εργασία, έχουν και κάποιο τουριστικό μαγαζί, καταλύματα κλπ., και στηρίζονται κυρίως στον ξένο τουρισμό – τα τουριστικά πακέτα στο μεγαλύτερο ποσοστό τους κλείνονται τον Οκτώβρη για το επόμενο καλοκαίρι. Μαθημένοι στο εύκολο χρήμα και στα μεγάλα έσοδα που έχουν από αυτόν, θα μπορούσαν να συμπαθούν τους «κατατρεγμένους πρόσφυγες» από την τηλεόραση, γίνονται όμως άκρως επιθετικοί σε ό,τι μπορεί να απειλήσει τις μπίζνες τους.
Σε μια παραμεθόριο περιοχή, όπου κάθε Κυριακή πραγματοποιείται στρατιωτική παρέλαση και έπαρση-υποβολή σημαίας, περιοχή με έντονα συντηρητικά χαρακτηριστικά, βρίσκεται το χωριό Ζηπάρι (έξω από την Χώρα). Δεν είναι παράξενο που οι χρυσαυγίτες άνοιξαν τα γραφεία τους εκεί το 2012, όταν αυτά ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια ανά την Ελλάδα. Από την άλλη, ο δήμαρχος του νησιού από την παράταξη του ΠΑΣΟΚ, όντας μέσα στη λαμογιά και στα διάφορα διαπλεκόμενα και με σημαντική επιρροή σε τοπικά ΜΜΕ, και με τους ανθρώπους του σε θεσμικές θέσεις, δεν είχε το παραμικρό ζήτημα να συνεργαστεί με τους χρυσαυγίτες, συχνά χωρίς να κρατάει ούτε τους τύπους.
Καθώς το νησί βρίσκεται σε εξαιρετικά μικρή απόσταση από τα τουρκικά παράλια, πάντα υπήρχε μια μικρή προσέλευση μεταναστευτικών λέμβων. Φυσικά, καμία σύγκριση με τα περσινό πλήθος, που στο απόγειό του έφτασε περίπου τα 7000 άτομα, τα οποία διέμεναν υπαίθρια και υπό άθλιες συνθήκες διάσπαρτα στην Χώρα -τουριστικό κέντρο- της Κω: στο λιμάνι, στο αστυνομικό τμήμα, σε πάρκα και γενικώς όπου υπήρχε ένας υποτυπώδης ίσκιος. Οι ροές μηδενίστηκαν την άνοιξη με την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, όμως από τις αρχές του καλοκαιριού ξανάρχισαν σε μέγεθος της τάξεως 50 άτομα την ημέρα κατά μέσο όρο. Υπηρεσίες ασύλου δεν υπάρχουν στην Κω. Χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα οι άνθρωποι δεν μπορούν να φύγουν από το νησί και αναμένεται οι διαδικασίες να αρχίσουν να διεκπεραιώνονται μέσω διαδικτύου κάποια στιγμή. Αυτό που γίνεται μέχρι σήμερα είναι όταν ο αριθμός τους καταλήγει να είναι τεράστιος να μεταφέρονται στη Ρόδο – φυσικά με δικά τους έξοδα ή αλληλέγγυων.
Η εκρηκτική κατάσταση στην καρδιά της τουριστική σεζόν (έπειτα από το δημοψήφισμα και τα capital control) και με τα δεδομένα χαρακτηριστικά της εν λόγω κοινωνίας, ανέδειξε έναν φασιστικό πόλο αρκετά δραστήριο και με πολύ μεγάλη δυναμική. Αφενός οι χρυσαυγίτες που βρήκαν την στιγμή που περίμεναν, ο δήμαρχος που προσπαθούσε να κάνει όσο πιο δύσκολη μπορούσε τη ζωή των μεταναστών -είτε εμφανώς, είτε υπογείως με τις διασυνδέσεις- και ένα ακροδεξιό πλήθος 150-200 ατόμων (ίσως και παραπάνω κάποιες φορές) έτοιμο να παρευρεθεί σε όποια φασιστική συγκέντρωση χρειαζόταν. Οι υπόλοιποι κάτοικοι είτε συμφωνούσαν κατά το μεγαλύτερό τους ποσοστό, με τους πιο ένθερμους να συμμετέχουν σε φασιστοσυγκεντρώσεις, είτε σιωπούσαν φοβούμενοι να εναντιωθούν στον περίγυρο τους (χαρακτηριστική η περίπτωση κατοίκου, που δίνοντας ρούχα για τους μετανάστες παρακάλεσε να μη γίνει γνωστό).
Από την άλλη πλευρά, σε ένα περιβάλλον που δεν υπήρχε παρελθόν κάποιας μορφής ριζοσπαστικών πρακτικών και κινηματικών δομών συγκροτήθηκε η «Αλληλεγγύη – Κως», που περιλάμβανε άτομα με τον στοιχειώδη ανθρωπισμό μέχρι ένα φάσμα αριστερών αντιλήψεων. Ο αριθμός τους είναι μικρότερος από αυτούς που οργανώνονται από την αντίθετη πλευρά (η χειρότερη εκτίμηση, αν και μάλλον ρεαλιστική είναι η αναλογία 2:1). Στον αρχικό γενικό αναβρασμό προσπαθούσαν να καλύψουν τις βασικές ανάγκες των μεταναστών, συλλέγοντας και διανέμοντας ρούχα, τρόφιμα κλπ., αργότερα πήραν τη μορφή σωματείου και ο πολιτικός τους λόγος περιορίστηκε στον ανθρωπιστικό/φιλανθρωπικό. Λόγω της ετερόκλητης σύνθεσης του εγχειρήματος, ήταν αναπόφευκτες οι εσωτερικές αντιπαραθέσεις, που ήρθαν στην επιφάνεια κυρίως στο θέμα του hot spot (οι συριζαίοι επιδίωκαν να συνεχιστεί η έμπρακτη υποστήριξη των μεταναστών εντός του hot spot από το σωματείο σε πρώτες ύλες και προσωπικό).
Περιστατικά αξιοσημείωτα της περσινής χρονιάς είναι αυτά που σχετίζονται με τη δημιουργία του hot spot, και όχι μόνο. Καθώς ο δήμαρχος δεν είχε υπόψη του καλύτερο κατάλυμα, οι μετανάστες από τον Αύγουστο του 2015 διέμεναν προσωρινά στο εγκαταλειμμένο ξενοδοχείο-ερείπιο «Καπετάν-Ηλίας». Το hot spot αποφασίστηκε να δημιουργηθεί στο Πυλί, χωριό έξω από το κέντρο, που ικανοποιεί πλήρως τις επιδιώξεις όλων: Να φανεί πως οι μετανάστες δεν υπάρχουν πια στο νησί. Αρχικά προτείνεται ένα κτίριο πάνω στον κεντρικό δρόμο, που κάτοικοι του χωριού και λοιποί ακροδεξιοί κάνουν κατάληψη διαμένοντας εκεί μέχρι να αρθεί η απόφαση, κάτι που επιτυγχάνουν. Εν τέλει, το hot spot φτιάχνεται τον Φλεβάρη του 2016 σε μια έκταση που δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις, και δημιουργείται ουσιαστικά από το μηδέν, σε σημείο μη ορατό από τον κεντρικό δρόμο, όπου και πάλι οι «αγανακτισμένοι» συγκεντρώνονται για να το αποτρέψουν, με αποτέλεσμα να χρειαστεί η συνδρομή των ΜΑΤ από την Αθήνα για να διαφυλάξουν την κατασκευή του – παρεμπιπτόντως, κάποιες οικοδομικές εργασίες γίνονται από συνεργεία άλλων νησιών, αφού οι ντόπιοι συνεννοήθηκαν να σαμποτάρουν τη δημιουργία του. Εν όψει των γεγονότων των ημερών, κάτοικοι εντοπίζουν Συριζαίο βουλευτή σε καφετέρια και τον εγκλωβίζουν εκεί επί ώρες, τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο. Όσον αφορά τις επιθέσεις εναντίων των μεταναστών, αυτές είναι αρκετά συχνές από αστυνομικούς και από όποιον διερχόμενο είχε τέτοια διάθεση εναντίων τους, περισσότερο όμως «αυθόρμητα και ακτιβιστικά», ενώ από τις πιο οργανωμένες είναι η επίθεση κατοίκων τον Σεπτέμβρη του 2015, έπειτα από πορεία που πραγματοποίησαν για τις άθλιες συνθήκες διαμονής τους και για την επίσπευση των διαδικασιών ταυτοποίησης.
Σήμερα, οι εγκαταστάσεις που διαμένουν μετανάστες είναι τριών ειδών. Η βασικότερη είναι στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Πυλί, που φρουρείται από την αστυνομία και, ενώ μπορούν να βγουν από αυτό, είναι σχεδόν αδύνατο να φτάσουν στη Χώρα, αφού τα λεωφορεία είναι ουσιαστικά ανύπαρκτα. Οι δύο άλλες εγκαταστάσεις βρίσκονται στο κέντρο: μία υπό την Ύπατη Αρμοστεία για τις ευπαθείς ομάδες (αν κάποιος είναι λίγο «ανήσυχος» όμως, επιστρέφει στο Πυλί) και μια υπό την ΜΚΟ «ΠΡΑΞΙΣ» για τα ασυνόδευτα ανήλικα.
Η επιθυμία των κατοίκων για «εξαφάνιση» των μεταναστών σε ένα μεγάλο βαθμό έχει ικανοποιηθεί, αφού πλέον είναι μαντρωμένοι στα διάφορα κέντρα υπό την εποπτεία του κράτους και των ΜΚΟ. Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στον δεδομένο κοινωνικό σχηματισμό, οδήγησαν τον υποβόσκοντα ρατσισμό της μικροαστικής επαρχίας στην πραγμάτωση του κοινωνικού εκφασισμού. Ίσως η πιο εύστοχη φράση που συμπυκνώνει τα νοήματα να είναι αυτή του δημάρχου: «ούτε νερό στους πρόσφυγες, διώχνουν τον τουρισμό».
Ειρκτή
